حالىق

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

حالىق: «حالىق قۇدىرەتتى» دەر،

جوق، ول استە قۇدىرەتتى ەمەس.

حاقتى عانا قۇدىرەت بىلەر،

حالىقتى استە «قۇدىرەت» دەمەس.

 

حالىق راس قۇدىرەت بولسا،

حارلىق قورلىق كەشپەس ەدى.

ەش مۇقتاجسىز قۇدىرەتتى ولشا,

جاساپ ماڭگى وشپەس ەدى.

 

حاقسىز ونىڭ جوق تۇگى دە،

تەك ول ەشتەر جيىنتىعى.

جەتە سالار جوق تۇبىنە،

جوق بەيشارا ول قيىن تۇگى.

 

حاقتاۋ حاقتىڭ انىق سىيى،

قانشا دەسەڭ دە «ەمەس» مەيلى.

حاقسىز حالىق حالىق كۇيى،

ءبىر حاقتىعا تەڭەسپەيدى.

 

بۇل ءومىردىڭ ەرەجەسى –

يمان بارلىق قالىپقا ولشەم.

ءبىر حاقتىنىڭ دارەجەسى،

حاقسىز كۇللى حالىقپەن تەڭ.

 

حاقشىلدىق ول – شىن تىرىلىك،

مىڭ ولىدەن ءبىر ءتىرى ارتىق.

ءبىلسىن مۇنى شىن ءتىرىلىپ،

جۇرگەن حاقسىز قۇر مۇنارتىپ.

 

حالىق – «حاليق» – جاراتۋشى

اتتى حاقتىڭ ءبىر ەسىمى.

حالىق بىراق جاراتۋشى

ەمەس، ءجايلى ول، ءبىل، وسىنى!

 

توپ ول مۇقتاج حاق اللاھقا،

حاقپەن حالىق بوپ وسەدى.

تاعدىرى ونىڭ حاق اللاھتا،

حاقسىز حالىق جوق ەسەبى.

 

يمانسىزدىڭ تيىن قۇنى،

ءتىپتى حالىق بولسىن مەيلى.

جاتقا وزىنەن سيىندىنى،

حاق ەشقاشان مەنسىنبەيدى!

 

مالدانباۋ شارت سانىنا اسا،

حاققا قارسى سالىپ ەگەس.

حاق اللاھىن تانىماسا،

حالىق ءتىپتى حالىق ەمەس!

 

كوپتىگىنىڭ تيىن قۇنى،

ەگەر يمان كەلتىرمەسە.

وندا ونىڭ قيىن كۇنى،

ويتسە ءوزىن سان ءولتىردى ەسە!

 

قۇل بوۋ حاققا جيعانى كەم،

كوپ بولسا دا ول ولگەن تەكسىز.

حالىق حالىق يمانىمەن،

ءبىر حاققىنا سەنگەن شەكسىز!

 

 

ماحاببات گۇلى

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

ماحاببات گۇلى – عاشىقتىق،

عاشىقتىق بولسا، ول، قاشىقتى

بىرىنە ءبىرىن ىنتالاپ،

قاسيەت قوسار اسىق قىپ.

 

ماحابباتتى ەگەر جەر دەسەك،

عاشىقتىق سونىڭ گۇلى وسكەن.

جەر جوق پا گۇلىڭ نولگە ەسەپ،

كەم قالماق سولاي ۇلەستەن.

 

تاپتاساڭ جەردى تاباندا،

ارداي اق گۇلىن جانىشتاپ.

قالاي عانا ءوسىپ باعاڭ دا،

جاراتقانعا ورلەپ «جان» ۇشپاق؟

 

قالاي عانا، ادام، سافتىعىڭ،

جارالعان قالپى ساقتالماق؟

قالاي عانا ارتىپ ساقتىعىڭ،

ادامدىق مۇرات اقتالماق؟

 

ماحاببات، عاشىق ءبىرىسىز

ءبىرىنىڭ كۇنى قاران-دى.

نۇرى ول حاق، حاقتىڭ نۇرىسىز،

ادامنىڭ كۇنى قاراڭعى.

