قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارى

 

 

مازمۇنى

 

كىرىسپە

 I. ستراتەگيالىق جوسپار-2020: جاھاندىق ۇردىستەر الەمدىك ەكونوميكاداعى ۇردىستەر

 الەمدىك ەكونوميكاداعى ۇردىستەر

 سىن-تەگەۋرىندەر مەن مۇمكىندىكتەر

 II. ستراتەگيالىق جوسپار-2010: نەگىزگى ناتيجەلەر

جەتىستىكتەر

ستراتەگيالىق جوسپار-2010: نەگىزگى ناتيجەلەر

III. قازاقستاننىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى دامۋىنىڭ ءتۇيىندى باعىتتارى

قازاقستان 2020 جىلى

قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنىڭ، گۇلدەنۋى مەن قاۋىپسىزدىگىنىڭ ورنىقتى تۇعىرى: ءتۇيىندى بەس باعىت

ءتۇيىندى باعىت: داعدارىستان كەيىنگى دامۋعا دايىندىق

بيزنەس ورتانى جاقسارتۋ

بيزنەس ورتانى جاقسارتۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

قارجى سەكتورىن نىعايتۋ

قارجى سەكتورىن دامىتۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

سەنىمدى قۇقىقتىق ورتا قالىپتاستىرۋ

سوت جۇيەسى

سوت جۇيەسىن رەفورمالاۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

زاڭنامانى جانە نورما تۇزۋشىلىكتى جەتىلدىرۋ

زاڭنامانى جانە نورما شىعارۋدى جەتىلدىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

قۇقىقتىق مادەنيەت جانە ازاماتتاردىڭ بىلىكتى زاڭ كومەگىنە قولجەتىمدىلىگى

حالىقتىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋ جانە ازاماتتاردىڭ بىلىكتى زاڭ كومەگىنە ناقتى قول جەتكىزۋىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

ءتۇيىندى باعىت: ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدى جەدەلدەتۋ

قولايلى ەكونوميكالىق ورتا قالىپتاستىرۋ

ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدى قولداۋ ءۇشىن ماكروەكونوميكالىق باسقارۋ

ءتيىمسىز جوبالارعا قارسى ءىس-قيمىل

ۇلتتىق يننوۆاتسيالىق جۇيەنى قۇرۋ

تابىستى يندۋستريالاندىرۋ قاعيداتتارى

ءارتاراپتاندىرۋدىڭ باسىمدىقتارى

ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارى

اگروونەركاسىپتىك كەشەن جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋ

اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

قۇرىلىس يندۋسترياسى جانە قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ ءوندىرىسى

قۇرىلىس سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

مۇنايدى قايتا وڭدەۋ جانە مۇناي-گاز سالاسىنىڭ ينفراقۇرىلىمى

مۇنايدى قايتا وڭدەۋ جانە مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ ينفراقۇرىلىمى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

مەتاللۋرگيا جانە دايىن مەتالل ونىمدەرىنىڭ ءوندىرىسى

مەتاللۋرگيا سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

حيميا، فارماتسەۆتيكا جانە قورعانىس ونەركاسىبى

حيميا، فارماتسەۆتيكا جانە قورعانىس ونەركاسىبىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

اتوم ەنەرگەتيكاسى مەن ەنەرگيانىڭ بالامالى كوزدەرىن قوسا العاندا، ەنەرگەتيكانى دامىتۋ

ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

كولىك جانە تەلەكوممۋنيكاتسيا

تەمىرجول كولىگى

تەمىرجول كولىگى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

اۆتوجول سالاسى جانە اۆتوموبيل كولىگى

اۆتوجول سالاسى مەن اۆتوموبيل كولىگى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

اۆياكولىك

اۆياكولىك سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

سۋ كولىگى

سۋ كولىگى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

تەلەكوممۋنيكاتسيا

اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيا سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

عارىش سالاسىنداعى قىزمەت

عارىش سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە «جاسىل» ەكونوميكاعا كوشۋ

قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ

سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

ءتۇيىندى باعىت: بولاشاققا ينۆەستيتسيالار

ءبىلىم بەرۋ

مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەلەۋ جانە وقىتۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

ورتا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

جوعارى، جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىن ءبىلىم بەرۋ جانە عىلىم سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

دەنساۋلىق ساقتاۋ

دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

دەنساۋلىق ساقتاۋداعى قارجىلاندىرۋ جانە باسقارۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

مەديتسينالىق قىزمەتتەر كورسەتۋدى جەتىلدىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

دارىلىك زاتتاردىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

سالاماتتى ءومىر سالتى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

مادەنيەت جانە اقپارات

مادەنيەت جانە اقپارات سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

ەڭبەك رەسۋرستارى

ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ سانىن ۇلعايتۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

ءتۇيىندى باعىت: ازاماتتارعا قىزمەتتەر كورسەتۋ

حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ

ءونىمدى جۇمىسپەن قامتۋعا جاردەمدەسۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

الەۋمەتتىك كومەك جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق

تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

ءتۇيىندى باعىت: ۇلتارالىق كەلىسىمدى، قاۋىپسىزدىكتى، حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ

ىشكى تۇراقتىلىقتى قولداۋ

ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

ساياسي جۇيەنى ودان ءارى جاڭعىرتۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك

ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

حالىقارالىق قاتىناستار جانە سىرتقى ساياسات

حالىقارالىق قاتىناستار جانە سىرتقى ساياسات سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

IV. ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ىسكە اسىرۋ نەگىزى: ناتيجەلى مەملەكەتتىك سەكتور

ناقتى وكىلەتتىكتەر مەن جاۋاپكەرشىلىكتى ايقىنداۋ

مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋ

مەملەكەتتىك قىزمەتتى كاسىبيلەندىرۋ

ناتيجەگە باعدارلانعان مەملەكەتتىك باسقارۋ

مەملەكەتتىك سەكتور رەفورمالارىن باسقارۋ

V. ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ىسكە اسىرۋ مونيتورينگى جانە باعالاۋ

مونيتورينگ جانە باعالاۋ جۇيەسى

ازاماتتاردى تارتۋ

مونيتورينگ ءۇشىن ستاتيستيكالىق دەرەكتەر بازاسىن قۇرۋ

قورىتىندى

 

كىرىسپە

 

1997 جىلدىڭ قازان ايىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ «بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى، قاۋىپسىزدىگى جانە ءال-اۋقاتىنىڭ ارتۋى» اتتى حالىققا جولداۋىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسى (بۇدان ءارى — «قازاقستان-2030» ستراتەگياسى) بەلگىلەندى. بۇل ستراتەگيا ەگەمەندى رەسپۋبليكانى الەمنىڭ  ەڭ قاۋىپسىز، تۇراقتى، ەكولوگيالىق ورنىقتى، ەكونوميكاسى قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان ەلدەرىنىڭ بىرىنە اينالدىرۋعا باعىتتالعان ۇزاق مەرزىمدى دامۋ جولىن ايقىنداپ بەردى.

