2016 جىلدىڭ اقپانىندا دۇنيەجۇزىلىك بانك پەن PISA-تىڭ (Programme for International Student Assessment, PISA)  بىرلەسە وتىرىپ جۇرگىزگەن زەرتتەۋىنىڭ قورىتىندىسى جاريالاندى.

اتالعان ۇيىمنىڭ ەسەبى دۇنيەجۇزى ەلدەرىنىڭ ساۋاتتىلىعىن كورسەتەدى ەكەن. بۇل ۇيىم ءوز زەرتتەۋىندە الەمنىڭ ءار ءتۇرلى مەملەكەتتەرىندە ورتا مەكتەپتەردە وقيتىن 15 جاسقا دەيىنگى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ كوەفيتسەنتتەرىن شىعارعان.

سونىمەن، PISA زەرتتەۋلەرىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، قازاقستانداعى وقۋشىلاردىڭ ساۋاتى رەسەيمەن سالىستىرعاندا ەكى ەسەگە تومەن بولىپ شىققان.

ورتا جانە جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندەگى (مەكتەپتەر) وقۋشىلاردىڭ 58 پايىزى بەيساۋات بولىپ شىعىپتى. ەڭ سوراقىسى سول – قازاقستان مەكتەپتەرىندە وقىپ جۇرگەن، الايدا، بازالىق ءبىلىمدى دە مەڭگەرمەگەن وقۋشىلاردىڭ كورسەتكىشى 55 پايىزدى قۇراعان.

ودان ءارى قاراي، PISA قازاقستانداعى قازاق جانە ورىس مەكتەپتەرىن سالىستىرعان. «قازاقستاندا وقۋشىلار ەكى تىلدە ءبىلىم الادى. ءبىرى مەملەكەتتىك – قازاق ءتىلى بولسا، ەكىنشىسى قارىم-قاتىناستىڭ ءتىلى – ورىس ءتىلى. قازاقستان مەكتەپتەرىندە ەكى ءتىلدى وقۋشىلاردىڭ ايىرماشىلىعى – مەملەكەتتىڭ ىشكى گەوگرافيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە ەمەس، ەتنولينگۆيستيكالىق ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس الشاقتاي بەرەدى»،-دەيدى باياندامادا.

حالىقارالىق ساراپشىلار، قازاقستاندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى نەگىزگى پروبلەما دەپ – ەتنولينگۆيستيكالىق فاكتوردى كورسەتەدى.

وتكەن جولى قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعاديەۆ مىرزانىڭ دا مىسال كەلتىرىپ ايتقانى وسى ايىرماشىلىق بولسا كەرەك. اتالعان ۇيىم (PISA) قازاقستانداعى قازاق ءتىلدى مەكتەپتەردەگى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمى وزگەلەرمەن سالىستىرعاندا 2 ەسەگە ارتتا قالعان دەپ كورسەتەدى.

«2009 جىلمەن سالىستىرعاندا قازاق ءتىلدى ورتا مەكتەپتەردەگى ءبىلىم دەڭگەيى ورىس تىلدىلەرمەن سالىستىرعاندا 88 باللدى قۇراپتى. بۇل دەگەنىڭىز – شامامەن 2 جىلدىق ارتتا قالۋ ەكەن. ال، 2012 جىلى بۇل كورسەتكىش 20 باللعا قىسقارعان. بۇل ايىرماشىلىق قازاقستانداعى قاي مەكتەپتىڭ اۋدسايدەر ەكەنىن كورسەتەدى»،- دەيدى باياندامادا.

دەسەك تە، PISA اتالعان بايانداماسىندا قازاقستانداعى مەكتەپتەردىڭ ءبىلىم بەرۋ مۇمكىندىگىن، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن قانداي دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ جاساعانى تۋرالى ناقتى دەرەكتەر كەلتىرمەيدى.

وسى ارادا ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، 1990 جىلداردىڭ باسىندا جۇرت بالاسىن جاپپاي قازاقتىلىندە ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەرگە قاراي جەتەلەي جونەلگەندە، «قازاق مەكتەپتەرىندەگى ءبىلىمنىڭ دەڭگەيى تومەن» دەگەندى ءورىستىلدى ءباسپاسوز بىرىنەن ءبىرى ءىلىپ الىپ، اقىرىندا قوعامدىق پىكىر تۋعىزىپ قانا قويماي، ءبىلىم-عىلىم سالاسىنداعى رەفورمالارعا دەيىن ىقپال ەتىپ، بيلىكتىڭ ۇستانىمىن دا وزگەرتىپ تىنعان ەدى. سونىڭ سالدارىنان ورىس تىلىندە ءدارىس وقىتاتىن مەكتەپتەردىڭ بازاسى كۇشەيىپ، قازاق مەكتەپتەرىندەگى احۋال وڭالمادى. قاراكوز قازاق بالاسى ءالى كۇنگە ەكى، كەي مەكتەپتەردە ءۇش اۋىسىممەن وقىپ ءجۇر. مۇنداي جاعدايدا، ارينە، ءبىلمىنىڭ ساپاسىندا كەمدىك بولۋى مۇمكىن. ءبىر تاڭقالارلىعى بعم-ءنىڭ باسىنا كەلەگەندەردىڭ ءبارى رەفورمالار مەن ەكسپەريمەنتتەر جاساپ جانىققانىمەن قازاق مەكتەپتەرىنىڭ ماتەريالدىق بازاسىنا، ۇلكەن قالالارداعى قازاق مەكتەپتەرىنىڭ سانىن كوبەيتۋگە، انا تىلىندە وقىپ، ءبىلىم نارىنە سۋىسىنداۋعا تالپىنعان جاس ۇرپاققا جاعداي تۋعىزۋدى ويلاپ، باس قاتىرعان ەمەس. ەندى مىنە... قازاق مەكتەبىندە وقيتىن قازاق بالاسىن قاتار قۇربىسىنىڭ الدىندا قورلاپ، ونىڭ ءبىلىمىنىڭ كەمدىگىن الەمدىك بانك پەن  PISA ارقىلى الەمگە پاش ەتىپ، ماسقارالاۋعا كىرىستىك. بۇل ناۋقاننىڭ باسىندا جاراتىلىستانۋ پاندەرىن اعىلشىن تىلىنە قوتارىپ، دۇنيەنىڭ تاريحىن ورىسشا وقىتامىن دەپ وتىرعان باس پەداگوگىمىزدىڭ ءوزى تۇرعان سياقتى. قىسقاسى، PISA-تىڭ اۋزىنا ءسوز ساپ بەرگەندە ساعاديەۆ شىعار دەگەن ويدامىز.

P.S. ايتپاقشى، ءبىز PISA-تىڭ بايانداماسى تۋرالى بىلىگىمىز كەلىپ، بىرنەشە مەكتەپ ۇجىمىنا قوڭىراۋ شالىپ كوردىك. بىزگە جاۋاپ بەرگەن مەكتەپ اكىمشىلىگى اتالعان ۇيىم تۋرالى بىلمەيتىندىكتەرىن، ولارمەن كەزدەسپەگەندەرىن ايتىپ تاڭ قالدى.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz