شاراعا ادەتتەگىدەي ءوڭىرىمىزدىڭ ون التى اۋدانى مەن ءۇش قالاسىنان بارعان اۋىل­شارۋاشىلىق تاۋار وندىرۋشىلەرى ءوز اكەل­گەن­دەرىن ەشبىر دەلدالسىز ساۋدالاپ قايت­تى. باعانى تۇراقتاندىرۋعا اتسالىسىپ جۇر­گەن جەتىسۋ الەۋمەتتىك كورپوراتسياسى دا بۇ­دان قالىس قالعان جوق. جارمەڭكەدە ن­ە­گى­زى­نەن ەت، ءسۇت ونىمدەرى مەن جەمىس-جيدەك، كو­ك­و­­نىس جانە باقشالىق داقىلدار ساۋ­دا­لان­دى. ويتكەنى، بۇعان استانا جۇرت­شىلىعى تا­را­پىنان سۇرانىس مول. جەتىسۋلىق شارۋا­لاردى استانا تورىندە وتەتىن جار­مەڭ­كەگە وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى سەرىكجان بەس­كەمپىروۆ باستاپ باردى. جۇك كولىك­تە­رىمەن جەتكىزىلگەن ونىمدەر جەرگىلىكتى تۇرعىن­دار مەن قالا قوناقتارىنا استانا بازا­ر­لارىنان ون بەس، جيىرما پايىزعا تومەن با­عا­دا ۇسىنىلدى.

سوناۋ جاقتان ات تەرلەتىپ جەتكەن جە­تى­سۋلىق ساتۋشىلار دا بار ىنتا-ىقى­لاس­ى­مەن ساپالى قىزمەت كورسەتۋگە تىرىستى. سول كۇنگى اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا قارا­ماس­تان، جارمەڭكەگە جينالعان جۇرتشىلىق ساۋ­دا كورىگىن قىزدىرىپ، قالاۋىنشا ءوز تاڭ­داعاندارىنا قول جەتكىزدى. وسىنداي مۇم­كىن­دىكتى قالت جىبەرمەگەن تۇرعىندار قىسقا قام­دانىپ، ءبىراز قور جاساپ الدى. وندا كۇن­دەلىكتى تۇتىنۋعا قاجەت ازىق-تۇلىكتىڭ نەبىر ءتۇرى ساۋدالاندى. سورەلەردە قاتىق-ايران­نان باستاپ، ەت-ءسۇت،بالىق، بال، الما، المۇرت سياق­تى دارۋمەنگە باي ءونىم مول بولدى. بار­لىعى جەتىسۋلىقتاردىڭ ءوز ونىمدەرى. «با­ر­ما­ساڭ، كەلمەسەڭ جات بولارسىڭ» دەمەكشى، جىل­دا وتەتىن جارمەڭكەگە ۇيرەنىپ قالعان اس­تا­نالىقتار جەتى­سۋ­لىق­تار­عا جىلى شىراي تا­نىتىپ، امان­دىق-ساۋلىق سۇراستى.

الماتى وبلىسىنىڭ مۇن­داي يگىلىكتى ىسكە ادەتتەگىدەي جوعارى دەڭگەيدە دايىن­دالىپ كەلگەنىنە بىرنەشە مارتە كوز جەتكىزگەن ولار بۇعان ءوز ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىردى. جەر­گىلىكتى جۇرت­شىلىقتىڭ ويىنان شىعىپ، مە­رەيىن تاسىتقان شارا ءونىم مولشىلىعىمەن دە ەرەكشەلەندى. جەتىسۋ وڭىرىنەن جەتكەن ەڭبەك­كەر­لەر ءوزىنىڭ تابان ەت ماڭ­داي تەرىمەن دايىن­داعان تاۋارلارىن تۇتىنۋشى كوڭىلىنەن شى­عا­تىنداي ەتىپ وتكى­زۋ­گە تىرىستى.

