جۇما, 29 ناۋرىز 2024
جاڭالىقتار 4145 0 پىكىر 29 مامىر, 2009 ساعات 06:30

عارىشقا قۇشتارلىق قارشاداي كەزدەن قالىپتاسادى

جان-جاقتى دامىعان قايسى ءبىر شەت مەملەكەتتە بولماسىن مەكتەپ وقۋشىلارى باستاۋىش سىنىپتان-اق يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ نەگىزىندەگى عىلىمي جەتىستىكتەردى جەتىلدىرۋگە جۇمىلدىرىلادى. اسىرەسە حالىققا قاجەتتى تۇرمىستىق تەحنيكالاردان باستاپ اۆياتسيالىق ساموليوتتەر مەن عارىشتىق زىمىرانداردىڭ كىشىرەيتىلگەن نۇسقاسىن جاساپ، جاڭا ۇلگىلەردى سپورتتىق جارىستار بارىسىندا سىناۋ جۇمىستارى جۇيەلى جولعا قويىلعان. سەبەبى كادۋىلگى زىمىران مودەلدەرىنىڭ ۇزاق ۇشاتىن قاراپايىم تۇرلەرى حالىق شارۋاشىلىعىندا (تاۋلى وڭىردە قاتەرلى اۋدانداردى باقىلاۋ، ءورت وقيعالارىنىڭ الدىن-الۋ مەن ەكولوگيالىق مونيتورينگ جۇرگىزۋ، اەروفوتو ءتۇسىرۋ سىندى باسقا دا باعىتتارعا) كەڭىنەن قولدانىلادى. ەندەشە شەتەلدىك فەرمەرلەر ءۇشىن باۋ-باقشا مەن ەگىن القاپتارىنداعى زيانكەستەرگە قارسى ۋلى دارىلەر شاشۋدا راديومەن باسقارىلاتىن “قاناتتى كومەكشەلەرى” قولعابىس كورسەتەتىندىگىنە تاندانبايمىز. 
تاريحتىڭ تەرەڭىنە ۇڭىلسەك 1871 جىلى پينو ەسىمدى ونەرتاپقىش ءوزى قۇراستىرعان ويىنشىق ىسپەتتەس موتورلى اەروپلاندى اۋەگە سامعاتىپتى. ودان كەيىن ورىس عالىمى ن.جۋكوۆسكي ماسكەۋدە 1910 جىلى تۇڭعىش رەت بايقاۋ وتكىزىپ، 170 مەترلىك بيىككە كوتەرىلگەن ءوز نۇسقاسىمەن جەڭىمپاز اتانعان. الەمگە ايگىلى كونسترۋكتور سەرگەي كورولەۆ تا جاستايىنان وسىنداي ۇيىرمەلەرگە كوپ قاتىسقان  ەكەن. دەمەك جالپىعا بىردەي ءبىلىم بەرۋ باعادارلاماسىنىڭ اياسىندا ساباقتان تىس ۋاقىتتاردا ۇيىمداستىرىلاتىن قوسىمشا ساباقتاردىڭ بالا قۇشتارلىعىن وياتىپ، قيالىنا قانات بىتىرەرى حاق.

