Beysenbi, 2 Mamyr 2024
Janalyqtar 2570 0 pikir 27 Mamyr, 2011 saghat 07:02

Meruert Qúsayynova. Jerdi jalgha alghany – basyna әlek salghany

Auylsharuashylyq ministrligindegi dókeyding biri, agrarlyq vedomostvo basshysynyng orynbasary Saqtash Qasenovting auzymen aitylghan jerdi sheteldikterge iygertu mәselesi qazaq jerine tónip kele jatqan qauipting basy. Auylsharuashylyq ónimderin ósiru, damytu maqsatynda orys, belarusi dep tandamay, sheteldikterge jalgha berudi jón sanaytyn orynbasar seysenbi kýni mәsimovshe kósildi. Bir kezderi Mәsimov investisiya tartuda qytay, orys dep tandamaudy aitqan-dy. Nemkettiligimiz ghoy, "solay dedi" dep shulap-shulap, tynyshtaldyq. "Nege olay dedi? Astarynda ne bar?" dep qazbalaghanymyzda, múnayymyz әldekimderding aranyna qazirgidey qúiylmas edi. Sol jaghdaydyng kólenkesi býgin Saqtashpen kólbendep túrghan joq pa? Búl bәtshaghardyng sondaghy sýiengeni - "azyq týlik qauipsizdigin saqtau ýshin kerek" eken. Ou, azyq týlik qauipsizdigin qytaysyz da saqtap keldik qoy! Eger agrarlyq salagha jetkilikti qarjy berip, auyldaghy aghayyndargha tirshiligindi iste, qytaygha soya kerek, ózing ósir de sat desinshi. Jerden, diqanshylyqtan bezgen qazaq, úighyr, orys, nemiste... joq, elimizding halqyn da, súranghan kórshilerdi de qaryq qyldy. Jerdi jatqa jalgha beru- qazaqstandyqtardy kemsitu, qorlau. Milliondaghan tonna astyqty dalada qaldyryp, diqandargha qolúshyn sozbaghan ýkimettegiler nelikten qytaydy jarylqaghysy keldi eken? Olardyng bergen qaryzynyng batpan jýgi me, әlde ýiip-tókken uәdelerining tәttiligi me?

Auylsharuashylyq ministrligindegi dókeyding biri, agrarlyq vedomostvo basshysynyng orynbasary Saqtash Qasenovting auzymen aitylghan jerdi sheteldikterge iygertu mәselesi qazaq jerine tónip kele jatqan qauipting basy. Auylsharuashylyq ónimderin ósiru, damytu maqsatynda orys, belarusi dep tandamay, sheteldikterge jalgha berudi jón sanaytyn orynbasar seysenbi kýni mәsimovshe kósildi. Bir kezderi Mәsimov investisiya tartuda qytay, orys dep tandamaudy aitqan-dy. Nemkettiligimiz ghoy, "solay dedi" dep shulap-shulap, tynyshtaldyq. "Nege olay dedi? Astarynda ne bar?" dep qazbalaghanymyzda, múnayymyz әldekimderding aranyna qazirgidey qúiylmas edi. Sol jaghdaydyng kólenkesi býgin Saqtashpen kólbendep túrghan joq pa? Búl bәtshaghardyng sondaghy sýiengeni - "azyq týlik qauipsizdigin saqtau ýshin kerek" eken. Ou, azyq týlik qauipsizdigin qytaysyz da saqtap keldik qoy! Eger agrarlyq salagha jetkilikti qarjy berip, auyldaghy aghayyndargha tirshiligindi iste, qytaygha soya kerek, ózing ósir de sat desinshi. Jerden, diqanshylyqtan bezgen qazaq, úighyr, orys, nemiste... joq, elimizding halqyn da, súranghan kórshilerdi de qaryq qyldy. Jerdi jatqa jalgha beru- qazaqstandyqtardy kemsitu, qorlau. Milliondaghan tonna astyqty dalada qaldyryp, diqandargha qolúshyn sozbaghan ýkimettegiler nelikten qytaydy jarylqaghysy keldi eken? Olardyng bergen qaryzynyng batpan jýgi me, әlde ýiip-tókken uәdelerining tәttiligi me? Bәlkim, sheneunikterding qaltalaryna sýngigen yuanining buy bolar?

Bir qaraghanda, Saqtashtyng sózi de asa mәn beruge kelmeytindey kórinedi. Jay ghana orynbasardyng sózderi, ózinshe jón sanaghan pikir ghana siyaqty. Aytty, qoydy dep, jyly jauyp, úmyta salsaq ta bolady. Áytkenmen, osynday "salmaqsyz" kórinetin sózderding sony taqyrgha otyrghyzbay ma? Jerimizge kókónis egip, halyqty jarylqasa, әriyne quanamyz. Biraq orys pen belarusiting bizding jerdi jyrtyp, egin salatyny sanagha syimaytyn jaghday. Óndegish bolsa, orystyng óz jeri de jetkilikti. Onsyz da basqa memlekettegi orystaryn jinay almay, Putin qanshama baghdarlama týzip, jariyagha jar salyp jatyr. Azamatyn sharua etip Qazaqstangha jibermesi aidan anyq. Belarusike qatysty da osyny aitugha bolady. Jyldan-jylgha sany azayyp bara jatqan halqyna alandap, dabyl qaqqan belarusiter qazaqtyng jerine jónkimeydi. Olay bolsa, Saqtash nege sandyraqtady dep súrauynyz әbden mýmkin. Mine, endi onyng әr sózin "jiliktesek" bolady.

