ماداقتان بيIك مارتەبە
كۇنi كەشە عانا ەلiمiزدە بولعان ساياسي وقيعا، دالiرەك ايتقاندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتi نۇرسۇلتان ءابiشۇلى نازارباەۆتىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىنا، پارلامەنت دەپۋتاتتارىنا، سونداي-اق ءوزiنiڭ «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسىنداعى ارiپتەستەرiنە ارناعان ۇندەۋi بارشامىزعا وي سالارلىق، ساباق بولارلىق ۇلگi.
ءماجiلiس پەن سەناتتا قولداۋ تاپقان زاڭعا ەلباسى نەگە قول قويمادى؟ مەنiڭ جەكە پiكiرiم - قازاق بالاسى، كوپ ۇلتتار وكiلi تۇراق تاپقان قازاقستاندا ەلباسى دەگەن قاسيەتتi ۇعىم اي ساناپ، جىل وتكiزiپ، عاسىرلار توعىسى بولىپ جاتقان كەزەڭدە حالىق ساناسىندا رەتiمەن قالىپتاسىپ كەلە جاتىر. ەلi سەنگەن ەلباسىنىڭ ابىروي اتاعى ەل شەكاراسىنان اسىپ، الەم ەلدەرiنە تانىمال بولىپ جاتقانى، تiپتi قۋانتادى. حالىقتىڭ ءوز سەركەلەرiنە، كوشباسشىلارىنا بەرەتiن باعاسىن ۋاقىت ءوزi ايتادى، ال سولاردى دالەلدەيتiن اسا مارتەبەلi ۇعىمدار، جوعارىداعى دەپۋتاتتار ءتۇسiندiرiپ باققان ۇلت كوشباسشىسى ۇعىمى دا بار، تiپتi كەز كەلگەن سۇيiسپەنشiلiك، قۇرمەت از عانا دەپۋتاتتاردىڭ داۋىس بەرۋiمەن شەشiلمەيدi, ونداي ماحابباتتى حالىق جۇرەگi ءوزi تاڭداپ، تاريح كوشi تاسقا جازادى.
كۇنi كەشە عانا ەلiمiزدە بولعان ساياسي وقيعا، دالiرەك ايتقاندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتi نۇرسۇلتان ءابiشۇلى نازارباەۆتىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىنا، پارلامەنت دەپۋتاتتارىنا، سونداي-اق ءوزiنiڭ «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسىنداعى ارiپتەستەرiنە ارناعان ۇندەۋi بارشامىزعا وي سالارلىق، ساباق بولارلىق ۇلگi.
ءماجiلiس پەن سەناتتا قولداۋ تاپقان زاڭعا ەلباسى نەگە قول قويمادى؟ مەنiڭ جەكە پiكiرiم - قازاق بالاسى، كوپ ۇلتتار وكiلi تۇراق تاپقان قازاقستاندا ەلباسى دەگەن قاسيەتتi ۇعىم اي ساناپ، جىل وتكiزiپ، عاسىرلار توعىسى بولىپ جاتقان كەزەڭدە حالىق ساناسىندا رەتiمەن قالىپتاسىپ كەلە جاتىر. ەلi سەنگەن ەلباسىنىڭ ابىروي اتاعى ەل شەكاراسىنان اسىپ، الەم ەلدەرiنە تانىمال بولىپ جاتقانى، تiپتi قۋانتادى. حالىقتىڭ ءوز سەركەلەرiنە، كوشباسشىلارىنا بەرەتiن باعاسىن ۋاقىت ءوزi ايتادى، ال سولاردى دالەلدەيتiن اسا مارتەبەلi ۇعىمدار، جوعارىداعى دەپۋتاتتار ءتۇسiندiرiپ باققان ۇلت كوشباسشىسى ۇعىمى دا بار، تiپتi كەز كەلگەن سۇيiسپەنشiلiك، قۇرمەت از عانا دەپۋتاتتاردىڭ داۋىس بەرۋiمەن شەشiلمەيدi, ونداي ماحابباتتى حالىق جۇرەگi ءوزi تاڭداپ، تاريح كوشi تاسقا جازادى.