جان-جاقتى دامىعان قايسى ءبىر شەت مەملەكەتتە بولماسىن مەكتەپ وقۋشىلارى باستاۋىش سىنىپتان-اق يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ نەگىزىندەگى عىلىمي جەتىستىكتەردى جەتىلدىرۋگە جۇمىلدىرىلادى. اسىرەسە حالىققا قاجەتتى تۇرمىستىق تەحنيكالاردان باستاپ اۆياتسيالىق ساموليوتتەر مەن عارىشتىق زىمىرانداردىڭ كىشىرەيتىلگەن نۇسقاسىن جاساپ، جاڭا ۇلگىلەردى سپورتتىق جارىستار بارىسىندا سىناۋ جۇمىستارى جۇيەلى جولعا قويىلعان. سەبەبى كادۋىلگى زىمىران مودەلدەرىنىڭ ۇزاق ۇشاتىن قاراپايىم تۇرلەرى حالىق شارۋاشىلىعىندا (تاۋلى وڭىردە قاتەرلى اۋدانداردى باقىلاۋ، ءورت وقيعالارىنىڭ الدىن-الۋ مەن ەكولوگيالىق مونيتورينگ جۇرگىزۋ، اەروفوتو ءتۇسىرۋ سىندى باسقا دا باعىتتارعا) كەڭىنەن قولدانىلادى. ەندەشە شەتەلدىك فەرمەرلەر ءۇشىن باۋ-باقشا مەن ەگىن القاپتارىنداعى زيانكەستەرگە قارسى ۋلى دارىلەر شاشۋدا راديومەن باسقارىلاتىن “قاناتتى كومەكشەلەرى” قولعابىس كورسەتەتىندىگىنە تاندانبايمىز. 
تاريحتىڭ تەرەڭىنە ۇڭىلسەك 1871 جىلى پينو ەسىمدى ونەرتاپقىش ءوزى قۇراستىرعان ويىنشىق ىسپەتتەس موتورلى اەروپلاندى اۋەگە سامعاتىپتى. ودان كەيىن ورىس عالىمى ن.جۋكوۆسكي ماسكەۋدە 1910 جىلى تۇڭعىش رەت بايقاۋ وتكىزىپ، 170 مەترلىك بيىككە كوتەرىلگەن ءوز نۇسقاسىمەن جەڭىمپاز اتانعان. الەمگە ايگىلى كونسترۋكتور سەرگەي كورولەۆ تا جاستايىنان وسىنداي ۇيىرمەلەرگە كوپ قاتىسقان  ەكەن. دەمەك جالپىعا بىردەي ءبىلىم بەرۋ باعادارلاماسىنىڭ اياسىندا ساباقتان تىس ۋاقىتتاردا ۇيىمداستىرىلاتىن قوسىمشا ساباقتاردىڭ بالا قۇشتارلىعىن وياتىپ، قيالىنا قانات بىتىرەرى حاق.
العاشىندا كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىعىمەن بەيرەسمي تۇردە ۇيىمداستىرىلعان جارىستاردىڭ سوڭى الەمدەگى مۇددەلى مەملەكەتتەردى ورتاق ماقساتقا بىرىكتىرەتىن ۇلتتىق ۇردىسكە ۇلاستى. ناتيجەسىندە زىمىران ءسۇلبىسىن (مودەل) ۇشىرۋ ماسەلەسىمەن تىكەلەي حالىقارالىق اۆياتسيا سپورتىنىڭ فەدەراتسياسى دەربەس اينالىسۋدا. ويتكەنى كورنەكتى قۇراستىرۋشى عالىمدار وزدەرىنىڭ جوبالارىنا تالانتتى جاس تەحنيكتەردىڭ ىزدەنىستەرىندەگى ءتيىمدى تۇستارىن پايدالانادى ەكەن. بۇل – بايقوڭىرلىق مۇعالىم احمەتۋللاەۆ امانجولدىڭ پايىمدى پىكىرى. 
نەگىزگى ماماندىعى بويىنشا ينجەنەر ەنەرگەتيك ول 1986-1997 جىلدارى ارال قالاسىنداعى جاس تەحنيكتەر ستانتسياسىنىڭ راديو-ەلەكترو تەحنيكا ۇيىرمەسىنىڭ جەتەكشىسىنەن ديرەكتورلىق لاۋازىمىنا دەيىن جوعارىلاپ، اۋدانعا اتى شىقتى. الايدا قارجى تاپشىلىعى مەن باسقا دا قيىنشىلىقتاردىڭ كەسىرىنەن ىرگەلى ۇجىمنىڭ ەرىكسىز تاراتىلۋىنا بايلانىستى ءبىراز ۋاقىت بوس جۇرۋىنە تۋرا كەلگەنىن قايتەرسىز. بۇگىنگى تاڭدا جۇلدىزدى قالاشىقتىڭ اباي قۇنانباەۆ اتىنداعى №5 قازاق ورتا مەكتەبىندە ەڭبەك تەحنولوگياسى پانىنەن ءدارىس وقىپ ءجۇر. سوڭعى جەتى جىلدان بەرى قۇرامىنا قىرىقتان استام اۋەسقوي بالانى بىرىكتىرگەن راكەتا مودەلدەرى ۇيىرمەسىن باسقارادى.
- 2002 جىلى بۇل توپتى جاساقتاۋىما جەرگىلىكتى حالىقارالىق عارىش مەكتەبىنىڭ (مكش) ديرەكتورى دميتري شاتالوۆتىڭ زور ىقپالى بولدى. ويتكەنى ونداعى وقۋشىلار سول كەزدە سپورتتىڭ وسى تۇرىنە ايرىقشا دەن قويىپ، تالاي تارتىستاردا الدىنا جان سالماي جۇرگەن ەدى. بۇگىندە ءبىزدىڭ بالالار جەرگىلىكتى ورىس جانە قازاق مەكتەپتەرىندەگى قارسىلاستارىنىڭ ءبارىن باسىپ وزىپ، سۋىرىلىپ العا شىقتى، -  دەيدى امانجول ايتجانۇلى ءوز سوزىندە. – قانداي قيىندىقتارعا كەزەكسەم دە ارقاشان قولتىعىمنان دەمەگەن قالالىق ءبىلىم بەرۋ باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى جولمىرزا قۇلماعانبەتۇلى مەن مەكتەپ ديرەكتورى امانجان امەنۇلىنا ايتار العىسىم شەكسىز. ويتكەنى قاراپايىم قازاقتىڭ پەرزەنتتەرى ۇلتىمىزدىڭ ويى ۇشقىرلىعىن  تورتكۇل دۇنيەگە تانىتۋعا مۇمكىندىك الدى.      
مىنا قىزىقتى قاراڭىز، ءبىر عانا شاعىن نۇسقا وتىزعا جۋىق مايدا بولشەكتەردەن تۇرادى. جاسالۋ جولىن جەتىك مەڭگەرگەن زەرەك بالعىن قولىنداعى ۇلگىسىن ون كۇندە تولىقتاي قۇراستىرىپ شىعۋىنا بولادى. بىراق اسقان توزىمدىلىكتى تالاپ ەتەتىن بۇل بەينەتكە ەكىنىڭ ءبىرى شىداي بەرمەيدى. سوندىقتان شىعار اتالمىش مەكتەپتەگى وقۋشىلاردىڭ باستاپقى ءباتى باسەڭسىگەن.
الايدا رەسەيلىكتەر تۇڭعىش جاساندى جەر سەرىگىنىڭ ۇشىرىلۋىنىڭ جارتى عاسىرلىق مەرەكەسىنە وراي ازيا ەلدەرىنىڭ ءبىرىنشى باسىرەلى بايگەسىن الەمگە ايگىلى ايلاقتا وتكىزۋ جونىندەگى شەشىمنىڭ قابىلدانۋىنا باستاماشىلىق تانىتتى. دميتري ءۆلادميروۆيچتىڭ  ۇسىنىسىمەن قاسيەتتى ابىز بابا ماڭگىلىككە دامىل تاپقان جەر كىندىگى جەتىاسار ايماعىنداعى حالىقارالىق دارەجەدەگى ءدۇبىرلى دودا ەرەجەسىنە “قورقىت اتا” كۋبوعى ءبىراۋىزدان ەنگىزىلىپ، بىلتىر ءۇشىنشى رەت جۇيرىكتەرگە جۇلدە ۇلەستىردى. جارىس جالدىق سيپاتتاعى وڭىردە جاراسىمدى جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. بايقوڭىرداعى باسشىلار قوناقتارعا قاشان دا جايلى جاعدايلار جاساۋعا بەيىل. 
شىنىندا كورشى بيلىك بيۋدجەتتەن بولىنگەن قوماقتى قارجىمەن قىسقا مەرزىمدە قالادان 10 شاقىرىم قاشىقتاعى تاشكەنت-ماسكەۋ اۆتوتراسساسى مەن “ساتۋرن” ولشەۋىش كەشەنىنىڭ ورتاسىنداعى سۋى قۇرعاعان كولدىڭ تابانىنان ارنايى لاگەر  قۇرىلىسىن  سالىپ شىقتى. وندا زىمىران مودەلدەرىن ۇشىراتىن پلاتسدارم، پالاتالى قالاشىق، جىلجىمالى اسحانا، تورەشىلەردىڭ ورنى مەن ءار ەلدىڭ تۋىن كوتەرەتىن تۇعىرلار قويىلعان. تىنىمسىز جۇرگىزىلگەن دايىندىقتاردىڭ ناتيجەسى شىعار سول 2002 جىلى تالانتتى شاكىرتتەرى جەرگىلىكتى جارىسقا تۇڭعىش قاتىسىپ، ەكىنشى جانە ءۇشىنشى قاتاردان كورىنگەن ەدى.
