Beysenbi, 2 Mamyr 2024
1172 2 pikir 28 Nauryz, 2023 saghat 14:03

Qazaqstanda AITV júqtyru kóbeyip keledi

Bile túryp basqa adamgha AITV (VICh) infeksiyasyn júqtyru qylmystyq qúqyq búzushylyq. Qylmystyq kodeksting 118-babyna sәikes eger AITV-nyng ong mәrtebesi bar adam basqa adamgha júqtyrsa, ol bes jylgha deyin bas bostandyghynan aiyryluy mýmkin, dep habarlaydy Energyprom.kz.

Densaulyq saqtau ministrligi qazaq dermatologiya jәne júqpaly aurular ghylymy ortalyghynyng derekteri boyynsha ótken jyly 30 mausymda elimizde 30 myngha juyq AITV júqtyrghan adam tirkelgen. Onyng 89,6% (26,9 myn) 15 pen 49 jas aralyghyndaghy azamattar.

Álemdik tәjiriybe kórsetkendey osy jas tobyndaghy azamattar arasynda AITV-nyng taraluy joghary.

2022 jylghy mәlimetke sәikes, Qazaqstanda búl songhy 20 jyldaghy eng joghary kórsetkish boldy yaghny 0,31%. Ortalyqtyng statistikasy kórsetkendey, 2000 jyldan bastap elimizde AITV-nyng taralu dengeyining jyl sayyn ósui bayqalady.

Búl tendensiya eki faktordy kórsetedi. Aurushandyqtyng jogharylauy jәne tәuekel tobyndaghy tekserilgen pasiyentter sanynyng artuy, olardyng arasynda jana jaghdaylardy anyqtau. Qazaqstan BÚÚ-nyng AITV/JITS boyynsha «95-95-95» birlesken baghdarlamasyn ústanady.

Atalghan strategiyagha sәikes, qazaqstandyq dәrigerler AITV júqtyrghandardyng 95%-y test tapsyryp, óz mәrtebesin bilip jýrudi maqsat etip qoyyp otyr.

Ekinshi maqsat – infeksiya júqtyrghandardyng 95%-y BÚÚ standarttaryna sәikes keletin antiyretrovirustyq terapiyany alu ýlesin arttyru (qazirgi kórsetkish 81%). Al ýshinshi 95% búl eng az virustyq jýktemesi bar terapiyany alatyn júqtyrghandardyng ýlesi (qazir 85%).

Ónirler boyynsha taralu dengeyi birdey emes. Elimizding soltýstik jәne shyghys aimaqtarynda kórsetkish respublikalyq dengeyden edәuir joghary. Mysaly, ShQO-da 15-49 jas aralyghyndaghy AITV júqtyrghandardyng ýlesi 0,9%, Qaraghandy oblysynda 0,7%-y qúraydy. Eng tómengi kórsetkish Úlytau jәne Qyzylorda oblystarynda (0,1%).

Últtyq statistika burosynyng derekterine qaraghanda, 2017 jyldan 2021 jylgha deyin elimizding JITS-ortalyqtary 3-3,5 mynnan astam pasiyentke kóbeydi. Sonymen qatar, jyl sayyn (pandemiya kezin eseptemegende) dәrigerler júqtyrghandar sanynyng ósuin aityp otyr.

Ótken jyly 3,9 myng qazaqstandyqtyng AITV testining nәtiyjesi ong bolyp shyghyp, infeksiya júqtyrghany anyqtaldy. Búl onyng aldyndaghy jylmen salystyrghanda 11,5%-gha kóp (3,5 myn).

Bile túryp basqa adamgha AITV infeksiyasyn júqtyru qylmystyq qúqyq búzushylyq. Qylmystyq kodeksting 118-babyna sәikes, eger AITV-nyng ong mәrtebesi bar adam basqa adamgha júqtyrsa, ol bes jylgha deyin bas bostandyghynan aiyryluy mýmkin. Eger AITV júqtyrghan adam serikteske eskertu jasasa jәne ol óz erkimen tәuekelge barsa onda jaghday eskeriledi.

Qúqyq qorghau organdary jyl sayyn júqtyrghan adamdardyng ótinishterin tirkeydi. Biraq JITS ortalyqtarynyng jana pasiyentterining jalpy jyldyq statistikasymen salystyrghanda, qasaqana infeksiyagha baylanysty polisiyagha jýginetinderding sany shamaly.

Ótken jyly júqtyrghan 3,9 myng adamnyng tek 4-i nemese 0,1%-y ótinish jazghan. Onyng aldynghy besjyldyqta múnday ótinishter de az boldy (5-ten 12-ge deyin). Búl Bas prokuraturanyng qúqyqtyq statistika jәne arnayy esep komiytetining derekteri.

Ayta keterligi, AITV júqtyru boyynsha qozghalatyn qylmystyq isterding barlyghy sotqa jete bermeydi. Ártýrli sebeptermen is sotqa jetpey jii jabylady. Oghan birneshe faktory bar, sonyng biri dәleldeu. Mysaly, ótken jyly qúqyq qorghau organdarynda 6 qylmystyq is jýrgizildi. Onyng 4-i 2022 jyly, qalghan 2-i ótken jyldardan kele jatyr. Jyl sonyna deyin sotqa tek 2 is jiberilip, 4 is jabyldy.

Qúqyqtyq statistika komiytetining aqparatyna sәikes, atalghan 4 is kelesi sebepter negizinde toqtatyldy. Qylmystyq qúramnyng bolmauy, merzimning ótui, kýdiktining qaytys boluy, sonday-aq qylmystyq qudalaudan artyqshylyqtary nemese immuniyteti bar adamdy qylmystyq jauapqa tartugha prokuraturanyng kelisim beruden bas tartuyna baylanysty.

Qylmystyq is jýrgizu kodeksining 57-tarauyna sәikes múnday adamdardyng qataryna diplomatiyalyq qyzmetkerler, sudiyalar, prokurorlar men Parlament deputattary jatady. Biraq qylmystyq isterdi naqty toqtatu ýshin atalghan negizderding qaysysy qoldanyldy, ol jaghy aitylmaghan.

Sonymen qatar esepten jәbirlenushilerding genderlik qatynasyn bayqaugha bolady. Kóbine әielder shaghymdanyp, aryz jazady. Kәmeletke tolmaghandardyng AITV infeksiyasyn júqtyru jaghdaylary da tirkeledi. 2019, 2021 jәne 2022 jyldary AITV júqtyrghan 9 oqushynyng (kolledj jәne liysey oqushylary) ata-anasy polisiyagha jýgindi.

 

Abai.kz

2 pikir

Ýzdik materialdar