سەنبى, 20 ءساۋىر 2024
ادەبيەت 22539 87 پىكىر 3 مامىر, 2017 ساعات 07:09

كورىپكەل اقىن. "توبەت بولىپ قانشىقتار، ەلىنە قاراي ۇرەدى"

ءبىزدىڭ بۇرىنعى زامانداعى اتا – بابالارىمىزدىڭ ىشىنەن نەبىر بولاشاقتى بولجاۋشىلار، كورىپكەلدەر، ەمشىلەر ت.ب. عۇلاما عالىمدار كوپ شىققان. ولاردىڭ قاتارىنا اسقان اۋليە، كورەگەن، الدىن بىرنەشە عاسىرلار بۇرىن بولجاي بىلگەن الشىن باتىردىڭ ارعى اتاسى موڭكە بي بابامىزدى، 18 عاسىردا ءومىر سۇرگەن  ابىلاي حاننىڭ باس باتىرى قابانباي باتىردى، رايىمبەك باتىردى، اۋليە بەكەت - ءپىر اتامىزدى ت.ب. كوپتەپ كەلتىرۋگە بولادى. بۇل جەردە ەرەكشە اتاپ وتەتىن جاعداي ايگىلى نوسترادامۋستان، سان عاسىرلار بۇرىن ءومىر سۇرگەن موڭكە بي بابامىزدىڭ بولجامىنىڭ بىردە – ءبىر سوزىنەن دە، ولەڭ تىزبەگىنەن دە قاتەلىك تابا المايمىز.

سول ايگىلى كورىپكەلدەردىڭ قاتارىنان ادايدىڭ بەس جۇيرىگىنىڭ ءبىرى كەنجە اقتان كەرەيۇلىن دا (1850-1912 جج) كورە الامىز:

«ءبىسىمىلا راحمان راحيم –

اۋەلى باستار ءسوز ەدى.

اسىل ءسوزدى تۇسىنەر

قازاعىم دارحان ەل ەدى.

تاۋسىلمايتىن كوڭىلى

اعايىنعا مول ەدى.

سارقىلمايتىن بايلىعى

جارقىراعان كول ەدى.

اعالارى ىنىگە

ۇلگىلى ۇلى جول ەدى.

ەر ازامات ءسوز باستاپ

قىزىققا ەلىم تولى ەدى.

ۇلكەنگە كىشى باعىنىپ

زاڭى ەلدىڭ ءجون ەدى.

اتالاردىڭ اق جولى

بارلىعىنا ءسان ەدى.

اتالاردىڭ اق ءسوزى

ەلىمىزگە ءدارى ەدى.

جاقسىلار ەلدى باسقارىپ

جامانشىلىق ءارى ەدى

بۇگىنگى ەلدەن ەرلەرىم

ءتىرى ەدى جانە ءىرى ەدى.

جامانشىلىق بولسا دا

الداعىنى بولجاسام –

قارا بۇلت ءتونىپ كەلەدى

تىنىش تۇرعان ەلىمە

اقىردىڭ بۇلتى تونەدى.

تونگەن كۇنى، اعايىن،

جاقسىنى جامان جەڭەدى

اقساقالدار بيىك شىڭ

اسقار تاۋعا تەڭ ەدى.

ەلەستەتەر كەلەر كۇن

الاسا جامان توبەنى

اسىلدىڭ ءسوزى جۇرمەيدى

بيلىگىن ەلگە جۇرگىزەر

ادامنىڭ جامان-تومەنى.

اسىلداردان كۇن كەتەر،

قولىندا بولماي دەرەگى.

جامانعا جاقسى باعىنىپ،

قاماۋدا جاپا شەگەدى.

باسشىلارى ەلىمنىڭ

باسىنا ەلدىڭ تەبەدى.

ەل باسقارعان جاقسىلار

ەلىنە بۇرماس جۇرەگى.

ساۋدامەن سارتقا اينالار

ەلدىڭ ءبىراز بولەگى.

اقشاسىنا سۇيەنىپ

قىران بولىپ قارا قۇس

اعايىندى بۇرەدى.

جىلان بولىپ كەسىرتكە

ىسىلداپ شاعىپ جۇرەدى.