ەل iشiندە بولىپ جاتقان ساياسي وقيعالاردى جiتi باقىلاپ وتىرعاندا اڭداعانىمىز، ەلباسى ارقاشان دا ءوزiن ماداقتاۋعا بوي الدىرماي، حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىنا ايرىقشا كوڭiل اۋدارۋدى ۇنەمi ەسكە سالىپ وتىرادى. سولاردىڭ كەيبiرەۋiن وقىرمان ەسiنە تۇسiرە كەتسەك. قاتەلەسپەسەم، دەپۋتات بولۋ كەرەك، رومان ءمادينوۆ بiر شاعىن وتىرىستا ەلباسىمىزدى جەر-كوككە سىيعىزباي ماراپاتتاي جونەلدi. ەلباسى بولسا ادەپپەن ەسكەرتۋ جاسادى، جىلى جىميىپ، كوزگە ماقتاعاننان گورi, پارتيانىڭ بەدەلiن كوتەرەتiن اۋقىمدى iس-شارالارعا ۇلەس قوسۋدى ەسكەرتتi. تاعى بiر كەزدەسۋ بارىسىندا 70 جىلدىق مەرەيتوي جايىندا اسا iرi اۋقىمداعى ارەكەت جايلى اڭگiمە باستالعاندا پرەزيدەنت ەشقانداي دا مەرەيتوي جاساماۋدى، تiپتi قاتقىل تۇردە مۇندايعا جول بەرگەندەردi جازالايتىنىن ايتتى. بۇل بiزدiڭ اڭداپ قالعاندارىمىز، ال ەندi ونداي ءجايتتi ەلباسىنىڭ ارقاشان ايتىپ كەلە جاتقانىنا كۇمانiم جوق. ول جونiندە وسى ارناۋىندا دا: «مەن ارقاشان ءتۇرلi ماقتاۋ مەن ماداقتان بيiك تۇرۋعا تىرىسامىن جانە وسى ۇستانىمىمدا قالا بەرەمiن» دەپ قاداپ ايتتى. ءيا، قاسيەتتi قۇران-حاديستە ايتىلاتىن اۋىر كۇنانiڭ بiرi «ادامدى كوزiنە ماقتاۋ» ەكەن، دەمەك بۇل جاعىنان دا ويلاناتىن ماسەلە از ەمەس.
ۇندەۋدەن كەيiن قالىڭ قاۋىمدى مازالايتىن كەيبiر جايتتەرگە نازار اۋدارعان ءجون دەپ سانايمىن. ەڭ الدىمەن ۇلتتى ۇياتقا قالدىراتىن جارىسا جاعىمپازدىققا تىيىم سالۋ كەرەك، دەر كەزiندە توسقاۋىل قويماساق، ول جەكە ادامعا تابىنۋ قاسiرەتiنە ۇرىندىرادى. باسقانى قايدام، قازاق حالقى ءدال وسى جەكە ادامعا تابىنۋدىڭ (اڭگiمە ستالين تۋرالى) قايعى-قاسiرەتiن از تارتقان جوق. اشتىق، تاركiلەۋ، حالىق جاۋىن اشكەرەلەۋ، ۇلتشىلداردى قىرعىنعا دۋشار ەتۋ سياقتى تراگەديانىڭ دەنi ءدال وسى جەكە ادامعا تابىنۋ كەزiندە ءوتتi جانە سول قاسiرەت اق پەن قارانى ايىرۋعا مۇرسات بەرمەدi. ول iندەت اشكەرەلەندi, ارنايى حح سەزد دە دۇركiرەپ ءوتتi, بiراق ءبارi كەش ەدi. ورنى تولماس تراگەديالار قازاق تاريحىنىڭ قارالى كۇندەرi بولىپ ماڭگi قالدى. جان جاراسى ءالi جازىلعان جوق.
ەندiگi كۇننiڭ ءجون-جوسىعى بولەك ەمەس پە، ەل ازات، حالىقتىڭ كوزi اشىق، باقىتتى بولاشاققا باستاعان پرەزيدەنتi, ەلباسى بار. كۇنi كەشەگiدەي ماسكەۋدiڭ ىم-جىمىنا قاراپ جاۋتەڭدەيتiن ساتتەر كەلمەسكە كەتتi, كۇنi كەشەگiدەي بوداندىق قامىتىنىڭ قايىسى موينىمىزدى قاجاپ، الدەكiمدەرگە جالتاقتاپ جۇرگەن كۇيدەگi جاعىمپازداردىڭ جارىساتىن كەزi ءوتiپ كەتتi ەمەس پە؟ قازiرگi زامان بيiك پاراسات، ءور رۋح، ايبىنى مەن ايدىنى جاراسقان، بiر سوزبەن ايتقاندا تەرەزەسi تەڭ ەلدiڭ ۇلدارى مەن قىزدارىنىڭ ەڭسەسiن تiكتەپ جۇرەتiن كەزi عوي.
جاس ۇرپاق ارقايسىسى جەكە تۇلعا بولىپ، بiلiم-عىلىمنىڭ قيا شىڭىن باعىندىرىپ، ەل ەرتەڭiن باياندى ەتەتiن ارەكەتتەرiمەن تانىلۋعا تيiستi. «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسى اتقارىپ جاتقان iستەر از ەمەس، ال ەندi اتقارىلاتىن iستەر قانشاما. سونىڭ iشiندە زاڭ دايىنداۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن دەپۋتاتتارىمىز سىبايلاس جەمقورلىققا جول بەرگەندەرمەن كۇرەسۋدi قولعا السا قۋانا قۇپتار ەدiك. حالىقتىڭ تۇرمىس دەڭگەيiن ارتتىرۋ، جۇمىسسىزدىقتى جويۋ، مادەني مۇرالاردى ساقتاۋ، دامىتۋ سياقتى رۋحاني قۇندىلىقتاردى ۇلىقتاۋ، تiپتi بولماعاندا قازاق تiلiنiڭ مارتەبەسiن اسقاقتاتاتىن ارەكەتتەرگە نەگە بارماسقا؟
قازاقستاندا تۇرىپ جاتقان ءاربiر ۇلت وكiلi ءوز وتانىمىزدىڭ پاتريوتى بولۋى كەرەك، سوزبەن ەمەس، iس جۇزiندە. ول دەگەنiمiز تۋعان ەلiمiزدiڭ ءتۇتiنi ءتۇزۋ شىعۋى ءۇشiن تاتۋلىق پەن ەلباسى ۇنەمi ايتىپ وتىراتىن ەل بiرلiگiن ساقتاۋىمىز قاجەت، ودان ءارi عىلىم-بiلiمدi جەتە مەڭگەرiپ، دۇنيەجۇزiلiك جاھاندانۋ ۇردiسiندە جۇتىلىپ كەتپەۋ ءۇشiن تىنباي ەڭبەكتەنۋ كەرەك. اۋىلداعى باۋ-باقشانى گۇلدەندiرۋدەن باستاپ، جۇمىس ورنىمەن قامتاماسىز ەتەتiن الىپ ءوندiرiس ورىندارىن اشۋدى جولعا قويعان ابزال. ەلۋ ەلدiڭ قاتارىنا ابىرويمەن كiرەتiن مۇمكiندiكتەردi iزدەۋ - باستى مiندەت.
ەلباسى مارتەبەسiن كوتەرۋدi اركiم وزiنەن باستاۋى كەرەك. ادال ەڭبەگiمەن، پاك نيەتiمەن، وتانعا دەگەن شەكسiز بەرiلگەندiگiمەن... ەلباسىمەن بولعان بiر كەزدەسۋلەردە كiشكەنە شاكiرتتiڭ نەمەسە جاپ-جاس ستۋدەنتتiڭ پرەزيدەنتتi باس-كوزگە قاراماي توپەلەي ماقتاپ، اقىل ايتىپ جاتاتىنى جانعا باتادى. كiشكەنە بالانىڭ ەلباسىعا دەگەن نيەتiن جەتكiزۋدiڭ ادەمi جولىن ءوزiمiز بۇرىپ جiبەرiپ جاتامىز. ەگەر دە كوپتi كورگەن، اقىل-پاراساتى مول ابزال جانداردىڭ ەلباسىعا دەگەن تiلەك-نيەتi بولىپ، سونى جەتكiزiپ جاتسا، قانداي جاراسىمدى. اق شاشتى انالار مەن اتالاردىڭ باتا بەرگەنi يماندىلىق جاعىنان دا جاعىمدى.
قورىتا كەلگەندە، ەلباسى ءوز مارتەبەسiن تەك زاڭدارمەن نەمەسە وزگە دە قۇقىقتىق اكتiلەرمەن بەلگiلەۋگە بولمايدى دەپ ەسەپتەيدi, سونداي-اق ءتۇرلi اتاقتار سياقتى بەكەرشiلiككە ءاردايىم قارسى. وسى جانە باسقا جاعدايلاردى ەستە بەرiك ۇستاپ، iلگەرi ۇمتىلايىق. حالىق اماناتىن ارقالاعان پرەزيدەنتiمiزگە «بەكەرشiلiك» اتاق بەرۋ ارقىلى ەمەس، ۇلتتىڭ كوش-كەرۋەنiن تۋرا جولمەن الىپ جۇرۋiندە اداستىرمايتىن امالدارمەن قولداۋ كورسەتەيiك. سوندا عانا ۇلت مۇراتى ورىندالادى. ەلباسى ەل اماناتىن ارقالاپ كەلە جاتىر، سول جولدا بارشامىز بiرگە بولايىق.
ناريمان نۇرپەيIسوۆ
