Almaty oblysy, Úighyr audanynyng jýzdegen túrghyndarynyng atynan oblys әkimi Ansar Túrsynhanúlynyng jәne audan әkimi Kungmchan Avanúlynyng atyna jazylghan hat kezdeysoq qolymyzgha týsti.

Qazaqstan - bólinbeytin, bólshektenbeytin, birtútas memleket ekenin anyq. Búl turaly Ata zanda da taygha tanba basqanday jazylghan. Alayda, teris pighyldy, azamattardyng tendigi men el men jerding tútastyghyna qynyr keletin әreketterding de bar ekenine tómendegi hattan qanyq bolasyz.

«Abay-aqparat»

Qúrmetti Ansar Túrsynhanúly!

«Sýier úlyng bolsa, sen súi,

Sýiinerge jarar ol» - dep, úly Abay aitpaqshy, el Tәuelsizdigining 20 jyldyghy mereytoyy qarsanynda oblysymyzdy basqarugha basqan qadamynyzgha núr jausyn! Qazaq elining abyroyyn asqaqtatu jolynda ayanbaytynynyzgha bek senimdimiz.

Áytse de, «Aurudy jasyrghanymen, ólim әshkerleydi» - demekshi, audanymyzda kópten beri qordalanyp qalghan myna mәselelerdi sizge jetkizbeuge bolmady.

Qazaqtar ghana mekendegen Sýmbe, Shoshanay eldi mekenderine baratyn avtojolgha 2008 jyldan beri eshbir jóndeu jýrgizilmey, al negizinen úighyr diasporasy túratyn Aqsu, Avat, Tiyirmen baghytyndaghy avtojoldyng jyl qúrghatpay jóndelui atamekeninde otyrghan qazaqtardyng namysyna tiymey me?

Almaty oblysy, Úighyr audanynyng jýzdegen túrghyndarynyng atynan oblys әkimi Ansar Túrsynhanúlynyng jәne audan әkimi Kungmchan Avanúlynyng atyna jazylghan hat kezdeysoq qolymyzgha týsti.

Qazaqstan - bólinbeytin, bólshektenbeytin, birtútas memleket ekenin anyq. Búl turaly Ata zanda da taygha tanba basqanday jazylghan. Alayda, teris pighyldy, azamattardyng tendigi men el men jerding tútastyghyna qynyr keletin әreketterding de bar ekenine tómendegi hattan qanyq bolasyz.

«Abay-aqparat»

Qúrmetti Ansar Túrsynhanúly!

«Sýier úlyng bolsa, sen súi,

Sýiinerge jarar ol» - dep, úly Abay aitpaqshy, el Tәuelsizdigining 20 jyldyghy mereytoyy qarsanynda oblysymyzdy basqarugha basqan qadamynyzgha núr jausyn! Qazaq elining abyroyyn asqaqtatu jolynda ayanbaytynynyzgha bek senimdimiz.

Áytse de, «Aurudy jasyrghanymen, ólim әshkerleydi» - demekshi, audanymyzda kópten beri qordalanyp qalghan myna mәselelerdi sizge jetkizbeuge bolmady.

Qazaqtar ghana mekendegen Sýmbe, Shoshanay eldi mekenderine baratyn avtojolgha 2008 jyldan beri eshbir jóndeu jýrgizilmey, al negizinen úighyr diasporasy túratyn Aqsu, Avat, Tiyirmen baghytyndaghy avtojoldyng jyl qúrghatpay jóndelui atamekeninde otyrghan qazaqtardyng namysyna tiymey me?

Shonjydaghy tiptik ýlgide salynghan jana mektepter ghimaratynda ýnemi orys, úighyr tilinde oqityn mektepterge berilgen. Al, qazaq tilinde oqityndargha arnalyp salyna bastaghan mektep orta joldan toqtaytynyna tang qalasyn. Songhy jyldary audan ortalyghy Shonjy auylyna asa zәru emes baghdarshamdargha tabylatyn qarjy, bituge 20-30 payyz júmysy ghana qalghan qazaq mektebining qúrylysyn ayaqtaugha kelgende su ayaghy qúrdymgha ketetinin kórip, eriksiz jaghandy ústaysyn. Siymdylyghy 180 oryndyq

Oqushysy - 460 Shonjy №4 orta mektebi oqushylardy oqytatyn bólmege zәru bolsa, 916 oryndyq Úighyr orta mektebinde 400 ghana bala oqidy jәne №4 mektepting janynda ornalasqan №5 taghy bir úighyr tilindegi mektep bar. Oqushy sany 266 ,Úighyr tilinde oqityn balalardy №3 mektep ghimaratyna qabyldap, №5 mektepti qasyndaghy №4 mektepke beru ýshin qanshalyqty aqyl kerek ekendigin bilmeysin.