 

اللاھتان بەرگەن ادامعا،

قاسيەت ولار تىم نازىك.

بولماسا ولار ادامدا،

كەتپەك-ءتى ادام مۇلدە ازىپ.

 

ايتساق شىن ويدىڭ اشىعىن:

باستىرعان حاققا قادامدى،

ماحابباتى مەن عاشىعىن،

ساقتاۋمەن ادام ادام-دى.

 

سۇيۋگە حاقتى ارنالعان،

قاسيەتتى وسى پاسەيتىپ،

ادام قانشا ما قارمالعان،

ءناپسىسىن ءجونسىز ەسەيتىپ؟!

 

تۇرسا دا ءتاندى القىمداپ،

عاشىعىن تيعان مازداعان،

سابىرىن سارى التىنداپ،

جەتتى وعان ادام ازداعان.

 

ماحابباتسىز شىن جوق عاشىق،

ماحاببات تا جوق عاشىقسىز.

تالايدىڭ جۇرگەنى وت باسىپ،

ەدى ولار حاققا اسىقسىز.

 

اسىعىڭ – اللاھ، حاققا اسىق،

ارىڭمەن ونى، ال، ماقتا.

اللاھىڭ عانا جاقتاسىپ،

جەتكىزەتۇعىن جانناتقا!

 

 

ماحاببات  پا؟

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

«حاققىم بولسىن ساعان، – دەيتىن، – جان قۇربان!»

قۇداي بەردى قۇشتارلىق ول جاندى ۇرعان.

حاق لەبىنىڭ ءبىر مىسقالى ول، مۇمكىن،

سوقىر، مىلقاۋ، كەرەڭدى دە جاندىرعان!

 

دۇنيەنىڭ تارتىلىسى ول – ماحاببات.

جاسىنداردىڭ جارقىلىسى ول – ماحاببات.

رۋح پەن ءتاننىڭ ءار تىنىسى ول – ماحاببات،

سەزىمدەردىڭ شارپىلىسى ول – ماحاببات!..

 

ال، وندا –

 

حاق پەن ءوزىن ۇلاماعان ماحاببات،

حاقتى ايتقاندا جىلاماعان ماحاببات،

حاقتىڭ اتى اتى قۇرلى ارۋدىڭ،

جان-دىلىنە ۇناماعان ماحاببات،

ماحاببات پا؟

 

حاقتى كورمەي، قىزدى كورگەن ماحاببات،

ناقتى كورمەي، ءىزدى كورگەن ماحاببات،

حاققا قۇلدىق ءىسىن جاننان ءوشىرىپ،

ناپسىلەرگە ۇزدىگە ەرگەن ماحاببات،

ماحاببات پا؟

 

حاق سىرىنا قانىقپاعان ماحاببات،

حاقتى قۇلعا تانىتپاعان ماحاببات،

سونشا ما ىستىق سۇيىسپەندىك كۇشىمەن،

حاقتى ءبىر دە قانا ۇقپاعان ماحاببات،

ماحاببات پا؟

 

جۇرەكتەردى ارالاعان ماحاببات،

جۇرگەن جەرىن جارالاعان ماحاببات،

ءوزى بەرگەن قۇشتارلىقپەن اللاھتى،

ءبىر سۇيۋگە جاراماعان ماحاببات،

ماحاببات پا؟

جوق!!!

 

 

اۋليە

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

حاقتان حاقتاپ پاگەيۋىن سۇراعان،

اۋليە، ول – حاققا عاشىق ءبىر ادام.

حاق بولعاسىن قابىل ونىڭ دۇعاسى،

سوندا دا ودان سۇم بولادى سۇراعان.

 

ءبىرى ءوزىنىڭ اۋليەسىن بىلمەيدى،

بىراق تا ىلعي قىلعان ءىسى گۇلدەيدى.

باسقا ءبىلىپ ونىڭ اۋليە ەكەنىن،

دۇعا ەتكىزىپ دۇعاسىنان نىلدەيدى.

 

ءبىرى ءوزىنىڭ بىلەدى اۋليە ەكەنىن،

حاقتان سۇراپ حاقتاندىرار مەكەنىن.

