Beysenbi, 2 Mamyr 2024
Janalyqtar 2809 0 pikir 1 Mausym, 2009 saghat 06:37

Bayqau maqsaty – teatrlardyng repertuarlaryn ozyq tuyndylarmen tolyqtyru

Ministrding atap ótkenindey, respublikalyq bayqau Elbasynyng 2006 jylghy Qazaqstan halqyna Joldauyndaghy jәne Memleket bas¬shysynyng jaqynda teatr qay¬ratkerlerimen kezdesuinde bergen tapsyrmalaryn jýzege asyrugha oray jariyalanyp otyr. Ómirsheng tuyndylar kóbinese tapsyryspen jasala bermeydi, dedi Múhtar Qúl-Múhammed. – Biraq key jaghdayda әlemdik muzyka ónerining úly tuyndylarynyng tapsyryspen de jazylatynyn esten shygharmaghany¬myz jón. Múnday jaghdayda bizding ti¬legimiz ben avtordyn, kompoziy¬tor¬dyng tilegi bir arnada toghysyp jatsa, núr ýstine núr. Osy ja¬qynda Beybitshilik jәne kelisim sarayynda ózderiniz tamashalaghan Verdiyding ataqty “Aida” operasy 1869 jyly Sues kanalynyng ashylu qúrmetine baylanysty Egiypet ýki¬metining tapsyrysymen jazylghan. Sol tapsyrysty oryndau bary¬synda úly tuyndy ómirge keldi. Opera men balet tuyndylaryn ómirge әkelu onay sharua emes. Ol újymdyq enbekti qajet etedi. Sondyqtan ministrlik osynday ýlken bastama kóterip otyr.

Ministrding atap ótkenindey, respublikalyq bayqau Elbasynyng 2006 jylghy Qazaqstan halqyna Joldauyndaghy jәne Memleket bas¬shysynyng jaqynda teatr qay¬ratkerlerimen kezdesuinde bergen tapsyrmalaryn jýzege asyrugha oray jariyalanyp otyr. Ómirsheng tuyndylar kóbinese tapsyryspen jasala bermeydi, dedi Múhtar Qúl-Múhammed. – Biraq key jaghdayda әlemdik muzyka ónerining úly tuyndylarynyng tapsyryspen de jazylatynyn esten shygharmaghany¬myz jón. Múnday jaghdayda bizding ti¬legimiz ben avtordyn, kompoziy¬tor¬dyng tilegi bir arnada toghysyp jatsa, núr ýstine núr. Osy ja¬qynda Beybitshilik jәne kelisim sarayynda ózderiniz tamashalaghan Verdiyding ataqty “Aida” operasy 1869 jyly Sues kanalynyng ashylu qúrmetine baylanysty Egiypet ýki¬metining tapsyrysymen jazylghan. Sol tapsyrysty oryndau bary¬synda úly tuyndy ómirge keldi. Opera men balet tuyndylaryn ómirge әkelu onay sharua emes. Ol újymdyq enbekti qajet etedi. Sondyqtan ministrlik osynday ýlken bastama kóterip otyr.
Ministr búdan keyin jariya¬langhan bayqaudyng alty salasyna jeke-jeke toqtaldy jәne bay¬qau¬dyng maqsatymen tanystyryp ótti. Bayqaudyng maqsaty, – dedi osy jayynda ministr, elimizdegi drama, opera jәne balet teatrlarynyng re¬pertuarlaryn jana tuyndylar¬men, otandyq avtorlardyng ozyq shyghar¬malarymen tolyqtyru. Jasyratyn eshnәrse joq, 1986 jyl men 2006 jyl aralyghynda, 20 jylda bizde birde-bir opera jәne balet tuyn¬dysy jazylmapty. Onyng basty sebebi, sol kezderdegi ekonomika¬lyq qiyndyqtargha bay¬lanysty. Elimizding ekonomikasy kóterilgen kezde Erkeghaly agha¬myz¬dyng “Aby¬lay han” operasy dýniyege keldi.
Múhtar Abrarúly bayqaudyng búdan bólek taghy ýsh maqsatyna toqtaldy. Onyng biri – opera men balet shyghar¬ma¬laryn jazatyn otandyq avtorlardy qoldau, ekinshisi – sapasy joghary tuyndylar arqyly jas úrpaqty qazaqstandyq patriotizm ruhynda tәrbiyelep, olardyng Otanyna degen sýiispenshiligin arttyru. Al ýshin¬shisi – daryndy, talantty óner adamdarynyng tanyluyna mýmkindik jasap, olardyng shygharmalaryn BAQ-tarda nasihattau. Sonymen qa¬tar, qazaqstandyq muzyka tuyn¬dylaryn halyqaralyq dengeyge shygharu ýshin olardyng bәsekelestik әleuetin arttyru.
Ministrding atap ótuinshe, bay¬qau jenimpazdaryna taghayyndalghan syiaqylar kólemi de auqymdy.
Mәdeniyet jәne aqparat miy¬nistri Múhtar Qúl-Múhammed, sonday-aq 74 jyldyq shejiresi bar qazaq opera jәne balet tuyn¬dylary arasynan iriktelgen, taqyryptyq mazmúnymen, últtyq boyauymen erekshelenetin, uaqyt eleginen, kórermen synynan ótken 10 opera jәne 10 balet shyghar¬ma¬synyng partituralaryn biyl birin¬shi ret baspadan shygharu kóz¬de¬lip otyrghanynan da habardar etti.

 

Qazaqstan Respublikasynyng Mәdeniyet jәne aqparat ministrligi
HABARLANDYRU

Qazaqstan Respublikasynyng Mәde¬niyet jәne aqparat miniys¬trligi Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng 2006 jyly Qazaqstan halqyna jasaghan Joldauyndaghy “Qazir mәdeniyet salasyn damytuda mem¬lekettik qatysudy ontaylandy¬ratyn, yaghny bizding talanttary¬myzdyng ózining shygharmashy¬lyq qyzmetining esebinen layyqty ómir sýru dengeyine jetuine mýmkindik beretin jaghdaylar jasaytyn kezender tudy” degen tapsyrmasyn oryndau, Qazaqstan¬nyng әlemdegi bәsekege barynsha qabiletti elder qataryna kiru strategiyasyna ýles qosu maqsatynda elimizde túnghysh ret mu¬zyka, balet jәne dramatur¬giyanyng tómen¬degidey alty salasyn qamtityn “TÁUEL¬SIZDIK TOL¬GhAUY” degen taqyrypta respub¬likalyq bayqau jariyalaydy:
1) eng ýzdik operalyq shyghar¬malargha
2) eng ýzdik balettik shygharma¬largha
3) eng ýzdik dramalyq shygharma¬largha
4) eng ýzdik kameralyq muzyka tuyndylaryna
5) eng ýzdik qazirgi zamanghy әnderge
6) eng ýzdik balalar әnderine
Bayqaudyng basty maqsaty:
– respublikadaghy dramalyq, opera jәne balet teatrlarynyng repertuar¬la¬ryn jana tuyndy¬larmen, otandyq avtor¬lardyng ozyq shygharmalarymen tolyqtyru;
– opera, balet jәne dramatur¬giya salasynda enbek etip jýrgen otandyq avtorlardy qoldau, olar¬dy kórkemdik dengeyi joghary shy¬gharmalardy tudyrugha yntalandyru;
– sapaly muzykalyq tuyndy¬lar ar¬qy¬ly jas úrpaqty qazaq¬standyq patrio¬tizm ruhynda tәrbiyelep, olardyng tughan Otanyna degen sýiispenshiligin arttyru;
– daryndy, talantty óner adamdary¬nyng tanyluyna mýmkindik jasap, olar¬dyng shygharmalaryn búqaralyq aqparat qúraldarynda nasihattau;
– otandyq oryndaushylardyng shyghar¬mashylyq mýmkindikterining shenberin keneytu;
– Qazaqstandyq muzyka tuyndylaryn halyqaralyq dengey¬ge shygharu ýshin olardyng bәseke¬lestik әleuetin arttyru.
Bayqauda ýzdik dep tabylghan shyghar¬ma¬largha I, II, III jýldeli oryndar boyynsha aqshalay syilyqtar taghayyndalady.
1) eng ýzdik operalyq shyghar¬malar bayqauy
Birinshi jýlde – 4 500 myng tenge
Ekinshi jýlde – 3 000 myng tenge
Ýshinshi jýlde – 1 500 myng tenge
2) eng ýzdik balettik shygharmalar bayqauy
Birinshi jýlde – 4 500 myng tenge
Ekinshi jýlde – 3 000 myng tenge
Ýshinshi jýlde – 1 500 myng tenge
3) eng ýzdik dramalyq shygharma¬lar bayqauy
Birinshi jýlde – 1 500 myng tenge
Ekinshi jýlde – 1 200 myng tenge
Ýshinshi jýlde – 800 myng tenge
