Senbi, 27 Sәuir 2024
Janalyqtar 5337 0 pikir 31 Shilde, 2012 saghat 09:32

Múhan Isahan, Aqmaral Satybaldy. PERIShTEDEY PÁK KÝIGE BÓLENGING KELSE, TÁNIRDING RAZYLYGhY ÝShIN TARAUIH OQY!

Tarauih namazy - Ramazannyng qasiyetin arttyryp, jan-dýniyemizdi illahy shuaqqa bóleytin ghibadat. Kónil aidyny osy qúlshylyqty atqarumen núrlana týsedi. Auyz ashyp bolghan song Úly Jaratushynyng tartu etken sansyz ryzyghyna shýkirshilik jasap, qarymtasyna tarauih namazyn oqyp, ruhany tereng tynys ala alamyz. Tarauih - tanym kókjiyegimizdi haq shúghylasyna bóleytin Tәnirding tәbәrigi ispetti. Tarauih namazyn oqumen jyl on eki ay susap qalghan kónilimiz ruh túnyghynan susyndap, imany azyqqa qaghanaghymyz qarq, saghanaghymyz sarq bolady.

Tarauih namazy - Ramazannyng qasiyetin arttyryp, jan-dýniyemizdi illahy shuaqqa bóleytin ghibadat. Kónil aidyny osy qúlshylyqty atqarumen núrlana týsedi. Auyz ashyp bolghan song Úly Jaratushynyng tartu etken sansyz ryzyghyna shýkirshilik jasap, qarymtasyna tarauih namazyn oqyp, ruhany tereng tynys ala alamyz. Tarauih - tanym kókjiyegimizdi haq shúghylasyna bóleytin Tәnirding tәbәrigi ispetti. Tarauih namazyn oqumen jyl on eki ay susap qalghan kónilimiz ruh túnyghynan susyndap, imany azyqqa qaghanaghymyz qarq, saghanaghymyz sarq bolady.