دۇنيەگە پىسقىرمايدى وتكىنشى،

دەپ بىلەدى دۇنيەنى «نە تەڭىم».

 

ەندى ءبىرىن جۇرت تا، ءوزى دە بىلەدى،

كۇندىز كۇلمەي، تۇندە از كىرپىك ىلەدى.

حاققا شەكسىز قۇل بولعان سوڭ قالتقىسىز،

حاق الدىندا قابىل شەكسىز تىلەى.

 

ءبارى سولاي اۋليەلىگى اشىلعان،

يمانىنىڭ نۇرى الەمگە شاشىلعان.

سولاي راس، بىراق سولاي ەكەن دەپ،

اداسادى اۋليەگە باس ۇرعان!..

 

 

ءناپسى كۇشى

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

جەتپىس ءۇش ءبىر ناپسىدە

شايتان كۇشى بار ەكەن.

نايىنساپ ءدۇر ناپسىگە،

قاپ كەتۋدە بار ەسەم.

 

شايتانسىز-اق مالعۇننىڭ،

اتقاراتىن مىندەتىن.

ءناپسى باۋىر اركىمنىڭ،

جەگىزۋدە كۇندە ەتىن.

 

ءناپسى ەكى اشا نارسە ەكەن،

بىرەۋى – ءتىل، «ءتان» – ءبىرى.

قۇلدىققا ول قارسى ەكەن،

حاق الدىندا ءماندى ءىرى.

 

وڭايلاۋ شىن ءتان تىيۋ،

تىيۋ قيىن، ءاي، ءتىلدى.

تالاي ءسوزدى جان قىيۋ،

ءاي، ءتىل ايتتى،

ايتىلدى...

 

تۇراتىنى ول مارقايىپ،

سەنى يتەرىپ كەمەسكە،

ءتان توزعانمەن قارتايىپ،

ءتىل توزبايدى ەمەس پە.

 

جوق ءتىلدى ۇرۋ باسسالىپ،

قويماۋ ءۇشىن ىرقىنا،

جۇرگەن سودان تاس سالىپ،

ساحابالار ۇرتىنا.

 

ونداي بيىك قايدا، قاپ،

ونداي ءتوزىم جوق بىزدە.

ءتان-ءتىلدى وندا بايلاپ اپ،

ءناپسىنى ولارعا وتكىزبە.

 

ءسويت تە ءناپسىڭدى اقىلعا،

اقىلىڭدى يمانعا

باعىندىر، ءسويت، ماقۇل ما؟

ءوزىڭ حاققا يلاندا!

 

سويتسەڭ باعىڭ جانادى،

سويتسەڭ قۇس بوپ ۇشاسىڭ.

سوندا حاقتاپ ماناعى،

حاق يەڭدى قۇشاسىڭ!

ينشاللاھ!

 

 

قيسىق

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

اقىلسىز بولسا ۇل كەتەر،

ناقىلسىز بولسا قىز كەتەر.

اتا-انا قالار اڭىراپ،

ايتقانىڭمەنەن ءجۇز بەكەر.

 

ەرتسە دە تاتىر ءجۇز نوكەر،

اقىلدى تالاي ءجۇزدى وتەر.

يبالى بولسا العانىڭ،

جانىڭدى جىلتىپ ىزگى ەتەر.

 

ءسىز دەسەر تۋعان، ءبىز دەسەر،

ءۇمىتىڭدى ۇزبە، ءۇز، بەكەر.

بىلىكسىز بولسا باۋىرىڭ،

ماڭىڭدى تەرەڭ قۇزدى ەتەر.

 

قاراقشى بولىپ ءىز كەسەر،

وپاسىز قارا ءجۇزدى ەسەر.

يمانسىز بولسا ەل پاتشاسى،

باسىنان حالىق قۇز كوشەر.

 

كوڭىلىڭدى سۋىق كۇز-ءدى ەتەر،

كۇن شىقسا جەردەن سىز كەتەر.

مايدانسىز بولسا دوس، جولداس،

ارانى جالتىر مۇزدى ەتەر.