«قازاقستان-2030» ستراتەگياسىندا جەتى ۇزاق مەرزىمدى باسىمدىق ايقىندالعان: ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك; ىشكى ساياسي تۇراقتىلىق جانە قوعامنىڭ توپتاسۋى; شەتەل ينۆەستيتسيالارى مەن ىشكى جيناقتالىمداردىڭ دەڭگەيى جوعارى اشىق نارىقتىق ەكونوميكاعا نەگىزدەلگەن ەكونوميكالىق ءوسۋ; قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى، ءبىلىمى مەن ءال-اۋقاتى; ەنەرگەتيكا رەسۋرستارى; ينفراقۇرىلىم، اسىرەسە كولىك جانە بايلانىس; كاسىبي مەملەكەت. وسى باسىمدىقتار ەلدى ودان ءارى دامىتۋ جونىندەگى ناقتى ءىس-قيمىلدار ازىرلەۋدىڭ نەگىزىنە اينالدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى 2001 جىلعى جەلتوقساندا بەكىتكەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2010 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارى (بۇدان ءارى — ستراتەگيالىق جوسپار-2010) «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋدىڭ العاشقى ونجىلدىق كەزەڭى بولىپ تابىلادى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارى (بۇدان ءارى — ستراتەگيالىق جوسپار-2020) 2010 جىلدان باستاپ 2019 جىلدى قوسا العانداعى ارالىقتى قامتيتىن «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋدىڭ كەلەسى كەزەڭى بولماق.

ستراتەگيالىق جوسپار-2010-دى ىسكە اسىرىلۋدىڭ اياقتالۋ مەرزىمىنە قاراي جانە ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ازىرلەۋ كەزەڭىندە دامۋدىڭ سىرتقى جاعدايلارى ەلەۋلى وزگەرىستەرگە ۇشىرادى. قازاقستان سوڭعى جەتپىس جىل ىشىندەگى ەڭ اۋىر جاھاندىق داعدارىسقا قارسى تۇرۋعا بەتتەدى.

ەكونوميكالىق اينالىمنىڭ اسەر ەتۋى، ءبىرىنشى كەزەكتە، اعىمداعى الەمدىك قارجى-ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ ىقپالى ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ الەمدىك نەمەسە وڭىرلىك داعدارىستاردىڭ كەلەڭسىز سالدارلارىنا توتەپ بەرۋىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ قاجەتتىلىگىن انىقتايدى.

ەلدىڭ داعدارىستان كەيىنگى دامۋى ءۇشىن جاعدايلار جاسايتىن ءبىرىنشى كەزەكتەگى شارالار ىسكەرلىك جانە ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جاقسارتۋعا، ەلدىڭ قارجى جۇيەسىن نىعايتۋعا جانە مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا شوعىرلاندىرىلادى.

ەكونوميكانىڭ ساپالى ءوسۋى ەلدىڭ ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋىنا ىقپال ەتەتىن فيزيكالىق ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋعا، ادامي رەسۋرستاردى دامىتۋعا جانە ينستيتۋتسيونالدىق بازانى نىعايتۋعا نەگىزدەلەدى.

الەۋمەتتىك قورعالۋ، ىشكى تۇراقتىلىق جانە ۇيلەستىرىلگەن سىرتقى ساياسات ماسەلەلەرى تاياۋداعى ونجىلدىقتا ەلدىڭ دامۋ باسىمدىقتارىنىڭ قاتارىندا ساقتالاتىن بولادى.

ارتاراپتاندىرىلعان ەكونوميكانىڭ نەگىزىندە ەل ازاماتتارىنىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ىسكە اسىرۋدىڭ باستى جەتىستىگى بولادى.

 

 

I. ستراتەگيالىق جوسپار-2020: جاھاندىق ۇردىستەر

 

الەمدىك ەكونوميكاداعى ۇردىستەر

 

ستراتەگيالىق جوسپار-2010 ازىرلەنىپ جاتقان كەزەڭدە الەمدىك ەكونوميكا وركەندەۋ ساتىسىنا ەنگەن ەدى. ستراتەگيالىق جوسپار-2020-عا دايىندىق تۇبەگەيلى وزگە — جاھاندىق ەكونوميكالىق قۇلدىراۋ جاعدايلارىندا جۇزەگە اسىرىلدى.

2007 جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا اقش-تاعى يپوتەكالىق وبليگاتسيالار نارىعىنىڭ قۇلدىراۋىنان باستالعان قارجى-ەكونوميكالىق داعدارىس ءىس جۇزىندە الەمنىڭ بارلىق مەملەكەتتەرىن قامتىدى. 2009 جىلدىڭ باسىندا الەمدىك ساۋدا كولەمىنىڭ ءوسۋ قارقىنى 50-دەن استام پايىزدىق تارماققا: جىلىنا 20 پايىزدىق جىلدىق وسىمنەن 30 پايىزدىق تومەندەۋگە دەيىن ازايدى.

جاھاندىق ەكونوميكانىڭ دامۋىن باعالاۋ ونى قالپىنا كەلتىرۋ باياۋ جۇرەدى دەگەنگە نەگىزدەلەدى. الەمدىك سۇرانىستىڭ ازايۋىنا وراي ەكسپورتتىق نارىقتاعى باسەكەلەستىك كۇشەيە تۇسەدى، ال تاۋارلاردىڭ باعاسى ورنىقتى وسەرلىكتەي جاعداي جاسالمايدى نەمەسە قالاي بولعاندا دا وتكەن ونجىلدىققا قاراعاندا اقىرىن وسەتىنى بايقالادى.

جاھاندىق ەكونوميكانىڭ بولجانىپ وتىرعان شامالى ءوسىمى مەن ەكولوگيالىق تازا ەنەرگەتيكالىق تەحنولوگيالاردىڭ وسكەلەڭ ءرولىنىڭ ۇشتاسۋى ءداستۇرلى ەنەرگيا تاسىعىشتاردىڭ الەمدىك باعاسىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلۋى مۇمكىن.

تاياۋ ونجىلدىقتا ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى الەمدىك قوعامداستىقتىڭ ۇنەمى نازار اۋداراتىن سالاسى بولادى. جاھاندىق رەتسەسسيا ازىق-تۇلىك باعاسىنىڭ 2007-2008 جىلداردا بايقالعان ءبىرشاما جوعارى دەڭگەيىمەن سالىستىرعاندا ۋاقىتشا تومەندەۋىنە الىپ كەلدى. سونىمەن قاتار، كوپتەگەن ەلدەردە ادام سانى ءوسۋىنىڭ جالعاسۋى جانە الەمدىك ەكونوميكانىڭ قالپىنا كەلۋى ازىق-تۇلىك تاۋارلارى باعالارىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى وسۋىنە الىپ كەلەدى دەپ بولجانىپ وتىر. جەر رەسۋرستارىنا باي، حالقى كوپ ەلدەردىڭ ورتاسىندا تۇرعان قازاقستان ازىق-تۇلىككە ءوسىپ وتىرعان الەمدىك سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋعا ساي بولۋ ءۇشىن وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدى ىنتالاندىرۋى ءتيىس.

جاقىن بولاشاقتا دەنساۋلىق ساقتاۋداعى جاھاندىق پروبلەمالار، ءسىرا، كۇشەيە تۇسپەك، ويتكەنى ءتۇرلى ەلدەردىڭ ادامدارى اراسىنداعى بايلانىس بارعان سايىن قارقىن الىپ كەلەدى. ناتيجەسىندە قازاقستاننىڭ اۋماعىنا ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ تاراۋ قاتەرلەرى ارتا تۇسەدى. بارلىق ەلدەر ءۇشىن اقتق/جقتب ءالى دە ايتارلىقتاي قاتەر ءتوندىرىپ وتىر. ادامداردىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن جاڭا A/H1N1 ۆيرۋسى قاۋىپتى بولىپ تۇر.

اعىمداعى جاھاندىق داعدارىس الەمدىك ەكونوميكادا ءوزارا بايلانىستىڭ جوعارى دارەجەدە بولۋىنىڭ دا ءوز كەمشىلىگى بار ەكەنىن كورسەتتى. دامىعان ەلدەردەگى قارجى جانە ەكونوميكالىق پروبلەمالاردىڭ الەمدەگى احۋالعا اسەر ەتۋىنىڭ ناتيجەلەرى ەركىن نارىقتىڭ اشىقتىعى مەن قۇندىلىقتارىنىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرى تۋرالى داۋ تۋعىزىپ وتىر. جەكەلەگەن ەلدەردىڭ الەمدىك ساۋدانىڭ دامۋىن شەكتەيتىن جانە وڭىرلەندىرۋ ۇدەرىستەرىنە ىقپال ەتەتىن پروتەكتسيونيستىك ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ ءتۇرلى نىساندارىنا ۇمتىلىستارىنىڭ كۇشەيىپ وتىرعاندىعىمەن ەسەپتەسپەۋگە بولمايدى.

كۇتىلىپ وتىرعان جاھاندىق جىلىنۋ ناتيجەسىندە كليماتتىڭ وزگەرۋ پروبلەمالارىمەن جانە اتموسفەراعا زياندى زاتتار شىعارىندىلارىن باقىلاۋ قاجەتتىلىگىمەن قاتار، قازاقستانعا وڭىرلىك پروبلەمالاردى شەشۋگە قاتىسۋعا تۋرا كەلەدى. ماسەلەن، ورتالىق ازيا جانە باتىس قىتايدىڭ ءىرى وزەندەر رەسۋرستارىن پايدالاناتىن ەلدەردە ەكونوميكالىق بەلسەندىلىك پەن حالىق سانىنىڭ ءوسۋى جالعاساتىندىقتان، ال كليماتتىڭ وزگەرۋى سۋدىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىنا قوسىمشا كەلەڭسىز ىقپال ەتەتىندىكتەن سۋدى پايدالانۋ ماسەلەلەرى وتكىرلەنە تۇسەدى. كوشى-قون، حالىقتىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋى، ساۋدا جانە قارجى قاتىناستارى سەكىلدى باسقا دا وڭىرلىك ماسەلەلەر ءبىرشاما وزەكتى بولا تۇسەدى.

 

سىن-تەگەۋرىندەر مەن مۇمكىندىكتەر

 

وتكەن ونجىلدىق ىشىندە قازاقستان ەكونوميكاسى ارتاراپتاندىرىلعان، قاۋىپسىزدىك پەن دەموكراتيا جاعدايىندا ءومىر سۇرەتىن، ءوزىنىڭ تابيعي رەسۋرستارىن بارلىق ازاماتتارىنىڭ يگىلىگى ءۇشىن پايدالاناتىن، حالقى ءبىلىمدى ءارى دەنساۋلىعى مىقتى ەلدىڭ بولاشاقتا دامۋى ءۇشىن نەگىز قالادى. بۇعان مۇناي جانە باسقا دا مينەرالدىق رەسۋرستارعا باعا قارقىندى ءوسىپ وتىرعان جاعدايدا ەكسپورتتان تۇسەتىن تابىستىڭ ۇلعايۋى ەداۋىر ىقپال ەتتى. تاياۋداعى ونجىلدىقتا ەلدىڭ ودان ءارى دامۋىنا مۇنداي جاعداي كەپىلدىك بولا بەرمەيدى.

