Bizde osy nege ekeni belgisiz, qanday da jaqsy bastamanyng ayaghy súiyrqúiyrshaqtanyp, nәtiyjesi bastapqy maqsatynan mýldem basqa dýnie bolyp shyghatyndyghy ózindik bir dәstýrge ainalghan synayly.

Múndayda atamyz qazaqtyng «Ájeptәuir әn edi, púshyq shirkin býldirdi» degen qaljyng da bolsa ashy shyndyqqa bergisiz naqyly eske týsedi. Anau «preziydenttik jastardyng kadrlyq rezervi» degen bastama da dәl osynday kýy keship otyr desek, artyq aitqandyq bolmas. Búghan onyng jaqynda shyqqan qorytyndysy aiqyn kuә. Kýni býgin ghana jariyalanghan sol rezerv tiziminning bastapqy 50 adamynyng kim ekendigine kóz salghan adam bir nәrsege qayran qalary anyq. Ol - búl tizimge negizinen tek biylik basyndaghy dókeylerding jayly kreslogha jayghasqan balalary kirgeni anyq bayqalady.

Áriyne, ishinde birdi-ekili sportshylar, múghalimder men ghalymdar da kezdesip qalady. Alayda asqan aqyly men talantyna say iriktelip alynyp, keleshekte el tizgigin ústaydy, dep ýmittengen jastardyng tek myqtylardyng balalarynan ghana shyqqandyghyn qalay týsindik? Sózimiz jalang bolmas ýshin, sol ylghy yghay men syghay degenderding tizimen birer mysal keltire ketelik.

Tizimge qarasaq olardyng ne әkesi ne ózi bir dókey bolyp shyghady. Minekey, mәselen, alghashqy 50 adamnyng basynda Atyrau oblysynyng әkimi Mahambet Dosmúhanbetovtyng balasy Bolat Dosmúqanbetov qasqayyp túr. Onyng ózi de osal emes eken. «Isatay Opereyting Kompani» degen seriktestikting bildey bir bas diyrektory.

Onyng izin «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyghy birjanyng qarjy jónindegi diyrektory  Rinat Bektúrov basyp túr. Búlardyng janyna «Qazaqstan halyq banki» aksionerlik qoghamy basqarmasynyng tórayymy Ýmit Shayahmetovtyng balasy Sәken Shayahmetov jayghasqan eken. Mine, osylaysha ashy ishektey jalghasyp kete beredi. Búlardyng ishinde oblys әkimining orynbasary, audan әkimi, premier-ministr kanselryasynyng bas konsulitanty, bank diyrektory sekildi ýlken lauazymdy jandar da kezdesedi.

Sonda qalay, bizde tek myqtylardyng balalary ghana el basqarugha layyqty da, qarapayym jandardyng úl-qyzdarynda onday qabilet mýldem kezdespey, maqúrym qalghany ma? Jalpy, búl rezervke lauazymdy jandar men olardyng balalarynyng engiziluining ózi qanshalyqty әdiletti? Mýmkin, múnday rezervke aldymen audan men qalalarda qarapayym qyzmet istep jýrgen jandardy kóbirek qamtu qajet shyghar? Álde, olardy rezervke engizgende myqtylardyng balalary júmyssyz qalmasyn degen oy keldi me eken?

Jalpy, búl rezerke jastardy qamtuda olqylyqtardyng da kezdeskendigin joqqa shygharugha bolmas. Mәselen, onyng birinshi turyna qatysyp, óte almay qalghan 20 shaqty jastyng әleumettik jelige jazghan shaghymynda testileuding nәtiyjesining búrmalauynyng mýmkin ekendigin, oghan berilgen uaqyttyng tym azdyghyn, al keybir súraqtardyng aqylgha syimaytyndyghyn aityp, búl hatyn Memlekettik qyzmet jónindegi agenttikke de joldaghany bar. Mәselen, bir súraqta sonau 1995 jyly 6 myng italiyandyq lirge qansha beligiyalyq frank beretindigine jauap beru kerek eken.

Olar tipti testileuding qorytyndysynda aldymen «ótti» dep jazylady da, keyin «ótpey qaldy» dep kórsetiletindigin de ashyq aitqan. Onyng ýstine testileuden ótetin ball aldymen 50 dep jazylyp, keyin ol 30-gha ainalyp ketkendigin de kórstedi.

Biz, әriyne, múnday rezerv jasaudyng mýldem keregi joq dep kesip-pishuden aulaqpyz. Onyng qajettigine de kýmәndanbaymyz. Bizding maqsat tek múnday bastamalardyng ashyq ta әdil ótip, kópshilikting oiynan shyghyp, halyq pen biylik arasyn jaqyndastyra týsse degen tilek qana.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz