Beysenbi, 2 Mamyr 2024
46 - sóz 3989 6 pikir 15 Mausym, 2021 saghat 13:38

AQSh sanksiyasynyng zardaby

Reseyge qarsy sanksiyanyng auyrtpalyghyn Euraziyalyq odaq qúramyndaghy elder arqalap otyr. 

AQSh pen Batys bastaghan koalisiyanyng Reseyge qarsy jariyalap otyrghan ekonomikalyq sanksiyasynyng salmaghyn tek Resey ghana kóterip otyrghan joq. Sanksiyanyng auyrtpalyghyn Euraziyalyq odaqtyng qúramyndaghy barlyq elder tengere arqalap, Reseyge salmaqtyng bir bóligin týsirmey otyr. Resey eger de jalghyz ózi sanksiyagha ilinip, salmaghyn ózi ghana arqalasa, qabyrghasy sógilip, qanyrap qalatyn edi. Qazir onsyz da ekonomikasy qanyrap jatyr.

Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtyng shenberinde Resey ózining barlyq taraptaghy ekonomikalyq sektorlardaghy mýddesin eseptep, tipti qoqan loqy jasap ta týgeldep alghan. Reseyge jaqsy ghoy, әbden tozyghy jetken qanyltyrlaryn bizge nemese Euraziyalyq odaqtyng qúramyndaghy elderge ótkizip, ózining qoymasyn toltyryp, qoqysyn tazartyp, budjetin toltyryp otyr.

Euraziyalyq odaqtyng keybir talaptaryn oryndamay, kedendik baj salyghyn da kótere salu Reseyge týk emes. Ózi qoja, ózi bi. Biz sózben aitqanda, Resey Euraziyalyq odaq shenberinde odaq qúramyndaghy elderding bәrin birtegis donor retinde ústap otyr.

Qazaqstan tarapy búl qansorar odaqty N.Nazarbaevtyng bastamasymen qúrylghan ekonomikalyq odaq retinde týsindirumen keledi. Aqiqatynda, qazirgi qymbatshylyqtyng barlyghy tikeley Reseyge salynghan sanksiyalar men osy Euraziyalyq odaqtyng talaptarynyng oryndalmauynan tuyndap otyr.

Bizding halyq AQSh qashan Reseydi sanksiyamen qúlatady, eshnәrse kórip otyrghan joqpyz Reseyge ziyan bolarlyqtay dep jatady. Shyn mәninde bizge, Euraziyalyq odaqtyng qúramyndaghy elderge sanksiyanyng zardaby óte qatty tiyip otyr. Qazirgi soghys sanksiyalar soghysy, ekonomikalyq soghys arqyly iske asady. Tynysynyzdy taryltyp tastaydy. Sanksiya Reseymen qosa Qytaydyng da tynysyn taryltyp otyr. Onyng ziyanyn eldegi iri kompaniyalar men kәsiporyndar tikeley kórip otyr.

Qúrylysqa qajet materialdardyng asa kóp bóligi Resey men Qytaydan keledi. Eger olar tauar eksportyn japsa, bizding eldegi qúrylys materialdaryna tәueldi kompaniyalar әp-sәtte qanghyryp, qonyz terip ketedi. Dәl qazir bizding eldegi iri qúrylys kompaniyalarynda tauar mәselesinde qarbalas qyzyp jatyr.

Sanksiyadan Resey rubli inflyasiyagha úshyrap, syrty naryqqa tótep bere almauda. Qazir osy jaghdaydy Reseyding iri bankterimen kelise otyryp, birneshe komiytetti jinalysqa tartyp, Gosduma talqygha saluda. Biz qúrylys materialdaryn satyp alatyn Reseyde qazir qúrylys materialdary birneshe esege qymbattap ýlgerdi. Onyng ishinde melallocherepisa 21,6 %-gha, OSP materialdary 12 %-gha, aghash materialdary 11,7%-gha, qara metaldar 42%-gha kóterilip ketti. Ótkende ghana armaturanyng baghasy 200 mynnan 500 myngha shyqty degen derek shyndyqtan alys emes. Al, bizde armaturagha talas bolyp túr. Sebebi, Reseyden kelgen tauarlar bizding elge eksporttalghanda ortadaghy distributorlar arqyly ýstine baghasy qosylatyny zandylyq.

Bizdegi qúrylys salasyndaghy jaghdaygha az ghana bir mysal: Beton qúy júmystaryna baylanysty fanerler 12-15 myng arasynda bolsa, qazir búl materialdardyng baghasy 30 myngha jetti. Al, bir seksiyaly lesanyng bir komplektisi 50 myng bolsa, qazir 120 myngha jetti. Sondyqtan kóptegen subpodryad kompaniyalar monolit júmystaryn jýrgizuden bas tartyp ta otyr. Iri kompaniyalar qazir beton júmystaryna adamdar izdep ketti. Múny men praktikada kórip jýrmin.

AQSh-tyng sanksiyasy Reseyge súmdyq shyghyn alyp kelip jatyr. Al, Resey ókimeti múny jasyrumen keledi. Reseyding de jany siri, tóze beretin halqy taghy bar. Resey syrtqy ister ministrining orynbasary Aleksandr Pankin bolsa Euraziya ekonomikalyq odaghyna, naqtysy Reseyge AQSh nemese batystyng tarapynan salynghan sanksiyanyng auyrtpalyghyn odaq qúramyndaghy elder birlese otyryp kóteremiz dep sazarmay aityp otyr. Kórdiniz be, sózining astaryn? Qúdaygha shýkir, Qazaqstan tarapy osy mәlimdemege qatysty ózining qarsy pikirin aityp ýlgerdi.

Osydan biraz uaqyt búryn AQSh tarapy Qazaqstangha ekonomikalyq sanksiyanyng salqynyn tiygizbeuge tyrysamyz degen bolatyn. Biraq biz Euraziyalyq odaqtyng qúramynda bolghandyqtan, búl sanksiyanyng dauyly bizge tikeley soghyp túr. Resey naryghyna soqqan dauyl Qazaqstannyng ishki jәne syrtqy naryghyn da shayqap jatyr. Qazrgi barlyq tútynu tauarlaryndaghy súmdyq qymbatshylyq dәl osy sanksiyanyng saldary. Naryqtaghy tútynatyn eng manyzdy tauarlar qymbattasa bitti dey beriniz, ol barlyq tauardyng aspandauyna jol ashady. Bir birimen tyghyz baylanysty. Onyng ýstine bizding elding syrtqy jәne ishki naryqtaghy bәsekesi ólgen. Óndiris bolmay, tek shiykizatty saudalap otyrghannan song qaydaghy bәseke bolsyn. 1993j 1 dollar - 4.7t bolsa, 2021j 1 dollar - 430t

430/4.7= 97.7 Tenge 1993j beri 97.7 esege qúnsyzdanghan. Mine, óndiristing joq bolghanynyng kesirinen qayta-qayta tengening inflyasiyasy men devalivasiyasy toqtausyz jýrdi.

Al, AQSh Reseymen ishki demi de bir Belorusityng memlekettik mekemelerine sanksiya jariyalady. Búl da Evraziyalyq odaqtyng qúramyndaghy ekonomikalyq jýiedegi elderge ózining salqynyn tiygizetin bolady.

Euraziyalyq odaqty ekonomikalyq odaq degen aidar taqqanymen, búl negizinen Reseyding sayasy hәm geosayasy mýddesine júmys istep túrghan sayasy odaq. Ekonomikanyng ózi sayasattyng qúralyna tәueldi dýniye.

Reseyge salynghan sanksiyalar Euraziyalyq odaqqa kiretin elderge mindetti týrde salqynyn tiygizetinin aittyq. Tipti Euraziyalyq odaqqa qarsy salynghan sanksiya dep qabyldasaq ta bolady. Al, AQSh-tyng Euraziyalyq odaqqa salghan sanksiyasyna odaq qúramyndaghy elder jauap bere almaydy. Sebebi, Euraziyalyq odaqtyng ishindegi elderding ekonomikasy lobbisterding qolyna ótken, "bólip al da, biyley ber" degen jeksúryn, túrpayy, aqymaq ekonomikalyq sayasatty ústanady. Ekinshiden, búl elderde ghylym men ekonomika damymaghan. Naryq eshqanday da ishki jәne syrtqy bәsekege jauap bere almaydy. Odaqtyng ishindegi eng myqty jetekshisi - Resey sanksiyanyng astynda qalyp otyr. Al, basqalary Reseyding arqasyna týsken jýkti tengerip, kóteruge әzer jarap túr. AQSh múny jaqsy biledi. Tipti syrtynan mazaq qylyp kýlip te otyrady.

Reseyde úyat joq. Búl el bayaghy "Velikaya Rossiya!" degen imperiyalyq toqyraghan ambisiyamen ómir sýrip keledi. Kýsh kórsetu strategiyalyq jol emes. Ózining tuysyn da ayamaydy. Qazir Resey jalghyz. Onyng eshqanday senimdi odaqtasy joq. Sanksiyanyng astynda jatyr. Valutasy toqyrap, eksporttyq tauarlaryn syrtqa shyghara almay bloktalyp otyr. Al endi osynday elmen sanksiyanyng auyrtpalyghyn birge kóteremiz dep kelisim beru, rasynda ózine or qazghanmen birdey bolady. AQSh-tyng qyspaghyn biz Resey siyaqty kótere almaymyz. Sondyqtan Qazaqstan Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtan shyghuy kerek.

Bekbolat Qarjannyng jazbasy

Abai.kz

6 pikir

Ýzdik materialdar