جۇما, 26 ءساۋىر 2024
قوعام 10763 0 پىكىر 2 اقپان, 2015 ساعات 11:00

قازاققا قايىم كەرەك، كارىموۆكە لەنين قىمبات...

اباي.kz پورتالىنىڭ رەداكتسياسىنا قازاقتىڭ عۇلاما عالىمى قايىم مۇحامەدحانوۆتىڭ قىزى دينا مۇحامەدحاننان جانايقايعا تولى حات كەلدى. اۆتور ءوز حاتىندا اقتىق دەمى شىققانشا اباي مۇراسىنا، الاشورداشىلار ارمانىنا ادال بولىپ وتكەن اكەسىنىڭ اتىنا لايىقتى قۇرمەت كورسەتىلمەي وتىرعاندىعىن اشىنا جازادى. اسىرەسە، عالىمنىڭ كىندىك قانى تامعان تۋعان ولكەسىندە قايىم مۇحامەدحانوۆتى ەستە قالدىرۋعا ارنالعان شارالاردىڭ جىلى جابىلىپ، ادەيى ۇمىتىلىپ جاتقاندىعىنا نارازى. سونىڭ ءبىر مىسالى رەتىندە سەمەي قالاسىنىڭ ورتالىعىنداعى لەنين كوشەسىنىڭ اتىن قايىم مۇحامەدحانوۆتىڭ ەسىمىنە اۋىستىرۋ تۋرالى قابىلدانعان شەشىمنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن ءىس جۇزىنە اسپاي وتىرعاندىعىن ايتىپتى. دينا قايىمقىزى حالىق قالاۋىمەن قابىلدانعان شەشىمنىڭ ورىندالماۋىنا قالانىڭ قازىرگى اكىمى ايبەك كارىموۆتىڭ تىكەلەي قاتىسى بار دەپ وتىر. سونىمەن قاتار، الاش رۋحى ويانعان قالادا بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحىنا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن لەنين اتىنداعى كوشەنىڭ اتاۋىن ءالى ساقتالىپ وتىرعاندىعىنا نارازى.

ءبىز ءوز كەزەگىمىزدە دينا مۇحامەدحاننىڭ ورىس تىلىندە جازىلعان اشىق حاتىن قاز قالپىندا جاريالاي وتىرىپ، ماسەلەگە شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى دانيال احمەتوۆ نازار اۋدارادى دەپ سەنەمىز.

اباي.kz  

 

ون بورولسيا زا ابايا، شاكاريما، اۋەزوۆا، الاشوردىنتسەۆ. ون ۆەرنۋل يز مراكا زابۆەنيا سوتني يمەن، سوحرانيل تىسياچي رۋكوپيسەي ناشەي كۋلتۋرى، سوزدال پەرۆىي مۋزەي ابايا، ناپيسال پەرۆىي گيمن وتچيزنە. ەگو ۆكلاد ي زاسلۋگي پەرەد وتەچەستۆوم بەستسەننى ي يزۆەستنى گراجدانام. ون جەرتۆوۆال سۆوبودوي ي گوتوۆ بىل وتدات جيزن زا يستوريچەسكۋيۋ پراۆدۋ. ون سوحرانيل سوۆەست ي چەلوۆەچەسكوە دوستوينستۆو ي ەتو گلاۆنوە، نا چەم ستويت ليۋبوە گوسۋدارستۆو.

نو سەگودنيا وبششەستۆو دولجنو زاششيتيت كايۋما وت ناگلىح ۆىحودوك پريسپەشنيكوۆ ستاروگو رەجيما. وبششەستۆو دولجنو دوستوينو ۋۆەكوۆەچيت ەگو يميا. ەتو نۋجنو نە ەمۋ، ا نام، پوتومۋ چتو وت ەتوگو زاۆيسيت، چتو ستانەت س ناشەي سترانوي ي كاكوي ونا بۋدەت دالشە. 

پاميات و دوستوينىح گراجداناح، يستيننو سلۋجيۆشيح وتەچەستۆۋ - ەتو دۋحوۆنايا وسنوۆا ۋستويچيۆوستي ناشەگو گوسۋدارستۆا. ەتو دۋحوۆنايا وپورا دليا مولودەجي ۆ سەگودنياشنەم سلوجنوم ميرە.
كايۋم مۋحامەدحانوۆ - سوۆەست ناتسي، يستيننىي ينتەلليگەنت ي پاتريوت. ەگو وتەتس - مۋحامەدحان سەيتكۋلوۆ (1870-1937), كوتورومۋ ۆ ەتوم گودۋ يسپولنياەتسيا 145 لەت – يزۆەستنىي مەتسەنات، سپودۆيجنيك ي درۋگ الاشوردىنتسەۆ، بىل راسسترەليان 2 دەكابريا 1937 گ. ون ۆوسپيتال سىنا ۆ دۋحە الاش ي ەتومۋ كايۋم بىل پرەدان ۆسيۋ جيزن.  

«چتو مويا سمەرت، كوگدا تاكيە ليۋدي، كاك الاشەۆتسى پوگيبلي؟!» – دۋمال كايۋم، يسپىتىۆايا فيزيچەسكيە ي مورالنىە پىتكي نكۆد ۆ 1951 گ.، ناحودياس نا گراني جيزني ي سمەرتي.

«كاك موجنو لگات ي پوتوم جيت س ەتوي لوجيۋ؟».

«سچاستە - ەتو بىت سۆوبودنىم، گوۆوريت پراۆدۋ ي نە بوياتسيا نيچەگو. ەتو گلاۆنوە دليا چەلوۆەكا. تولكو تاك نادو جيت».

تاك ون ي جيل، چەستنو، پو سوۆەستي ي ۆ ليۋبوي سيتۋاتسي وستاۆالسيا چەلوۆەكوم. زا ەتو ەگو ليۋبيل نارود. ك نەمۋ شلي زا پوموششيۋ ي سوۆەتوم ي نەسلي رودوسلوۆنىە ي سوكروۆەننىە رۋكوپيسي پوتومكي ابايا ي شاكاريما، پوتومكي الاشوردىنتسەۆ ي منوگيح دەياتەلەي كۋلتۋرى. يح وتتسى ي دەدى گوۆوريلي دەتيام و پوريادوچنوستي كايۋما، كوتورومۋ موجنو ۆەريت، كوتورىي سوحرانيت ي ۋۆەكوۆەچيت دوستوينىە يمەنا. ەتو بىلا ميسسيا جيزني كايۋما.

ۆ ەتوم گودۋ ۋجە 11 لەت، كاك ۋشەل يز جيزني كايۋم مۋحامەدحانوۆ.

نو پاميات و نەم دو سيح پور نە ۋۆەكوۆەچەنا نا رودينە، ۆ گورودە سەمەي. يزۆەستنىە دەياتەلي ناۋكي ي كۋلتۋرى، وبششەستۆەننوست سترانى نەودنوكراتنو پودنيمالا ەتوت ۆوپروس پەرەد مەستنىمي ۆلاستيامي، ناچينايا س 2004 گودا. سمەنيلوس ۋجە نەسكولكو اكيموۆ.
ۆ 2010 گودۋ بىلو پرينياتو پولوجيتەلنوە رەشەنيە و پەرەيمەنوۆاني ۋليتسى لەنينا ۆ ۋل. كايۋما مۋحامەدحانوۆا اكيموم اينابەكوۆىم. توگدا سۋششەستۆوۆال موراتوري، كوتورىي نە پوزۆوليل زاۆەرشيت پروتسەسس پەرەيمەنوۆانيا.

تەپەر موراتوري سنيات.