 

 

ادام

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

حاق راس،

قۇران راس،

راس ءدىنى!

«حاق» دەگەن راستايدى راس مۇنى.

ءتىرىلتىپ ولمەي تۇرىپ، حاققا شۇكىر،

تانىتقان شىن راستى قىر استىرىپ!

 

حاق ءوزى سۇيگەن قۇلىن دارا ەتەدى،

باردى جوق، جوقتى جوقتان بار ەتەدى.

ءتاڭىرىن تانىماعان «باردى جوق» دەپ،

ناداندى نامۇرتتاي حار* ەتەدى.

 

وندايلار كوز، جۇرەگى، قۇلاق تۇرىپ،

شىندىقتى ەستىمەيدى قۇلاق ءتۇرىپ.

انىقتى «كوردىم» دەمەس كوزى كورمەي،

بىلمەكتى «بىلمەيمىن» دەر جىلاپ تۇرىپ.

 

بۇل ءۇشىن ادام دەمە پەردەلىنى،

ءھام «پەندە» دەي كورمە استە زەردەلىنى.

اللاھىن ەستىپ، كورمەي ناناتىن بار،

ادام سول ادامدىقتا جەردەگى ءىرى!

 

 

كەندەلىك

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

ساقتان «ساڭلاق، داڭىقتى، ۇلى، سالماقتىم»!

سەزگەن بىلمەك اۋىرلىعىن سالماقتىڭ.

داڭىق – يزار، ەكەن بىزشە الجاپقىش،

ۇلىلىق ول شاپانى ەكەن اللاھتىڭ!

 

داڭىق كىمدى اربامادى قازاقتا؟

ۇلىلىق تا تىركەلمەدى از اتقا.

حاق: «ەكەۋىن يەلەمەك بولسا كىم،

سالام، – دەپتى، – سول قۇلىمدى ازاپقا»*!

 

«كەشىر اللاھ، تاۋبا!» دەلىك – قايتايىق!

حاققا عانا ماقتاۋ، ماداق ايتايىق!

قۇل لايىقسىز شىندى جالعان مالدانىپ،

جۇرە بەرمەي «ۇلىمىن» دەپ قايقايىپ.

 

ۇلى اللاھ،

اللاھ دانا، داڭىقتى!

ۇلى، ويتكەنى ول – جاراتتى دا، دامىتتى

اسپان،

جەردى،

جەل،

كۇن،

ايدى، كۇللى ءىستى،

ەكى الەمدى،

ءجانناتتى ءھام تامۇقتى...

 

ول جاراتتى وسىمدىك، حايۋان، جاندىكتى،

ول: «بول!» دەدى، بوپ بارىنە جان ءبىتتى...

ول جاراتتى ءولىم، ءومىر، جوق، باردى...

نۇر، ساۋلەنى، جاسىندى، وتتى ءھام قۇتتى...

 

ول جاراتتى پەرىشتە،

جىن،

ادامدى!

پەرىشتە مە، پاكيزات ول تاباندى.

جىن با، جىن دا تۇراقسىزداۋ ماقۇلىق،

ادام – حاليف، بىراق كوبى نادان-دى...

 

ادام راس جاراتىلىس سوڭعىسى،

كۇتىلدى ودان بولماق ءبارى وڭدى ءىسى.

قوس قاسيەت – اقىل، ءناپسى بەرىلىپ،

بولسىن دەلدى تەك جانناتتىق سوم كىسى.

 

ادام بىراق ءتىلىن الىپ مالعۇننىڭ،

جوقشىسىنا اينالدى، اتتەڭ، بال كۇننىڭ.

بولدى مىندەت دۇنيەدەن قايتا ورلەۋ،

ەنشىسىندە حاق بىلەر ءجاي... ول كىمنىڭ!

 

سونى بىلمەي كەردەڭسيدى كوپ پەندە،

حاقتان قورقۋ كاپەرىندە جوق تا ەمگە.

اڭعارمايدى تۇرسا دا ءولىم القىمداپ،

ادام راس اقيقاتتان بەك كەندە!

