Sәrsenbi, 1 Mamyr 2024
Janalyqtar 3978 0 pikir 1 Qarasha, 2010 saghat 10:53

Mal sharuashylyghy – manyzdy maydan

Respublikadaghy asyl túqymdy mal sharuashylyqtary arasynda qazaqtyng aq bas siyry jәne iri qaranyng geroford túqymy, etti-mayly edilbay túqymy, aqjayyqtyq etti-jýndi qoy túqymy, ónimdilik baghyttaghy kóshim jylqysy, qazaqtyng aiyr týie túqymy ósiriletin bizding oblysymyz aldynghy qatardaghy aimaqtardyng biri bolyp sanalady.

Sýtti mal sharuashylyghy boyynsha oblysta iri qaradan qara shúbar, golishtindik qyzyl shúbar, qyzyl dalalyq jәne simmentaldy túqymynyng ýlesi basymyraq. Asyl túqymdy sýtti maldar oblys ortalyghyna jaqyn ornalasqan eldi mekenderdegi JShS men sharua qojalyqtarynda ósiriledi.

Etti mal sharuashylyghynda negizinen qazaqtyng aqbas jәne geroford túqymdary ósirilip jatyr. Naqtylay týssek, iri qara maldyng 70 payyzgha juyghy qazaqtyng aqbas túqymyna jatady, al gerofordtyq túqym et ónimdiligin arttyru maqsatynda maldardy budandastyru ýshin qoldanylady.

Jylqy ýiirining ónimdiligin kóshimning asyl túqymdary úsynady, al asyl túqymdy týielerdi qazaqtyng aiyr túqymy qúraydy.

Túqym aludy jýzege asyrudaghy ghylymy júmystarmen Jәngir han atyndaghy Batys Qazaqstan agrarly-tehnikalyq uniyversiytetining ghalymdary ainalysady.

Oblystyng әr týrli tabighi-ekonomikalyq aimaqtarynda biyazy jýndi, jartylay biyazy jýndi, qylshyq jýndi qoylar ósiriledi. Naryqtyq jaghdayda shygharylatyn qoy túqymdaryna qoyylatyn talaptar ózgerdi. Sondyqtan onyng eki baghyty myqtap qolgha alynghan.

Respublikadaghy asyl túqymdy mal sharuashylyqtary arasynda qazaqtyng aq bas siyry jәne iri qaranyng geroford túqymy, etti-mayly edilbay túqymy, aqjayyqtyq etti-jýndi qoy túqymy, ónimdilik baghyttaghy kóshim jylqysy, qazaqtyng aiyr týie túqymy ósiriletin bizding oblysymyz aldynghy qatardaghy aimaqtardyng biri bolyp sanalady.

Sýtti mal sharuashylyghy boyynsha oblysta iri qaradan qara shúbar, golishtindik qyzyl shúbar, qyzyl dalalyq jәne simmentaldy túqymynyng ýlesi basymyraq. Asyl túqymdy sýtti maldar oblys ortalyghyna jaqyn ornalasqan eldi mekenderdegi JShS men sharua qojalyqtarynda ósiriledi.

Etti mal sharuashylyghynda negizinen qazaqtyng aqbas jәne geroford túqymdary ósirilip jatyr. Naqtylay týssek, iri qara maldyng 70 payyzgha juyghy qazaqtyng aqbas túqymyna jatady, al gerofordtyq túqym et ónimdiligin arttyru maqsatynda maldardy budandastyru ýshin qoldanylady.

Jylqy ýiirining ónimdiligin kóshimning asyl túqymdary úsynady, al asyl túqymdy týielerdi qazaqtyng aiyr túqymy qúraydy.

Túqym aludy jýzege asyrudaghy ghylymy júmystarmen Jәngir han atyndaghy Batys Qazaqstan agrarly-tehnikalyq uniyversiytetining ghalymdary ainalysady.

Oblystyng әr týrli tabighi-ekonomikalyq aimaqtarynda biyazy jýndi, jartylay biyazy jýndi, qylshyq jýndi qoylar ósiriledi. Naryqtyq jaghdayda shygharylatyn qoy túqymdaryna qoyylatyn talaptar ózgerdi. Sondyqtan onyng eki baghyty myqtap qolgha alynghan.

Birinshi baghyt - ontýstik jәne ortalyq audan aimaqtary ýshin, әsirese, alys aimaqtarda ornalasqan, jemshóp bazasy tabighy jayylym men shabyndyq negizin qoldanu arqyly etti-mayly qoy sharuashylyghyn damytu bolyp tabylady. Ekinshi baghyt - oblystyng soltýstik audandary ýshin jemshóp bazasy biday, jýgeri jәne basqa da azyqtardy óndirumen baylanysty biyazy jýndi jәne jartylay biyazy jýndi qoy sharuashylyghyn damytu qarastyrylghan.

