Júma, 26 Sәuir 2024
Kórshining kólenkesi 7058 26 pikir 23 Qazan, 2018 saghat 09:49

Qazaq Putinning júmaghyna bara ma, joq әlde Salmannyng tozaghyn jón kóre me?

Taqyrypty búlay qoyymyzdyng sebebi sol, osy eki jayt jayly jazamyz, býgin. Áueli Putinning ózi aitqan júmaghynan bastayyq.

IYә, Kremliding 2000-jyldan bergi qojayyny, KGB-nyng týlegi, eli senbese de, Elisiyni sengen Volodya aghay Putin kýlli әlemning kýlkisine qaldy. Qalay deysiz ghoy, aitayyq.

Reseyde «Valday» forumy degen bir jiyn ótti, ótkende. Sol jerde sóztalqygha qatysyp, oy bólisken Resey Preziydenti halqynyng jarym bóligi qayyrshylyqqa salynyp, ekonomikasy qúldyrap, óndirisi ólimshi bolghan qazirgi Reseyding óktemdigin, әlde jeke ambisiyasyn tanytqysy keldi me, әiteuir, beysayasy sózder aitty.

Reziydensiyasy mәiithana men molagha ainalghan Volodya aghaydyng sózin qazaqshagha qotaryp bergendi jón kórdik. Sózin búrmalaghan joqpyz.

«Endeshe agressor bilsin. Bәribir kek, esening qaytarylatynyn bilsin. Ol jer betinen joq bolady. Al biz she? Biz sol agressordyng qúrbanymyz. Biz azaptalushy retinde júmaqqa kiremiz. Al olar, olar – óledi. Óitkeni, olar keshirim súrap ta ýlgermeydi», dedi.

«Oybay-shynymen, solay dep pe?» deytinder bolsa, mine orysshasy: Nu da, no togda agressor, on vse ravno doljen znati, chto vozmezdie neizbejno, chto on budet unichtojen, a my jertvy agressii, y my kak mucheniky popadem v ray, a ony prosto sdohnut, potomu chto ony daje raskayatisya ne uspeyt.

Aytpaqshy, Putin osy sózderdi aitqan forumnyng taqyryby – «Biz ómir sýretin әlem: XXI ghasyrdaghy túraqtylyq pen damu» dep atalady.

Putin janaghy sózderdi aitqanda zaldan qarqyldaghan kýlki estildi. Óitkeni, Kremliding túrghyny qansha kijinip sóilese de, búl kýlkili edi. Negizi búl kýlkini eki týrli baghalaugha bolady.

Áueli, sol zalgha jiylghandar Putindi sayqymazaq dep biledi. Sol ýshin de ishek-silesi qatyp kýldi. Sahnadaghy sýiikti sayqymazaghy olardy eriksiz kýldirdi. Ya bolmasa, sol zalgha jiylghandardyng deni deliqúlylar.

Óitkeni, progress turaly sóileytin forumda Putin myrza regressivti sózder aitty. Putindi týsinuge de bolady. Ol basqaratyn elde progess bolsa, osy qaru-jaraq óndirisi salasynda bar emes pe... Bolashaqty soghyspen baghalaytyn adam ghoy. Biz ómir sýretin әlemning túraqtylyghy turaly aitar jiynda ajdahaday arqyrap, yadrolyq qaruymen maqtandy, taghy.

«Biz yadrolyq potensialgha negizdelgen әlemde ómir sýrip jatyrmyz. Resey – eng iri yadrolyq derjavalardyng biri. Biz ZQQ-gha (PRO) qarsy óz soqqylau komlpeksterimizdi jetildirip jatyrmyz. Olardyng keybiri qoldanysta bar, al keybiri jaqyn ailarda qoldanysqa beriledi. Ol – «Avangard» jýiesi.  Biz barlyq qarsylastarymyzdy basyp ozdyq. Giyperdybystyq qaru eshkimde joq. Sondyqtan biz ózimizdi qauipsiz sezinemiz» dep sóiledi.

(Orys karikaturasy)

Putinning júmaqty ansauy, «biz júmaqqa kiremiz, sender tozaqqa barasyndar» deui biz týgili orys sarapshylaryn da tyghyryqqa tiregen sekildi. Resey Jurnalister odaghynyng eks basshysy Igori Yakovenko bylay depti: «Leonid Brejnev te biyligine tyqyr tayaghan tústa osylay aljyp sóiley bastaghan».