Kún úzaq shúryldap ashyqqan asqazanymyzgha ýiilip-tógilip tamaq barghan song denemizdi auyrlyq basatyny belgili. Al, auyz ashyp bolghan song qúptan namazymen qosyp tarauihty oqyghanymyzda Allagha otyz ret iyilip, alpys ret sәjde jasaymyz. Búl Qúday Taghalagha qúlshylyghymyzdy arttyrumen birge, asqazanymyzdaghy asta-tók astyng onay әri tez qorytyluyna óz septigin tiygizedi. Álbette, biz jasaghan ghibadatymyzdan dýniyelik payda kórudi kózdemeymiz. Desekte, dinimizde auyz bekitip mol sauap alumen birge, ishken asymyzdyng qarymtasyna ony onay qorytu jaghy da útymdy qarastyrylghan.
"Tarauihtyn" sózdik maghynasy - "tynyghu" úghymyn bildiredi. Al, ruhany maghynasy Ramazan keshterining belgilengen mezgilinde Úly Jaratushygha minәjat ete otyryp dene men ruh arasyndaghy tepe-tendikti saqtau úghymyna sayady. Tarauih namazy haqynda din ghúlamalary týrli kózqarasta bolghanymen, negizinen qúlshylyqtyng búl týri paryz emes, sauaby mol sýnnet amalyna jatady. Alla Elshisi (s.a.u) tarauih namazynyng sýnnet bolu mәselesine qatysty: "Haq Taghala senderge orazany paryz, tarauih namazyn sýnnet etti. Shyn iman jәne yqylaspen Ramazan orazasyn ústaghan jәne tarauih namazyn oqyghan adam kýnәdan anadan jana tughan nәrestedey pәk bolyp tazarady", (Búhary men Mýsilmning hadis jinaghy) - degen bolatyn.
Hz. Aysha (r.a) anamyzdyng aituyna qaraghanda Haq Elshisi (s.a.u) Ramazan aiynda auyz ashyp bolghannan keyin meshitke baryp sahabalarymen tarauih namazyn qylady. Kelesi kýni de Alla Elshisi (s.a.u) sahabalarymen birge meshitte tarauih namazyn oqidy. Ýshinshi kýni Alla Elshisi (s.a.u) meshitke kelmeydi. Alla Elshisin (s.a.u) sahabalary tang rauandap atqangha deyin kýtedi. Tanghy namaz ýshin meshitke ayaq basqan Adamzattyng ardaqtysy (s.a.u) sahabalargha qarap: "Sizderding tarauih namazyn oqu ýshin meshitke jinalghandarynyzdy bildim. Biraq, sizder búl namazdy paryz retinde qabyldamasyn dep, men әdeyi kelmedim", (Ál-Hulasa, Fatau-y Hindiye) - deydi.
Osy hadiske baylanysty Hanafi, Shafighi, Hanbaly jәne Maliky mәzhaptarynyng ghalymdary tarauih namazyn paryz emes, sýnnet amalyna jatqyzady. Tarauih namazy - qúptan namazy men tang atudyng aralyghynda oqylady. Tarauih namazy týnning ýshinshi bóligi kirmesten búryn oqylghany abzal. Ghalymdardyng kópshiligi tarauih namazyn qúptan namazynyng ýtirinen búryn oqudy qúptaghan. Ásili, ghalymdar tarapynan tarauih namazy ýtir namazynan búryn oqylsyn degen naqty pәtua berilmegen. Biraq, tarauih ýtir namazynan keyin oqylsa, onyng sókettigi joq. Degenmen, ghalymdar belgili-bir tәrtipke negizdeu ýshin tarauih namazyn qúptan namazynyng paryzy men ýtirining aralyghynda qyludy kóbirek maqúldaghan.
Ahlu sunna baghytyndaghy belgili tórt mazhaptyng ókilderi Ramazan aiynda tarauih namazynyng oqyluyn birauyzdan sýnnet amalyna balaghanymen, tarauih namazynyng qansha iyiluden (rәkat) túratyndyghy haqynda ghúlamalardyng týrli kózqarastary bar. Hanafi, Shafighi, jәne Hanbaly mazhabynyng ókilderi tarauih namazynyng jiyrma rәkattan túrady dep ýkim berse, Maliky mazhabynyng ókilderi tarauih namazyn otyz alty rәkat dep biledi. Onyng sebebi, Mekke halqy tarauih namazynyng әr tórt rәkatynan keyin qaghbany tәuap jasaytyn. Al, Mәdina túrghyndary tәuap jasay almaytyn bolghandyqtan, onyng esesine on alty rәkat namaz oqyghan. Maliky mazhabynyng ókilderi Múhammed (s.a.u) ómirining songhy on jylyn Mәdina qalasynda ótkizgendikten, fikh (qúqyq) mәselesinde kóbinese osy qala túrghyndarynyng ýkimderin negizge alady. Sondyqtan da, Maliky mazhabynyng ókilderi tarauih namazyn otyz alty rәkat dep biledi. Búdan basqa bazbir ghalymdar Aysha (r.a) anamyzdan jetken derekke sýienip, tarauih namazyn segiz rәkattan túratynyn aitady. Biraq, tarauih namazynyng jiyrma rәkattan túratynyn jaqtaytyn ghalymdar Aysha (r.a) anamyz jetkizgen derekte Alla Elshisining (s.a.u) segiz rәkat tarauih namazyn emes, tahajjud (týn ortasynda úiqydan túryp oqityn namaz) namazyn oqyghanyn algha tartady.