4) eng ýzdik kameralyq muzyka tuyndylary bayqauy
Birinshi jýlde – 500 myng tenge
Ekinshi jýlde – 400 myng tenge
Ýshinshi jýlde – 300 myng tenge
5) eng ýzdik qazirgi zamanghy әnder bayqauy
Birinshi jýlde – 300 myng tenge
Ekinshi jýlde – 250 myng tenge
Ýshinshi jýlde – 200 myng tenge
6) eng ýzdik balalar әnderi bayqauy
Birinshi jýlde – 300 myng tenge
Ekinshi jýlde – 250 myng tenge
Ýshinshi jýlde – 200 myng tenge
Bayqauda eng ýzdik dep tanylghan shy¬ghar¬malar elimizding jetekshi óner ordala¬ryn¬da: opera men balet shygharmalary – Abay atyndaghy Qazaq memlekettik akade¬miyalyq opera jәne balet teatry men K.Bayseyitova atyndaghy Últtyq opera jәne balet teatrynda, drama tuyndyla¬ry – M.Áuezov atyndaghy Qazaq memle¬kettik akademiyalyq drama teatry men M.Lermontov atyndaghy Memlekettik aka¬demiya¬lyq orys drama teatrynda, son¬day-aq Gh.Mýsirepov atyndaghy Qazaq mem¬lekettik akademiyalyq balalar men jas¬ós¬pirimder teatry jәne N.Sas atyndaghy Orys memlekettik akademiyalyq balalar men jasós¬pirimder teatrynyng sahnala¬rynda qoyylatyn bolady. Qazylar tara¬pynan eng ýzdik bagha alghan kamera¬lyq muzyka tuyndysy osy janrda orynday¬tyn jetekshi memlekettik újymdardyng repertuaryna engizi¬ledi. Al eng ýzdik qazirgi zamanghy әnder men balalar әnderi respub¬likalyq merekelik konsertterding baghdarlamalaryna kirgizilip otyrady.
Bayqaudyng qazylar alqasy qúramynda elimizge belgili óner qayratkerleri bar.
Bayqaugha úsynylghan shygharma¬lar bay¬qau sharttaryna say kelmegen jaghdayda qazylar alqasy onday shygharmalargha jýl¬de bermeuge qúqyly. Al asa ýzdik dep tanyl¬ghan shygharmalargha qazylar alqasy¬nyng sheshimimen qosymsha syiaqy taghayyndaluy mýmkin.
Úsynylatyn jobalardy rәsim¬deuge qoyylatyn negizgi talaptar:
Bayqaugha búryn-sondy jariya¬lanbaghan, oryndalmaghan, jana әri týpnúsqa shygharmalar úsynylady.
Shygharmalar SD diski nemese MP-3 for¬matyndaghy audio jazba¬larda, sony¬men qatar qaghazgha týsirilgen núsqasynda úsynylady.
opera jәne balettik shygharmalar – klavir jәne/nemese partitura týrinde, libretto týri boyynsha qazaq jәne orys tilindegi mәtinder, operanyng úzaqtyghy – 2 aktili 100 miynótten kem emes, balettik tuyndynyng úzaqtyghy – 60 miynótten kem bolmauy kerek;
dramalyq shygharmalar – mәtin kólemi 40 paraqtan kem emes, qaghazgha basylghan mәtinderding qarpi – Times New Roman, jol arasy – 1 interval, eki aktiden, úzaqtyghy 105 miynótten kem bolmauy kerek;