الماتى قالاسىندا كەلەسى جىلى وتكىزىلگەن رەسپۋبليكالىق بايقاۋدا وڭداسوۆ مارات ەسىمدى وقۋشى جەكە جەتىستىگىمەن دارالانىپ، العاشقى چەمپيون اتاندى. حالىقارالىق سايىستا (2005) اۋىسپالى “بايقوڭىر كۋبوگىن” جەتىنشى رەت يەمدەگەن ولاردىڭ بۇل قۇندى دۇنيەنىڭ ءوز ەنشىلەرىندە قالدىرىلۋىن از عانا ۋاقىتتا بيىك بەلەستى باعىندىرعاندارىنىڭ ناقتى دالەلى دەرسىڭ. شاكىرتتەرىن جەڭىستى جولعا جەتەلەگەن ۇلاعاتتى ۇستاز سول جىلى ماسكەۋ قالاسىنداعى الەم ەتاپى كۋبوگىندا S9ا (روتوشيۋت) سىناعى ساتىندە قارسىلاستارىنىڭ بارىنەن باسىم ءتۇسىپ، ءوز وقۋشىلارىنا ۇلگى-ونەگە كورسەتە ءبىلدى. بايقوڭىرداعى بايقاۋ بارىسىندا S6ا (لەنتا ستريمەر) جانە S12ا (امبەباپ) تۇرلەرى بويىنشا دارالانعان جوعارعى كورسەتكىشىن تاعى قوسىڭىز. سونداي-اق ول سوڭعى ەكى جىلدان بەرى جانكۇيەر قاۋىمعا قازاقستاندىق قۇراما كوماندانىڭ باس باپكەرى رەتىندە تانىلا باستادى. دەمەك جەتەكشىلىگىندەگى جاستاردى ۇيرەتۋمەن قاتار ەلىمىزدىڭ ءار اۋماعىنان كەلەتىن ۇمىتكەرلەر ءۇمىتىنىڭ اقتالۋىنا دا ۇلكەن ۇلەس قوسىپ جۇرگەنى داۋسىز. ونىڭ ۇستىنە ءوزى قۇراستىرعان نۇسقانىڭ بۇرىننان قالىپتاسقان ۇلگىسىندەگى ۇشۋ تەتىگىن بارىنشا قاتتىراق اينالدىرۋعا كومەكتەسەتىن قوزعالتقىش بۇيىمدى ويلاپ تاپقان جاڭاشىلدىعى جانە بار. الدىڭعى جىلى ارنايى شاقىرتۋمەن اتىراۋلىقتارعا ماستەر كلاسس وتكىزسە، بىلتىر پاۆلوداردان ءوتىنىش ءتۇسىپتى. عىلىمنىڭ عاجايىبى مەن سيقىرلى سپورتتى ءبىر ارناعا توعىستىرعان ورەلى ونەردىڭ شىنايى جاناشىرىنا اينالعان اتپال ازاماتتىڭ ەرەن ەڭبەگىن ارىپتەستەرى ءادىل باعالاپ، حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى اتاعىنا ۇسىنىپتى. ءتيىستى قۇجاتتار رەسمي ورىندار ارقىلى راسىمدەلۋدە ەكەن.
2007 جىلى ازيا قۇرلىعىنىڭ اشىق بىرىنشىلىگىندە “قازاقستاننىڭ سپورت ماستەرى” احمەتۋللاەۆ شىڭعىس پەن جۇماباەۆ دانابەك جانە ساقىپوۆ سۇڭعات ۇشەۋى چەمپيون اتانسا، وتاندىق سپورتشىلار ساپىندا ونەر كورسەتكەن كەزدە كوماندالىق ەسەپتىڭ قورىتىندىسىمەن قاتىسۋشى 17 مەملەكەتتىڭ وكىلدەرى اراسىندا رەسەيلىكتەردەن كەيىن ەكىنشى ورىنعا كوتەرىلدى. ولاردىڭ بۇل جەڭىسى ەلىمىزدىڭ ابىرويىن اسقاقتاتىپ قانا قويماي سىر ءوڭىرىنىڭ دە مەرەيىن تاسىتقانى انىق. بىلتىر قىركۇيەك ايىندا جالدىق سيپاتتاعى وڭىردە جۇزدەسكەن راكەتا مودەلىن ۇشىرۋشىلاردىڭ دۇنيەجۇزىلىك IX جارىسىندا تاعى دا تالاسسىز توپ جارىپ، اۋىسپالى “بايقوڭىر كۋبوگىن” ەكىنشى مارتە يەلەندى. ال قاراشانىڭ 4-11 ارالىعىندا تاشكەنت قالاسىندا ۇيىمداستىرىلعان وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق اۆياتسيا سپورت كۋبوگىنان (ناسك) ءبىرىنشى ورىنمەن ورالعانى دا وزگەشە ولجا. ولار ەندى الداعى الەم ەتاپى كۋبوگى مەن ازيا چەمپيوناتىندا ەشكىمگە ەسە جىبەرمەۋ ءۇشىن قىزۋ ازىرلىككە كىرىسكەنىن كوردىك. بۇنى 2010 جىلى سلوۆاكيا مەملەكەتىندە وتكىزىلەتىن بايراقتى باسەكەدە باس جۇلدەنى قورجىنعا سالۋعا جاسالعان قارىمتا قادام رەتىندە باعالاۋعا دا بولار بالكىم.           
