ساكەن بوزاەۆ. «كوجە قارنىم اش ەمەس، كوڭىل قارنىم ۇلىپ تۇر»
ءۇش اڭشى ۇلەس بولىسكەندە جالعىز سارت ەكى قازاقتىڭ الدىنا ءبىر-ءبىر دۋاداق تاستاپ، قالعانىن «ۇلەسىمە ءۇش ۇيرەك، بىلاي جاتسىن قوڭىر قاز» دەپ الدىنا العاندا، ەكى قازاق ءبىر - بىرىنە قاراپ، «قايتسىن، اتاپ-اتاپ الدى عوي» دەپتى دەگەن مىسال بار ەدى. سول مومىن قازاققا تابيعات سىيلاعان بايلىقتى سيىردىڭ جاڭا تاستاعان جاپاسىنا ۇيمەلەگەن قارا قوڭىزداي سىرت ەلدەردىڭ سىرتقا تاسىپ اكەتىپ جاتقان زاردابىن كورمەي، بىلمەي وتىرعانىمىز جوق. «قازاقتىڭ ءجۇز تۇيەسىن بۇرالقى ءيتتىڭ قۇيرىعىنا بايلاپ تاشكەنتكە اپارىپ وتكىزدىم» دەگەن سارتقا مازاق بولعانىمىز ازداي، قاشانعى جىمىسقى بۇرالقىلارعا جەم بولا بەرمەكپىز. ىنگەنىن ىزدەپ، مىنگەنىنەن ايرىلعانداي بولىپ جۇرگەن قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىكتەن كۇتكەنى وسى ما ەدى؟!:.
ورىس وتارلاعان زاماندا پاتشا جاندارالدارى «مۇجىقتىڭ مالى ۇرلانسا، كورشى قازاق تولەسىن» دەگەن جارلىق شىعارىپ، ۇرىلار ءۇشىن مال تارتقىزعان ەدى. سول قازاققا ەندى وزگە ەلدىڭ جاندارالدارى ەمەس، ءوز بيلەۋشىلەرىمىزدىڭ ۇرىلار ءۇشىن مال تارتقىزعانداي بولىپ جۇرگەنىنە نە ايتۋعا بولادى؟ «اققۋمەن ىستەس بولساڭ كوڭىلىڭ پاك بولادى، قارشىعامەن ىستەس بولساڭ قارنىڭ توق بولادى، قارعامەن ىستەس بولساڭ شوقىعانىڭ بوق بولادى»، - دەگەندى دانالارعا ايتقىزعان داۋىرگە قايتا ورالعانداي بولىپ وتىرمىز. بايىعان ۇستىنە باي تۇسسەم دەيتىندەر مەن قالت-قۇلت تىرشىلىككە تۇتقىن بولعانداردىڭ عانا بۇعان وكپەسى بولماي ءجۇر.
ءۇش اڭشى ۇلەس بولىسكەندە جالعىز سارت ەكى قازاقتىڭ الدىنا ءبىر-ءبىر دۋاداق تاستاپ، قالعانىن «ۇلەسىمە ءۇش ۇيرەك، بىلاي جاتسىن قوڭىر قاز» دەپ الدىنا العاندا، ەكى قازاق ءبىر - بىرىنە قاراپ، «قايتسىن، اتاپ-اتاپ الدى عوي» دەپتى دەگەن مىسال بار ەدى. سول مومىن قازاققا تابيعات سىيلاعان بايلىقتى سيىردىڭ جاڭا تاستاعان جاپاسىنا ۇيمەلەگەن قارا قوڭىزداي سىرت ەلدەردىڭ سىرتقا تاسىپ اكەتىپ جاتقان زاردابىن كورمەي، بىلمەي وتىرعانىمىز جوق. «قازاقتىڭ ءجۇز تۇيەسىن بۇرالقى ءيتتىڭ قۇيرىعىنا بايلاپ تاشكەنتكە اپارىپ وتكىزدىم» دەگەن سارتقا مازاق بولعانىمىز ازداي، قاشانعى جىمىسقى بۇرالقىلارعا جەم بولا بەرمەكپىز. ىنگەنىن ىزدەپ، مىنگەنىنەن ايرىلعانداي بولىپ جۇرگەن قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىكتەن كۇتكەنى وسى ما ەدى؟!:.
ورىس وتارلاعان زاماندا پاتشا جاندارالدارى «مۇجىقتىڭ مالى ۇرلانسا، كورشى قازاق تولەسىن» دەگەن جارلىق شىعارىپ، ۇرىلار ءۇشىن مال تارتقىزعان ەدى. سول قازاققا ەندى وزگە ەلدىڭ جاندارالدارى ەمەس، ءوز بيلەۋشىلەرىمىزدىڭ ۇرىلار ءۇشىن مال تارتقىزعانداي بولىپ جۇرگەنىنە نە ايتۋعا بولادى؟ «اققۋمەن ىستەس بولساڭ كوڭىلىڭ پاك بولادى، قارشىعامەن ىستەس بولساڭ قارنىڭ توق بولادى، قارعامەن ىستەس بولساڭ شوقىعانىڭ بوق بولادى»، - دەگەندى دانالارعا ايتقىزعان داۋىرگە قايتا ورالعانداي بولىپ وتىرمىز. بايىعان ۇستىنە باي تۇسسەم دەيتىندەر مەن قالت-قۇلت تىرشىلىككە تۇتقىن بولعانداردىڭ عانا بۇعان وكپەسى بولماي ءجۇر.
دالا بيلەرىنىڭ ءبىرى - «كوجە قارنىم اش ەمەس، كوڭىل قارنىم ۇلىپ تۇر» دەگەن ەكەن. رۋحاني قۇندىلىعىمىزعا اقاۋ تۇسە باستاعانىن اڭعارعاننان ايتىلسا كەرەك. كۇن تۇسپەگەن كولەڭكەدە وسكەن قيسىق بۇتاقتاي ءبىرىمىز قۇلىنشاققا، ءبىرىمىز قۋىرشاققا قاراپ، ساۋلەتكە ەمەس، داۋلەتكە سۇقتانعاندار قىزىعىن قىزىقتاعانداي بولىپ ءجۇرمىز. بۇل تىرشىلىگىمىز «قارىن تويعىزىپ، ءناپسىنى قاناعاتتاندىرۋدى عانا باقىتتىلىق ساناساق، ەڭ باقىتتى شابىندىققا تۇسكەن بۇقا بولار ەدى» دەگەن ءسوزدى ەسكە تۇسىرەدى.
ادال ەڭبەك ەمەس، الاياقتىق ۇستەمدىك ەتىپ جاتسا، ىشتەي تۇلەپ، جاڭارىپ جاتىرمىز دەپ ايتۋ دا قيىن. قولىندا قۇرىعى بارلار دامىپ جاتىرمىز، بايىپ جاتىرمىز دەپ قارىن قاسىپ، جەلگە قاراي قانشا شاپتىرسا دا ونداي بايلىقتى بارلىق قازاق بىردەي كورە الماي وتىرعانى بەلگىلى. قۋ قۇلقىنعا تابىنعانداردىڭ تامىرلارى ايقاسىپ، تەرەڭگە بويلاپ، قاقپاقسىز قازانداعى قازىنانى مايلى جەرىنەن قىلعىتۋعا الاڭسىز بەيىمدەلىپ العانى جاسىرىن جاي ەمەس.
ەشكىمنىڭ قازانىنا قاسىق، قامباسىنا كۇرەك سالماعان، استىنداعى اتىنا دا يت سارىپ، دوڭىزدىڭ اياعى باسقان ءشوبىن جەگىزبەگەن اتا تەگىمىزگە بىتكەن نامىسشىل، قايسارلىق مىنەزدەن ايرىلعانىمىز وسىلايشا وزىمىزگە سور بولاتىن ءتۇرى بار.
اتىراۋ وبلىسى
«اباي-اقپارات»
