Beysenbi, 2 Mamyr 2024
Janalyqtar 2802 0 pikir 23 Qazan, 2012 saghat 19:36

Prozagha tyng qúbylys әkelgen túlgha

Kýn sayyn kezekti jiyndar men konferensiyalardan bir bosamaytyn elordanyng enseli zaldarynda elding ruhyn qanattandyryp, sanasyna serpilis әkeletin keshterding ótui siyrek. Ótken apta sonynda Kongress-holda qazaq әdebiyetining kórnekti ókili, Memlekettik syilyqtyng iyegeri Tólen Ábdikovting mereytoylyq jiyny sonday olqylyqtardyng ornyn toltyrdy desek, artyq aitqandyq emes. Qalamgerding 70 jasqa shygharmashylyq izdenisting tizginin tartpastan, kýsh-quatyn kemeldendire otyryp kelgeni aqiqat. Ábdikovting 1969 jyly әngimeler jinaghy toptastyrylghan «Kókjiyek» kitabynan bastalghan әdebiyettegi sýrleui býginde danalyghy mol danghylgha ainaldy. Tili terennen, nәri uyzdan tartylghan jazushygha oqyrmannyng ystyq yqylasy men airyqsha qúrmetin kesh barysynda taghy bir ret sezindik.

Kýn sayyn kezekti jiyndar men konferensiyalardan bir bosamaytyn elordanyng enseli zaldarynda elding ruhyn qanattandyryp, sanasyna serpilis әkeletin keshterding ótui siyrek. Ótken apta sonynda Kongress-holda qazaq әdebiyetining kórnekti ókili, Memlekettik syilyqtyng iyegeri Tólen Ábdikovting mereytoylyq jiyny sonday olqylyqtardyng ornyn toltyrdy desek, artyq aitqandyq emes. Qalamgerding 70 jasqa shygharmashylyq izdenisting tizginin tartpastan, kýsh-quatyn kemeldendire otyryp kelgeni aqiqat. Ábdikovting 1969 jyly әngimeler jinaghy toptastyrylghan «Kókjiyek» kitabynan bastalghan әdebiyettegi sýrleui býginde danalyghy mol danghylgha ainaldy. Tili terennen, nәri uyzdan tartylghan jazushygha oqyrmannyng ystyq yqylasy men airyqsha qúrmetin kesh barysynda taghy bir ret sezindik.

Aldymen Mәdeniyet jәne aqparat ministri Darhan Mynbay Elbasynyng arnayy qúttyqtau hatyn oqyp, jýrekjardy lebizin jetkizdi. Tólen aghanyng ruhaniyattaghy salmaghyn saralyp, elge jasaghan enbegin joghary baghalap, iyghyna shapan japty. Mereytoy iyesining óz keshin ózi jýrgizui de, qasang qalyptan qashu, jana forma izdeuge degen ómirlik ústanymdaryn úghyndyryp túrghanday. Múny minberge kóterilgen Ábdiyjәmil Núrpeyisovtey klassik aghasy, Áshirbek Syghay syndy synshy inisi sekildi el ortasynan shyqqan tilekshi aghayyn jan-jaqty qauzap, terennen tolghap tartty. IYә, oqyghandar oilanatynday, oqy­ma­ghandary sol shygharmamen tanysudy oigha alatynday Tólen Ábdikovting tylsymy nede?
Qarymdy qalamger jarty ghasyrdan beri toqtamay, talmay jazyp keledi. Búl kisining 1 romany, 2 piesasy, onnan astam povesi oqyrmannyng qolyna jetip, óz baghasyn aldy. Jiyrmasynda «Rayhan» degen әngimemen әdebiyet әlemine joryghyn bastaghan balang jigit bertinde «Óliara», «Biz ýsheu edik» piesalarymen sahnada salmaqty dýniyelerding qoyyluyna enbek sinirdi. Alpysqa jetip, kemeldenuding kezeninde tudyrghan «Parasat maydany» povesi talaylardy tanghaldyrdy, tamsan­dyrdy, tipten qyzghandyrdy desek te, qatelespeymiz. Sýiekti hәm sýbeli dýniyeler avtordyng halyqaralyq Frans Kafka atyndaghy syilyqty iyelenuine sebep boldy. Talay jylghy dau men jaudy tauyp beretin mem­lekettik syilyq ta tynymsyz enbegi men talantynyng tartuy retinde Tólen Ábdikovke búiyrghanda eshkim eshtene demedi. Sirә, búl - dara daryndy dosy da, dúshpany da moyyndauynyng bir belgisi bolsa kerek. «Ardager» piesasy egemendikting jiyrma jyldyghy kezinde dramaturgiya janry boyynsha úiym­dastyrylghan bayqaudyng bas jýldesin iyemdendi. Al «Ong qol» men «Túghyr men ghúmyr» povesterin zamandastary men synshylar qazaq әdebiyetindegi tan­dauly klassikalyq tuyndylardyng qatarynan oiyp túryp oryn alghan shygharma retinde atady.
Synshylarynyng aituynsha, qalam­gerding sony soqpaq, jana format izdeui prozany filosofiyalyq astarmen astastyryp, keypkerlerding túlghasyna basqa qyrynan ýnilip, beymәlim túsynan aqtaruy oqyrmandy oy tún­ghiyghyna jeteleydi. Ádette bylayghy júrt jazushylardy jana zamannyng aghysyn jaza almaydy, tamyryn basa almaydy dep jazghyryp jatady ghoy. Shyntuaytynda kitap oqy bilgen jangha «Ong qol» talgham men talapqa joghary dengeyde jauap bere alatyndyghymen erekshelenedi. Adam psihologiyasy men jaratylysynyng qúpiya qatparlaryn boylap, kózqaras, dýniyetanym, bolmys syndy qasiyetterding oqighagha oray qúbyluynyng qyr-syryna qanyq­tyruymen bauray týsedi.
Mereytoyynyng ózi jinalghandardy oigha, oilaugha ýndeui jazushynyng jaratylysyn anghartsa kerek. Mem­leketting jauapty júmystarynda jýrip, últtyq ruhaniyattyng jýgin qayyspay kótere bilgen Tólen Ábdi­kovke zal toly jinalghan el zor rizalyq sezimderin bildirip jatty.

Beysenbay DÁULETÚLY

Astana qalasy

"Ayqyn" gazeti

0 pikir

Ýzdik materialdar