Dilara ISA. Últaralyq mәselede arqany kenge salugha bolmaydy
Almaty oblysy, Qapshaghay qalasyndaghy №3 orta mektep újymy "Jas Alash" gazetine mәlimdeme jasap, hat joldady. "22 qyrkýiekte respublikalyq "Svoboda slova" gazetinde "Kapshagayskiy insiydent" atty maqala jaryqqa shyqty. Maqala negizsiz jazylyp, mektep újymyna kýie jaghylghan. Últaralyq mәsele qozghaghan avtor A.Qúbayjanov birjaqty pikir alyp, jauapsyzdyq tanytqany ýshin zang aldynda jauap beruin talap etemiz. Maqalada kezinde bizding mektepte oqyghan Polina Hodykinanyng anasy Viktoriya Viktorovna "mektepte últshyldyq tәrbiye" berilude, oqushylar qyzyma qysym kórsetti. Balamdy basqa mektepke auystyrugha mәjbýr boldym", - deydi. Mәselening aq-qarasyn ashu ýshin Sizderge hat joldaudamyz, tarazylap kórsenizder", - deydi mektep újymy.
"RESEYDE EMES, QAZAQ MEMLEKETINDE ÓMIR SÝRUDEMIZ"
Almaty oblysy, Qapshaghay qalasyndaghy №3 orta mektep újymy "Jas Alash" gazetine mәlimdeme jasap, hat joldady. "22 qyrkýiekte respublikalyq "Svoboda slova" gazetinde "Kapshagayskiy insiydent" atty maqala jaryqqa shyqty. Maqala negizsiz jazylyp, mektep újymyna kýie jaghylghan. Últaralyq mәsele qozghaghan avtor A.Qúbayjanov birjaqty pikir alyp, jauapsyzdyq tanytqany ýshin zang aldynda jauap beruin talap etemiz. Maqalada kezinde bizding mektepte oqyghan Polina Hodykinanyng anasy Viktoriya Viktorovna "mektepte últshyldyq tәrbiye" berilude, oqushylar qyzyma qysym kórsetti. Balamdy basqa mektepke auystyrugha mәjbýr boldym", - deydi. Mәselening aq-qarasyn ashu ýshin Sizderge hat joldaudamyz, tarazylap kórsenizder", - deydi mektep újymy.
"RESEYDE EMES, QAZAQ MEMLEKETINDE ÓMIR SÝRUDEMIZ"
Asqar Qúbayjanovtyng jazuynsha, 12 jastaghy Polina qazaq tilin suday biledi. "Sizder nege qazaqsha sóilemeysizder? Biz Reseyde emes, Qazaq memleketinde ómir sýrudemiz" depti qarshaday qyz orystildi qazaq jurnaliysining jaghasynan alyp. Jalpy, Hadykinanyng otbasy býgingi talapty da bes sausaqtay biletin kórinedi. "Orystildi azamattar mәselening ara-jigin ajyratyp aluy qajet. Ne Qazaqstandy óz Otanym dep qabyldaysyn, ne shabadanyng qolynda, vokzal bolsa әne túr, jol ashyq... Konstitusiyada memlekettik til - qazaq tili dep jazylghan ba, Qazaq memleketining әrbir azamaty qazaq tilin iygeruge mindetti... Aytyldy ma, búljytpay oryndau paryz". Osy qaghidagha sýiengen be, Polinany otbasy 3 jasynda qazaqtildi "Gýlder" balabaqshasynyng tәrbiyesine senip tapsyrypty. Alghashynda qiyndau bolsa da, jarty jylda orys qyzynyng tili qazaqsha shygha bastaydy. Keyinnen sóilep qana qoymay, oqudy da, jazudy da ýirengen. Anasy Viktoriya Viktorovnanyng aituynsha, bar mәsele Palinany Qapshaghay qalasyndaghy №3 orta mektepke qabyldau kezinde bastalghan. Múghalimder "orys qyzy nege qazaq mektebinde oqymaq?" dep, 2 saghat emtihan alypty. Synnan sýrinbey ótken song esh kedergisiz qabyldanghan. 4-synypqa deyin alghys hat alyp, "5" degen baghagha tәmamdaghan. Alayda nege ekenin qaydan, Viktoriyanyng aituynsha, mәselening bәri jana oqu jylynan bastalghan. Polina últqa bólushilikting qúrbanyna ainalghan-mys. Synyptastary bólip-jaryp, tipti bir partada otyrudan bas tartypty. Búl jaydy mektep әkimshiligine eskertip, diyrektor men onyng orynbasarlaryn qúlaghdar etken. Alayda nәtiyje bolmaghan kórinedi. Kerisinshe, qysym kýsheyip, mәsele kýnnen-kýnge kýrdelengen. Búl oqighany bayandap, "Núr Otan" HDP-nyng Qapshaghaydaghy filialyna, qalalyq prokuraturagha shaghymdanghan. Prokuraturadan resmy týrde tekseru barysynda eshqanday zanbúzushylyq әreketteri tabylmaghany jóninde jauap kelgen.
QAZANDA NE BOLSA, ShÓMIShKE SOL ILINEDI
Al mektep újymynyn redaksiyamyzgha habarlauynsha, Polina Hodykina 2006 jyly 1-synypqa qabyldanghan. Synyp jetekshisi G.Rahimova onyng belsendiligine erekshe kónil bólip, qosymsha tapsyrmalar berip, synyptastarynyng aldynda kótermelep, ótkizilgen is-sharalarda jýrgizushi etken. Áytkenmen, oqushynyng anasy qyzynyng dәl osy mektepte tәlim-tәrbie alyp, ortagha beyimdeluine keri yqpal jasaghan. Qapshaghay qalalyq "Núr Otan" HDP-nyng filialyna shaghym hat týsirgen. Onda oqushylar Aysúlu Erimbetova men Shynar Eleubekovanyng Polinanyng kóniline tiyetin sóz aitqany ýshin shara qoldanudy talap etken. "Dәl osy mәselege baylanysty jinalys ashyp, anyghyna qanyqtyq. Oqushylar emes, Polinanyng ózi olardy balaghattaghan bolyp shyqty", - deydi mektep újymy. Sonda da Viktoriya mektep qabyrghasynda әsireúltshyl tәrbie jýrgizilgendikten "búzyq" oqushylardyng kóbeyip ketkendigin, olar Polinagha qoqan-loqy kórsetetinin algha tartyp aryz jazudy toqtatpaghan. Al pәn múghalimderi oqushy Polinany qazaq tiline baulyp, til ýirenuge degen qúshtarlyghyn keneytip, mektepishilik, qalaaralyq, tipti mәnerlep oqudan sayystargha dayyndap, jýldeli oryndardy iyelenuine tәrbiyelegen. Ártýrli sayystargha qatystyrghan. Ústazdar qauymynyng aituynsha, bar mәsele oqushynyng anasy Viktoriyada. Mәselen, býkil synyptyng ata-analary birynghay kiyim kiige niyettense, Viktoriya Viktorovna "Polina ózgelerden biyik boluy kerek" dep mektepishilik erejege baghynbaghan. Synyptas qyzdar shashtaryna tu týstes kógildir bantik taghugha keliskende, taghy qarsylyq kórsetip, bantikti Polinanyng shashynan sheship alyp, oqushylardyng kózinshe qoqys jәshigine tastaghan. "Súraq tuyndaydy: "Svoboda slova" jazghanday, keudesinde patriottyq sezimi bar azamat tu týstes bantikti býkil mektepti kemsitken týrde qoqysqa tastay ma? Oqushyny enbekke baulu, olardyng tughan jerge, tabighatty ayalaugha degen sezimderin oyatu maqsatynda jasalatyn is-sharanyng biri - "senbilikti" bәzbireuding qoqysyn tazalau dep baghalaghan ol Polinany senbilikterge qatystyrghan emes. "Qazanda ne bolsa, shómishke sol ilinedi", "kókek óz atyn ózi shygharady". Viktoriya Viktorovnanyng búl әreketi jón be?" "Núr Otan" HDP men qalalyq prokuraturagha shaghym týsirdi. Mektepte "últshyldyq kózqaras kórinis berude" dep aryzdandy. Taghy jinalys ashtyq. Polinany mazaq etti, synyptastarynyng búl әreketi "últshyldyqtyng bastapqy kórinisi", - dep aitty. Basqa oqushylardyng ata-analary da "shydamnyng shegi bar dedi me, Polinanyng synyptastaryna qarata aitqan bylapyt sózderin qayda qoyasyz?" dep súraq tastady. Ol: "Búl - balalyq tentektik" dep jauap qatty. Ashugha bulyqqan ata-analar: "Bizding balalar toqaldan tughan ba sonda? Basqa balanyng aitqan sózi "últshyldyq", al Polinanyng sózi "balalyq, tentektik" bolghany ma?" dep taghy tótesinen súraq tastady. Viktoriya Viktorovna ýn-týnsiz qaldy. - Bizdinshe, Polinanyng anasy tyrnaqtyng astynan kir izdeude. Basqasy basqa, múnday oqighalar endi ghana qalyptasyp kele jatqan oqushynyng minez-qúlqyna keri әserin tiygizetinin anasy bir sәt oilasa netti? Oqushylardyng "balalyq tentektigin", últaralyq mәselege ainaldyrghany ókinishti-aq, - deydi mektep újymy.
BÚL QAY SAYaSY JÝIENING JEMISI?
Shyntuaytyna kelgende, qazirgi tanda Qazaqstandaghy últaralyq mәsele - tiyip qalsanyz synyp qalatynday kýide túrghan ótkir mәsele. Kýiip túrghan, ishtey byqsyp qyzyl jalyngha ainalugha shaq túrghan ózekti mәsele. Bolmashy eleusiz oqighadan ushyghyp ketui ghajap emes. Últaralyq mәsele ýzdiksiz baqylaudy talap etetin týiin ekeni de sodan. Kezdeysoq kezdesip mәsele tua qalsa, ýkimetting beybit týrde sheshe qoyaryna kýmәn da joq emes. Solay bola túra, Qazaqstanda búl týiin kýn ótken sayyn týiilip bara jatqanday. Memleketting qauipsizdigine orasan zor yqpal etetin dәl osy mәselede kórpening astyna basymyzdy tyghyp, mysyqtan qorqyp ýrikken qoyanday búghyp jatudy qoy qajet. Polinanyng qazaq tilin mengergeni quantarlyq jayt, әriyne. Degenmen, onyng kimning nemese kimderding kesirinen, yqpalymen qazaqtildiden orystildi mektepke auysyp ketkenin tiyisti mekemeler baqylaugha alghany abzal. Anasy Viktoriya Viktorovna týimedeydi týiedey etti me, әlde mektep újymy bala tәrbiyesine nemqúrayly qarady ma, býge-shýgesine deyin anyqtaghan maqúl. Búl, birinshiden, qazaq tilining mәrtebesi ýshin, qazaq tildilerdin, qazaq tilin ýirenuge niyettengenderding saghyn syndyrmauy ýshin qajet-aq. Ekinshiden, Qazaqstandaghy últaralyq mәselege tamyzyq bolatyn ottyqtyng biri dәl osy til mәselesi ekenin úmytpaghan jón. Áytpese, qansha jerden qazaq biyligi búlbúlsha sayraghanday, "Qazaqstan últaralyq tatulyqty tu etken el, últaralyq kelisim men birtútastyqty jyr etken el" bolsa da, songhy kezde jer-jerden oryn alyp jatqan dau-janjaldar respublikada últaralyq mәseleni ushyqtyryp jiberui mýmkin ekeni, múnday kýrmeui kóp kýrdeli mәseleni bilse de bilmegenge sayyp, qúzyrly oryndar jauyrdy jaba toqugha әrekettense de, el ishinde býlik shyghuy mýmkin ekeni býginde jasyryn emes. Ártýrli últtardyng arasyndaghy shiyelenister bylay túrsyn, orystildiler men qazaqtildiler dep qaq jarylghan býgingidey qoghamda arqany kenge salyp beyqam otyrugha mýlde bolmaydy.
Dilara ISA