اعىمداعى الەمدىك داعدارىس جاعدايىندا جاھاندىق ەكونوميكانىڭ بولاشاقتاعى دامۋى بارىنشا ايقىن ەمەستىگىن جانە ونى بولجاۋ مۇمكىن ەمەستىگىن تۇسىنگەندىك ەدى. جانە دە بۇل فاكتىنى ودان ءارى ەكونوميكالىق دامۋدى جوسپارلاۋ كەزىندە ەسكەرۋ كاجەت.

الەمنىڭ جەتەكشى ەكونوميكالارى اسا كۇردەلى باسەكەلەس جاعدايلاردا  جۇمىس ىستەيتىن بولادى جانە جۇمىس كۇشىنىڭ ونىمدىلىگىن، ينفراقۇرىلىمعا جانە تەلەكوممۋنيكاتسيالارعا ينۆەستيتسيا سالۋدى ارتتىرۋ، قارجى جۇيەلەرىن نىعايتۋ، مەملەكەتتىك باسقارۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، سونداي-اق بيزنەستى دامىتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋ ارقىلى كەلەسى ەكونوميكالىق اينالىمعا دايىندالۋ جونىندەگى الدىن-الۋ شارالارىن قابىلدايتىن بولادى. "قازاقستان-2030" ستراتەگياسىندا قويىلعان ءدال وسىنداي مىندەتتەر قازاقستان ءۇشىن ستراتەگيالىق تۇراقتىلىقتار بولىپ تابىلادى. كەلەسى ونجىلدىق ىشىندە قازاقستاندا وسى مىندەتتەرگە قول جەتكىزۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەتىن بولادى.

قازاقستان كومىرسۋتەك شيكىزاتىنىڭ ءىرى وندىرۋشىلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى. سونىمەن بىرگە رەسپۋبليكا ەنەرگەتيكانى تەحنولوگيالىق جاڭعىرتۋدى جانە ەنەرگيا ۇنەمدەۋدى دامىتۋدى جەدەلدەتە وتىرىپ، جاھاندىق جىلىنۋ پروبلەمالارىن شەشۋگە قاتىسادى. ەلدىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا اۋىل شارۋاشىلىعى، اسىرەسە، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋ ودان ءارى داميتىن بولادى. قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى اۋرۋلاردىڭ جاڭا تۇرلەرىنە قارسى تۇرۋعا قابىلەتتى بولادى.

ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ جانە قورشاعان ورتانى قورعاۋ مىندەتتەرى ەسكەرىلە وتىرىپ، تابيعي رەسۋرستاردى ۇتىمدى پايدالانۋ ساياساتىن قالىپتاستىرۋ ەسەبىنەن ەلدىڭ تابيعي رەسۋرستارىن، اسىرەسە، سۋ رەسۋرستارىن پايدالانۋ تيىمدىلىگى وسەدى.

قازاقستان تۇراقتى ساياسي ورتاعا، ايتارلىقتاي ەكونوميكالىق  جانە ادامي كاپيتالعا، باي تابيعي رەسۋرستارعا، نەگىزگى وندىرىستىك ينفراقۇرىلىمعا، تۇراقتى قارجى جۇيەسىنە يە بولا وتىرىپ اعىمداعى الەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىستان تۋىنداعان سىن-تەگەۋرىندەردى تەڭگەرىمدى دە ورنىقتى دامۋعا قول جەتكىزۋ ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەرگە اينالدىرۋعا قابىلەتتى.

اۋقىمدى جوسپارلاردى ىسكە اسىرۋ بيۋدجەتتىك شەكتەۋلەردىڭ كۇشەيتىلۋىنە تاپ كەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ مەملەكەتتىك ينۆەستيتسيالار كىرىستىلىگىنىڭ جوعارى دەڭگەيىنە قول جەتكىزىلەتىن جانە قابىلدانىپ وتىرعان باعدارلامالار تيىمدىلىگى ارتتىرىلاتىن بولادى.

 

II. ستراتەگيالىق جوسپار-2010: نەگىزگى ناتيجەلەر

 

ستراتەگيالىق جوسپار-2010 ونەركاسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى، كولىك، الەۋمەتتىك قورعاۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، مەملەكەتتىك سەكتور سەكىلدى ءاربىر باسىم سالا بويىنشا كۇتىلەتىن ناتيجەلەردى ايقىنداي وتىرىپ، «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋدىڭ نەگىزىن قالادى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2010 باسەكەگە قابىلەتتى ەكونوميكا قۇرۋ، ونەركاسىپتىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن دامىتۋ، سونداي-اق الەۋمەتتىك سالاداعى، ءبىرىنشى كەزەكتە، ءبىلىم بەرۋ جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگىن كەڭەيتۋ جونىندەگى مىندەتتەردى بەلگىلەدى. مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ دەڭگەيلەرى اراسىنداعى وكىلەتتىكتەردىڭ ارا-جىگىن اجىراتۋعا، اكىمشىلىك ەتۋدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا سۇيەنە وتىرىپ، مەملەكەت قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ دا وتكەن ونجىلدىق كەزەڭدەگى ماڭىزدى ستراتەگيالىق باسىمدىق بولدى. بۇل مىندەتتەردىڭ كەيبىرى ورىندالدى نەمەسە ورىندالۋعا جاقىن، الايدا مىندەتتەردىڭ ءبىر بولىگى كەلەسى ونجىلدىقتا دا وزەكتى بولىپ قالا بەرەدى.

 

جەتىستىكتەر

 

2000 جانە 2009 جىلدار ارالىعىندا قازاقستان ستراتەگيالىق جوسپار-2010-دا بەلگىلەنگەن كەيبىر ءتۇيىندى سالالاردا ايتارلىقتاي پروگرەسكە قول جەتكىزدى. ءىجو ءوسۋى جىل سايىن ورتاشا 8,5 %-دى قۇراپ، 2008 جىلى ءوزىنىڭ العاشقى مانىنەن 2,3 ەسە اسىپ ءتۇستى. 2007 جىلى ونەركاسىپ ءوندىرىسى ەكى ەسەلەۋ (ناقتى ءوسىم — 78 %) جونىندەگى ونجىلدىق كەزەڭنىڭ ماقساتتارىنا جەتتى، اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسى 1,44 ەسە ءوستى،"ول 2000 جىلعا قاراعاندا 1,5 ەسەگە ءوسۋدىڭ نىسانالى كورسەتكىشىنە قول جەتكىزدى دەپ ايتۋعا بولادى. ەكونوميكانى جەدەل ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن بەرىك نەگىز قالاندى. دامۋ ينستيتۋتتارى قۇرىلىپ، تابىستى جۇمىس ىستەۋدە، قاجەتتى زاڭناما دايىندالدى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ سالالارىندا ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولدى: تۋبەركۋلەز اۋرۋى 30 %-عا تومەندەدى، جۇمىس ىستەيتىن حالىقتى جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسىمەن قامتۋ ۇلعايدى; دەنساۋلىق ساقتاۋ مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ينفراقۇرىلىمى ەداۋىر جاڭاردى. اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق الەۋەتى ۇلعايدى. تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن تەمەن حالىقتىڭ ۇلەسى 2000 جىلعى 31,8 %-دان 2008 جىلى 12,7 %-عا دەيىن قىسقاردى. ءومىردىڭ كۇتىلەتىن ۇزاقتىعى 65-تەن 68 جىلعا دەيىن ءوستى. مەملەكەتتىك سەكتوردا ماڭىزدى رەفورمالار باستالدى. بۇل جەتىستىكتەر ستراتەگيالىق جوسپار-2020 ىسكە اسىرۋ ءۇشىن تۇراقتى نەگىز قالادى.

 

وزەكتىلىگى ساقتالىپ وتىرعان سىن-تەگەۋرىندەر

 

ستراتەگيالىق جوسپار-2010-دى ىسكە اسىرۋ كەزەڭىندە كوپتەگەن باسىم سالالار بويىنشا ايتارلىقتاي پروگرەسكە قول جەتكەنىنە قاراماستان، رەفورمالاۋدىڭ كۇن ءتارتىبىنىڭ كوپتەگەن تارماقتارى اياقتالماي قالىپ وتىر. باسەكەگە قابىلەتتى ءارى ارتاراپتاندىرىلعان ەكونوميكانى دامىتۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىرۋ ودان ءارى جالعاستىرۋدى تالاپ ەتەدى. ءبىلىم بەرۋ جەنە دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتتەرىن كورسەتۋ ساپاسى ەلى دە جاقسارتۋدى تالاپ ەتەدى. ستراتەگيالىق جوسپار-2010-دى ىسكە اسىرۋ كەزەڭىندە باستالعان مەملەكەتتىك سەكتورداعى رەفورمالار ءالى دە اياقتالماي قالىپ وتىر. مەملەكەتتىك باسقارۋ دەڭگەيلەرى اراسىنداعى وكىلەتتىكتەردىڭ اراجىگىنىڭ اجىراتىلۋى، مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى ىنتالاندىرۋلار جۇيەسىن دامىتۋ، مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ساپاسىن جانە ولارعا اكىمشىلىك ەتۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ — وسى ماسەلەلەردىڭ ءبارى ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ىسكە اسىرۋ كەزەڭىندە ودان ءارى شەشۋدى تالاپ ەتەدى.

 

 

«III. قازاقستاننىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى دامۋىنىڭ ءتۇيىندى باعىتتارى

قازاقستان 2020 جىلى

 

قازاقستان 2020 جىلى الەمدىك داعدارىستان ءبىرشاما قۋاتتى جانە باسەكەگە قابىلەتتى، ەكونوميكاسى ارتاراپتاندىرىلعان جانە حالقى بەلسەندى تۇردە جاڭا ەكونوميكاعا تارتىلا وتىرىپ شىنىققان ەلگە اينالادى.

2020 جىلعا قاراي قازاقستان ەل ەكونوميكاسىنىڭ شيكىزات ەمەس سەكتورلارىنا قوماقتى شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قولايلى ىسكەرلىك احۋال قالىپتاسقان الەمنىڭ باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى ەلۋ ەلىنىڭ قاتارىندا بولادى. ەكونوميكا كەلەسى ەكونوميكالىق داعدارىستارعا جاقسى دايىندىقتا بولادى. قازاقستان شەكتەس ەلدەرمەن جانە باسقا دا مەملەكەتتەرمەن ءوزىنىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق بايلانىستارىن نىعايتادى.

2020 جىلعا قاراي ەل ارتاراپتاندىرىلعان ەكونوميكانى دامىتۋ ءۇشىن قاجەتتى ادامي رەسۋرستارعا، سونداي-اق وتاندىق كاسىپكەرلەر مەن ەكسپورتتاۋشىلارعا قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن قاجەتتى ينفراقۇرىلىمعا يە بولادى. كولىك ينفراقۇرىلىمى مەن تەلەكوممۋنيكاتسيانى قارقىندى دامىتۋ ەسەبىنەن وزگە الەممەن ءۇزىلىسسىز بايلانىس قامتاماسىز ەتىلەدى. قازاقستاننىڭ وڭدەۋشى ونەركاسىبى، اۋىل شارۋاشىلىعى مەن قىزمەتتەر كورسەتۋ سالاسى ەكونوميكا قۇرىلىمىندا تاۋ-كەن ونەركاسىبىمەن قاتار لايىقتى ورىن الادى. الەۋمەتتىك سالادا جانە قورشاعان ورتانى قورعاۋ سالاسىندا ايتارلىقتاي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلەدى.

2020 جىلعا قاراي قازاقستان ەكونوميكاسى ناقتى ماندە 2009 جىلدىڭ دەڭگەيىنىڭ ۇشتەن بىرىنەن جوعارى وسەدى1. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ جونىندەگى جوسپارلاردى تابىستى ىسكە اسىرۋ ەسەبىنەن ەكونوميكانىڭ قايتا وڭدەۋ سالالارىنىڭ ءوسۋ كورسەتكىشتەرى 2020 جىلعا قاراي ءوندىرۋشى سالالاردىڭ ءوسۋ كورسەتكىشتەرىنەن جوعارى نەمەسە ولارعا تەڭ بولادى.

ويلاستىرىلعان ماكروەكونوميكالىق ساياسات جۇرگىزۋ ناتيجەسىندە 2020 جىلعا قاراي التىن-ۆاليۋتا رەزەرۆتەرىنىڭ دەڭگەيى (قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قورىنىڭ اكتيۆتەرىن قوسپاعاندا) ءۇش ايلىق يمپورتتان نەمەسە (قانداي كورسەتكىشتىڭ جوعارى بولاتىنىنا قاراي) ەل ەكونوميكاسىنىڭ مەملەكەتتىك جانە كورپوراتيۆتىك سەكتورلارىنىڭ قىسقا مەرزىمدى (1 جىلعا دەيىنگى) سىرتقى بورىشىنىڭ كولەمىنەن تومەن بولمايدى. ۇلتتىق قوردىڭ اكتيۆتەرى ءىجو-ءنىڭ كەمىندە 30%-ىن قۇرايدى. وسى كەزەڭدە ينفلياتسيا جىلىنا ورتا ەسەپپەن 5-8% دەڭگەيىندە ساقتالىپ تۇرادى. ايىرباس باعامى ساياساتى قازاقستاندىق ەكونوميكانىڭ ىشكى جانە سىرتقى باسەكەگە قابىلەتتىلىگىنىڭ تەڭگەرىمىن قامتاماسىز ەتەدى.

2020 جىلعا قاراي تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن تومەن حالىقتىڭ ۇلەسى 8%-عا تومەندەيدى. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارى، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدار، ايەلدەر، بالالار مەن جاستار وزدەرىنىڭ بارىنشا قورعالعانىن سەزىنەدى جانە وزدەرىنىڭ قوعامداعى مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتە الادى.

قابىلدانىپ جاتقان شارالاردىڭ ناتيجەسiندە 2020 جىلعا قاراي وتباسى-تۇرمىستىق قاتىناستارسالاسىندا ايەلدەرگە قاتىستى جاسالعان قىلمىستاردىڭ ۇلەس سالماعى 9,7%-عا دەيىن جانە كامەلەتكە تولماعاندارعا قاتىستى قىلمىستاردىڭ ۇلەس سالماعى 2,2%-عا دەيىن ازايادى.

بالاباقشادان ۋنيۆەرسيتەتكە دەيىن ساپالى ءبىلىم بەرۋ بۇكىل ەل بويىنشا قولجەتىمدى بولادى، حالىق دەنساۋلىعىنىڭ جاي-كۇيى ايتارلىقتاي جاقسارادى. دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتتەرى الەمنىڭ ۇزدىك ستاندارتتارىنا ساي بولادى. قازاقستاندىقتار بارىنشا سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستانىپ، تەمەكى شەگەتىندەر مەن الكوگولدى اسىرا پايدالاناتىندار سانى ازايادى. قوعامنىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنىڭ بارلىق سالالارىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانۋ دايەكتى جانە كەزەڭ-كەزەڭىمەن كەڭەيەدى. ءارتۇرلى ەتنوستىق توپتار مەن ءدىني كونفەسسيا وكىلدەرى ىشكى تۇراقتىلىق، قاۋىپسىزدىك، بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم جاعدايىندا ءومىر سۇرەتىن بولادى.

 

 

 

 

 

قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنىڭ، گۇلدەنۋى مەن قاۋىپسىزدىگىنىڭ ورنىقتى تۇعىرى: ءتۇيىندى بەس باعىت

 

تاياۋ ونجىلدىقتا ءتۇيىندى بەس باعىت مەملەكەت قىزمەتىندەگى باسىمدىقتار بولادى:

1) داعدارىستان كەيىنگى دامۋعا دايىندىق;

2) يندۋستريالاندىرۋ مەن ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ارقىلى ءارتاراپتاندىرۋدى جەدەلدەتۋ ەسەبىنەن ەكونوميكانىڭ ورنىقتى ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋ;

3) بولاشاققا ينۆەستيتسيالار - ورنىقتى ەكونوميكالىق وسۋگە، قازاقستاندىقتاردىڭ وركەندەۋى مەن الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن ادامي كاپيتالدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ;

4) حالىقتى ساپالى الەۋمەتتىك جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق كورسەتىلەتىن قىزمەتتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ;

5) ۇلتارالىق كەلىسىمدى، قاۋىپسىزدىكتى، حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ ورنىقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ.

ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋگە دايىندىق پروتسەسىندە قازاقستان ونىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن رەفورمالاردى جەدەلدەتىپ ىسكە اسىرۋعا ءتيىس. ءبىرىنشى ءتۇيىندى باعىت - داعدارىستان كەيىنگى دامۋعا دايىندىق - ناتيجەسىن ونجىلدىق كەزەڭنىڭ باسىندا بايقاۋعا بولاتىن شارالاردى قامتيدى. بۇل - ءبىرشاما قولايلى بيزنەس ورتا قۇرۋ، قارجى سەكتورىن نىعايتۋ جانە قۇقىقتىق جۇيەنى جەتىلدىرۋ.

ەكىنشى ءتۇيىندى باعىت شەڭبەرىندەگى ءىس-قيمىلدار ەلدى ۇدەمەلى يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ناتيجەسىندە قازاقستان ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋدى جەدەلدەتۋگە ىقپال ەتەتىن بولادى. بۇل ەكونوميكالىق مودەلدى وزگەرتۋگە جانە ەكستەنسيۆتى، شيكىزاتتىق دامۋ جولىنان يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋعا كوشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ەلدى ينفراقۇرىلىمدىق دامىتۋ جوسپارلارى ەكونوميكانى ۇدەمەلى ارتاراپتاندىرۋعا جانە ەلگە شەتەل ينۆەستيتسيالارىن تارتۋعا ىقپال ەتەتىن ەنەرگەتيكا، كولىك جانە تەلەكوممۋنيكاتسيا سالالارىن جاڭعىرتۋعا شوعىرلانادى.

ادامي رەسۋرستاردىڭ سانى مەن ساپاسى كەز كەلگەن ەلدىڭ بولاشاعىن ايقىندايتىن نەگىز قۇرۋشى فاكتورلار بولىپ تابىلادى. ادامي كاپيتال - بۇل يننوۆاتسيالاردىڭ جانە ەكونوميكانىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى. ءۇشىنشى باعىت - بولاشاققا ينۆەستيتسيالار - قازاقستاننىڭ ادامي رەسۋرستارىنىڭ ساپاسىن ۇزاق مەرزىمدى كەزەڭدە ارتتىرۋ ءۇشىن قاجەتتى شارالاردى قامتيتىن بولادى.

ءتورتىنشى ءتۇيىندى باعىت - ازاماتتار ءۇشىن قىزمەتتەر كورسەتۋ شەڭبەرىندە - حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى ءتيىمدى كورسەتۋ جونىندەگى شارالار كۇشەيتىلەتىن بولادى.

بەسىنشى ءتۇيىندى باعىت - ۇلتارالىق كەلىسىم، قاۋىپسىزدىك، حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ تۇراقتىلىعى شەڭبەرىندە - ىشكى تۇراقتىلىقتى، قاۋىپسىزدىكتى، بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى نىعايتۋ، بەيبىتسۇيگىش سىرتقى ساياساتتى دامىتۋ جونىندەگى شارالار كوزدەلەتىن بولادى.

قازاقستاننىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى دامۋىنىڭ ءتۇيىندى بەس باعىتىنىڭ نەگىزى ۇتىمدى ماكروەكونوميكالىق ساياسات بولىپ تابىلادى. ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋ جانە ءارتاراپتاندىرۋ، ونىڭ «قىزىپ كەتۋىن» بولدىرماۋ ءۇشىن قولايلى جاعدايلار جاساۋ ماقساتىندا ەكونوميكانىڭ ءوسۋى كەزەڭىندە مەملەكەتتىڭ شىعىستارىن ازايتۋدى جانە ولاردى ەكونوميكالىق باسەڭدەۋ كەزەڭىندە ۇلعايتۋدى كوزدەيتىن انتيتسيكلدى فيسكالدىق ساياسات جۇرگىزىلەتىن بولادى. بۇل رەتتە كەلەسى ونجىلدىق كەزەڭنىڭ سوڭىنا قاراي بيۋدجەتتىڭ مۇناي ەمەس تاپشىلىعى ءىجو-گە قاتىستى 3%-دان اسپايدى. اقشا-كرەديت ساياساتى ينفلياتسيانى تەجەۋ جونىندەگى شارالاردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالاتىن بولادى. ۆاليۋتالىق ايىرباس باعامىنىڭ ساياساتى قازاقستاندىق ەكونوميكانىڭ ىشكى جانە سىرتقى باسەكەگە قابىلەتتىلىگى اراسىنداعى تەڭگەرىمدى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالادى.

 

 

ءتۇيىندى باعىت: داعدارىستان كەيىنگى دامۋعا دايىندىق

 

جاھاندىق قايتا ورلەۋ كەزەڭىندە قازاقستانداعى ىسكەرلىك احۋال ەلدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىنىڭ ورنىقتى نەگىزىن قامتاماسىز ەتەدى. ول ەكونوميكانى جەدەلدەتىپ ءارتاراپتاندىرۋ جانە وتاندىق بيزنەستى دامىتۋ ءۇشىن اۋقىمدى ينۆەستيتسيالاردى تارتۋعا ىقپال ەتەتىن شەشۋشى فاكتور بولىپ تابىلادى. ورنىقتى قارجى جۇيەسى جانە سەنىمدى قۇقىقتىق ورتا دا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدا سىندارلى ءرول اتقارادى.

 

 

بيزنەس ورتانى جاقسارتۋ

 

ستراتەگيالىق جوسپار - 2020-نى ىسكە اسىرۋدىڭ العاشقى جىلدارى مەملەكەت وتاندىق كاسىپكەرلەر، سول سياقتى حالىقارالىق ينۆەستورلار ءۇشىن دە بيزنەس جۇرگىزۋدىڭ قۇنىن ازايتۋعا باعىتتالعان بەلسەندى شارالارعا باستاما جاسايدى. اكىمشىلىك راسىمدەردىڭ وڭتايلى شەڭبەرىن بەلگىلەپ جانە ولاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ اشىقتىعىن ارتتىرا وتىرىپ، مەملەكەت تورەشىلدىك پەن سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ قازاقستانداعى ىسكەرلىك احۋالدىڭ ماڭىزدى اسپەكتىلەرىنە ىقپال ەتۋىن تومەندەتۋگە ۇمتىلاتىن بولادى.

 

 

بيزنەس ورتانى جاقسارتۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

قارجى سەكتورىن نىعايتۋ

 

قازاقستاننىڭ قارجى جۇيەسىنىڭ ودان ءارى دامۋى اعىمداعى جاھاندىق داعدارىستىڭ نەگىزگى قورىتىندىلارىن ەسكەرەتىن بولدى:

1) كەز كەلگەن قارىز الۋ كوممەرتسيالىق، قارجىلىق جانە ۆاليۋتالىق تاۋەكەلدەردى باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قاتاڭ پرۋدەنتسيالدى ستاندارتتارعا جانە اشىقتىق تالاپتارىنا نەگىزدەلۋى ءتيىس;

2) حالىقارالىق كاپيتال نارىقتارىنا قولجەتىمدىلىك بانك سەكتورىنىڭ جانە مەملەكەت قاتىساتىن زاڭدى تۇلعالاردىڭ سىرتقى بورىشىنىڭ دەڭگەيىن جاۋاپتى باسقارۋدى تالاپ ەتەدى;

3) ەل ىشىندەگى جيناقتار دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋى ورنىقتى، اشىق جانە ءتيىمدى رەتتەلۋگە ءتيىس قارجى جۇيەسىنە دەگەن سەنىمنىڭ نىعايۋىنا بايلانىستى.

ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋ كەزەڭىندە قارجى سەكتورىن مەملەكەتتىك قولداۋ ساقتالادى، الايدا بىرتە-بىرتە جەكە باستاماعا ورىن بەرە وتىرىپ، تىكەلەي مەملەكەتتىك قاتىسۋ ازاياتىن بولادى.

وتاندىق قارجى جۇيەسىندەگى ودان ءارى رەتتەۋ بارىنشا تولىق جانە قارجى سەكتورىنىڭ ماكروەكونوميكالىق بايلانىستارىن جان-جاقتى ەسكەرەتىن بولادى. بەلسەندى ەكونوميكالىق ورلەۋ كەزەڭىندە پرۋدەنتسيالدىق نورماتيۆتەر باسەڭدەۋ جاعدايىندا جيناقتالعان الەۋەتتى پايدالانۋ ءۇشىن قاتاڭداتىلاتىن بولادى.