ا.احمەتۋللاەۆ اڭگىمەلەگەن ءىرىلى-ۇساقتى جيىرماعا جۋىق كۋبوك پەن مەدالدىڭ تاريحىن ساۋدىراتا ساناپ شىقپاساق تا ەڭ نەگىزگىلەرىن ۇسىنۋداعى باستى ماقسات – سيرەك كەزدەسەتىن كاسىپتىڭ قۇپياسىنا قانىق مايتالمان ماماننىڭ وزىق تاجىريبەسىن ورتاعا سالۋ. سەبەبى مەكتەپتەردە جاڭالىققا جانى قۇمار وسكەلەڭ ۇرپاقتى وزىق تەحنيكالار مەن زاماناۋي تەحنولوگيانىڭ قۇپياسىنا باۋليتىن پاندەر تەرەڭدەتىلە وقىتىلمايدى. الىس اۋىلداردى ايتپاعاندا ءىرى قالالاردان ۇيىرمەلەر ۇيىمداستىرۋ دا وڭاي شارۋا ەمەس سىڭايلى. سۇراستىرا كەلە قىزىلوردا قالاسى مەن قازالى اۋدانىندا عانا شاعىن توپتار بار ەكەندىگىن انىقتادىق. قالعاندارى قۋ شوپپەن اۋىز سۇرتكىزگەندەي. وسىنداي ولقىلىقتاردان كەيىن جىل سايىنعى جارىستارعا وبلىستىڭ ابىرويىن قورعايتىن بىردە-ءبىر ادامنىڭ قاتىسپاعانىنا وكپەلەۋىمىز ورىندى ما؟  
ماسەلەنىڭ ءمان جايىن سارالاعانىمىزدا سالالىق مينيسترلىك پەن ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى تاراپىنان ورتاق ماقساتتى كوزدەيتىن بىرلەسكەن تۇردەگى تۇشىمدى تۇجىرىمداما تۇزىلمەگەندىگىن بىلدىك. راس رەسپۋبليكالىق وقۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعى جىل سايىنعى جۇمىس جوسپارعا سايكەس ۇشاق، كەمە، اۆتوموبيل جانە زىمىران مودەلدەرىن جاساۋ بويىنشا بايقاۋ وتكىزىپ كەلەدى. شىعارماشىلىق شارانىڭ سپورتتىق تەحنيكا تۇرلەرىنىڭ دامۋىنا جاردەمدەسۋمەن بىرگە تاۋداي تالاپ يەلەرىن قولداۋعا باعىتتالعانى دا قۋانتادى. بىراق بۇل ازدىق    
ادامزات اقىل-ويىنىڭ مىقتى مۇمكىندىكتەرىنىڭ جيىنتىعى ىسپەتتى عارىش سالاسىنا ماماندانۋعا ۇمتىلعان قازاقتىڭ ءورشىل ۇل-قىزدارىنا قارسى كەڭەستىك كەزەڭدە كوپتەگەن كەدەرگىلەر قويىلعانىن بىلەمىز. ەندەشە قازىرگى كەزدىڭ كەلەڭسىزدىكتەرىنە كىمدى كۇستانالاۋىمىز كەرەك؟ تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇسىندا ۇلتتىق تەلە-راديو ەفيرىمىز ارقىلى قالىڭ كوپشىلىككە ناسيحاتالۋى ءتيىس تانىمدىق تۇرعىداعى قىزىقتى حابارلار تۇگىلى اي سايىن جارىق كورەتىن “زەردە” جۋرنالىنان وزگە قازاق تىلىندەگى باسپا ونىمدەرىن تاپپاي  جۇرسەك.    
- ساباق بارىسىندا پايدالانۋعا قاجەتتى قوسىمشا كوپتەگەن مالىمەتتەر جۇيەلى جاريالاناتىن رەسەيلىك “مودەليست كونسترۋكتور”،“يۋنىي تەحنيك”، “تەحنيكا مولودەجي” سىندى مەرزىمدى باسىلىمداردى تۇراقتى جازدىرتىپ الۋعا ءماجبۇرمىن. مودەلدەر جاساۋعا قاجەتتى قاراپايىم قاتىرما قاعازدان باستاپ ءتۇرلى تەحنيكالىق سۇيىقتارعا قوسا جىپتەر مەن جەڭىل اعاشتار ءبارى-ءبارى كورشىمىزدەن اكەلىنەدى، - دەپ اعىنان جارىلدى امانجول اعام. – بۇل ەلدە جاستاردىڭ جىگەرىن جانيتىن ۇزاق مەرزىمدەگى بىرەگەي باعدارلاما اياسىنداعى ارنايى مەكتەپتەر دە كوبەيىپ كەلەدى.

