Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Bir saual 3481 16 pikir 23 Qyrkýiek, 2019 saghat 10:35

Alyp zauyttarda óz mamandarymyz nege basshylyq jasay almaydy?

Árkez osy saualdyng ainalasynda pikir aitushylar aldymen kәsiporyndardaghy negizgi investisiya salushylardyng sheteldikter ekendigin algha tartady.

Degenmen, olarmen jasalynghan shartta bizding elding azamattaryn aldymen júmyspen qamtu qarastyrylghan edi ghoy. Endeshe nege tosylamyz?

Taghy bir uәji - bizde basshylyq júmys oryndaryna layyqty bilimdi azamattar joq desedi. Qanshama ýzdik bilimdi jastarymyz otanymyzda da, shetelderde de tiyisti oqu oryndaryn bitirip, qolyna diplomdaryn alyp keldi emes pe? Endeshege nege tejelemiz?

Meninshe mәselening týiini - júmyspen qamtu jýiesining jýiesizdiginde!

21-ghasyrdyng tabaldyryghynan attap, alghashqy eki ondyqty shegerip ýlgergen, ghalamtor men aqparattandyru jýiesi keremet damyghan zamanda bizde qarapayym ghana «Bilikti mamandar qory» jasaqtalmaghan. Joghary oqu ornyn bitirip, maman atanghan әrbir adamdy tizimge alyp, josparly týrde júmys oryndaryna jayghastyru degen atymen joq. Jalpy júmyssyz jýrgen joghary bilimdiler turaly, mamandyghy boyynsha júmys tapqandar men tappaghandar turaly statistikalyq derekter de joqtyng qasy.

Osy jýiesizdikten birneshe jyl uaqytyn sarp qylyp oqyp shyqqan jas mamandar qara júmysqa baryp úrynuda. Kirpish qalap, jol salyp, arba sýirep, siyr sauyp, qora tazalap jýrgen qara júmysshylardyng ishinde joghary bilimdi, kәsiby oqu oryndaryn bitirgen diplomdary bar mamandar kóp. Tipti otandyq oqu oryndaryn bylay qoyyp, «Bolashaq» baghdarlamasymen shetelden bilim alyp kelgen mamandar әldebir institut, kәsiporyndardyng kólenkesinde «kseroks» apparatynyng qasynda, arzymaytyn ailyqqa júmys istep túruy ghajap emes. Múnday telegey teniz bilimdi jastarymyzdy qara júmysqa salyp qoyyp, qarap otyru obal emes pe?!

Esesine shetel asyp, bilimin basqa elding iygiligine jaratyp jýrgen mamandarymyz kóp. Óz elimizde jarymaghan son, aqysyn ayamay tóleytin sheteldik kompaniyalargha ketpegende ne istemek... Áriyne sóitedi.

Bizding elimizding shendileri sheteldik investorlardyng kómegimen júmys isteuge kirisken zauyt-fabrikalarda, iri kәsiporyndarda tek qana óz elimizding azamattaryn júmys istetuge mýddeli bolsa, ony jýzege asyru - asa qiyn sharua emes dep oilamaymyn. Árbir JOO bitirgen, diplomy bar mamandy óz mamandyghymen, joghary jalaqyda júmyspen qamtugha әbden bolady.

Álgi aty bar da zaty joq «Kәsipodaq úiymy», «Júmyspen qamtu ortalyqtary», taghy da basqa Adam qúqyghy jónindegi qoghamdyq qozghalystar, partiyalar shynymen júmys istep, jogharyda aitqan jýiesizdikti joyyp, iske kirisse dúrys bolar edi.

Aldymen, «Bilikti mamandar qory» jasaqtalsyn. Oqu bitirgenderding mәlimetterin kez kelgen oqu orny bere alady. Birde bir sheteldik maman basshylyq orynda úzaq qalmasyn. Qalsa, tek júmys babyn týsindiru ýshin belgilengen merzimde ghana jýrsin. Al eger bizding mamandarymyz biliktilikten kem bolyp jatsa, qosymsha oqytsyn jәne ýiretsin. Búl әdettegi júmys barysyndaghy ýrdister. Onsyz bolmaydy.

Osylaysha biz ekken eginning jemisin teretin merzimdi jiberip almaugha tyrysayyq. Óitpegen kýnde, bayqap qarasanyz songhy 10-15 jylda «bilikti mamandar dayarlau» mәselesimen barlyq sala ainalysyp keledi, qanshama jyl boyy el qazynasynan qarajat shygharyp jastarymyzdy shetelde oqytyp jatyrmyz, al nәtiyjesin әli kóre almay kelemiz. Neghylghan bitpeytin oqu dersiz... Oqu – iynemen qúdyq qazghanday ekeni ras. Degenmen, sony syltau ghyp elimizding azamattaryn ómir boyy oqudyng sonyna salyp qoyyp, jarymaytyn jalaqymen aldausyratqanymyz - eldigimizge ýlken syn.

«Maman joq, júmysqa túrayyn dese oquyn jalghastyryp jýr, zauyt-fabrikada júmys orny joq, jalaqy az» dep negizsiz, jattandy zardy aita  bergenshe, týpki mәseleni tanyp, týiinin sheshuge tyrysayyq.

Jalaqy joghary bolmayynsha, el ishi týgelge derlik mamandyghy boyynsha jaqsy júmyspen qamtamasyz etilmeyinshe әleumettik-sayasy shiyelenister de sheshimin tappaydy. Sheteldikter ketsin, óz azamattarymyz jalaqysy joghary júmyspen qamtamasyz etilsin!

Alyp zauyttardyng basshylyq oryndarynda óz elimizding azamattary otyrsa, әldeqayda jaqsy kóp ózgerister bolady. Júmys barysynda el ekonomikasyna tiyetin paydaly jәne ziyandy tústary solardyng nazarynda bolady. Tabighatymyzdy ayalau, ekologiyagha núqsan keltirmeu, enbek resurstaryn dúrys paydalanu, qaldyqtardy dúrys kәdege jaratu, adamdar densaulyghyn qorghau, sapany jaqsartu, bәsekege qabiletti bolu siyaqty asa manyzdy mәselelerge bey-jay qaramas edi.

Qazirgi tanda jasyratyny joq osy aitylghan manyzdy mәselelerdi nazarymyzda ústay almaudamyz. Ekologiyamyz nasharlap, auru-syrqau kóbeyip ketti. Bәsekelestik jaghynan útylyp jýrgen tústarymyz da kóp. Oilanayyq, qolgha alayyq aghayyn.

Gýljan Iztay

Abai.kz

16 pikir