Orys, belarusiting qazaq jerine kelmesin bilse de, sózine mәiek etken orynbasardyng әngime auany tym alysta. Kez kelgen sharuagha esik ashyq dey otyryp, qytaylardy kirgizu kózdelgen. Óitkeni songhy kezde júrt ishinde qytay qaptady degen sóz jii aitylyp, dýrligis órship barady. Jaqynda "Semeyding Ýrjar audanynda qytaylar qaptap jýr, jer iygerip, soya ósiruge kirisip ketipti. Búl az deseniz, sol jerding túrghyndary qysyq kózderge jaldanyp, ketpenin shauyp jýr!" degen habar tarady. El arasyn dýrliktirgen osy aqparattyng sony jaqsy bolmasyn biyliktegiler bek týsindi. Sondyqtan da sanagha qytay úghymyn synalay engizu ýshin jer jyrtushylardyng qataryna orys, belarusiti "aralastyryp" qoydy. Joghary jaqtan "keledi" degendi estigen halyq birtindep kirip jatqan qytaylargha asa mәn bermeydi. Óitkeni tek qytay ghana emes, tipti orystar da kelui mýmkin dep týiedi, sonyn baghady. Alayda múnyng sony bolmaydy, bir qytay myngha ainalyp, qazaq jútylady. Mine, auylsharuashylyghyn damytudyng aqyry osylay bolady. Keshe Ýrjar jaqta, býgin ontýstikte, erteng barlyq aimaqta qytaylardyng órip jýrgenine kuә bolamyz, etimiz "óledi". Keyinirek qysyq kózding qúlyna ainalghanymyzdy     bir-aq bilemiz.

Osyghan deyin qytay ekspansiyasyna baylanysty týrli joramal jasalyp, sarapqa salyndy. Jete mәn bermedik, eleng etip, es jimadyq. Salystyrsanyz, sodan beri elimizge oqta-tekte birtindep kirgen qytaylar býginde qazaqpen qúdalasyp ýlgerdi.

Qytaydyng sauda, qúrylys, óndiriske jaldanyp kelip, qazir bank pen firmalardyng tútqasyn ústauy - ekspansiya emey nemene? Sharua keypindegi on qytay kýni erten-aq sol aimaqtyng may shelpegine auyz salady. Iri mekemege nemese kәsiporyngha seriktes bolyp, keyin qazaqty yghystyrady. Ár aimaqqa osylay kirgen "sharuasymaqtar" maqsatyna da jetedi. Múnday "beybit jaulaudyn" qauiptiligi sol - qashan qúrban bolghanyndy bayqamaysyn. Ýkimet taghyna shegelengen Mәsimov qytaydyng qalauymen ghana qimyldaydy. Ony osylay myzghymas etken - qytaydyng jymysqy sayasaty. Sondyqtan mәsimovtey qytayshyldar qaramaghyndaghylardy "saqtashsha" sóiletedi. Halyq kóterilip ketpeui ýshin, әr tústan tam-túmdap osylay qúlaqtandyryp, júrtty dayyndap, mysyqtabandap әreket etedi.

Qazaqqa jan-jaqtan qauip tónip túr, búl - astarsyz aqiqat. Ár qauip - últtyghymyzdyng tamyryn qiyatyn, eldigimizdi jerleytin ýlken qater. Qazirding ózinde milliardtaghan syrtqy qaryzymyz, qytay ekspansiyasy jәne jerimizge AES salu men yadrolyq otyn qaldyqtaryn kómu mәselesi uaqyt kýttirmey, súrau salatyn problemalar. Búl jaghdaygha Mәsimov ýkimetining túsynda jettik. Saqtashtardyng arqasynda jútylyp ketpeu ýshin, býgin qimyldamasaq, erteng kesh bolady. Maqalada aitylghan jaytty úghu ýshin ghalym, oqymysty boludyng qajeti joq. Qazaq shynyraudyng aldynda túr, shyndyq osy. Al shyndyqqa tik qaramasaq - keleshekke qiyanat jasaghanymyz.

Jerdi jalgha bergening - jelkege mingizgenin. Búghan kózi ashyq halyq, ózin de, úrpaghyn da oilaytyn halyq kónbeydi. Preziydent pen onyng ainalasyndaghylar osyny úghar ma eken? Halyqtyng múnday әreketke taghy da, ekinshi ret toytarys beretini anyq. Árbir otanshyl azamat búl isten shet qalmasa kerek.

Onyng alghashqy qadamy retinde Almatyda, aldaghy senbi kýni ótetin, rúqsat etilgen mitingige qatysynyz.

0 pikir

Ýzdik materialdar