Respublika boyynsha edilbay qoyy Janaqala audanyndaghy «Birlik» JShS-da jinaqtalghan. Búl túqymnyng sharuashylyq belgilerine qúrghaq, shól dalaly aimaqtargha degen túraqty beyimdiligi, tiriley salmaghy, soyym sapasy, jas tólderding tez ósetindigi jatady.

Túqym qúndylyghy tiriley salmaghy tórt ailyq jasta 40-45 kelige jetetin eng arzan qozyqúmay shygharu. Etining sapasy shetel mamandarynyng joghary baghasyna ie bolghan.

Bizde biyazy jýndi qoy sharuashylyghyn damytu Volgograd oblysyndaghy «Romashkov» asyldandyru zauytynan shygharylghan volgogradtyq túqymdy paydalanudan bastalady. Volgograd túqymyn damytumen «Jana túrmys» asyldandyru sharuashylyghy ainalysyp keledi.

Jartylay biyazy jýndi baghyt boyynsha aqjayyqtyq etti-jýndi túqymyna erekshe kónil bólinude. Búl túqym (1968-1996 j.) Batys Qazaqstan oblysynyng búrynghy «40 let Kazahstana» (qazirgi «Izdenis» JShS), Shejin, Krupskaya, Qaldyghayty, «Rodnik novyi», Amangeldi, Stepnoy, Shipov, Alghabas, t.b. sharuashylyqtarynda shygharyldy.

2006 jyldan bastap oblystyq әkimshilikting oblystyq auylsharuashylyghy basqarmalarynyn, Batys Qazaqstan oblysy aumaqtyq inspeksiyasynyn, Jәngir han atyndaghy Batys Qazaqstan agrarly-tehnikalyq uniyversiytetining qoldauymen jartylay biyazy jýndi qoy sharuashylyghyn saqtau men ony damytu boyynsha ýlken júmystar jýrgizilgenin aita ketken jón.

2006 jyly aqjayyqtyq etti-jýndi qoylardy jeke sektorlardan bir-birlep jinaghanymyz әli esimizde. Búl túqymdy kóbeytu oblys boyynsha Tasqala audanyndaghy «Izdenis» JShS asyldandyru sharuashylyghynda ghana myqtap qolgha alynghan.

Túqymdy mal basyn kóbeytu ýshin asyldandyru sharuashylyqtaryn da kóbeytu qajet.Osy tapsyrmany sheshu әri mal basyn kóbeytu maqsatynda uniyversiytet aqjayyqtyq etti-jýndi qoylardy óz iyeligine aldy. Búl júmysta oblys әkimi Baqtyqoja Izmúhambetov uniyversiytetke qoldau kórsete otyryp, Tasqala audany aimaghynan aqjayyqtyq etti-jýndi qoylardy ósiru ýshin 1000 ga jer bólip berdi. Býginde uniyversiytet menshiginde 2396 qoy, sonyng ishinde 1252 saulyq bar.

2006 jyldan bastap qoy basyn kóbeytu ýshin uniyversiytette naqty júmystar jýrgizile bastady. Eng aldymen uniyversiytette oqu-ghylymiy-óndiristik kesheni qúryldy. Qoylardy qoldan úryqtandyru punkti qalpyna keltirildi.

Shabyndyqta jemshóp dayyndau brigadasy qúrylyp, 2009 jylgha qajetti mólsherde jemshóp dayyndaldy. Uaqytynda jәne qajetti mólsherde dayyndalghan jemshóp maldyng 2009-2010 jyldyng borandy-ayazdy qysynan aman-esen shyghuyna mýmkindik berdi.

Uniyversiytet ghalymdary Astana qalasynda ótken «Qaraótkel - 2008» jәrmenkesine asyl túqymdy aqjayyqtyq etti-jýndi qoylardy arnayy alyp bardy. Uniyversiytetting oqu-ghylymiy-óndiristik kesheni QR AShM sarapshylarynyng baghalauy boyynsha jartylay biyazy jýndi aqjayyq etti-jýndi qoylardy ósiru kórsetkishi jóninen I dәrejeli Qúrmet gramotasymen marapattaldy. Al 2009 jyly 13 mausymda Batys Qazaqstan oblysy, Zelenov audanynda «Beleste» ótken halyq sharuashylyghynyng jetistikteri kórmesine uniyversiytet újymy jartylay biyazy jýndi aqjayyqtyq etti-jýndi qoylaryn úsyndy. Kórmege úsynylghan maldardy el Preziydenti N.Á.Nazarbaev joghary baghalap, búl salanyng әri qaray damuyna sәttilik tiledi.

Oblystyng jergilikti jaghdayyna beyimdep shygharghan auyl sharuashylyghy maldaryna basa kónil bólu qajet. Búghan qoydyng aqjayyqtyq etti-jýndi, jartylay biyazy jýndi túqymy jatady. Keleshektegi mindet - mal basyn kóbeytu ýshin asyldandyru sharuashylyqtarynyng qataryn da kóbeyte beruimiz kerek.

 

Baluash Traisov

 

0 pikir

Ýzdik materialdar