Tarauih namazyn músylmandardyng ózderine qarasty meshitte jamaghat bolyp oquy - sýnnet kifaya (qajettilikke qaray mindettilik). Sondyqtan, bir jamaghat tarauih namazyn ózine tiyesili meshitte oqymaghan jaghdayda, sol jamaghat sýnnetke qayshy әdepsizdik jasaghan bolyp sanalady. Al, tarauih namazyn óz ýiinde jalghyz oqyghan adam әdepsizdik jasamaghanymen, jamaghat sauabynan qúr qalady (Ál-Muhiyt. Radiuddin Sarahsiy).
Zadynda, Haq Elshisi (s.a.u) meshitte tarauih namazyn oqyghanda sahabalar siltidey tynyp, oghan úiyghan. Biraq, Payghambarmyz (s.a.u) kóz júmghannan keyin sahabalar meshitte tarauih namazyn jeke-jeke oqyghan. Hz. Omar (r.a.) halif bolyp túrghan shaqta, bir kýni Ramazan aiynda meshitte jamaghattyng jeke-jeke tarauih namazyn oqyp jatqanyn kórip, olardyng shashyranqy týrde qúlshylyq jasaghanyn únatpay, hz. Ubeydi imam qylyp, búdan keyin tarauih namazyn jamaghat bolyp oqudy búiyrady. Osydan song tarauih namazyn jamaghat bolyp oqu ýrdisi qalyptasady (Sirajul-Vahhaj, Fatau-y Hindiye).
Sharighat ýkimi boyynsha bir meshitte eki ret tarauih namazynyng oqyluy makruh (qúptalmaghan). Sonday-aq, bir jerde túryp jamaghattyng eki bólinip tarauih namazyn oquy jәne bir imamnyng bir keshte eki ret tarauih namazyn oqytuy da makruh. Áytsede, bir músylman tahualyghyna say eki ret tarauih namazyn oqysa, búl sharighatqa qayshy emes. Tarauihty basynan ayaghyna deyin bir imamnyng oqytqany dúrys. Biraq, qúptan namazynyng paryzyn bólek imam, tarauihty bólek imam oqytsa, búl da sharighatqa qayshy kelmeydi (Ál-Muhiyt. Radiuddin Sarahsiy).
Tarauih namazyn jamaghat bolyp oqyghanda er adam men әiel adamdardyng imamgha úiyuy mindetti. Árbir eki nemese tórt rәkattan keyin sәlem berip, azdap tynyghuy mustahab (sharighat qúptaghan). Tynyghu barysynda jamaghat bolyp zikir salyp, dúgha jasasa qúba-qúp. Tipti, ýnsiz ishten tafakkur (aqiqat turaly tereng oilanu) jasasa da, jamaghattyng óz yqtiyaryndaghy is. Sebebi, sharighat "tarauiyh" sózine sәikes әrbir tórt rәkattan keyin demalyp alugha rúqsat beredi.
Ramazan aiyndaghy tarauih namazynda Qúrandy hatym qylu sýnnet. Eki ret hatym qyludyng sauaby odan da joghary. Qúrandy hatym etip Ramazannyng jiyrma jetisi, yaghni, qasiyetti Qadyr týninde bitirgen abzal. Biraq, imam jamaghatty zeriktirip almau mәselesin eskergeni jón. Jamaghatta qarttar men jas balalar bolghan jaghdayda imam tarauih namazynda qysqa sýrelerdi oqyghany qúba-qúp (Sirajul-Vahhaj, Fatau-y Hindiye).
Bayybyna barghan jangha qasiyetti Ramazandaghy tarauih namazy ymyrt týsisimen Alla ýiinde bir auyldyng nemese bir kóshening adamdarynyng basyn qosatyn illahy úiytqysy ispetti. Auyzbirshiligi bar elge Allanyng berekesining jauatynyn eskersek, tarauihtyng músylmandardyng berekesin arttyratyn qasiyetti is-shara ekenine kóz jetkizemiz. Alla Taghala Qúran-Kәrimde: "Sender Meni eske alsandar, Men de senderdi eske alamyn", - deydi. Demek, tarauihta biz qauym bolyp Tәnirdi eske alsaq, Tәnir barshamyzdy eske alady. Biz Tәnir-Taghalagha sәjde jasap jalbarynsaq, Tәnir-Taghala bizge týgesilmes meyirimimen qaraydy. Haq sәulesi bizding jan-sarayymyzdy jadyratyp, kókirek qazynamyzdy hikmetke toltyrady. Pendelik maqamnan úzaqtaghan ruhymyz haq shúghylasyna shomyp, perishtedey pәk kýige bólenedi. Perishtedey núrlanghan peyilimiz júmyr basty pendening jaratylysyndaghy júmbaq syrgha qanyghyp, haqiqatpen qauyshady. Endeshe, Haq-Taghalamen qauyshtyratyn hәm auyzbirshiligimizdi arttyratyn tarauih namazynyng sauabynan qúr qalmayyq aghayyn!

"Abay-aqparat"

0 pikir