ادامدار 17 قازاندى حالىقارالىق كەدەيلىكپەن كۇرەس كۇنى رەتىندە كۇنتىزبەگە ەنگىزگەن. دەمەك، ءدال وسى كۇنى عالىمدار مەن ساياساتكەرلەر الەمدەگى ىشەر اس، كيەر كيىمگە جارىماي جۇرگەن جانداردىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ءسوز ەتەدى. رەسمي اقپاراتتارعا سەنسەك، الەم حالقىنىڭ 26.2%-ى وتە تومەن دەڭگەيدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان كورىنەدى.

ءجا، جىعىلىپ جاتىپ سۇرىنگەنگە كۇلگەندەي بولمايىق. الەمدە كەدەيلەر كوپ دەپ كۇلەتىندەي قازاقستان حالقىنىڭ شەكەسى شىلقىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتقانى بەلگىلى. قازبا بايلىعىنىڭ كوپتىگى مەن جەر كولەمىنىڭ كەڭدىگىنەن عالامدى تاڭعالدىراتىن ەلىمىزدە كوپتەگەن ادام ءۇپى-تاپى كۇن كەشىپ جاتىر. بۇقارانىڭ الاتىن ەڭ تومەنگى ايلىق جال­ا­قى مولشەرى مەن ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى، ستاتيستيكانىڭ ايتۋىنشا، ءدال قازىر 28,7 مىڭ تەڭگەنى قۇراپ وتىر. دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ تۇجىرىمى بويىنشا، ءار ادامنىڭ كۇندىك تۇرمىستىق قاراجاتى 3.2 دوللاردان كەم بولۋ —  تابىسى وتە تومەن ەلدىڭ كورسەتكىشى. باسقاشا ايتقاندا، الەمدەگى كەدەي ەلدىڭ حالقىنىنان ءسال عانا جوعارى دەگەن ءسوز. ال ءبىزدىڭ ەلدەگى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى (28,7 مىڭ) بۇدان الدەقايدا تومەن ەكەنىن كورىپ وتىرسىزدار.

رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا قازاقستان حالقىنىڭ 2,6 پايىزى كەدەيشىلىكتىڭ شەگىندە ءومىر سۇرەدى ەكەن. بۇل رەسمي دەرەك. رەسمي ستاتيستيكانى قاراپايىم حالىقتىڭ اراسىنا مۇلدە كەلىپ كورمەگەن، جايلى كرەسلودا وتىرىپ الىپ جوعارى جاققا ەسەپ بەرگىشتەر جاسايتىنىن ەسكەرسەك 2,6 پايىزى دەگەنى بەر جاعى عانا بولىپ قالارى ءسوزسىز. بىزشە، ايلىعىن شايلىعىنا جەتكىزە الماي جۇرگەن قازاقتىڭ كەم دەگەندە تەڭ جارتىسى كەدەيلىكتىڭ قۇيىنا باتىپ جاتىر. تاعى دا دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ ەسەبىنە سۇيەنسەك، حالقىنىڭ كۇندىك تابىسى 5.5 دوللاردان تومەن بولسا تومەن تابىستى ەلدەر قاتارىنا جاتقىزىلادى. ال ءبىزدىڭ ەلدە بۇنداي تابىس تالاي ادامعا قول جەتپەس ارمان بولىپ وتىر.

ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاندا 2,3 ميلليون جالدامالى قىزمەتكەردىڭ 259,1 مىڭى 45 مىڭ تەڭگەدەن از تابىس تابادى ەكەن. بۇنى از دەسەڭىز ەلىمىزدە 20 مىڭ تەڭگەدەن تومەن جالاقى الاتىن ادامدار دا بار. ال ەندى ەسەپتەي بەرىڭىز، دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ مەجەسى بويىنشا ءبىز قانداي ەلدەر قاتارىنا جاتامىز؟ جوعارىدا ءبىز ايتقان «قاتىرىپ» ەسەپ بەرگىشتەرگە سەنسەك، ەلىمىزدەگى ورتاشا جالاقى كولەمى 163 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى ەكەن. ايىنا ميلليون تەڭگەنى ساناپ الاتىن سانسىز كوپ شەندىلەردىڭ اسەرىنەن ەلدەگى از ايلىققا كۇن كورىپ وتىرعاندار ەسكەرۋسىز قالىپ وتىر. ءبىزدىڭ بيلىكتەگىلەر ءۇشىن ستاتيستيكا «مۇزداي» بولسا بولدى.

ازاتتىق راديوسىنىڭ تىلشىلەرى مينيسترلەر مەن دەپۋتاتتاردان ەڭ تومەنگى كۇن كورىس دەڭگەيى - 28,7 مىڭ تەڭگەگە قالاي ءومىر سۇرۋگە بولاتىنىن سۇراپتى. ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءمادينا ابىلقاسىموۆا بۇل سۇراقتى جاۋاپسىز قالدىردى. جاۋاپ بەرە المادى ما، الدە جاۋاپ بەرۋ قاجەتسىز دەدى مە، ونى ءوزى بىلەدى. وسى سالانىڭ وتىمەن كىرىپ، كۇلىمەن شىعۋى ءتيىس مادينا حانىمدى حالىقتىڭ كۇن كورىسى الاڭداتپايتىن دا سەكىلدى.