----------------------------------------------

*قۇدىس حاديس. يمام مۋسليمنەن

 

 

ءتارتىپ 

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

حانعا ءتارتىپ كەلمەسە،

جۇرتقا ءتارتىپ كەۋ قيىن.

ول جوق قوعامدى، ەندەشە،

«اشىق قوعام» دەۋ قيىن.

 

حانى يماندى بولماسا،

حالقى يماندى بولمايدى.

يمانسىز بوپ سورلاسا،

حالىق ءۇشىن سول قايعى.

 

يماندى بوپ كەلەدى،

ادام ومىرگە انىعى.

مۇندا دا وعان سەنەدى،

اقيقاتقا قانىعى.

 

يمانمەنەن كەلگەننىڭ،

سەنبەگەنى نەتكەنى؟

سەنىمسىز بوپ ولگەننىڭ،

يمانسىز بوپ كەتكەنى.

 

ءمانسىز ءومىر – ءومىردىڭ

قۇلشىلىقسىز وتكەنى.

سەنىممەن كەپ دۇنيەدەن

سەنىمسىز بوپ كەتكەنى.

 

 

بولادى

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

بۇزىلۋى ادامنىڭ

كورۋىنەن بولادى.

اللاھقا ەمەس شايتانعا

ەرۋىنەن بولادى.

 

قاراقشىلىق حان جولىن،

تورۋىنان بولادى.

جامانشىلىق حاق ءىسىن

جورۋىنان بولادى.

 

ازۋ قۇلدىڭ ارلىعا

قوزۋىنان بولادى.

اقىماقتىق ادەپتەن

وزۋىنان بولادى.

 

ۇياتسىزدىق ۇياتتى

اشۋىنان بولادى.

كەدەيشىلىك ورىنسىز

شاشۋىنان بولادى.

 

قۇدايسىزدىق قۇدايدى

تانىماۋدان بولادى.

حاق ىسىنە اقىلدى

جانىماۋدان بولادى.

 

مەنمەنشىلدىك كوڭىلدىڭ

تاسۋىنان بولادى.

الجەتتىلىك الىنەن

اسۋىنان بولادى.

 

جەمەڭگەرلىك شۇكىردىڭ

جوقتىعىنان بولادى.

اقىلسىزدىق قارىننىڭ

توقتىعىنان بولادى.

 

ماقتانپازدىق قۇل ءوزىن

زورسىنۋدان بولادى.

تاكاپپارلىق باسقانى

قورسىنۋدان بولادى.

 

بىلىمسىزدىك «ءبىلدىم» دەپ

مارقايۋدان بولادى.

ىلىمسىزدىك سەنىمنەن

ورتايۋدان بولادى.

 

ناپسىقورلىق پەندە ءوزىن

تەكتەمەستەن بولادى.

يمان نۇرى جۇرەكتە

كوكتەمەستان بولادى.

 

وزىمشىلدىك، وزبىرلىق

ساراڭدىقتان بولادى.

كىسىلىكسىز ناداندىق

ارامدىقتان بولادى.

 

جاماندىقتى ۇمىتپاۋ

جاماندىقتان بولادى.

جاقسىلىقتى ۇمىتۋ

ناداندىقتان بولادى.

 

كەكشىلدىك پەن جاھىلدىك،

بىلىمسىزدەن بولادى.

قارسى شىعۋ شىندىققا

ىلىمسىزدەن بولادى.

 

جىگەرسىزدىك جىگەرىن

جانىماۋدان بولادى.

مۇنىڭ ءبارى ءتاڭىرىن

تانىماۋدان بولادى.

سولاي!..

 

 

 

قۇران

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

قۇراندا تۇرىپ ءىلىم سەنى كۇتتى،

مەنمەنسىپ بىلمەدىڭ-اۋ سونى «مىقتى».

وندا: «مەن جىن، ادامدى تەك وزىمە

جاراتتىم قۇلدىق ءۇشىن»* دەلىنىپتى!

 

مەنمەنسىپ وقىمادىڭ قۇراندى اشىپ،

ساناڭدى كۇدىكتى اۋىر كۇمان باسىپ.

