ەلگە ورالعان جانە شەكارانىڭ ارعى بەتىندە ۇلتىمىزدىڭ دياسپوراسى رەتىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قانداستارىمىزعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىپ، قول ۇشىن بەرۋ ءبىرلى-جارىم قوعامدىق ۇيىمداردىڭ عانا اينالىساتىن شارۋاسى ەمەس، البەتتە. ول تۋرالى مەملەكەت باسشىسى دا ءجيى ايتادى. الايدا، ولاردىڭ ەلگە قونىس اۋدارىپ، ازاماتتىق الۋ، باسپانالى بولىپ، ورتاعا «ءسىڭۋ»، جۇمىسقا ورنالاسىپ، ءبىلىم الۋ جاعدايلارىندا ماسەلەلەر دە جوق ەمەس. بۇل مەملەكەتتىك قۇزىرلى ورگانداردان باستاپ، بۇكىل ەل-جۇرت بولىپ قولعا الاتىن ماڭىزدى جايت ەكەنىن ەسكەرگەن «نۇر وتان» اتالعان ماسەلەلەردىڭ ارقايسىنا جەكە توقتالىپ، وعان اتقارۋشى بيلىك نازارىن اۋدارتۋ، ارادا ديالوگ ورناتۋ ماقساتىندا ءتۇرلى فورماتتاعى شارالاردى ۇيىمداستىرۋدى داستۇرگە اينالدىرۋدا.

ماسەلەن، وتكەن جۇما كۇنى «نۇر وتان» پارتياسى ورتالىق اپپاراتىنىڭ رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قابىلداۋ بولمەسى جانە ايماقتىق فيليالدارىنىڭ قابىلداۋ بولمەلەرىندە قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى، اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگى، ادىلەت مينيسترلىگى جانە استانا مەن الماتى قالاسى، وبلىس، قالا، اۋدان اكىمدىكتەرى مەن كوشى-قون پوليتسياسىنىڭ قۇرىلىمدىق بولىمشەلەرىن قاتىستىرا وتىرىپ،  «كوش كولىكتى بولسىن!» رەسپۋبليكالىق اكتسياسى ءوتتى.

اكتسيا اتقارۋشى بيلىكتىڭ كوشى-قون ساياساتىنا نازارىن اۋدارتۋ، «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭى مەن وزگە دە قاۋلىلاردىڭ ءوز دەڭگەيىندە اتقارىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلعان. ازاماتتاردىڭ كۇن تارتىبىندە شەشىلمەي تۇرعان ماسەلەلەرىن انىقتاۋ جانە ونى زاڭ اياسىندا شەشۋگە ىقپال ەتۋدى كوزدەگەن شارانى ۇيىمداستىرۋشىلار قانداس-ازاماتتاردىڭ باسىنداعى جاعدايلاردى تىڭداي كەلە، ماسەلەگە جاۋاپتى قۇزىرلى ورگان وكىلدەرىنەن جاۋاپ الدى. ەلىمىزدىڭ كوشى-قون ساياساتىن ساپالى دەڭگەيگە كوتەرۋدى كوزدەگەن شارا وسىمەن ەكىنشى مارتە وتكىزىلدى.

اكتسياعا قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى بەكتۇرعانوۆ ەرسۇلتان، دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ، سونداي-اق،  قانداستاردىڭ جاعدايلارىن ۇنەمى نازاردا ۇستاپ، ولاردىڭ ماسەلەلەرىن كوتەرۋمەن كەلە جاتقان «اسار»، «وتانداس ەل»، «تاريحي اتاجۇرت»، «جەبەۋ»، «ورالمانداردى بەيىمدەۋ ورتالىعى»  قوعامدىق بىرلەستىكتەرىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى.

شارانى ۇيىمداستىرۋشىلار تاۋەلسىزدىك جىلدارى ەلگە ورالىپ، وكىنىشكە قاراي، ءالى كۇنگە دەيىن ءتۇرلى سەبەپتەرمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن الا الماي جۇرگەن قانداستارىمىزدىڭ سانى كوپتىگىن جانە سولاردىڭ ماسەلەسىن شەشۋدە اتقارۋشى بيلىكپەن اشىق ديالوگ قۇرۋ ارقىلى سول ازاماتتاردى قۇجاتتاندىرۋ جايى كوزدەلەتىنىن ايتتى. ونىڭ ىشىندە باستارى داۋعا قالعان جامبىل وبلىسىنداعى 251 ازاماتتىڭ دا جاعدايى ايتىلدى. «نۇر وتان» پارتياسى رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قابىلداۋ بولمەسىنىڭ كەڭەسشىسى اۋىت مۇقيبەك جەر كودەكسىنە ەنگىزىلىپ جاتقان وزگەرىستەرگە بايلانىستى ەلدى مەكەندەردەن ون پايىز جەردى ورالماندار ءۇشىن ارنايى قورعا الىپ قالۋ، قر اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق تۋرالى زاڭنامانى ءبىرىنشى رەت بۇزعان قانداستىرىمىزدىڭ، «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنا سايكەس، تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋعا مۇمكىندىگى بولا تۇرىپ، سوتقا تارتىلۋى جانە تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋدان ءبىر جىلعا شەتتەتىلۋى سياقتى ماسەلەلەردىڭ ءالى كۇنگە دەيىن شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقاندىعىنا قاتىستى ماسەلەنى قۇزىرلى ورگان وكىلدەرىنىڭ الدىنا اشىق قويدى.

«باسپانا مەن جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەلەرى شەشىلەدى!»

شەتەلدەن ورالاتىن قانداستارىمىزعا ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرىنە ورنالاسۋ ۇسىنىسى جاسالاتىنى بەلگىلى. الايدا، شارۋاشىلىققا قولايسىز، كوپ رەتتە ينفراقۇرىلىمى دامىماعان نەمەسە تىلدىك ورتاسى «قولايسىز» ايماقتارعا ولاردىڭ بارعىسى جوق. وسى رەتتە ارنايى قابىلدانعان مەملەكەتتىك باعدارلاما نەگىزىندە قازىردىڭ وزىندە وڭتۇستىكتىڭ تۇرعىندارى سولتۇستىككە قونىس اۋدارىپ، ىشكى كوشى-قون باياۋ بولسا دا، ءجۇرىپ جاتقانى بەلگىلى. دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى زاۋىتبەك تۇرىسبەك ىشكى كوشى-قونمەن بىرگە سىرتتان كەلەتىن اعايىنداردى دا ەڭبەك ەتۋگە، كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋعا، جالپى تىرشىلىك ەتۋگە قولايلى سولتۇستىك وڭىرلەرگە كوشىرۋ قاجەتتىگى تۋرالى ايتتى: «كەلگەن اعايىندى قونىستاندىراتىن ۇيلەر سالىپ، الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم جاساۋ ماسەلەسى قۇرىلتايدا كوتەرىلگەندىكتەن، سوعان ساي باعدارلاما دا جاسالىپ جاتىر. ورتاعا ورالعان اعايىندارعا بۇگىنىگى كۇنگى سۇرانىسقا  قاجەت ماماندىقتاردى يگەرتۋ دە قولعا الىنىپ جاتىر».

قاۋىمداستىق توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ەڭبەك رەسۋرستارى مول، حالقى سان جاعىنان ازداۋ ەلدى مەكەندەردىڭ باسشىلارىمەن اقىلداسۋ شارالارىنىڭ قىزۋ ءجۇرىپ جاتقاندىعىنا، سونداي-اق، اقمولا، اقتوبە وبلىستارىنىڭ اكىمدەرىمەن پيلوتتىق جوبالار ءۇشىن  وڭىرلەردەن 200-300 گەكتاردان زاماناۋي ەلدى مەكەندەر قۇرۋعا كەلىسىم جاسالعانىنا توقتالدى.

بولاشاقتا قۇرىلاتىن ەلدى مەكەندەردىڭ ينفراقۇرىلىمدارى، الەۋمەتتىك نىساندار تۇرعىزۋدا ينۆەستورلاردىڭ تابىلىپ، شەتەلدەن ورالعان قانداستارىمىزبەن قوسا، جەرگىلىكتى ازاماتتاردى اتالعان ايماقتارعا كوشىرگەن جاعدايدا  ەڭبەكپەن قامتۋ ماسەلەسىنىڭ شەشىمىن تاباتىنىن زور سەنىممەن ايتتى. الايدا، كەي مەملەكەتتەردەن سولتۇستىك وڭىرلەرگە كوشىپ كەلىپ، قونىستاناتىن قانداستارىمىز ءۇشىن ۋاقىتشا تىركەۋگە تۇرۋعا بەلگىلەنگەن بەس جۇمىس كۇنىنىڭ ازدىعى دا اتالعان ايماقتاردا بىرقاتار قيىندىقتار تۋدىرعان. ال، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى وكىلىنىڭ سوزىنە سەنسەك، كەلەر جىلدىڭ شىلدە ايىنان باستاپ، ەلگە كەلگەن قانداستاردى تىركەۋ شەكارادان وتكەن بەتتە جۇزەگە اسىرىلىپ، بۇنداي كەلەڭسىزدىكتەر جويىلماق.

الەمنىڭ قىرىققا جۋىق ەلىندەگى  بەس ميلليون قازاقتىڭ ەلگە ورالۋىنداعى ماسەلەلەر، ولاردىڭ ەلگە كەلگەندەگى ورنالاسۋ جاعدايىن تۇزەۋ، تولقۇجات، جەر تەلىمىن بەرۋ، باسپانا بەرۋ سياقتى ماڭىزدى جايتتاردىڭ ءبارىن ءبىر عانا قوعامدىق ۇيىم ءاپ-ساتتە شەشىپ تاستاۋى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، مينيسترلىكتەردىڭ، جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرىنىڭ قولداۋى مەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋى -  شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن ەڭبەك ەتۋگە ءتيىس ۇلتتىق جاۋاپكەرشىلىك.

ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار، بىراق، قۇجاتى جوق...

ەلباسى قۇرىلتاي مىنبەرىندە سويلەگەن سوزىندە ۇكىمەتكە وتانداستارىمىزدىڭ جوعارى ءبىلىم الۋىن قولجەتىمدى ەتۋ ءۇشىن ولارعا بولىنگەن كۆوتانى 2 ەسەگە كوبەيتۋدى تاپسىرعان بولاتىن. الايدا، بۇگىنگى جيىندا  بىلىم كۆوتاسىن العان جاستاردىڭ ءبىرازى ءتۇرلى قيىندىقتارعا تاپ بوپ جاتقانى انىقتالدى. ول ەلىمىزگە ءبىلىم الۋ ماقساتىندا كەلىپ، گرانتپەن وقۋعا تۇسكەن ۇلتى قازاق ستۋدەنتتەردىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ  جاتاقحاناسىنا زاڭ اياسىندا تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋعا مۇمكىنىدىگى بولا تۇرا، تۇراقتى تىركەۋگە تۇرا الماۋى.  «اسار» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى قايرات بوداۋحاننىڭ ايتۋىنشا، ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ىشىندە قازاق-تۇرىك ليتسەيلەرىندە ءبىلىم الىپ جاتقان بالالاردىڭ اتا-انالارىنا وقۋدى اياقتاعان مەرزىمدە ءبىلىم الۋشى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن الىپ ۇلگەرمەسە، قولىنا وقۋدى اياقتاعانى تۋرالى كۋالىكتىڭ (اتتەستات) بەرىلمەيتىندىگى جايلى ەسكەرتۋلەر جاسالۋدا ەكەن. الىس-جاقىن شەتەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ جاس بۋىنى قازىرگى تاڭدا انا تىلىنەن، ۇلتتىق سالت-ساناسىنان الىستاپ بارا جاتقاندىعىنا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن قوعام بەلسەندىسى جاستاردىڭ تاريحي وتانىنا كەلىپ ءبىلىم الۋىن قولداپ، ولاردى الاڭداتىپ وتىرعان وسى ماسەلەلەردى كوپكە سوزباي شەشۋدى سۇرادى.

سونىمەن قاتار، «اسار» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنەن  موڭعوليادان كەلگەن ازاماتتاردىڭ زەينەتاقى ماسەلەسىنىڭ شەشىمىن تاپپاي جاتقاندىعى،  بيىلعى جىلعا وڭتۇستىك ايماقتاردان سولتۇستىككە كوشىرۋ، ياعني ىشكى ميگراتسياعا بولىنگەن  قاراجاتتىڭ (85 ملرد. تەڭگە!!!) قالاي يگەرىلىپ جاتقاندىعى تۋرالى ەسەپ بەرۋىن سۇرادى. «اتالمىش مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا 854 وتباسى عانا كوشىرىلىپتى، - دەدى قايرات بوداۋحان. الايدا، مينيسترلىك وكىلدەرى سۇراقتى جاۋاپسىز قالدىردى...

اۋىلشارۋاشىلىعى-ەكونوميكانىڭ درايۆەرى بولۋى كەرەك. الايدا، بۇل تۇستا جەر ماسەلەسى كوتەرىلەدى. جايىلىم جەرلەرىنىڭ جوقتىعىنان تىعىرىقتا وتىرعان ازاماتتار ءۇشىن بۇل ءالى شەشىمىن تاپپاعان ماسەلە بوپ قالا بەرمەك. ويتكەنى اكتسيا بارىسىندا مالشارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن ورالمان اعايىن ءۇشىن جايىلىم جايىنا قاتىستى سۇراققا تۇشىمدى جاۋاپ بولمادى.

الايدا، جيىنعا ينتەراكتيۆتى فورماتتا قاتىسقان وڭىرلەر مەن قالالارداعى كوشى-قون جۇمىسىمەن اينالىساتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم وكىلدەرىنىڭ بىرقاتار  سۇراقتارى مەن وتىنىشتەرىنە مينيسترلىكتەردىڭ وكىلدەرى ماسەلەلەردى زاڭدىق تۇرعىدا شەشۋ جولدارىن قاراستىرۋعا ۋادە بەردى.

تورتكۇل دۇنيەگە تارىداي شاشىلعان قانداستارىمىز ەل تاۋەلسىزدىگىمەن بىرگە ورتامىزعا ورالا باستاعانىنا دا شيرەك عاسىردان استام ۋاقىت ءوتتى. شەتەلدەگى قانداس باۋىرلارىمىزدىڭ تاريحي وتانىنا كوش تۇزەۋىنە قوزعاۋشى كۇش بولعان پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ العاشقى ۇندەۋى ەكەنى بەلگىلى. سودان بەرى ەلىمىزگە ءبىر ميلليوننان اسا قانداسىمىز قونىس اۋداردى.

زارينا ادىلبەك

استانا

Abai.kz