Beysenbi, 2 Mamyr 2024
Mәiekti 5708 0 pikir 30 Tamyz, 2016 saghat 18:13

DAMUDYNG DANGhYL JOLYN SALGhAN ATA ZANG

30 tamyz barsha kazaqstandyqtar ýshin erekshe kýn. Osydan 21 jyl búryn dәl osy kýni býgingi qaryshty damuymyzgha negiz bolghan, jarqyn  bolashaqqa danghyl jol salghan el Konstitusiyasy qabyldanghan bolatyn. Býkil әlemde Konstitusiya – elding ilgeri damu baghytyna sәikes әleumettik – ekonomikalyq jýiesining jәne qoghamynyng sayasy úiymdastyryluynyn, jalpy alghanda, memlekettilikting keregesin keneytip, kósegesin kógertuding negizin aiqyndaytyn negizgi zan, qasiyetti qújat.

21 jyl boyy Ata zanymyz memlekettilikting altyn dingegi retindegi negizgi funksiyasyn mýltiksiz atqaryp keledi.     

Kez kelgen elding egemendik alyp, tәuelsiz damu jolyna týsui onaygha soqpaytyn qúbylys ekeni belgili. Qazaqstan da óz egemendigining alghashqy jyldarynda san qily qiyndyqtardy bastan keshirip, týrli reformalardy jýzege asyrdy. Memleketting ekonomikalyq damuyn azamattardyng әl-auqatynyng artuyn, ishki-syrtqy sayasatty retteudi qamtamasyz etu jolynda kóptegen júmystar atqaryldy. Tәuelsizdik túghyryn biyiktetip, túraqty damudy qamtamasyz etu ýshin zannamalyq jýie birshama ózgeristerdi talap etti. Ol ózgerister el Konstitusiyasyn da ainalyp ótpedi. 1993 jyly qabyldanaghan elimizding túnghysh Ata zanyna ekonomikalyq-sayasy tәuelsizdikti qamtamasyz etip, alyp imperiyamen birge qúlaghan, qúldyraghan sharuashylyqty, týrli kәsiporyndardyng júmysyn qayta jandandyryp, sol arqyly halyqty júmyspen qamtu, әleumettik ahualdy jaqsartu ýshin bir ortalyqtan, jedel sheshimder qabyldaugha mýmkindik beretin preziydenttik basqaru formasyn engizu kerek boldy. Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng 1992 jyly jariyalanghan «Qazaqstannyng egemen memleket retindegi qalyptasuy men damuynyng strategiyasy» atty baghdarlamasynda jarqyn bolashaqta atqarylatyn qyruar júmystar belgilengen bolatyn. Ol joba-josparlar halyq tarapynan qoldau tapty. Zaman talabyna, uaqyt qajettiligine, eng bastysy – el iygiligine arnap ozyq demokratiyaly elderding tәjiriybeleri tereng zerttelip, Fransiya Konstitusiyasynyng negizinde jasalghan jana Ata zang jobasy respublika azamattarynyng talqysyna salyndy. Ata zang jobasyn talqylau barysynda arnayy komissiyagha 30 mynnan astam qarapayym azamattardyng úsynys, tilekteri joldanghan. Olardyng mynnan astamy negizgi zang jobasyna engizildi. Sóitip, 1995 jyldyng 30 tamyzynda býkilhalyqtyq referendumda el azamattarynyng saylaugha qatysu qúqyghyna ie bóligi týgelge juyq jana Ata zang jobasyn qoldap, dauys berdi.

 1995 jyly qabyldanghan Konstitusiya әdildik, bostandyq qaghidattaryna, BÚÚ siyaqty halyqaralyq úiymdardyng talaptaryna say jasalghan. Ol barsha Qazaqstan azamattarynyng últyna, dinine, nәsiline, әleumettik, lauazymdyq erekshelikterine qaramay teng qúqylylyghyn qamtamasyz etedi. Sonymen qatar, memlekettik instituttardyng – zang shygharushy, atqarushy organdar men sot jýiesinin, qoghamdyq úiymdardyng otan damuyna baghyttalghan júmysyn jýielep, qoghamdyq-memlekettik qarym-qatynastardy retteydi. Qabyldanghanyna biyl 21 jyl tolghan Ata zanymyz ózining tiyimdiligin, uaqyt pen el qajettiliginen tughan qújat ekendigin aiqyn dәleldep otyr. Qaryshty damudy qamtamasyz etu ýshin Ata zangha eki mәrte engizilgen ózgerister de óz tiyimdiligin kórsetti. Qazirgi tanda Qazaqstan tek TMD elderi ishinde ghana emes, tútastay Ortalyq Aziya aimaghyndaghy kóshbasshy elge ainaldy. Býgingi túraqty ekonomikalyq damuymyz, halyqtyng әleumettik jaghdayynyng artuy, memlekettik organdardyng tiyimdi júmysy, sayasy túraqtylyq, eng bastysy – halyqtyng birligi men tatulyghy, etnosaralyq, dinaralyq dau-janjaldardyng bizding qogham ýshin jat qúbylys sanaluy Ata zanymyzdyng arqasy. Konstitusiya el ekonomikasynyng oidaghyday damuyna, azamattardyng әl-auqatynyng jaqsaruyna, sayasy jýiening demokratiyalyq talaptargha beyimdeluine, qoghamdaghy týrli toptar arasynda ózara týsinushilik pen syilastyqqa negizdelgen qarym-qatynastyng ornauyna, elding halyqaralyq dengeydegi bedelining artuyna jol ashty. Býginde bizding eldi әlem tanidy. Qazaqstan әlemdik dengeydegi basqosularda ataly sóz aitatyn, halyqaralyq qauymdastyqty auyzbirlikke shaqyratyn beybitshilik pen tatulyqtyng nasihatshysyna ainaldy. Elimizding EQYÚ-gha tóraghalyq jasap, úzaq uaqytqa sozylghan ýzilisten song úiym sammiytin Elordada ótkizuimiz,  sonymen qatar Islam Yntymaqtastyghy úiymyna jetekshilik etuimiz Qazaqstannyng halyqaralyq arenadaghy salmaghyn odan әri arttyra týseri anyq.

 Ata zannan eldegi qoghamdyq-memlekettik qarym-qatynastardy retteytin ózge de zandar bastau alady. El Parlamenti qabyldap, Elbasy qol qoyghan ol zandardyng elding barlyq aumaghynda birdey oryndalyp, zandylyqtyng saqtaluy memlekettik organdargha, respublika azamattaryna artylatyn mindet. Kýndelikti ómirde azamattardyn, lauazymdy túlghalardyn, memlekettik jәne qoghamdyq instituttardyng tarapynan zandylyqtyng saqtaluy ýshin memlekettik organdar aituly júmystar atqaruda. Búl júmystardan qúqyq qorghau organdary, onyng ishinde Ishki Ister ministrligining Últtyq úlany de syrt qalmaq emes. Ózderine tapsyrylghan aumaqta qoghamdyq qauipsizdik pen tәrtipting saqtaluyn, memlekettik manyzdy nysandardyng qauipsizdigin qamtamasyz etu, týzeu mekemelerin kýzetu syndy zor mindetter atqaratyn Últtyq úlannyng «Ontýstik» ónirlik qolbasshylyghynyng qúramasy da azamattardyng konstitusiyalyq qúqyqtaryn qorghau, el ishinde tynyshtyq pen qúqyqtyq tәrtipti saqtauda ózine jýktelgen tapsyrmalardy mýltiksiz oryndap keledi. Ónirlik qolbasshylyq әskery bólimderining jauyngerleri kýn sayyn Almaty, Taraz, Taldyqorghan qalalarynyng kóshelerinde patrulidik qyzmet atqaryp, qúqyqtyq tәrtipting saqtaluyn qamtamasyz etedi. Sonymen qatar, týrli dengeydegi týzeu mekemelerin kýzetip, qylmystyq jauapkershilikke tartylghan túlghalardy, qauipti elementterdi qoghamnan oqshaulau arqyly bizding әskery bólimder qarapayym azamattardyng beybit túrmysynyng senimdi qorghany bolyp otyr.

El tynysynyng baghdarshysy, azamattardyng qúqyqtary men bostandyqtaryna kepildik beretin negizgi zang Konstitusiya kýni – barsha  qazaqstandyqtardyng ortaq merekesi. Ótkenge kóz jýgirtip, atqarylghan júmystargha esep beretin, bolashaqqa josparlar qúratyn kezen. Ózge  memlekettik organdarmen birge Qazaqstannyng Últtyq úlany da aldaghy uaqytta azamattardyng Konstitusiyalyq qúqyqtary men bostandyqtaryn qorghau jolyndaghy mәrtebeli missiyany búljytpay orynday bermek. Ol ýshin memleket tarapynan barlyq qajettilikter jasalghan. Áskery kadrlardyng kәsiby biliktiligi men mýmkindikterine de senim mol.

general-mayor Álibek Serәliyev, 

Qazaqstan Respublikasy Últtyq úlany «Ontýstik»

ónirlik qolbasshylyghynyng qolbasshysy

Abai.kz

 

0 pikir

Ýzdik materialdar