توبەت بولىپ قانشىقتار،

ەلىنە قاراي ۇرەدى.

ارىستان بولىپ تۇلكىلەر،

كوكجالعا قاراي كەلەدى.

جابىلار شاۋىپ بايگىدە،

ارعىماققا اربا جەگەدى.

اقىلدى اسىل ازامات

جاماندارعا ءيىلىپ

ماڭداي تەرىن توگەدى،

ناسىرىن جەرگە بۇگەدى

ونەگەلى اقساقال –

ازايار ەلدىڭ تىرەگى.

اعايىن-تۋىس، دوس-جاران

ءبىرىن-ءبىرى ءولتىرىپ

تاتۋلىق شامى سونەدى.

شايتانى بار شاراپتار

ەلدىڭ بولار قورەگى

اعالاردىڭ ەل باسى

ءناجىسى بولار الەگى.

جازىلماس دەرتتەر كوبەيىپ،

شومىلىپ ۇرىق سەبەدى.

اق جولداعى مولدالار

ەلىن تالاپ سوگەدى.

باقسى-بالگەر كوبەيىپ

ەلىنە سالار بالەنى.

ءبىر-بىرىنە ازايار

ادامداردىڭ كومەگى

ەل الدىنا شىقپايدى

بولسا دا جىگىت ونەرى

جومارتتىق كەتىپ بايلاردان،

جەتىمگە بولماس بەرەرى.

قۇل-قۇتاندار بي بولىپ،

اراسىن ەلدىڭ بولەدى.

بولجاي الماي الىستى

اياق استىن كورەدى.

ىشەرگە ەلىم تارىلىپ

قيىن ءومىر سۇرەدى.

تورەلىك ايتار بيلەردىڭ

اقشا بولار كەرەگى.

وسىرگەن قىز بەن كەلىنىڭ،

ويلاماس اتا-ەنەنى.

باتاسىز جاستار قوسىلىپ،

وتتارى جانباي سونەدى.

ءتىرى جەتىم كوبەيىپ،

مەيىرسىز ءوسىپ-ونەدى.

كەرەكسىز بولىپ تۋىلار

ءدۇنيانىڭ ءتاتتى بوبەگى.

ۇيات كەتىپ قىزىڭنان،

جالاڭاشتار دەنەنى.

جەز تىرناقتى، جالبىر شاش

كەيپىنە جىننىڭ ەنەدى.

اتا-اناسى ۇل-قىزدىڭ

ايتقانىنا كونەدى.

توي-مەرەكە باستايتىن

ەر ادامنىڭ جولىنا

ايەلدەر قاعار شەگەنى.

كەلىندەر ءوزى جۇرگىزەر

توپ باستايتىن كەمەنى.

نامىستان ەرلەر ايىرىلىپ،

ءبىر كەلىن توپ باستاسا –

ءبىرى قالماي ەرەدى.

ايەل بولىپ ەركەكتەر

وسەكتى جيىپ-تەرەدى.

باتىرى ەلدىڭ جاۋعا ەمەس،

ەلىنە اتار جەبەنى.

وسىلاردى بولجاعان

كەنجەدەگى اقتانمىن –

ارۋاقتى اتالار –

بارلىعىنان وتەتىن

قازاقتى اسىل دەپ ەدى.

سوندىقتان دا ۇرپاعىم

تۇزەلەر دەپ قىيسايىپ –

سەندەرگە باباڭ سەنەدى!..

جاراتۋشى اللانىڭ

بەرەرى بىزگە كوپ ەدى.

سىيىنساڭىز اللاعا

سارقىلماس استە بەرەرى».

قازاق بالاسى ۇلى جاراتۋشى – اللاعا يمان كەلتىرىپ، اللانىڭ حاق جولىمەن جۇرسە بۇل زۇلماتتان دا امان وتەدى دەيدى.

وسى جولداردى وقىعان بارشاڭىزعا ۇلى جاراتۋشى اللا يمان بەرگەي!

قوجىربايۇلى مۇحامبەتكارىم، ماڭعىستاۋ

Abai.kz

 

87 پىكىر