«اكىم بول، حالقىڭا جاقىن بول» دەگەن بابالار دانالىعى قازاق بيلىگىن قىزىقتىرا قويمايدى. حالىققا قىزمەت ەتۋى ءتيىس اكىم-قارالار جۇرتشىلىقتان مۇلدە جىراقتاپ كەتكەن. وزدەرىن حالىقتىڭ قىزمەتكەرى ەمەس، بيلەۋشىسى سەكىلدى سەزىنەدى. ول شىندىق.

سويتكەن اكىمدەر كەيدە قاڭعالاقتاپ حالىقتىڭ اراسىنا تۇسەدى. مۇمكىن ەسەپ بەرۋ ءۇشىن، مۇمكىن شىن نيەتىمەن. ءبىرى ۆەلوسيپەد تەۋىپ، ءبىرى قوعامدىق كولىككە مىنەدى. ەندى ءبىرى شارۋالارمەن بىرگە جۇمىس ىستەسە، ەندى ءبىرى كوشە تازالاپ جاتادى.

وكىنىشتىسى، وسىنىڭ ءبارىن حالىق "قارا پيار" رەتىندە قابىلدايدى. الگى اكىم-قارالار بۇل ارەكەتتەردى كەيدە شىن كوڭىلىمەن ىستەسە دە، جۇرتشىلىقتى سەندىرە المايدى. قاراپايىم حالىق "اتىن شىعارۋ ءۇشىن" دەپ قولىن ءبىر سىلتەيدى. بولدى. «وتىرىكشىنىڭ شىن ءسوزى زايا» دەگەن وسى بولسا كەرەك...

بيىل ناۋرىز ايىنىڭ باسىندا باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى اكىمى التاي كولگىنوۆ قالانى قاردان تازالاۋ جۇمىستارىن كورۋ ءۇشىن ءتۇن ىشىندە تەكسەرۋگە شىقتى. كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ وكىلدەرى شاھار كوشەلەرىن قاردان تازارتۋ جۇمىستارى تاۋلىك بويى جۇرگىزىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى. ال اكىم قار تازالاۋ جۇمىستارىنىڭ قارقىنىن ارتتىرۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى.

ماۋسىم ايىنىڭ سوڭىندا الماتى قالاسىنىڭ اكىمى بولىپ تاعايىندالعان باقتجان ساعىنتاەۆ قالامەن جاقىن تانىسۋعا تىرىستى. جۇمىسىن جەزوكشەلەردى تازالاۋدان باستاعان اكىم مەگاپوليستىڭ ەكى تىزگىن، ءبىر شىلبىرىن قولعا الا سالا پروبلەمالىق اۋدانداردى ارالاپ شىقتى.

تۇركسىب، ناۋرىزباي اۋداندارىن ارالاعان اكىم اتالعان اۋدانداردا سۋ، جارىق، جول، قوعامدىق كولىك ماسەلەسىن جەدەل شەشۋ كەرەك دەپ تاپسىرما بەردى. كەيدە تۇرعىنداردىڭ ۇيىنە دەيىن كىرىپ، حال-جاعدايلارىمەن تانىستى. ءتىپتى، ءبىر ايەل اكىمدى ۇينە كىرگىزبەي قويعان ەدى. ونى دا الەمجەلى اجەپتاۋىر تالقى جاسادى.

شىلدە ايىنىڭ ورتاسىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى ومىرزاق شوكەەۆ سايرام اۋدانىنا بارعان ءىس-ساپارىندا جۇمىسشىلارمەن بىرگە جۇك كولىگىنە سابان تيەدى.

بۇل اقپاراتتى وبلىس اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى ساكەن قالقامانوۆ جاريالادى. ونىڭ ايتۋىنشا، اكىم ءۇشىن قولىنا جۇمىس قۇرالىن ۇستاۋ جاڭالىق ەمەس. بالا كەزىنەن-اق مۇنداي جۇمىستارعا ابدەن ۇيرەنگەن.

«ومىرزاق شوكەەۆ بۇرىنعى شىمكەنت وبلىسى،  بايدىبەك اۋدانىنداعى شايان اۋىلىندا ءوستى. ول بالا كەزىنەن اۋىلدىڭ قارا جۇمىسىنا ۇيرەنگەن»، - دەدى قالقامانوۆ.

20 شىلدە پرەمەر-مينيستر اسقار مامين قوياندى سۋ قويماسىن تازارتۋ بويىنشا «بىرگە – تازا قازاقستان» ەكولوگيالىق اكتسياسىنا قاتىستى. اكتسياعا قاتىسقان 1200-دەن استام ادامنىڭ ىشىندە قر ۇكىمەتىنىڭ مۇشەلەرى، نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى، اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمى، مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ۇيىمداردىڭ، ديپلوماتيالىق كورپۋستىڭ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ وكىلدەرى بولدى.

قولىنا دوربا الىپ، سۋ قويماسىنان قوقىس سۇزگەن ۇكىمەت باسشىسى بارلىق وڭىرلەردىڭ اكىمدەرىن، ەكولوگيالىق بەلسەندىلەردى، جاستار ۇيىمدارى مەن ەرىكتىلەردى وسى باستامانى قولداۋعا شاقىردى.

پرەمەر-ءمينيستردىڭ باستاماسى جەردە قالعان جوق. ءوڭىر اكىمدەرى اتالعان ەكولوگيالىق اكتسياعا ءۇن قوستى. قىزىلوردا وبلىسىنىڭ  اكىمى قۋانىشبەك ىسقاقوۆ بۇل جۇمىسقا بىلەك سىبانا كىرىستى. 150-گە جۋىق قىزمەتكەرلەرىن ەرتكەن ءوڭىر باسشىسى ارال اۋدانى كوكارال بوگەتىنىڭ جانىنداعى اۋماقتى تازالادى. سونىمەن قاتار، وبلىس اكىمى ءوز قاراماعىنداعى بارلىق اۋداندار مەن ەلدىمەكەندەردى «بىرگە – تازا قازاقستان» اكتسياسىنا قاتىسۋعا ۇندەدى.

وركەنيەتتى ەلدەردە شەندى-شەكپەندىلەر، اكىم-قارالار حالىقتىڭ بەل ورتاسىندا جۇرەدى. ولار ءۇشىن اكىمنىڭ اۆتوبۋسپەن جۇرگەنى ءتىپتى تاڭسىڭ ەمەس.

ال بىزدە شە؟ بىزدە حالىق اكىمدى، اكىم حالىقتى كورمەيدى. استانا جاقتاعى اق جاعالىلاردى ايتپاعاندا، شالعايدا جاتقان اكىمدەردىڭ ءوزى وزدەرىن ورتا عاسىرداعى حان-پاتشالار سەكىلدى ۇستايدى. ولاردىڭ الدىنا كىرۋ ءۇشىن كۇنشىلىك جەردەن اتىڭنان ءتۇسىپ، جۇرەلەپ ءجۇرىپ كەلىپ، ەسىك قاعۋىڭ كەرەك.

سودان دا بولار، ءبىر اكىمنىڭ حالىقتىڭ اراسىنا بارا قالعانى، كەزدەسىپ، سويلەسىپ تۇرعانى جاھاندىق دەڭگەيدەگى جاڭالىق ىسپەتتى كورىنەدى. الگى اكىمنىڭ الگى ارەكەتىن اكىمدىكتەگى اككى مەنەدجەرلەر ءبىرىنشى باستاپ جارنامالايدى-اي، كەلىپ. ال اقپارات قۇرالدارى جەردەن جەتى قويان تاپقانداي جارىسا جازادى، ونى. بىراق، حالىق ءبارى-ءبىر سەنبەيدى. پيار ءۇشىن، ەسەپ بەرۋ ءۇشىن ءجۇر دەپ ەسەپتەيدى.

ال سول اكىمدەردىڭ اجەپتاۋىر نيەتىنە نەگە جۇرت سەنبەيدى؟ بۇعان ءبىرىنشى كەزەكتە بيلىكتىڭ، بيلىكتەگى بىلگىشتەردىڭ وزدەرى كىنالى. اق جاعالىلار جىلىنا ءبىر مارتە توبە كورسەتىپ جوق بولىپ كەتپەي، قاجەت كەزىندە حالىقتىڭ اراسىندا جۇرسە، كوپشىلىكتىڭ كەكەسىنىنە ەمەس، قوشامەتىنە بولەنەر ەدى عوي.

ءبىر جاعىنان قاراساڭىز، قازىر پياردىڭ ۋاقىتى. كىمنىڭ جارناماسى كوپ، سول ۇتاتىن كەز. سوندىقتان اكىمدەر دە پيارشىل بولىپ كەتكەن. قايتسىن، ەندى، تىربانىپ تىرشىلىك ەتۋ كەرەك. بۇرىن الەۋمەتتىك جەلىدە ءسىز بەن ءبىز سەكىلدى قاراپايىم حالىق قانا وتىراتىن. قازىر، پرەزيدەنتتىڭ ءوزى مىندەتتەدى. جوعارعى باسشىنىڭ ءوزى باقىلاپ وتىراتىن بولعاندىقتان، اكىمدەردە امال بار ما، ايتەۋىر الەۋمەتتىك جەلىدە جارنامالانىپ جاتىر، حال-قادىرىنشە.

دەسە دە، ايتپاعىمىز، اكىمدەر مەن شەندى-شەكپەندىلەر جەڭىل جارناما ءۇشىن جەلىدە جىلتىڭداي بەرگەنشە، جۇرتپەن جىلىنا ءبىر رەت ەمەس، كۇن سايىن جولىعىپ تۇرسا، ەلدەگى سىرەسىپ قاتقان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق پروبلەمالار تەزىرەك شەشىلەر مە ەدى؟..

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz