Sәrsenbi, 15 Mamyr 2024
Alang 3572 7 pikir 27 Nauryz, 2020 saghat 11:23

Koronavirusty jenu ýshin ashyq aqparat qajet

Uikiypediya mәlimetterine jýginsek 2019 jyly qazir әlemdi qúrsaugha alyp otyrghan koronavirustyng 37 týri tirkelgen eken. Qazaqstanda da basqa elderdegidey búl indet kýnnen kýnge órship otyr. Qazaqta "auruyn jasyrghan óledi " degen ashy da bolsa anyq shyndyq bar. Kýnbe kýngi koronavirus turaly mәlimetterge kóz salsaq qúrghaq statistikalyq derekterden basqa túrghyndargha qajetti aqparat tabu qiyn. 

Qoldy sabyndap juu, kóshege shyghudy, qonaqqa barudy shekteu, betperdemen jýru siyaqty túmaumen auyrghanda qoldanatyn qarapayym erejeler barshamyzgha búrynnan belgili. "Ana oblysta býgin osynsha auru júqtyrghandar tirkeldi, myna oblysta osynsha adam oqshaulandy" degen bir saryndy habarlar basqalargha qalay kórinetinin bilmeymin, maghan búl egin oraghy kezindegi esepshilerding "býgin osynsha gektar alqaptyng astyghy oryldy, osynsha astyq bastyryldy" degen mәlimetterin eske týsiredi.

Múnday statistikalyq derekterding túrghyndargha qanday paydasy bar? Resmy oryndardan tolyq aqparat bolmaghan jerde jalghan aqparat taraydy. Óitkeni adam balasynyng tabighaty solay. Adam ózi ýshin manyzdy súraqtargha jauap izdeydi, jauap bolmasa basqalardyng jeldey esken qauesetine qúlaq týredi.

Áriyne, qazirgi jaghdayda eldi dýrliktiretin jalghan aqparatqa qatang tyiym salu kerek. Múnyng birden bir joly resmy derekkózderden adamdardy aldyn ala saqtandyru maqsatymen anyq ta qanyq, әri paydaly aqparat beru. Qazir resmy oryndar Qazaqstan Respublikasy Qylmystyq ister kodeksining 5-bólimindegi 147-babyndaghy azamattardyng jeke basyna qatysty mәlimetterdi jariyalamau talabyna sýiene otyryp, koronaviruspen auyratyndardyng aty-jónin, mekenjayyn qúpiya ústauda. 

Syrt qaraghanda búl zang talabyn oryndau siyaqty kórinedi. Biraq dәl qazir indet jayylyp, qoghamgha qater tónip túrghanda Kenes Odaghyndaghy jabyq qoghamdaghyday bәrin qúpiya sandyqqa salyp kilttep tastau qanshalyqty aqylgha qonymdy? Áriyne, maskýnem, nashaqor adamdar turaly mәlimetterdi jariyalaudyng qajeti joq, óitkeni búl qoghamdyq kesel, koronavirus siyaqty júqpaly auru emes. Koronavirus siyaqty indet jaghdayynda jeke bastyng qúpiyalylyq mýddesin, jalghan etikalyq, moralidyq ústanymdy emes, halyqtyng densaulyghyn joghary qong kerek.

Túmau qoghamgha sonshalyqty qauipti kesel bolmasa da túmau júqtyrghanymyzdy basqalardan jasyrmaymyz. Al túmau siyaqty júqpaly, tipti halyq ýshin odan әldeqayda qaterli indetti nege jasyramyz? Auru adam turaly aqparat berip, basqalardy nege aurudan saqtandyrmaymyz?
Ózining kórshisining auru júqtyrghanynan da, onyng kimmen aralasqanynan da habarsyz adam alansyz jýre beredi, auru júqtyryp alghanyn da sezbeydi. Sodan auru әri qaray tala beredi. Eger resmy oryndar auru adamdy oqshaulamastan búryn onyng aty-jónin, mekenjayyn ashyq habarlap, onyng tuystary men dostaryn, túrghyndardy aldyn ala saqtandyrsa búl indetti shekteuge bolar edi.

Jaqynda Qazaqstanda eki adamnyng koronavirustan aiyqqany turaly habar tarady. Búl jaghymdy janalyqqa quanyp qaldyq. Alayda aurudan aiyqqandyrdyng kim ekeni, olardyng mekenjaylary kórsetilip, telearnalardan olarmen súhbat úiymdastyrylyp, auru kezinde qalay sezingeni, qanday sharalar qoldanghany, qanday dәri-dәrmekter paydalanghany turaly aitylsa halyqqa paydaly aqparat bolar edi ghoy. Halyq ta, dәrigerler de olargha aurudy jeniuge ne әser etkenin, qanday dәri kómekteskenin bilse osy baghytta algha jyljugha paydasy bolar edi.
"Ár elding zany basqa, itteri qara qasqa" degendey jeke basqa qatysty mәlimetter turaly zang talaby Germaniya siyaqty tәrtibi qatal elderde azamattardyng húqyn qorghasa, biz siyaqty zandy da, tәrtipti de bilmeytin, kýn sayynghy toy-dumannan jalyqpaytyn, eskertuge qúlaq aspay kóshelerde, bazarlarda josylyp jýretin halyq ýshin ziyan ghana әkeledi.

Marat Ermúqanov

Abai.kz

7 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2058
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2488
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2082
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1603