QR Preziydenti syilyghynyng laureaty, Memlekettik «Daryn» jastar syilyghynyng iyegeri, QR Mәdeniyet qayratkeri, filosofiya ghylymdarynyng kandidaty Bolatbek Tólepbergenning «Alash joly» atty kitaby jaryq kórdi. Atalghan kitapta avtor Alash qozghalysy men Alash iydeyasy turaly payymdaryn, yaghny qazaq elining últtyq múrat-mýddesin qorghau jolynda ómirge kelgen qoghamdyq qúbylystargha baylanysty óz tújyrymdaryn oqyrman nazaryna úsynghan. Alash iydeyasymen susyndaghan atalghan tuyndy HH ghasyrdyng týrli kezenderindegi últ-azattyq qozghalystar arasyndaghy  ózara  logikalyq  baylanysty útymdy bayandauymen baghaly.

Ásirese jastarymyzgha qajetti tarihy tanymdyq tuyndy – «Alash joly» kitaby kópshilikting kónilinen shyghary anyq. Búl belgili publisist, filosofiya ghylymdarynyng kandidaty Bolatbek Tólepbergenning ghylymy әri publisistikalyq enbeginde jalpy ótken ghasyrdyng basyndaghy búrq etip kóterilgen Alash qozghalysynyng evolusiyalyq damu ýrdisi men onyng býgingi kýnge berer taghylymy tarazylanghan. Jәne de «Alash qayratkerleri kimder?» degen súraqqa jauap tabarynyz da anyq. Atap aitqanda, Alash qozghalysynyng kóshin bastaghan Ahmet Baytúrsynov, Álihan Bókeyhanov jәne Mirjaqyp Dulatovtardan bastap,  sol kezde endi ghana aqyl toqtatqan jas tolqyn izbasarlary da qamtylghan.

Avtor Alash taqyrybyn jiti saralaugha tyrysqan. Zertteuding bir túsynda: «Búghan qosa Alash qozghalysynyng nәtiyjesinde payda bolghan  I Jalpyqazaq siezin Mústafa Shoqay «úly týrki halyqtarynyng myzghymas birligin kórsetetin sahynagha ainaldy»  dep bagha beredi» deytini bar. Halyq qamy men el birligi ýshin, әdilettilik pen jasampazdyq ýshin arpalysqan Álihan Bókeyhanov, Ahmet Baytúrsynov, Mústafa Shoqay, Mirjaqyp Dulatovtarday jaysandarymyzdyng kózdegen maqsat-múrattary da, iydeyalary da ishtey astasyp jatqandyghyn kórsetedi. Kýlli qazaqtyn, barsha týrki әlemining tútastyghyn armandaghan Mústafa Shoqay qalay degende de óz zamandastarymen qanattas edi.

Endi kitaptyng qúrylymyna az-kem toqtalsaq. Tórt taraudan túratyn enbekting «Alash qozghalysy hәm Alash iydeyasy» dep atalatyn birinshi tarauynda taqyryp ghylymiy-publisistikalyq túrghydan taldanady. Ondaghy  «Qazaqtyng sayasy pikirining tarihy –qazaq jastarynyng tarihy...» dep atalatyn birinshi bóliminde Alash qozghalysy tarihy túrghydan tarazylansa, «Alash iydeyasy: Qanday iydeya?» dep atalatyn ekinshi bólimde Alash iydeyasy filosofiyalyq túrghydan zerdelenedi. Al «Alash orda» Ýkimetining mýsheleri, Alash arystary, Alashshyl jastar atty ekinshi tarauda Alash qayratkerlerining ómirbayanyna jeke-jeke toqtalady. «Alashqa qyzmet» atty ýshinshi tarauda avtor taqyrypqa say Alash mәselesinde atqarghan naqty isterinen habar beretin jobalardy, qújattardy, hattardy t.b. toptastyrghan. Búdan avtordyng tek atalghan taqyrypta tek zertteushi ghana emes, Alash mәselesining naghyz bilgiri әri nasihattaushysy ekenin anghartady. Jәne de «Últym dep soqqan jýrekter» dep atalatyn songhy tarauda avtor keshegi Alash qayratkerlerining izbasarlary ispetti býgingi últ isine bey-jay qaray almaytyn aghalary turaly maqalalaryn úsynghan.

«Últqa qyzmet etu – úly is» ekenin Alash qayratkerlerining últ ýshin atqarghan qyzmetin belgili publisist, filosofiya ghylymdarynyng kandidaty Bolatbek Tólepbergenning «Alash joly» atty  kitabynan qarap otyryp anyq kózimiz jetedi.  Búl enbekten Alash qozghalysyn, Alash orda ýkimetining qyzmetin bilsem, zerdelesem, toqysam, ýirensem degen kóziqaraqtygha, әsirese jastargha alar ghibrat jetip artylady.

Kitap Alash qozghalysy men Alash avtonomiyasyna 100 jyl toluyna arnalyp shygharylyp otyr. Myng dana taralymmen jaryq kórgen atalghan kitap Alash qayratkerlerining suretterimen bezendirilgen. Enbek Alash iydeyasyna qyzyghushylyq tanytqan barsha oqyrmangha, jastargha, joghary oqu oryndarynyng studentterine arnalghan.

Abai.kz