kameralyq muzyka shygharmasy – kla¬vir jәne/nemese partitura týrinde, shekti aspaptar kvartetine, fortepiano¬lyq triogha jәne jeke aspap pen for¬tepianogha arnalghan sonatalyq shygharmalar – әrqaysysynyng kólemi ýsh bólimnen túruy kerek,
qazirgi zamanghy әnder – klavir týrin¬de, úzaqtyghy 5 miynótten aspauy kerek.
balalar әnderi – balanyng (jasóspirim¬nin) tanym-týsinigine, vokalidyq әri dia¬pazondyq mýmkindikterine sәikes, tez jat¬talatyn, kóterinki kónil kýige negizdel¬gen boluy kerek. Hronometraj – 3-5 miynót.
Shygharmalarda Otan, el, jer, últtyq ruhany qúndylyqtar, eldik pen erlikting shejireli betteri, tәuelsiz Qazaqstan halqynyng ruhany kelbeti turaly iydeyalar kórinis tabuy kerek;
Bayqaugha avtorlar jәne avtorlyq újymdar qatysa alady.
Bayqaugha qatysushynyng kәsiby biliktiligine, jas mólsherine, jynysyna, últyna shekteu qoyylmaydy.
Bayqaugha qatysushy Qazaqstan Respublikasynyng azamaty boluy kerek.
Bayqaugha ótinim eki jabyq konvertte úsynylady. №1 konvert¬ke – bayqaugha úsynylatyn joba nemese shygharma, al, №2 konvertke – avtor turaly mәlimetter saly¬nady. Eki konvert te birdey alty tanbaly sanmen tanbalanghan deviyz¬ben úsynylady. Deviz bayqaugha úsynylghan konvertting ong jaq bú¬ry¬shyna jazylady (biyiktigi 1sm.).
Bayqaugha qatysushylardan tómendegi qújattar talap etiledi:
• aty-jóni, meken-jayy, baylanys telefondary kórsetilgen ótinim;
• úsynylghan shygharmalar;
• shygharmashylyq odaq¬tar¬dyn, memlekettik teatrlardyn, belgili әdebiyet jәne óner qayratkerlerining úsynys-pikirleri;
• jeke kuәligining kóshirmesi;
• 13 h 18 kólemindegi eki fotosuret;
• shygharmashylyq ómirbayany;
• bilimi turaly qújattyng kóshirmesi;
• STK, ÁJK kóshirmeleri.
Kórsetilgen sharttar saqtalma¬ghan jobalar bayqaugha jiberilmeydi jәne komissiyada qaralmaydy.
Materialdardy avtorlardyng ózderi tabys etui tiyis.
Ýmitkerler bayqau material¬daryn 2009 jylghy 1 jeltoqsangha deyin Mәdeniyet jәne aqparat ministrligi Mәdeniyet komiytetining meken-jayyna jiberui kerek:
010000, Astana q., Esil ózenining sol ja¬gha¬lauy, “Ministrlikter ýii”, Qazaq¬stan Respublikasy Mә¬deniyet jәne aqpa¬rat ministrligi, 15-kireberis, 513-kab., tel: 8 (7172) 74 05 16, 74 05 17, 74 05 18.
Bayqau sharttary turaly ministr¬likting veb-saytynda, www.mki.gov.kz-ten nemese baylanys qúraldary arqyly tolyghyraq maghlúmat alugha bolady.
Avtory: Áliysúltan QÚLANBAY.
«Egemen Qazaqstan» gazeti  29 mamyr 2009 jyl

0 pikir

Ýzdik materialdar