Júma, 26 Sәuir 2024
Bilgenge marjan 8708 6 pikir 30 Sәuir, 2018 saghat 11:39

Áyelderding zeynetaqy jasy kezen-kezenimen kóteriledi

"Qazaqstan Respublikasynda zeynetaqymen qamsyzdandyru turaly"  2013 jylghy 21 mausymdaghy Qazaqstar Respublikasynyng Zanyna sәikes osy jylghy shilde aiynan bastap zeynetaqy jýiesinde ózgerister engizilu kýtilude. Búl kóptegen azamattardy qyzyqtyrady: olar «zeynetke qalay shyghamyz?», «zeynetaqy tólemderining mólsherin qalay sanalady?» degen súraqtardy jii qoyady.  Biz osy jәne ózge de súraqtargha jauap alu ýshin Almaty qalasy boyynsha «Áleumettik tólemder vedomstvoaralyq esepteu ortalyghy» Departamentining diyrektory Bokijanova Farida Maratqyzynan súqbat aldyq:

Tilshi: − Farida Maratqyzy, aldaghy ózgerister turaly qysqasha maghlúmat bere ketseniz.

Farida Maratqyzy:  − Aldymen «zeynetaqy» úghymyna týsinik bereyin: «Zeynetaqy dep – memleketting óz azamattaryna zang boyynsha belgilengen zeynet jasyna keluine baylanysty 1. Jasyna baylanysty tólenetin zeynetaqy tólemderinin; 2. Enbek sinirgen jyldary ýshin jәne birynghay nemese erikti jinaqtaushy zeynetaqy qorynan tólenetin zeynetaqy tólemderining jiyntyghyn aitamyz».  Yaghni, búl − elimizding barlyq azamattary zeynet jasyna keluine baylanysty memleket qamqorlyghyna alynady degendi bildiredi. Ózderinizge belgili, elimizde erlerding zeynetkerlik jasy 63 jas bolyp sanalady. Al әiel azamattarymyzgha qatysty 2018 jyldyng 1-shi qantarynan bastap olardyng jasyn kezen-kezenmen kóteru qarastyrylghan. Ol QR zeynetaqymen qamsyzdandyru turaly» zanynyng 11-shi babymen rettelgen. Ony myna kesteden kóruge bolady. Áyelderding zeynetkerlik jasynyng kezen-kezenmen kóterilui:

  • 2018 jylghy 1 qantardan bastap - 58,5 jasqa tolghanda;
  • 2019 jylghy 1 qantardan bastap - 59 jasqa tolghanda;
  • 2020 jylghy 1 qantardan bastap - 59,5 jasqa tolghanda;
  • 2021 jylghy 1 qantardan bastap - 60 jasqa tolghanda;
  • 2022 jylghy 1 qantardan bastap - 60,5 jasqa tolghanda;
  • 2023 jylghy 1 qantardan bastap - 61 jasqa tolghanda;
  • 2024 jylghy 1 qantardan bastap - 61,5 jasqa tolghanda;
  • 2025 jylghy 1 qantardan bastap - 62 jasqa tolghanda;
  • 2026 jylghy 1 qantardan bastap - 62,5 jasqa tolghanda;
  • 2027 jylghy 1 qantardan bastap - 63 jasqa tolghanda.

Yaghni, búl shara 2027 jylgha deyin sozylyp, 10 jyl ishinde jyl sayyn 6 aigha kóterilip otyrady. Memleket búl qadamdy halyqtyng pikirin eskere otyryp, әielderding zeynetaqy jasyn kóterudi meylinshe «júmsaq týrde» iske asyru ýshin jasap otyr.

Elimizding barlyq azamattary Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasynyng 28-babyna sәikes Qazaqstan Respublikasynyng azamatyna auyrghan, mýgedek bolghan jaghdayda, asyraushysynan aiyrylghan jaghdayda jәne ózge de zandy negizde eng tómengi jalaqy men zeynetaqygha, jasy boyynsha әleumettik qamtamasyz etuge kepildik beriletinin biluleri tiyis.

Sonymen qatar, eger zandarda jәne halyqaralyq sharttarda ózgeshe kózdelmese − Qazaqstan Respublikasy azamattary, sheteldikter jәne Qazaqstan Respublikasynyng aumaghynda túraqty túratyn azamattyghy joq adamdardyn zeynetaqy tólemderin alugha qúqyghy bar.

Tilshi: − Osy jerde «sheteldikter» degen súraq tuady. Olargha zeynetaqy qalay beriledi? Al shet el azamattyghyn alghan qazaqstandyqtar she?

Farida Maratqyzy: − «Zeynetaqy turaly» Zannyng 2-shi babyna sәikes, zeynetaqy alugha tek Qazaqstan azamattary ghana qúqyly. Sonymen qatar, úzaq jyldar Qazaqstanda túryp, osy memlekette júmys jasaghan sheteldikter men azamattyghy joq azamattar da zeynetaqy ala alady. Biraq ol ýshin sheteldik azamattyng túraqty túrugha rúqsat beretin Yqtiyar haty boluy mindetti. Elimizge uaqytsha túrugha kelgen sheteldikterge, nemese, azamattyghy joq azamattargha zeynetaqy berilmeydi.

Tilshi: − Qazir zeynet jasyna kelushilerding basty súraghy − zeynetaqynyng eseptelu tәrtibi bolyp otyr. Olargha ne aitamyz?

Farida Maratqyzy: − Aldymen myna kestemen múqiyat tanysyp alghan jón:

Enbek ótili Belgilengen kýnkóris dengeyine qatysty payyzdyq ýlesi 01.07.2018 j. Bastap tóleneti bazalyq zeynetaqy mólsheri
<10,=10 54% 15274
11 56% 15840
12 58% 16405
13 60% 16971
14 62% 17537
15 64% 18102
16 66% 18668
17 68% 19234
18 70% 19799
19 72% 20365
20 74% 20931
21 76% 21496
22 78% 22062
23 80% 22628
24 82% 23193
25 84% 23759
26 86% 24325
27 88% 24890
28 90% 25456
29 92% 26022
30 94% 26587
31 96% 27153
32 98% 27719
33 100% 28284

Múnda adamnyng bazalyq zeynetaqysy onyng enbek ótilimen tyghyz baylanysty ekeni kórsetilgen. Ol shilde aiynan keyin onyng kólemi 15 274 tengeden 28 284 tenge aralyghynda bolyp ózgeredi. Biraq jogharghy mólsherde bolu ýshin sizde keminde 33 jyl enbek ótili boluy tiyis. Odan kem bolghanda ol kórsetkish әrbir jyl sayyngha shaqqanda 2 payyz kemip otyrady. Mysaly, 10 jyl enbek ótiline 54% bolsa, odan keyingi әr jylgha 2%-dan qosylady. Eger enbek ótiliniz 20 jyl bolsa, onda 10jyl ýshin sizge taghayyndalghan 54%-gha taghy 20 % qosylady. Sóitip, siz 74%-gha ie bolasyz.  Sonda myna kestedegidey, sizding bazalyq zeynetaqynyz 20 931 tengeni qúraydy. Shilde aiynan bastap erler 63 jastan zeynetke shygha beredi, al әielderge 58 jas 6 ai  boluy kerek. Taghy bir naqty mysal keltireyin: biylghy jyly (2018 jyl) er azamattardyng 1955 jylghy tumalary zeynetke shyghyp jatyr. Ony 1972 jyly 17 jasynda  mektep bitirip, júmysqa kirdi dep sanasaq, onyng enbek ótiline әsker qatarynda, oquda bolghan uaqytyn qosqanda − 01.01. 1998 jylgha deyin 25 jyldy qúraydy. Sondyqtan onyng bazalyq zeynetaqysy 23 759 tenge bolady. Al 1998 jyldan keyingi sanalatyn zeynetaqy mólsheri onyng Jinaqtaushy zeynetaqy jýiesine qatysty anyqtalady.  Ol Jinaqtaushy Qorlardan alynghan qújattar arqyly bekitiledi. Eger JZSh joq bolsa, zeynetker 01.01. 1998 jylghy enbek ótili mólsherinde qala beredi. Biraq zeynetaqy eng tómengi kýnkóris dengeyinen yaghny  15 274 tengeden az bolmaydy.  Nazar audartyn bir mәsele − Qazaqstan Respublikasynyng «Salyq jәne basqa da budjetke mindetti tólemder turaly» Kodeksining 160-baby 3) tarmaqshasyna sәikes BJZQ-dan beriletin zeynetaqy tólemderi tólem kózinen jeke tabys salyghy (búdan әri – JTS) salynatyn tabys týrine jatatyny.

Tilshi: − Keyde, erlerding zeynetkerlik jasy juyrda 65 jasqa deyin úzartylady degendi estip qalamyz. Mysaly, 63 jasqa iligetinder 1959 jylghylar, al 1960 jylda tuylghandar 65 jastan bastap shygha bastaydy degen sóz shyqty. Osy ras pa?

Farida Maratqyzy: − Bizding qolymyzda qazir múnday qújattar joq. Sondyqtan kýn tәrtibinde onday mәsele túrghan joq dep sanaymyn.

Tilshi: − Áyelderding enbek ótiline balagha bólgen uaqyty kire me?

Farida Maratqyzy: − IYә, kiredi. Elimizde 5 bala tapqan ne bolmasa bala asyrap alyp, olardy segiz jasqa deyin tәrbiyelep ósirgen әielderding zeynetkerlik jasy 53 jas dep belgilengen. Memleket bala tәrbiyesindegi әielderge әr bala ýshin 3 jyl enbek ótili sanaqqa alady. Biraq onyng jalpy mólsheri 12 jyldan aspaydy.  Onyng ýstine, 1949 jyldyng 29 tamyzynan 1963 jyldyng 5 shildesine deyin qauipti jәne radiasiyalyq aimaqtarda 5 jyl túrghandary anyqtalsa, olargha 45 jastan zeynetke shyghugha rúqsat etilgen.

Tilshi: − Olar әldeqashan zeynetke shyghyp alghan joq pa?

Farida Maratqyzy: − Nege olay deysiz? Mysaly, qazirgi ereje boyynsha 1963 jylghy tuylghan er azamattardyng zeynetke shyghuyna әli 8 jyl uaqyt bar eken. Al, eger, olar atalghan merzimde radiyasiyalyq aimaqta túrghanyn anyqtay alsa − qazirden bastap zeynetker atalady emes pe? Onday adamdar  boluy mýmkin.

Tilshi: − Farida Maratqyzy, Sizge bergen súqbatynyz ýshin rahmet. Memleketting damuy onyng zeynetkerlerge, balalargha, mýgedekterge degen qatynasymen baghalanady. Áleumettik manyzdy búl salada burokratiyalyq kedergiler meylinshe azayyp, qarttarymyz ben ózge әleumettik qomqorlyqqa mәjbýr toptaghy adamdardyng ómiri jaqsara týsui ýshin jasap jatqan enbekteriniz jemisti bolsyn.

Ábdirashit Bәkirúly

Abai.kz

6 pikir