Ejelgi Ýisin taypasynyng Alban ruynyng bir tarmaghy Jarty ata qonysy, Áytey babamyzdyng ýngirin «Nazgum» atandyrghany bylay túryp, ony úighyr halqynyng tarihy ýngiri dep atap, eskertkish keshen salghaly jatqan aghayyndardyng oilarynda ne bar?

Byltyr birneshe kýn boyy Shoshanay auylynyng ýilerine qonyrau shalyp, qoqan-loqy jasap, balaghattaghandardyng isin jauyp tastaghan qúqyq qorghau organdary men әkimdik qyzmetkerlerining әreketine ne deymiz? Olar aurudy jasyrghanmen ólim әshkerleytinin bilmey me? Álde olargha keregi últaralyq arazdyq pa?

«Halqy tatu-tәtti elding bolashaghy jarqyn» - demekshi, Elbasy enbegining arqasynda, yntymaghy jarasqan 130 últty airanday úiytyp otyrghan elmiz. Búl dausyz - aqiqat. Degenimen, Búqar jyraudyng Abylay hangha «Ua, men qauip etkennen aitamyn» - degenindey, songhy jyldary kónilimizge qayau týsirip, «Ayranday úiyghan elimizdi, irkittey irituge» qúshtar әreketterdi sizge jetkizbeu aqsaqaldyghymyzgha min edi.

Osydan birneshe jyl búryn audanymyzdaghy tarihy atauy «Bayan qazaq», býginde Avat atalatyn auyldaghy I.Iskanderov atyndaghy orta mektepting úighyr synyptaryndaghy fakulitativtik sabaqtarda Úighyr tarihy oqytylyp, Jetisu jeri Úighyrstannyng jeri retinde tanystyrylyp, «Shyghys Týrkistan» degen memleketting tuy, eltanbasy dәripteletini «Qazaqstan» telearnasynan kórsetilgeni bәrimizge belgili.

2010 jyly sәuir aiynyng sonynda Tasqarasu auylynda úighyr otbasynyng ýilenu toyynyng jastar sheruine avtokólikte «Shyghys Týrkistan» memleketining tuy kóterilgeni qazaq jastarynyng namysyn qozdyryp, respublika kóleminde shu bolghany el esinde. Sonyng saldarynan sauyghu maqsatynda auyldarda ótkizilgen jastar festivaliderining birinde, atap aitqanda: Aqtam auylyndagy is-sharada «Úighyr qizliri» әnining mәtininde Qytay eli memlekettik qauipsizdikke núqsan keltirushi retinde elden alastaghan Rabiya Qadyrdy «Azatlighimning bәlgusi» dep maqtanysh tútuyn qalay týsinemiz? Ánning sózin jazushynyn, ony aitqyzushylardyng maqsattary ne?

Kýni keshe ghana Kishi Dihan auylyndagy M.Taipov atyndaghy orta mektepte úighyr synyby oqushylarynyng «Úighyrstan» - dep jazylghan tu ayasynda suretke týsip maqtanghanyn, Qazaq balalaryna «Búl úighyr mektebi, sender óz mektepterine baryp oqyndar, Úighyrstan qúrghanda kóresinder әli» - dep dónaybat kórsetip,

Altyn kýn aspany,

Qazaqtyng sasqany,

Úighyrdan qorqam dep,

Tonqalang asqany - dep, memlekettik әnúrandy mazaqqa ainaldyruyna yqpal jasaghandar kimder?

Últaralyq mәseleni ontayly sheshu ýshin Kishi Dihan auylyna 2-ret kelgen Ákimdik, qúqyq qorghau, bilim bólimi qyzmetkerlerining ótkizgen jiynynan nege tiyisti qorytyndy shyqpaydy?

Úighyr jastarynyng avtokólikterinde, úyaly telefondarynda songhy kezde jauynnan keyingi sanyrauqúlaqtay qaptap ketken Shyghys Týrkistannyng tuy, eltanbasy, әnúrany, úighyrlar jasyryn kóretin Rabiyam Qadyrdyng beynetaspasy, kitaby, keybir mektepterde Ánúrandy «Mening Úighyrstanym» dep aitqyzushylar neni kózdeydi?

Mekemelerine Rabiya Qadyrdyng sureti bar kýntizbeler ilgen kәsipkerlerding niyetteri qalay?

Audandaghy adam aty berilgen 9 mektepting 8-ine úighyr azamattarynyng attary berilgen. Osy mәseleni kýn tәrtibinen alyp tastau ýshin qalghan mektepterge qazaqtardyng atyn beruge yqpal jasaudan audan әkimdigining boy tartuynyng mәni nede?

Úighyr azamattary bar auyldarda kóshelerding kópshiligi solardyng atymen ataluy qalay?

Álemge әigili ghalym, sayahatshy ózi oqyghan Kadet Korpusynyng qabyrghasyna «Vydangshisya prosvetiyteli, kazahskiy uchennyy Chokan Chingisovich Valihanov 1835-1895 godah uchilsya v Omskom Kadetskom Korpuse v 1847-1853 godah» - dep, eskertkish taqta qoyylghan Shoqannyng Shonjydaghy kóshesin kórinizshi?

Al Shyghystyng qos shynarynyng biri, Sovet odaghynyng batyry Mәnshýk atyndaghy kósheden avtomashina jýrmek túrmaq, at sýrinedi.

«Úighyr orman sharuashylyghy», «Úighyr su qúbyry» - dep atalatyn mekemeler úighyrlargha ghana tәn be?

Shonjy auylynyng ortalyq kóshelerindegi týnde janatyn «gýlder» nening nyshany?

Audandyq Poshta, Bank, Qazynashylyq, Orman sharuashylyghy, Su qúbyry, Qarjy, Elektr toraby, Ekonomika, Enbekpen qamtu siyaqty mekemelerding basshylary tek úighyr últynyng ókilderinen taghayyndaluynyng ne syry bar?

Ónerimizdi órkendetip halyqty ruhany jaghynan susyndatyp jýrgen úighyr ansambili «Arzu» - 21 shtatpen istegenine 50 jyldan assa, «optimizasiya» kezinde otagha týsip jabylyp qalghan «Jazerke» ansabilining 2011-jyldan bastap 6-ghana shtatpen «Taydyng jemin jep, nardyng jýgin arqalap» jýrgeni qalay?

Tipti jolgha, sugha, mektep, balabaqsha taghy basqa nysandar salugha bólinetin qarjy-qarajattyng qazaqtary basym auyldargha kenjelep, súiylyp keletini nelikten ekenine týsinbeysin.

Qúrmetti Ansar Túrsynhanúly!

«Jetken qyz - tórkinin tanymaydy» - degendey, osy mәselening barlyghy audan kóleminde birneshe ret kóterilgenimen, tiyisti nәtiyje shyqpady. Sondyqtan, sizding qúzyrynyzgha jetkizudi jón kórdik.

«Qarnymnyng ashqanyna emes,

Qadirimning qashqanyna jylaymyn» - demekshi, úighyr halqynyng ósip- ónuine, salt-dәstýrining órkendeuine, úrpaghynyng últ tilinde oquyna, mәdeniyetining mәrtebelenuine jaghday jasap otyrghan Qazaqstangha qarapayym úighyr halqynyng niyeti aq, kónili pәk ekenine kәmil senimdimiz. Áytse de, jogharydaghyday әreketterge baryp, «Qaryndaghy maydy shirituge» - qúmar ekstremistik pighyldaghylardyng otyna may qúygha sebep bolyp otyrghan bizdinshe audannyng atynyng «úighyr» ataluy. «Tyndar qúlaq bolsa, aitylghan sóz jetkilikti boldy» - demekshi, audannyn, jerding tarihy atymen ataluy kóptegen problemanyng ong sheshiluine mәiek bolary sózsiz.

El erkindigining 20 jyldyq mereytoyyn tarihy atauymen qarsy alsaq bәrimizge ýlken quanysh bolar edi.

Ýkili ýmitpen: audan túrghyndary:

Barlyghy 265 adam qol qoyghan.

Qúrmetti Kuymchan Avanúly!

Bizding 265 azamattyng qoly qoyylghan 20.06.2011 jylghy hatymyzdy elep, mәlimdeme (№174/790. 19.07.2011j) bergen sergektiginizge rizamyz.

Alayda, mәlimdemening songhy azat jolyndaghy «...audan atyn ózgertu turaly hatynyzdaghy úsynysty audan әkimdigi qúptap, 23.06.2011 jyly oblys әkimining orynbasary, oblystyq onomastika komissiyasynyng toraghasy S.Múqanovtyng atyna 03-4/480 nómirli úsynys hat joldandy» degen sóilemnen basqa kónilge qonar dәiek joqtyghyn óziniz de sezersiz...

Osy dәiekting ózi de әiteuir shygharyp salma sóz. Óitkeni, 60 mynnan asa halqy bar audan atyn ózgertudi әkimdik «qúptau» ýshin eng bolmasa audan aktiyvimen aqyldaspay ma?

Jauaptaghy birneshe stilidik jәne 12-den asa jiberilgen grammatikalyq qatelerdi kórmey-aq qol qoyynyz, kóterilgen mәselening bayybyna barmaghandyghynyzdyng kuәsi.