 

قۇراندى وقىساڭ ساف شىن كورەر ەڭ،

جالعاندا جالعانعا ەمەس شىنعا ەرەر ەڭ.

 

شىنعا ەرىپ، شىندانار ەڭ پەرىشتەدەي،

حاقتى ءھام حاقتىڭ ءىسىن تەرىستەمەي.

 

عالامنىڭ ون سەگىز مىڭ سىرىن ءبىلىپ،

كەتپەس ەڭ كەزدەيسوقتى ىرىم قىلىپ.

 

تاۋباڭا كەلىپ سولاي تانىپ حاقتى،

وتكەنگە وكىنەر ەڭ جانىپ قاتتى!

 

دۇنيە وتىرىگىن راس ءبىلىپ،

دۇرمەكتەن الىستار ەڭ قۇلاشتى ۇرىپ.

 

تىرىلەر حاق الدىندا كۇنىڭدى ويلاپ،

ىستەگەن ءبىلىپ، بىلمەي ءمىنىڭ بويلاپ،

 

تاۋباڭا تاعى، تاعى، تاعى كەلىپ،

حاق قۇلدىڭ قاراۇزەر ەڭ ناعى بولىپ!

 

كۇنادان شىبىن-شىركەي قاشىپ سولاي،

ءوزىڭدى جارقىرار ەڭ اشىپ سولاي!..

 

بار كىتاپ ءبىر حارفىنە تەڭ كەلمەيتىن،

وقىماي ادام ونى جوندەلمەيتىن،

 

قۇراندى – ءسوزىن حاقتىڭ وقىماۋىڭ،

ول سەنىڭ – ەكى الەمدىك توقىراۋىڭ!

 

ول سەنىڭ – حاق اللاھپەن سىرلاسپاۋىڭ،

حاق بەرگەن بويداعى يگى سىردى اشپاۋىڭ!

 

ول سەنىڭ – ناداندىققا تىرەلۋىڭ،

ول سەنىڭ – ءتىرى ءجۇرىپ ءتىرى ءولۋىڭ!

 

ول سەنىڭ – حاق ءىلىمىن قاتە الۋىڭ،

قاتە الىپ حاقسىزدىققا ماتالۋىڭ!

 

ول سەنىڭ – ءوزىڭدى-ءوزىڭ اشا الماۋىڭ،

جانىڭا جارىعىڭدى شاشا الماۋىڭ!

 

ول سەنىڭ – ايىرماۋىڭ اق، قارانى،

ول سەنىڭ – اق ءبىلۋىڭ قاپ-قارانى!

 

ول سەنىڭ – جۇمساماۋىڭ اقىلىڭدى،

ادامدىق قور ەتكەنىڭ اسىلىڭدى.

 

ول سەنىڭ – رۋح، جان ءھام سەزىم ءجايلى،

بىلمەۋىڭ نە دەلگەنىن ءوزىڭ ءجايلى!..

 

ەكى الەم،

پەرىشتە،

جىن،

جارالدى ادام،

جارالىپ حاقتان زات جوق ءنار الماعان.

 

جالعىز زات اللاھ قانا جارالماعان،

ءھام اللاھ ءسوزى – قۇران جارالماعان!

 

سەبەبى، جارالمايدى جارالماستىڭ

ءسوزى دە، ءوزى دە حاق!..

ءنار الماس كىم؟!

 

بىلسەڭ بۇل حاق قۇراننىڭ مارتەبەسى،

جىبەرگەن بىزگە ونى حاق، ءمارت ەدى وسى!

 

بىلمەۋىڭ مىنە وسىنى – قۇران بىلمەۋ،

كوزىڭە ىلمەۋ حاقتى – قۇراندى ىلمەۋ!

 

كوزىڭە قۇراندى ىلمەۋ – حاقتى «جوق» دەۋ،

باسىڭنان ەكى الەمدىك باقتى جوتكەۋ!

باسىڭنان ەكى الەمدىك باقتى جوتكەپ،

پانيدە-اق توزاق وتى جاقتى بەتتەۋ!..

سولاي!

---------------------------------------

*«ءزاريات» سۇرەسى، 56- ايات

Abai.kz