نىنەشني اكيم ايبەك كاريموۆ رۋكوۆوديت گورودوم ۋجە پياتىي گود. نو چتو ون سدەلال دليا ۋۆەكوۆەچەنيا پامياتي و كايۋمە؟

پوسلە منوگوكراتنىح وبراششەني وبششەستۆەننوستي، ون، ناكونەتس، پودتۆەرديل رەشەنيە وت 2010 گ. رابوچايا گرۋپپا اكيماتا ۆ وچەرەدنوي راز ۆ يۋنە 2014 گودا پرينيالا رەشەنيە و پەرەيمەنوۆاني ۋليتسى لەنينا ۆ ۋليتسۋ كايۋما مۋحامەدحانوۆا. اكيم پودپيسال وبششي دوكۋمەنت، ۆ كوتورىي نا پەرەيمەنوۆانيە ون ۆكليۋچيل سرازۋ 13 ۋليتس.  

ماسليحات دالەە دولجەن بىل راسسموترەت ەتوت وبششي سپيسوك ي ۆىنەستي نا وبششەستۆەننىە سلۋشانيا. س تەح پور پروشلو ۋجە 7 مەسياتسەۆ. وتسۋتستۆيە زاسلۋگ ۋ درۋگيح ليۋدەي يلي وتسۋتستۆيە كاكوگو-نيبۋد دوكۋمەنتا نا درۋگيح كانديداتوۆ تورموزيت ەتوت پروتسەسس. كايۋم مۋحامەدحانوۆ يدەت ۆ وبششەم سپيسكە اكيما ي راسسموترەت ەگو وتدەلنو وني نە موگۋت؟!
زا ەتو ۆرەميا مى پونيالي، چتو ەتو تيانەتسيا ۆ ۋگودۋ چيم-تو ليچنىم امبيتسيام. اكيم كاريموۆ زانيماەتسيا پرويزۆولوم، جونگليرۋەت ي مانيپۋليرۋەت ليۋدمي. تاكيم وبرازوم، ون پريدەرجيۆاەت ۋليتسۋ لەنينا دليا سۆويح ليۋدەي يلي ۆىپولنياەت چيۋ-تو ۆوليۋ.

پو ەگو ۋكازانيۋ ۆسە ەتو ۆرەميا ەگو ليۋدي، ناپريمەر، ەگو رودستۆەننيك-پەنسيونەر، كوتورىي رۋكوۆوديت دوموم درۋجبى، ورگانيزوۆالي كامپانيۋ ۆ زاششيتۋ لەنينا. وني پودگوتوۆيلي انونيمنىە پيسما ۆ اكيمات ۆ زاششيتۋ لەنينا. وني سپەكۋليرۋيۋت تەم، چتو ەتوت گود – گود اسسامبلەي نارودا كازاحستانا ي سسىلايۋتسيا نا رۋكوۆودستۆو وبلاستي ي سترانى، كوتوروە ياكوبى دالو ۋكازانيە «نە تروگات ەتۋ ۋليتسۋ». 

لەنين پوسترويل توتاليتارنو-كونتسلاگەرنوە وبششەستۆو، مەتودامي تەررورا ۋنيچتوجيل سۆويح سوراتنيكوۆ - چلەنوۆ پەرۆوگو سوزداننوگو يم پەرۆوگو سوۆەتسكوگو پراۆيتەلستۆا. تاك بىلو پولوجەنو ناچالو كراسنومۋ تەررورۋ، كوگدا سوتني تىسياچ گراجدان، سرەدي كوتورىح – لۋچشيە پرەدستاۆيتەلي ۆسەح نارودوۆ كازاحستانا.   

سەگودنيا نەرازۋمنو ۆوسپيتىۆات نا پريمەرە جيزني لەنينا.

