Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Alasapyran 5749 22 pikir 11 Qantar, 2024 saghat 13:15

Tatar men Bashqúrt kýsh biriktirse, tәuelsizdik alady!

«Orta Edil túrghyndarynyng kópshiligi ózderin eshqashan tәuelsiz bola almaymyz dep sanaydy. Sebebi olardyng respublikalary tolyghymen Resey aumaghymen qorshalghan, biraq olar jalpy alghanda Qazaqstan men olardyng arasynda tar ghana kenistik bar ekenin úmytady», - deydi Bashqúrt emigranttarynyng kóshbasshysy Ruslan Ghabbasov. Búl turaly Mezgil.kz aqparattyq portaly jazdy

TATAR MEN BAShQÚRT KÝSh BIRIKTIRSE, TÁUELSIZDIK ALUGhA MÝMKINDIK TUADY

«Stalin Orynbor oblysyn 1930-shy jyldary tatar, bashqúrt, chuvash, mordviyn, mariy jәne udmurt halyqtarynyng odaqtas respublikalar boluyna jol bermeu jәne osylaysha KSRO ydyraghanda óz tәuelsizdigin qalpyna keltiru ýshin qúrdy», - dep oiyn jalghastyrady Bashqúrt belsendisi.

1704875150894530.jpg

«Stalinning oilap tapqanyn shyn mәninde týrki tilderinde Orynbor nemese Quandyq dep atalatyn dәliz retinde úghynugha bolady. Eger bashqúrttar men tatarlar kýsh biriktire alsa, onda Edil-Oraldyng barlyq halqy ýshin shynayy mýmkindik tuyndar edi», - dep atalghan oiyn jalghastyrady Bashqúrt emigranttarynyng kóshbasshysy.

QAZAQ-BAShQÚRT ShEKARASY – BAShQÚRTSTAN TÁUELSIZDIGINING ALGhYShARTY

«Ortaq bashqúrt-qazaq shekarasynyng payda boluy - Mәskeu men Sibirdi bólip, Bashqúrtstandy, sodan keyin Edil-Oraldyng basqa da respublikalaryn moyyndau mýmkindigining alghysharttaryn qalyptastyrady», - deydi Ghabbasov.

1704875225561790.png

Osy orayda Ghabbasovtyng ýndeuin týsindiretin bolsaq, sodan bergi jyljyp ótken jyldar ishinde bes aituly oqigha oryn aldy. Osy iydeya qanattandyrghandar Orynbor dәlizining manyzdylyghyn tek Edil-Oral halyqtarynyng arasynda ghana emes, halyqaralyq dengeyde Mәskeu ýshin problema retinde jәne tәuelsiz elder sanalatyn Qazaqstan men Ukraina tarapynan Resey Federasiyasyna qysym kórsetu qúraly retinde kótere bastady.

Birinshiden, әzirshe kóbinese etnikalyq orystar bolyp otyrghan Orynbor oblysynyng halqy azangda, búl onyng halqyn orystargha qaraghanda azyraq etedi. Al dәlizding Bashqúrtstangha nemese Qazaqstangha tiyseli boluy búrynghyday problema tudyrmaq emes. Sózimiz naqty boluy ýshin 2021 jylghy sanaq boyynsha 1,5 mln túrghyny bar aimaqtyng orystary 79,29%-dy, qúrap otyr, al mordva, tatar, bashqúrt, qazaq pen chuvashtar bar joghy 267 myng 900 adamdy qúraydy.

Ekinshiden, jana zertteuler Orynbordyng eski týrki tarihy bar ekenin jәne onyng Tatarstanmen kóptegen tatar tarihshylarynyng boljaghanynan da tyghyz baylanysta ekenin tanyta týsti.

1704875252559515.jpeg

Ýshinshiden, qazaq últshyldary Orynbor dәlizin ózderine qaytarugha qyzyghushylyq tanytty, búl Reseyding ortanghy bóligine týrik yqpalyn, Qazaqstan ýkimeti joqqa shygharugha jetkilikti alandaushylyq tanytty.

Tórtinshiden, Ukraina ýkimeti Orynbor dәlizin Resey Federasiyasynyng qúramyndaghy reseylik emes aumaqtar tizimine engizdi, olar Mәskeuge jәne onyng Ukrainagha basyp kiruine qarsy odaqtastar retinde tartylady dep ýmittenude.

Besinshiden, Mәskeuding ónirlerdi biriktiru turaly sóz qozghauy keybireuler ýshin Orta Povoljiedegi búl prosesting bastaluy ýshin eng jaqsy nyshandardyndyng biri - Orynbor dәlizi bolady dep payymdaular jasaugha mәjbýr etti. Tatar men bashqúrt tól últtyq respublikalary mәrtebesinen aiyrylyp, reseylik sayasattyng kýtpegen saldaryna úshyrau qaupi tuyndady.

Biraq, bir nәrse anyq: Orynbor nemese Quandyq dәlizi Resey Federasiyasynyng qazirgi shekarasynda ómir sýruine naqty qauip tóndiredi. Ruslan Ghabassov Reseyding tap osy jandy jerine sayasy soqqy jasay bildi.

Abai.kz

22 pikir