Sóitip, alda-jalda  yadrolyq soghys bola qalsa, Putinning jaulary tozaqqa, al ózi júmaqqa barady eken. Al jaqtastary she?

Jaqtas demekshi, Saudiya Hanzadasynyng tozaghy turaly aitayyn...

Mine, aptadan asty. Álemdik BAQ Saudiyalyq jurnalist – Jamal Hashogiyding jantýrshigerlik ólimi turaly jazyp jatyr. 59 jastaghy Jamal Hashogy Týrkiyadaghy Saudiya Bas konsuldyghyna kirip ketken. Al syrtta onyng qalyndyghy kýtip túrghan. Biraq, Jamal sol kirgennen tiri shyqpaghan.

(Jamal Hashogiy)

Jamal Hashogy kim? Ol óz elining eng iri intellektualdarynyng biri bolghan. Sayasy dissiydent. Saudiya biyligining basty kritiygi de osy Hashogy eken.

Hashogy synynyng negizgi nysany – Saudiya taghynyng múrageri, hanzadasy Múhammed ben Salmannyng naq ózi.  Mine, sondyqtan da, әlemdik BAQ Hashogiydi óltirtken de osy ben Salman dep jazady.

Ol Saudiya liyberaldarynyng mýddesin Batysta qorghap jýrgen adam bolghan. «Washington post» gazetine maqalalar jazyp jýrgen túraqty avtor eken, taghy. Áriyne, onyng syny әdil syn, adekvatty syn dep baghalanghan. Sóitip, Saudiya modernisterining bas iydeologyna ainalghan. Óz elinde biylik pen biylik jaqtastarynyng súghyna týskenin týsingen Hashogy kópten beri Saudiya topyraghyna ayaq baspaghan. Kóbine AQSh pen Týrkiyany panalap jýrgen.

Al Saudiya biyligi Hashogiydi aldap-sulap er-Riyadqa qansha aldyrghysy kelse de, búl әreketteri sәtsiz bolghan. Sóitip, aqyry aila tabady.

Jamal Týrkiyada ýilenbek bolady. Ol ýshin Saudiya konsuldyghynan búrynghy әielimen ajyrasqany turaly anyqtama aluy kerek eken. Sodan, Hashogy Ystambúldaghy konsuldyqqa habarlasyp, kezdesu uaqytyn belgileydi. Búl 2-qazangha belgilengen. Aytylghan uaqytta Hashogy konsuldyqqa keledi. Al onyng qalyndyghyn ishke kirgizbey qoyady. Ózine qarsy qanday da bir qastandyqtyq bolatynyn sezgen Jamal qalyndyghyna ózin kýtudi tapsyrady. Sóitedi de, ishke kirip ketedi. Sol kirgennen Jamaldy qalyndyghy da, basqa tiri jan balasy da kórmegen.

Saudiya biyligi resmy mәlimdeme jasap, Hashogiyding qazasyn rastaghan. Alayda, ol konsuldyqta bolghan tóbelesten kóz júmdy dep mәlimdegen.

Boljam. Jamaldyng konsuldyqqa keletinin estigen Saudiya biyligi, dәlirek aitsaq, onyng basty dúshpany – Múhamed ben Salman dereu әreketke kóshedi. Ben Salman shúghyl týrde qasyna 15 nókerin ertip, Ystambúlgha úshady.

Talah Múhammed әl-Tubayjy degen dәriger de ben Salmanmen birge Ystambúlgha úshyp keledi. Dәl, osy әl-Tubayjy Hashogiyding mәiitin joimen ainalysqan-mys.

Mine, osy 15 adamdyq komanda Hashogy joghalghan kýni Ystambúlgha úshyp keledi. Tanghy 04:30 shamasynda. Sóitedi de, sol kýni eki topqa bólinip, keri úshyp ketedi. Birinshi top Birikken Arab әmirlikterine, al ekinshi top Saudiyagha qaytqan.

Ol 15 kisining tizimi jәne qayda bolghandyghy myna maqalada anyq aitalady: https://www.anadolupress.com/gundem/iste-15-kisiliksuikasttimi-h15738.html

Saudiya  biyligi búl adamdardy turister dep mәlimdegen. Senimsizdeu mәlimdeme, búl. Sebebi, turister nege ekeni belgisiz, ózderimen birge sýiek kesuge arnalghan medisinalyq ara ala kelipti. Ara demekshi, praktikadan belgili, kóp diktatordy «qasapshylar» dep ataydy. Óitkeni diktatorlyq dert asqynghan kezde, olar óz qarsylastaryn óltiruden tayynbaydy. Tipti, óz qarsylastarynyng etin jegen diktatorlar da bolghan. Al búl oqighadaghy «qasapshy arasy» jay metafora emes.

