Beysenbi, 2 Mamyr 2024
Janalyqtar 5383 0 pikir 2 Mausym, 2014 saghat 10:42

QÚRBANDAR RUHYNA TAGhYZYM

Ótken ghasyrdyng 20-30 jyldary qazaq halqy últtyng ósu-ónu ózegin órtegen, damuyn keyinge shegergen qatygez totalitarlyq sayasattyng zardabyn shekti. Monarhiyalyq Reseyding túsynda «Alhamdulla 6 million adamyz» dep «shýkirshilik» etken Alash balasy patshany qúlatqan kóterilis, aq-qyzyl bolyp atys-shabysqan azamattyq soghys, asharshylyq, repressiya oryn alghan  bas-ayaghy 20-30 jyldyng ishinde teng jarty adamynan, últtyng sýtting betine shyghatyn qaymaghynan (elitasynan) aiyryldy. Qoldaghy tórt týlikti ýkimetting keregi ýshin dep bir tartyp, baydan kedeyge alyp beremiz dep eki tartyp, újymdastyramyz dep taghy tartyp, mal sharuashylyghymen kýn kórip otyrghan, otyryqshyldyqqa týbegeyli bet qoymaghan halyqty asharshylyqqa úshyratyp qynaday qyrghan sayasat HH ghasyrdyng basynda Alash iydeyasynyng ózegine úiysqan qazaq ziyalylaryn «últshyl-kenesshil» dep jikke bólip, aqyr sonynda olardy da jazalau mashinasynyng qúrbany etti. A.Bókeyhanov, A. Baytúrsynov, M. Dulatov, O. Jandosov, T. Rysqúlov, A.Seyitov,  S. Seyfulliyn, I. Jansýgirov, B. Mayliyn, M. Tynyshbaev, M. Júmabaev. S. Asfendiyarov...  Qabyrghany qayystyrar, jan-dýniyendi qúlazytar qasiret! Elge orny tolmas nәubet әkelgen qasiretti jyldarda Qostanay óniri de, Qazaqstannyng ózge aimaqtary syndy, ýlken zardap shekti. Ejelgi qonys Torghaydy ayausyz asharshylyq «aralasa», «elim» dep bas kótergen Alash kósemderi A. Baytúrsynúly, M.Dulatov, E.Omarov, kórkem sózding sheberi B.Maylin stalindik terrordyng qúrbany boldy. Qúiqaly qonys qu mekiyen dalagha ainaldy. Keyinirek oghan sheshen, kәris, nemis, polyak syndy halyqtardy kýshtep әkelip qonystandyrdy, búdan song Tyng iygeru degen jeleumen kenes kenistigining Europalyq ónirinen slavyan tektes halyqtardy ornalastyrdy. Osylaysha, býgingi Qostanay aimaghynyng demografiyalyq bet-berdesin qalyptastyrdy. «Ótkenge – salauat, bolashaqqa -amanat» degen býgingi Alash azamatynyng bolashaqtan kýtetini ne ýmit, ótken tarihtyng zardaptary qaytalanbauy ýshin onyng boyynda qanday qarsy kýsh, qanday jauap bar?

Qostanay oblysynyng ortalyghynda azaly jiynnyng ón boyynan oryn alghan taghylym osynday oidyng arnasynda órbidi. Jiyndy Qostanay oblysynyng әkimi Núraly Saduaqasov ashyp, ózi bas bolyp Qazaqstandaghy qughyn-sýrgin qúrbandaryna arnalghan eskertkish-belgige taghzymdyq gýl shoqtaryn qoydy. Azap tartyp, naqaqtan-naqaq kýigen qúrbandardyng ruhyna eskertkish janynda bir minuttik ýnsizdik jariyalandy. Búl eskertkishti kezinde oblystyng belsendi azamattary jamaghattyng óz yqylasymen jnaghan qarjysyna ornatqan bolatyn. Oghan úiytqy bolghan kisiler qughyn-sýrgin jyladary jazalaushy bolghan NKVD-nyng kenestik kezindegi múrageri MQK (KGB) qyzmetkerleri boldy. Qoghamnyng onala bastauynyng belgisi osy kórinisterden bayqalghan edi.

Jiyngha jinalghan júrtshylyqtyng arasynan qughyn-sýrginning azabyn tartqan úrpaq ókilderi, zymiyan sayasattyng qyr-syryn zerttep jýrgen azamattar azaly jiynda sóz alyp, ótken ghasyrdaghy qasiretting endi qaytalanbauy tiyis ekenin sóz etti. Ol ýshin el azamattary tarihtyng taghylymyn jadyna týngi, demokratiyalyq qúndylyqtardyng terendeui, últ aralyq qarym-qatynastyng berik boluy basty tirek degen oy týiindeldi. Qúrbandar ruhyna taghyzym etilgen jiynda osy bir taghylym kenistikti kezip jýrdi. Qazaq baqilyq bolghan kisi turaly: «Qaytqan kisining ruhy bir jyl óz otbasynyng manynda jýredi, sodan keyin kenistikti shekteusiz erkin sharlaydy» deydi. Joqtausyz ketken qughyn-sýrgin qúrbandarynyng ruhy kenistikti sharlap ketkeni anyq. Sebebi jendetter olardyng janyn qighanymen, ruhyn sóndire almady. Ruh sóbegendikten, qughyn-sýrgin qúrbandaryn eske alu rәsimi Qazaqstannyng týpkir-týpkirinde túraqty oryndalyp keledi. Qúrbandar ruhyna taghzym ete otyryp, Alash júrty beybit ómirdi, tatulyqty, bayandy tirlikti tileydi. Qostanaylyqtardyng tilegi de osy boldy.

Almas Ábsadyq.

Qostanay qalasy

 

 

 

 

0 pikir

Ýzdik materialdar