ال ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ حالىقتىڭ تۇرمىسى تومەن دەگەنگە كەلىسپەيتىنىن جەتكىزدى. شىنايى جاعدايعا ەمەس، قاعازدا جازىلعان ەسەپكە، ستاتيستيكاعا سەنەتىن مينيستر ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى 28 مىڭ تەڭگە بولعانىمەن، حالىقتىڭ باسىم بولىگى بۇدان كوپ جالاقى الادى. ايتپەسە، ەلىمىزدەگى ورتاشا جالاقى كولەمى 163 مىڭ تەڭگە بولماس ەدى دەگەن ءۋاجىن ايتتى. بۇل كورسەتكىشتىڭ قالاي پايدا بولعانىنا ءمينيستردىڭ ميى جەتپەسە دە، حالىقتىڭ ويى جەتىپ وتىر.

«ەلباسى 2019 جىلدان باستاپ بۇل ساندى 2 ەسەگە ءوسىرۋدى تاپسىردى. ەندى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى 42 مىڭ تەڭگەگە وسەدى. ال 42 مىڭ تەڭگەگە كوپ نارسە الۋعا بولادى دەپ ويلايمىن»، - دەيدى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ. بىلدەي ەكونوميكا ءمينيسترى ەلدەگى ەكونوميكالىق جاعدايدان حابارسىز بولىپ شىقتى. زات باعاسى زىمىراننىڭ جىلدامدىعىمەن ءوسىپ بارا جاتقان مىنا زاماندا 42 مىڭ تەڭگەگە كوپ دۇنيە ساتىپ الۋعا بولادى دەگەنى بىلەرمەندىك ەمەس ەندى. ءبارىمىز بىلەتىندەي جالاقى بەس پايىز وسكەن كۇنى زات باعاسى مەن اقىلى قىزمەتتەر ون پايىز كوتەرىلەدى.

قازاق بيلىگى قۇدايىنداي سىيلاپ، ۇلگى تۇتاتىن رەسەيدىڭ ءوزى مىناداي ويلامسىز مالىمدەمەنى كەشىرمەيتىنىن كورسەتتى. اتالعان ەلدىڭ ساراتوۆ وبلىسى ەڭبەك، جۇمىسپەن قامتۋ جانە ميگراتسيا ءمينيسترى ناتاليا سوكولوۆا «زەينەتكەرلەر 3,5 مىڭ رۋبلگە (19 600 تەڭگە) ءبىر اي تويىپ تاماقتانا الادى» دەگەنى ءۇشىن قىزمەتىنەن قۋىلدى. سوكولوۆانىڭ سول سوزىنەن كەيىن رەسەي جۇرتشىلىعى مينيستر بۇل باستامانى اۋەلى وزىنەن باستاسىن دەپ نارازىلىق ءبىلدىردى. ەلدىڭ نارازىلىعىنان كەيىن ساراتوۆ وبلىسىنىڭ گۋبەرناتورى ۆالەري راداەۆ سوكولوۆانىڭ قىزمەتتەن كەتەتىنىن مالىمدەدى.

قاراپ وتىرساڭىز، ناتاليا سوكولوۆا مەن تيمۋر سۇلەيمەنوۆتىڭ ايتقانى ءبىر اڭگىمە. ايىرماشىلىعى، الدىڭعىسى ءبىر اي تويىپ تاماق ىشۋگە 3,5 مىڭ رۋبل جەتەدى دەسە، سوڭعىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس سوماسىنا كوپ دۇينە الۋعا بولادى دەيدى. قايتا، رەسەيلىكتەردىڭ جاعدايى بىزگە قاراعاندا تويعا بارعانداي ەكەن. تەك ازىق-تۇلىكتىڭ وزىنە جۇمسايتىن 19 600 تەڭگەسى بار. ال ءبىزدىڭ ەلدە ازىق-تۇلىك، ازىق-تۇلىك ەمەس تاۋارلار، اقىلى قىزمەت كورسەتۋ، ءجۇرىپ-تۇرۋ بارىنە 28,7 مىڭ تەڭگەنى جەتكىزۋگە تۋرا كەلەدى. ال ەندى سالىستىرا بەرىڭىز، سوكولوۆانىڭ ساندىراعىنان سۇلەيمەنوۆتىڭ ءسوزىنىڭ قانشا ايىرماسى بار؟ ەندەشە، بارلىق ىستە ماسكەۋدى ۇلگى تۇتاتىن قازاق بيلىگى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ پەن ناتاليا سوكولوۆانى سالىستىرماس پا ەكەن؟!

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz