Senbi, 27 Sәuir 2024
Qogham 6138 2 pikir 23 Aqpan, 2015 saghat 13:08

FETISOV «PIRIMIZ» BE EDI?

Jaqynda Fort-Shevchenko qalasynda bolghanymda T.G.Shevchenkonyng parkinde kórgen bir eskertkish-taqta oiymnan shyghar emes. Sony jaryqqa shygharyp jenildep qalmasam, sóitip, aqyry bastaghan ekem, ne de bolsa ayaghyna deyin jetkizip, Fortqa qatysty taqyryptyng nýktesin qoymasam bolmas...

Aytpaghym Fetisov A.I. turaly. Fetisov degen kim?

Men búrynyraqta ol turaly jazyp edim, qysqasha eske sala ketsem - ol búrynghy aq gvardiyashyl, patshalyq Reseyding ofiyseri. Keyin bolishevikter jaghyna ótip, NKVD-gha qyzmetke ornalasqan, Guriev oblystyq NKVD bastyghynyng orynbasarlyghyna deyin kóterilgen. Aday jasaqtary 1918 j. talqandaghan ataman Tolstovtyng armiyasynyng kegin alu maqsatynda Manghystau halqyna orasan zor zәbir kórsetken qanisher. Onysyn bildirtpey jymysqy әrekettermen, sovet ýkimetining atyn jamylyp jýrgizip otyrghan, "halyq jauy" degen jeleumen, halyqtyng sayasy sauatsyzdyghyn sheber paydalana otyryp, qanshama jazyqsyz adamdardyng kózin joyghan.

1928-1931 jyldarghy asharshylyq pen zorlyq-zombylyqqa shydamaghan Manghystau halqy kóteriliske shyghady, ony qyzyl armiya jasaqtary ayausyz basyp-janshidy. Amaly tausylghan halyq beti aughan jaqqa kete bastaydy. Endi ýkimet jasaqtary kóshken elding sonynan quyp, qyryp-joyady. Osynday jasaqtardyng birin Fetisov basqarghan.

...1931 jyldyng 24 tamyzy kýni osynday kóshting birin Fetisov otryady quyp jetip, atys bolady. Bala-shaghasyn say-salagha jasyrghan auyldyng er-azamattary qolda bar qarularymen otryadqa qarsylyq kórsetedi. Atysta auyl aqsaqaly, medet Ótkilbay batyr qaytys bolady. Otryad pen qarsylasushylar arasyndaghy ashyq jerde jaralanyp jatqan әkesine kómekke Ótkilbaydyng qyzy Asylzat boraghan oqqa qaramastan túra úmtylady. Ákesine jetuin jetkenmen, qútqarugha shamasy kelmey, ol da oqqa úshady. Aghasy men qaryndasynyng ólimin óz kózimen kórip túrghan medet Núrghaly mergen, "qap, bәlem, bekingen jerinnen beri shyghyp, oq jeter jerge kelsen" dep tistenumen bolady. Kýn besinge tayay bere, Fetisov ýstine "maksiym" pulemeti ornatylghan mashinamen, 7-8 әskerimen kóterilisshilerge qaray jýredi, aqyry oq jeter jerge kelgende Fetisovty Núrghaly mergen atyp týsiredi. Otryad onyng denesin sol jerge kómip ketken. Sonda Fetisovtyng jerlengen jeri - Qaraghan-Bosagha jerindegi bir saydyng basy.

Endi sovet ókimetining ne jasaghanyn, ne jasatqanyn qaranyz: osy qanisher jauyzdy jatqan jerinen, kórinen qazyp alyp, Forttaghy parkke arulap jerlepti, basyna eskertkish-taqta ornatypty.

"Kulak bandalarymen soghysta qaza bolghan" depti. Sondaghy kulak dep otyrghandary - bizding ata-babalarymyz, bar jazyghy - "qaytsem úrpaghymdy aman saqtap qalamyn, myna jauyzdardyng tyrnaghynan qalay qútqaramyn" dep shyr-pyr bolghan qayran babalar...

Myna súmdyqty kórgende... yzalandym, qatty qorlandym, ózimdi óte jaysyz sezindim.

Biz aqyry dekolonizasiya jariyalamadyq, búrynghy kommunistik kezendi aiyptamadyq. Ázirge búl baghytta eshtene de bolmaytyn siyaqty, óitkeni, basshylyqta SOKP mýsheleri (Sayasy Burosyn qosa alghanda) myzghymastan otyr.

Ne isteu kerek? Bilmeymin, basym jeter emes... Bizdi qoyshy, ketermiz, jastargha obal boldy-au...

Quanysh EDILHANTEGI.

Abay.kz

2 pikir