جۇما, 19 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 3351 0 پىكىر 14 مامىر, 2009 ساعات 07:59

بىرلىك باسقا دا، تىرلىك باسقا

 

 

وركەن كەنجەبەكوۆ
مامىر ايىنىڭ العاشقى كۇنى – مەيرام. كۇنتىزبە بويىنشا – قىزىل كۇن. كارىس حانبوگىن، نەمىس كوفتاسىن دەگەندەي، ءبارى بارىن كيىپ، باقانىن اسىنىپ، كوشەگە شىعادى. توتىداي تارانعان ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرىن كورىپ-اق، «قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنى» ەكەنى ەسىڭە بىردەن تۇسەدى.
قازاق تا ەلدەگى 130 ۇلىستىڭ ءبىرى رەتىندە الاڭعا شىقپاۋدى وزىنە ار سانايدى. ساندىقتىڭ تۇبىندەگى سارعىش تارتقان كيمەشەگىن كيىپ، تاقياسىن توبەسىنە قوندىرادى. ورتالىق الاڭداعى چاستۋشكاسىن شىرقاپ تۇرعان ورىستىڭ، اياعى-اياعىنا تيمەي لەزگينكاسىن بيلەپ تۇرعان ينگۋشتىڭ و جاق، بۇ جاعىنان ورىن تابادى. ساحنادان جۇرگىزۋشى سالتاناتتى تۇردە: «تەك بىزدە عانا اتاجۇرتىنان بولەك ايماقتا قونىس تەپكەن كارىستەردىڭ دراما تەاترى بار. تەك بىزدە عانا، الەمدە انالوگى جوق ۇيعىردىڭ ءوز تەاترى بار»، – دەپ سامپىلداپ جاتادى. تۇقىمىنان بىرەۋ قالسا دا، «ءتيىستى» سىيىن بىزدەگى بار ەتنوستىڭ ارتىعىمەن العانى راس. ءبارىنىڭ قاعاناعى قارق، ساعاناعى سارق. تەك 130-شى ۇلت – قازاق جايلى جۇرگىزۋشى «تولەرانتتى، كونبىس» دەپ جىلۋى جوق جۇمساق سوزبەن ايتىپ وتەدى. كەيدە وسىنداي «قولپاشتاۋ» قاساقانا قورلاۋ بولىپ ەستىلەدى. قوي اۋزىنان ءشوپ المايتىن مومىن، بيلىكتىڭ اۋزىنا قاراپ قانا امال جاسايتىن جاسىق ۇلتقا اينالدىرۋ ءۇردىسى ءجۇرىپ جاتقانداي بولادى...
ويتكەنى، قازاق – قازىر بيلىكتىڭ وگەي بالاسى ىسپەتتى. ايتپەسە، وسى كۇنگە دەيىن مەيىر-شاپاعاتى ءبىر تۇسەر ەدى، «جارتى ەۋروپا تۇگەل سياتىن تەرريتوريانى ساقتاعان، ءجۇز ۇلتقا ءتورىن بەرىپ، ءوزى تابالدىرىقتا قالعانى» ءۇشىن بولسا دا، ماڭدايىنان سيپار ەدى. بيلىكتىڭ ءوزى-ءوز بوپ جاساعان جالعىز «جاقسىلىعىن» – قازاق تىلىنە مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن الىپ بەرگەنىن مىندەت قىلاتىنى راس. الايدا ول زاڭدى بۇلجىتپاي ورىنداپ جاتقان تاعى ەشكىم جوق.
جىلىوي، شەلەك، مالوۆودنوە، قازاتكوم… وسى اۋىلدارداعى وقيعانىڭ بارىنە «جاي عانا توبەلەستىڭ، ينتسەستىڭ سالدارى» دەگەن باعا بەرىلدى. كوپشىلىك سەندى. قابىرعاسى قايىسا، كۇڭىرەنگەن كىم بولدى؟ قازاقتىڭ ءوزى عانا. شاڭىراق، باقاي، ۇلجان… الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ۇلتتى تاعى تۇرالاتتى...
ەندى قازاقستاندا سانى 300 مىڭنان اسىپ جىعىلعان قىتايدىڭ مۇددەسى قىلاڭ بەرمەك. جۋىردا ەلىمىزدەگى قىتاي ينۆەستورلارى قىتاي تىلىندە شىعاتىن گازەتى اشىپ الدى، ەندى بيلىك سىي رەتىندە تەاترىن با، چايناتاۋنىن با، سالىپ بەرەتىن شىعار. بۇعان كۇمانىڭىز بولماسىن. ال قازاققا بولىسار، قارايلاسار ەشكىم قالماي بارادى. ونىڭ مۇددەسى ۇنەمى ۇمىت، شىدامى شەكسىز، ءتوزىمى تاۋسىلمايدى. بيلىك ۇلتارالىق ماسەلەگە كەلگەندە «جانجال شىعادى، مىناۋ نە دەيدى، اناۋ نە ويلايدى؟» دەپ «اقىلدى ەليزا» بولا سالادى. وعان قاسىنداعى قازاقتان گورى يت ارقاسى قيانداعى الدەبىرەۋدىڭ كوڭىل-كۇيى ماڭىزدى. ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ ءبىتىپ بولمايتىن ەرتەگىسى ماعان تيەسىلىنى مەنىكى دەي المايتىن جالتاقتىققا، «ەل تىنىش بولسا، بولدى» دەپ، ەرنىن سىلپ ەتكىزەتىن نەمقۇرايدىلىققا جەتكىزدى. قاۋىپ تونسە، باسىن ساۋىتقا تىعاتىن تاسباقانىڭ عادەتىن جۇقتىردى. ءبىز تالاپ ەتپەگەننەن كەيىن، اتقامىنەرلەر دە ۇلت ساياساتىنا شاشىن اعارتىپ، موينىنا جاۋاپكەرشىلىك العىسى كەلمەيدى.
ءبىر قۇدايدىڭ شاراپاتىمەن سوڭعى حالىق ساناعىنىڭ ناتيجەسى بويىنشا 70 پايىزعا جەتكەن قازاقتى، بىراق، قايرانسىز ۇلت دەۋگە اۋىز بارمايدى. قازاقتىڭ ۇلت رەتىندەگى ەندىگى تاريحي ميسسياسى – دومينتتى ۇلت بولۋ. باسقا ۇلىستاردى ءوزىنىڭ باۋىرىنا تارتا وتىرىپ، جاسامپازدىقتى قالىپتاستىراتىن ۇلت بولۋ. بۇعان جەتۋ ءۇشىن قازاق الدىمەن بيلىكتى وزىمەن ساناستىراتىن الەۋمەتتىك تالاپتارعا يە ارتۋى كەرەك. ايتپەسە، بىرلىك تۋرالى ايتىلىپ كەلە جاتقان «ءبىرتۇرلى» اڭگىمەدەن تىرلىك تۋرالى ەشەتەڭەنى كورە الماي كەلە جاتقان جوقپىز با؟..

 

0 پىكىر