ۆ سۆوەم ينتەرۆيۋ جۋرناليستام ۆ دەكابرە 2014 گودا پرەزيدەنت نازارباەۆ سكازال: «مى ۋشلي داۆنو وت ەتوگو… بىلا ەدينايا ماركسيستسكو-لەنينسكايا يدەولوگيا – ەە نەت تەپەر، بىلا كوممۋنيستيچەسكايا پارتيا، كوتورايا سكوۆىۆالا، – ەە نەت…» (ماتەريالى ينتەرۆيۋ يز ينتەرنەتا).

زناچيت تە، كتو سپەكۋليرۋەت لەنينىم، سسىلاەتسيا نا «ۋكازانيا سۆەرحۋ»، پودرىۆايۋت ۋستوي گوسۋدارستۆا ي تيانۋت وبششەستۆو نازاد، ۆ پروشلوە، سپەكۋليرۋەت نا چۋۆستۆاح ي ەموتسياح ليۋدەي، پريكرىۆاياس ستارىمي سيمۆولامي، كوتورىە ي رانشە يم بىلي نە نۋجنى.

يستيننوە ليتسا اكيما كاريموۆا ي ەگو وتنوشەنيە ك پامياتي الاش پروياۆيلوس ۆ سلەدۋيۋششەم. ون رەشيل وتمەنيت سۆوە رەشەنيە پو ۋل. لەنينا ي پرەدلوجيل دالنيۋيۋ ۋليتسۋ نا وكراينە گورودا، زا باراحولكوي.

تاكيم وبرازوم، ون يزدەۆاەتسيا ي گلۋميتسيا ناد پامياتيۋ چەلوۆەكا، چەي ۆكلاد ي زاسلۋگي پەرەد وتەچەستۆوم بەستسەننى! زناچيت، ون ۆىپولنياەت ۆوليۋ تەح، كتو زانيمالسيا رەپرەسسيامي ي گونەنيامي الاشوردىنتسەۆ، راسسترەليال مۋحامەدحانا سەيتكۋلوۆا ي حوتەل ۋنيچتوجيت كايۋما مۋحامەدحانوۆا. يناچە ەتو نە نازوۆەش.

گدە جە پوليتيچەسكايا ۆوليا، گراجدانسكايا پوزيتسيا، سوۆەست ي چەست گوسۋدارستۆەننوگو سلۋجاششەگو - كاريموۆا؟ كاكوي پريمەر پامياتي ي سوۆەستي ون پوكازىۆاەت سەگودنياشنەي مولودەجي، نە ۋۆاجايا پاميات و تاكوم گراجدانينە؟ ون نانوسيت مورالنىي ۆرەد تسەننوستيام نەزاۆيسيموستي، يدەيام الاش، پودرىۆاەت مورالنىە ۋستوي گوسۋدارستۆا. كريزيس سوۆەستي ي مورالي رازرۋشاەت ليۋبوە وبششەستۆو، ليۋبوە گوسۋدارستۆو.

يدەي ي تسەننوستي الاش – ەتو ناشا يدەولوگيا. پريمەر جيزني ي سۋدبى كايۋما مۋحامەدحانوۆا – ەتو دۋحوۆنايا وپورا دليا مولودەجي. ەتو – پۋت سوحرانەنيا سوۆەستي ي نراۆستۆەننوستي ناشەگو وبششەستۆا.

كايۋم بىل گوتوۆ وتدات جيزن زا ابايا، زا الاشوردىنتسەۆ.

سەگودنيا ون نۋجداەتسيا ۆ زاششيتە وت تاكيح ليۋدەي، كاك اكيم كاريموۆ ي تەح، كتو پرودولجاەت دەلو ۋنيچتوجەنيا سوۆەستي ي چەستي مەتودامي توتاليتارنوگو وبششەستۆا.  

س ۋۆاجەنيەم،
دينا مۋحامەدحان,

دوچ كايۋما مۋحامەدحانوۆا،
پروفەسسور، ديرەكتور وبششەستۆەننوگو فوندا
"تسەنتر وبرازوۆانيا ي كۋلتۋرى يمەني كايۋما مۋحامەدحانوۆا"

0 پىكىر