Seysenbi, 30 Sәuir 2024
Janalyqtar 2854 0 pikir 11 Nauryz, 2013 saghat 07:17

Qúnanbaydyng zorlyghy

El auzynan:   Qúnanbaydyng zorlyghy

Tobyqty Doghal degen adamnyng jylyna kóp el jinalyp as beripti. At shaptyrypty. Osy bәigede Bәken degen  qoyshynyng minip jýrgen qonyr bestisi birinshi bolyp kelipti. Ekinshi bolyp naymannyng kóksary aty kelipti. Bas bәige jýz tayynsha, ekinshi bәige elu tayynsha eken. Búghan naymandar: - Atty jaqyn jerden aidaghandyqtan, bizding atymyz qoltyghyn jazyp shaba almay qapty, - dep narazy bolypty. Búl topta Qúnanbay bar eken. Soghan kelip naymannyng Týbek degen aqyny:

 

Qúnanbay, qaramysyn, tóremisin,

Aynalyp aq jýzindi kóremisin?

Tay shaptyrmas óristen at shaptyryp,

Kóksary attyng bәigesin beremisin?

 

Bәrekeldi, Qúnanbay, qoghamyna,

At shaptyryp, as berding Doghalyna.

Tay shaptyrmas óriske at jiberip,

Kóksary attyng qaldyng ghoy obalyna! - depti.

 

Qúnanbay sózden jyghylyp elu tayynshanyng ýstine jәne bir jaqsy at bәige qosypty. Naymandy attandyrghannan keyin Qúnanbay Bәkenderge: - Jýz tayynsha bәigeni al, jәne bes týie auyzdyghyna baylayyn, qonyr bestini maghan qaldyryndar? - dese, - Bizge de jaqsy at kerek, - dep bermepti. Sonda Qúnanbay: - «Aydarlynyng alghashqy jan bergeni osy ma eken?» demekshi, mening alghashqy zorlyghym osy emes, sony. Bestini menen endi jengen jerinde alsyn, - dep atty apartyp, beldeuine baylatyp alypty. Sonymen sol at Qúnanbayda ketken eken.

El auzynan:   Qúnanbaydyng zorlyghy

Tobyqty Doghal degen adamnyng jylyna kóp el jinalyp as beripti. At shaptyrypty. Osy bәigede Bәken degen  qoyshynyng minip jýrgen qonyr bestisi birinshi bolyp kelipti. Ekinshi bolyp naymannyng kóksary aty kelipti. Bas bәige jýz tayynsha, ekinshi bәige elu tayynsha eken. Búghan naymandar: - Atty jaqyn jerden aidaghandyqtan, bizding atymyz qoltyghyn jazyp shaba almay qapty, - dep narazy bolypty. Búl topta Qúnanbay bar eken. Soghan kelip naymannyng Týbek degen aqyny:

 

Qúnanbay, qaramysyn, tóremisin,

Aynalyp aq jýzindi kóremisin?

Tay shaptyrmas óristen at shaptyryp,

Kóksary attyng bәigesin beremisin?

 

Bәrekeldi, Qúnanbay, qoghamyna,

At shaptyryp, as berding Doghalyna.

Tay shaptyrmas óriske at jiberip,

Kóksary attyng qaldyng ghoy obalyna! - depti.

 

Qúnanbay sózden jyghylyp elu tayynshanyng ýstine jәne bir jaqsy at bәige qosypty. Naymandy attandyrghannan keyin Qúnanbay Bәkenderge: - Jýz tayynsha bәigeni al, jәne bes týie auyzdyghyna baylayyn, qonyr bestini maghan qaldyryndar? - dese, - Bizge de jaqsy at kerek, - dep bermepti. Sonda Qúnanbay: - «Aydarlynyng alghashqy jan bergeni osy ma eken?» demekshi, mening alghashqy zorlyghym osy emes, sony. Bestini menen endi jengen jerinde alsyn, - dep atty apartyp, beldeuine baylatyp alypty. Sonymen sol at Qúnanbayda ketken eken.

Sh.629 №4 (OGhK). Abay turaly ómirine, aqyndyghyna baylanysty әngimeler (Abaydyng ertegisi). Aytushy: Matay Sәduaqas molda, Jinaghan: Qasimanov Sadyq, 1941 j. (247-249 bb.)

 

Abay әdiletti edi

Abaydyng Bazarәlimen ústasyp jýrgen kezderining basqy uaqyttarynda men ylghy Abaydyng qasynda atshy bolyp jýrdim. Sodan birer jyl ótken song Bazarәli maghan kisi salypty: «Mening sýiegimdi jasytyp, tuysymdy qorlap, Abaydyng qorasynyng shetinde otyrmasyn, kóship kelsin. Ágar, jaumen birge jaumyn dese, otyrsyn. Onda tiri bolam dep oilamasyn! - depti. Osy habardy alysymen Bazarәliden qoryqqanymnan bir kýni týnde, Abay ýide joqta kóship qashyp kettim. Aqberdi degen bir Abaydyng bay tuysqanynan bir jaqsy attyng mayyn mingenimde, ony bir kýni toqtay shabamyn dep óltirip alghanmyn. Onyng ornyna beruge malym bolmaghan song biylerding aldynda podpiske bergenmin. Búdan song bir jyl shamasynda Aqberdige astymdaghy atymdy týsip berip, beresi at boryshynan qútyldym. Biraq sonda Aqberdidegi podpiskemdi qaytyp almappyn.

Taghy birer jyl ótken song Bazarәli aidalyp ketip, eki auyl keskilesken araz boldy. Tipti, men de barsam, auyr ósek, qol kýsh jaghynan Abaygha degen qastyqty ayaghan joqpyn. Sóitip jýrgen jigitekke bolys, biyler kelip, siez ashyp, elding alasylaryn alyp berip jatty. Siezge Abay da kelgen. Bir kýni jogharyda aitylghan Aqberdi degen adam bolys-biylerge, qolyndaghy bayaghy mening bergen podpiskemdi kórsetip, mening astymdaghy atymdy audartyp aldy.

Múny sol kýni-aq Abay estip, meni de shaqyrtyp, Aqberdini de shaqyrtyp aldy. Sóitsem, Abay mening Aqberdining atynan qútylghanymdy ózi biledi eken. Aqberdige úrysty. Mening atymdy ózime alyp berdi. Azyraq otyrghan song bir jazuly jatqan qaghazgha taghy birazyraq jazdy da, myna bir ólendi bizge qaratyp oqyp berdi:

 

Qúiryghy shayan, beti adam,

Bayqamay sen be qúrbygha.

Jylmany - syz, ishi - aram,

Kez bolar qayda sorlygha, -

 

Dep taqpaqtady, Qoramjangha qarap:

 

Dosyna dostyq qaryz bil,

Dúshpanyna әdil bol.

Asyghys týbi - ókinish,

Oylanyp almaq -sabyr sol, - dedi.

Sh.629 №4 (OGhK). Abaydyng ómirine, aqyndyghyna baylanysty әngimeler (Abaydyng ertegisi). Aytushy: Jigitek Qoramjan, Jinaghan: Qasimanov Sadyq, 1941 j. (259-260 bb.)

 

Abai.kz

0 pikir