Hatqa qol qongshylardyng alghashqysy J.S.Kerimqúlovqa ghana joldauynyz qalghan 264 azamattyng namysyna tiyip, kóterilgen týiindi jenildetu amaly dep týsinuimizge negiz bolyp otyr. Búl - Halyqaralyq Alash silyghynyng laureaty, aqyn - J.Sәrsek, halyq әrtisi, akter - B.Túrys, aqyn - B.Bedelhanúly, Soghys jәne enbek ardageri, 100 jasqa kelgen - K.Kójekbaev bastaghan el aghalarynyng qauip etkennen, aitqanyn ayaq asty etkeninizding dәleli.

Mәlimdemeni «Audan әkimdigi Sizding 2011 jyldyng 20 mausymyndaghy hatynyzdy qarap, audanda oryn alghan kelensiz jaghdaylargha nazar audarghanynyzdy el ertenine beyjay qaramaghandyghynyzdy tanytady dep qabyldap, osy kemshilikter boyynsha tómendegini mәlimdeydi» - dep bastapsyz.

Búl, bizding audandaghy «kelensiz» jaghdaylargha beyjay qaramaghanynyzgha quanghanynyz ba, әlde sol jaghdylardyng oryn alghanyn moyyndaghanynyz ba? Nemese, «kelensiz jaghdaylar men kemshilikterdi» ajyrata almaghandyghynyz dep týsinemiz be?

Mәlimdemening ekinshi azat jolynan bastalghan «audanda Úighyr etnosy jastarynyng avtokólikterde, úyaly telefondarda Shyghys Týrkistannyng tuy, eltanbasynyng beynesin ornalastyryp, Rabiyam Qadyrdyng beynetaspasyn kórip, kitabyn oqu jóninde, úighyr etno mәdeny ortalyghynyng tóraghasy, aqsaqaldar, jigitbasylarymen jinalys ótkizip, týsinik júmystary jýrgizildi.» (Grammatikalyq qate týzetilmey kóshirildi) degen mәlimdeuinizdi qalay týsinemiz?

Álde, Úighyr etno mәdeny ortalyghynyng tóraghasy ótkizgen jinalysyndaghy maqsaty «avtokólikterde, úyaly telefondarda Shyghys Týrkistannyng tuyn, eltanbasynyng beynesin ornalastyru, Rabiyam Qadyrdyng beynetaspasyn kórip, kitabyn oqudy nasihattau» - dep úghamyz ba?

Onomastika salasyna baylanysty qolgha alynghan qanday is-sharalar bar? Ol nege bizding hattan keyin selolyq okrug әkimderinde ghana atqarylady?

Búl audan boyynsha josparly jýieli júmystyng joqtyghynyng aighaghy emes pe?

Qazaqstan Respublikasynyng sayasy qyzmetkeri retinde «Úighyr orman sharuashylyghy», «Úighyr su qúbyry» degen ataular «bizding atamekenimizge úighyr aghayyndardyng ormany» men suy qaydan kelgen degen kýmәn tudyrady dep, nege tiyisti oryndargha ataulardy auystyru turaly úsynys bermeysiz?

Shonjy eldi mekendegi kóshelerinde týnde janatyn gýlderding úighyr halqynyng últtyq ongy ekendigin bilmey-aq qoyynyz. Olar nege tek qana tәuelsizdikting 20 jyldyghy qarsanyndaghy merekelik bezendirilude auystyrylady? Búl júmys nege dәl qazirgi uaqytta josparlanady? Nege jyl basynan emes? Nege siz audan әkimi bolyp tagayyndalghannan bastalmaghan? Al, jyl basynan bastap, tәuelsizdikting 20 jyldyghy men býginde әlem toylap jatqan úly aqyn Múqaghalidyng 80 jyldyghyna soqyr tiyn qarastyrylmay, «Arzu» úighyr ansambilining 50 jyldyghyna 1,2 mln tenge bólingenin qalay týsinemiz?

Oblystyq, Respublikalyq qazynadan qarjylandyrylatyn mekeme basshylaryn taghayyndaugha audan әkimining yqpaly joq degeninizge kim senedi?

Kishi Dihan selolyq okrugindegi kelensiz jaghdaydyng oryn aluyna sebepker mektep diyrektoryn ornynan oqu jylynyng ayaghyna deyin bosatamyz degen uәdeniz nege býgingi kýnge deyin oryndalmady?

Qúrmetti Kuymchan Avanúly!

Óz sózinizben aitqanda audanda oryn alghan kelensiz jaghdaylar turaly aldynyzdan óttik.

Mәlimdemenizben tanysyp, birde-bir mәselening naqty sheshiluine qúlyqsyz ekeninizge kóz jetkizdik. Endi aqiqatty jogharydan izdeuge tura kelip otyr.

Qúrmetpen,

2011 jylghy 14 mausymdaghy qol qoishy 265 adam.