Keybir týrik basylymdarynyng jazuynsha, Hashogiydi asa auyr jazalap, azaptaghan. Sadizmning shektik sharalaryn jasaghan. Tipti, әueli Hashogiydi esirtkimen ulap, sosyn tiridey bólshektegen dep jazady keybir aqparat. Osynyng bәri Saudiya konsulynyng kabiynetinde bolghan.

Hashogiyding mәiiti qayda? Ýsh týrli boljam aitylady. Birinshi núsqa: әlgi әl-Tubayjy degen dәriger himiyalyq qospa әkelgen de, bólshektengen deneni eritip jibergen. Ekinshi núsqa: Hashogiyding denesin Ystambúl ormandarynyng birine laqtyrpyp tastaghan. Ýshinshi núsqa: bólshektengen deneni Saudiyagha әketken. Artynan órtep jibergen. Búl aitylghandar boljamdar ghana.

Búl jaqsylyq pen jamandyq kategoriyasynan, adamdyqtyng sheginen tys jauyzdyq. Qansha jerden jauyz bolsa da, tiri adamdy bólshekteu – tozaqty tiridey kórsetumen para-par.

Búl oqighany jazuyma eki sebep bar. Biri – bizding eki kitap oqyp ap, eki dýniyening syryn týsingendey bolatyn shala-sauatty qazaqtar men Saudiyadaghy sauabynan saqaly úzyn qanqúmarlargha qúldyq úratyn jartykesh moldasymaqtar bile jýrsin. Piring pir emes, kәdimgi tozaq perishtesining naq ózi emes pe?

Meyli, Hashogiydi múnshalyq azaptamapty desek te, kisi óltiru – sauapty ister sanatyna jatpaytynyn jyndy ekesh jyndynyng ózi jaqsy biledi.

Múhammed ben Salman turaly jazayyn endi. Taqyryptyq baylanys boluy kerek qoy...

Janaghy «yadrolyq qarudy jaryp, ózim júmaqqa kiremin» dep jýrgen Putin men mynau ben Salman jaqyn dos.

(Búl jerde Putin men ben Salman futbol qarap otyr)

Bir ghana «RIA Novostiydin» ózinde Múhammed ben Salman men Putinning kezdesuleri turaly onshaqty maqala jazylypty. Solardyng birsypyrasyn mysal eteyik.

«Saud Arabiyasy múnay salasynda Reseymen birlesip júmys jasaudy jón kóredi»

https://ria.ru/world/20180614/1522719683.html?inj=1

«Putiyn: SA Koroliining kelui qarym-qatynasymyzgha jana serpin berdi»

https://ria.ru/politics/20180614/1522724726.html?inj=1

«Putin Saud Arabiyasy hanzadasymen kezdesip OPEK+ mәselesin talqylamaq»

https://ria.ru/economy/20180613/1522608434.html

«FT: Sauditterge AQSh-tan góri Mәskeumen birikken tiyimdirek»

https://ria.ru/world/20160405/1402484408.html

«Arab sheyhtarynyng Reseyge kelui geosayasatty ózgertedi»

https://ria.ru/world/20151012/1300799998.html

(RF Preziydenti Putin men SA Hanzadasy ben Salman)

«BAQ: Saudiya-Resey aliyanysy AQSh-qa qarsy kýreske ózgeris әkeledi»

https://ria.ru/world/20150701/1108059835.html

Osy tektes maqalalardyng esebinde shek joq. Oghan qosa, Saudiya hanzadasymen Reseyding subiektisi sanalatyn Sheshenstannyng Preziydenti Ramzan Qadyrovtyng da qarym-qatynasy tym jaqsy.

(Sheshenstan Preziydenti Qadyrov pen SA Hanzadasy ben Salman)

Týiin

Qazir әlem Putinning júmaghy men Salmannyng tozaghynan qorqatyn boldy. Al, biz sol júmaq pen tozaqtyng ortasynda, qaysysyna bararymyzdy bilmey túrghandaymyz. Osy eki joldan basqa barar jerimiz qalmady ma? Endi osy saual ashyq qoyylar kez keldi dep oilaymyn!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

26 pikir