بىزدە دە قۋانتارلىق قادامدار بارىنان حاباردارمىن. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى دارىندى جاستارعا مەملەكەتتىك قامقورلىق جاسالۋىن باستى نازاردا ۇستايدى. بايقاۋىمشا بالالاردىڭ تەحنيكالىق دامۋ ۇدەرىسىنە قىزىعۋشىلىعى كۇشتى. الماتى مەن اقتوبە جانە قاراعاندى قالالارىنداعى ىنتالى شاكىرتتەر سانىنىڭ ارتا باستاۋى وسى سوزىمە دالەل. ۇل-قىزدارىمىزدىڭ قارىم-قابىلەتىن ۇشتاپ، بەيىمدىلىگىن ارتتىراتىن سىندارلى ساتتە كەلىپ جەتكەن سىڭايلى. اتقارۋشى ورگاندار حالىقارالىق گرانت تاعايىنداپ، ماتەريالدىق بازانى كۇشەيتۋى قاجەت. قالتالى كاسىپكەرلەر دا قاراپ قالماعانى ءجون. سوندا عانا ەلىمىزدەگى تۇڭعىش high-tech يندۋستريا نىسانىن كىندىك ازياداعى ينتەللەكتۋالدى ورتالىققا اينالدىراتىن وتاندىق عالىمداردىڭ جاڭا بۋىنىن قالىپتاستىرا الامىز.

“Alatau IT City” اقپاراتتىق تەحنولوگيالار پاركى ارقىلى نانوكريستالدىق ۇنتاقتاردى پايدالانۋدىڭ ناتيجەسىندە عارىشناما عىلىمىنىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتەتىن عالامدىق جوبانىڭ ەرتەڭگى اۆتورى بۇگىنگى بايقوڭىرلىق بالعىنداردىڭ ءبىرى بولماسىنا كىم كەپىل؟! ال ازىرگە ولار حالىقارالىق عارىش مەكتەبى باسشىلىعىنىڭ قارجىلاي قولداۋىن قاناعات تۇتىپ ءجۇر. قازاقستاندىق قۇرىلىمداردىڭ قاشان جانە قانشالىقتى كومەك كورسەتەتىندىگى بەيمالىم.

 

نۇرلان  مەرالى، جۋرناليست. بايقوڭىر قالاسى.

 

 

 


0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1578
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2277
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3594