استانالىقتار قوي مەن جىلقى، سيىر ەتىن جانە قاپ-قاپ پياز، كارتوپ، كوك-قىزىل بۇرىش­تاردى مولىنان الىپ، ارتىنىپ-تارتىنىپ با­را جاتتى. قازى-قارتا، جال-جايا دا ءوز الۋ­شى­لارىن تاپتى. ءار اۋدان وزدەرىندە ءوندىرىلىپ، وسى­رىلەتىن وندىمدەردىڭ ءبىر-بىرىنە ۇقسا­ماي­تىن­دى­عىمەن دە ايرىقشالانادى. سەرىكجان ءىسليام­ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، جارمەڭكەگە رايىم­بەك، كەربۇلاق، اقسۋ اۋداندارى ەتتى كوپتەپ اكەل­سە، پانفيلوۆ، سارقان، قاراساي، ىلەدەن كەل­گەن­دەر كوكونىس پەن الما، المۇرت، ءجۇزىم سياقتى جەمىس-جيدەكتىڭ نەبىر ءتۇرىن جەتكىزىپتى. ءدامى ءتىل ۇي­رەتىن قاۋىن-قاربىز، الما، المۇرت تا كوز جاۋىن الىپ، جۇرتتى وزىنە قاراتتى.

الاكولدەن جەتكىزىلگەن بالىق تا سان ال­ۋان. بالقاشتىڭ كۇرىشىنە سۇرانىس تانىت­قان­دار دا سول جەردەن تابىلدى. كوپشىلىككە قى­مىز، شۇبات، تارى-تالقان، قۇرت سياقتى ۇلتتىق تا­عامدار دا ۇسىنىلدى. قاراتالدىڭ سارى ماي، سۇزبە، كىلەگەي، ايران، قۇرت-ىرىمشىك، شۇجىق تا ساۋدا سورەلەرىنە لىقا تولىپ، ءوز الۋ­شى­لارىن تاپتى. اسىرەسە، ءدامى ءتىل ۇيىرەر جەمىس-جيدەك پەن كوكونىس، باۋ-باقشا داقىلدارىنا سۇرانىس كوپ بولدى. ساتۋشىلار استا­نا­لىق­تارعا ءدامدى توقاشتارىن دا ۇسىندى. بالدىڭ دا ءارتۇرى بولدى. بۇل ءوزىنىڭ ءتۇر-ءتۇسى مەن ءدا­مىنىڭ ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىندىعىمەن دە ەرەك­شەلەندى.

وبلىستىڭ ءونىم وندىرۋشىلەرى استا­نا­لىق­تارعا تاۋارلارىمەن قوسا، ءان-كۇي دە الا كەل­دى. استانا الاڭىن ءان-دۋمانعا بولەگەن جەتىسۋ جە­رىنىڭ ءانشى-بيشىلەرى ورتالىق الاڭداعى ساح­نا تورىندە بار ونەرىن ورتاعا سالىپ، جۇرت­شى­لىقتى تاڭ-تاماشا ەتتى. ولار اسەم ءان مەن كۇمبىرلەگەن كۇيدەن، مىڭ بۇرالعان بيدەن شا­شۋ شاشىپ، بازارلى كۇننىڭ شى­رايىن كەل­تىر­دى. كۇمىسكومەي انشىلەردىڭ اس­قاقتاتا سالعان ءانى استانا اسپانىندا قا­لىقتاپ جاتتى. حا­لىق­تىڭ كوڭىل-كۇيى كو­تە­رىلگەن سايىن ساۋدا كو­رى­گى قىزىپ، تاۋار وتىم­دىلىگى ارتتى. ولار كون­تسەرتتەن رۋحاني ءلاز­زات الا ءجۇرىپ، كوڭىل سەر­پىلتتى.

جۇرت بۇعان ەرەكشە قۇرمەت پەن ىستىق ىقى­لاس، ەرەكشە ءىلتيپات تانىتۋمەن بولدى. جان جاقتان كەلگەن شاھار قوناقتارى دا، جەتىسۋ وڭىرىنەن ات تەرلەتىپ جەتكەندەر دە سا­رىارقانىڭ قاق ورتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن تەپكەن وسكەلەڭ قالانىڭ بۇگىنگى كەسكىن-كەل­بەتى، تىنىس-تىرشىلىگى، ونىڭ ايشىقتى اجارى مەن سۇلۋلىعى جايلى ءوزارا وي ءبو­لىسىپ، اڭگىمە وربىتە ءجۇردى. وسىلايشا، سا­تۋ­شى­نىڭ دا الۋشىنىڭ دا كوڭىلىنەن شىققان جار­مەڭكە ءتۇس اۋعانشا جالعاس، جو­عارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعانىمەن دە كوپ­شىلىك ەسىندە قالدى.

استانا قالاسى

Abai.kz