جالپى العاندا، قارجى سەكتورىنىڭ دامۋى ەلدىڭ ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋى ءۇشىن قارجى رەسۋرستارىن تارتۋعا باعدارلانادى.

قور جاساۋدىڭ ىشكى كوزدەرى حالىقتىڭ جانە وتاندىق كاسىپورىنداردىڭ بوس رەسۋرستارى ەسەبىنەن كوبەيتىلەتىن بولادى. ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى قارجىلاندىرۋ كوزدەرى رەتىندە رەسۋرستاردى تارتۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار جاساۋ ارقىلى نىعايتىلاتىن مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك تەتىكتەرىنىڭ ءرولى مەن ماڭىزى ارتادى.

ەلدىڭ قارجى سەكتورىنا دەگەن سەنىمىن ورنىقتىرۋ جانە ولارعا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر اياسىن كەڭەيتۋ جونىندە بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزىلەتىن بولادى. قارجى قىزمەتتەرىن تۇتىنۋشىلار مەن ينۆەستورلاردىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋ تەتىكتەرىن كەڭەيتۋگە، قارجى ۇيىمدارىندا ىشكى باقىلاۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسى مەن تاۋەكەل-مەنەدجمەنتتى ەنگىزۋگە، سونداي-اق ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋعا ايرىقشا كوڭىل بولىنەدى.

ىشكى رەسۋرستاردىڭ ءوسۋ شاماسىنا قاراي جوبالىق ينۆەستيتسيالاۋ قۇرالدارىن قوسا العاندا، قارجى قۇرالدارىنىڭ كەڭ اۋقىمى بار قور نارىعى ودان ءارى داميدى. مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك جانە يسلامدىق قارجىلاندىرۋ قور نارىعىن دامىتۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىن بولادى. بۇعان قۇندى قاعازدار اينالىسىنىڭ بارابار كولەمىن قامتاماسىز ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇندى قاعازدار نارىعىنىڭ ودان ءارى دامۋى دا سەپتىگىن تيگىزەدى.

قازاقستاننىڭ تولىققاندى قور نارىعىن قالىپتاستىرۋ جانە ونىڭ حالىقارالىق كاپيتال نارىعىمەن ىقپالداسۋى شەڭبەرىندە الماتى قالاسىنىڭ وڭىرلىك قارجى ورتالىعى ودان ءارى داميتىن بولادى. ستراتەگيالىق پەرسپەكتيۆادا مەملەكەت حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس كەلەتىن الماتى قالاسىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتى قارجى ورتالىعىن دامىتۋ جانە ونىڭ ازياداعى جەتەكشى 10 قارجى ورتالىعىنىڭ توبىنا كىرۋى ءۇشىن قاجەتتى جاعداي جاسايدى.

جالپى العاندا، ەلدىڭ قارجى سەكتورىن دامىتۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارجى سەكتورىن دامىتۋدىڭ داعدارىستان كەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان تۇجىرىمداماسىنا سايكەس جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى.

 

 

قارجى سەكتورىن دامىتۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

سەنىمدى قۇقىقتىق ورتا قالىپتاستىرۋ

 

سەنىمدى قۇقىقتىق ورتاعا زاڭنىڭ ۇستەمدىك ءپرينتسيپىن مۇلتىكسىز ساقتاۋ ارقىلى قول جەتكىزىلەدى جانە ول ازاماتتار مەن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ وزدەرىنىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىنىڭ ءسوزسىز قورعالۋىنا دەگەن سەنىمدىلىگىن، بيزنەستى جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە جەكە قاۋىپسىزدىكتى سەزىنۋىن، ترانزاكتسيالىق شىعىنداردىڭ تومەن بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى، ىشكى جانە سىرتقى ينۆەستيتسيالاردى ىنتالاندىرادى.

ۇلتتىق قۇقىقتىق جۇيەنى جاڭعىرتۋ جانە ونى ۇزدىك حالىقارالىق پراكتيكاعا سايكەس كەلتىرۋ، سونداي-اق ادام، انا مەن بالا، كاسىپكەرلىك پەن مەملەكەت قۇقىقتارىنىڭ سەنىمدى قورعالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا مىناداي سالالارداعى رەفورمالارعا نازار اۋدارىلادى:

1) سوت جۇيەسىنىڭ اشىقتىعىن جانە تاۋەلسىزدىگىن، سوت كورپۋسىنىڭ بەيتاراپتىعى مەن كاسىپقويلىعىن ارتتىرۋ;

2) زاڭنامانى جەتىلدىرۋ جانە نورما تۇزۋشىلىك ساپاسىن ارتتىرۋ;

3) حالىقتىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتىنىڭ دەڭگەيىن، ونىڭ ىشىندە سوت جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىپتىك مادەنيەتىن ارتتىرۋ جانە ازاماتتاردىڭ بىلىكتى زاڭ كومەگىنە ناقتى قول جەتكىزۋىن قامتاماسىز ەتۋ.

وتاندىق قۇقىقتىق جۇيەنى جاڭعىرتۋدىڭ تۇجىرىمدى ۇستانىمدارى جانە ونىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى دامۋىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2010 جىلدان 2020 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان قۇقىقتىق ساياسات تۇجىرىمداماسىندا ايقىندالعان.

 

 

سوت جۇيەسى

 

سوت جۇيەسىن ودان ءارى رەفورمالاۋ سوتتاردىڭ شىنايى تاۋەلسىزدىگى، سوت تورەلىگىن اتقارۋدى ءتيىمدى قوعامدىق باقىلاۋ، سۋديالاردىڭ كاسىپقويلىعى مەن بەيتاراپتىعى، سوت ءىسىن جۇرگىزۋدى وڭايلاتۋ جانە تىم ارتىق رەگلامەنتتەۋدى الىپ تاستاۋ پرينتسيپتەرىمەن جۇرگىزىلەدى، ونىڭ ناتيجەسىندە قوعامنىڭ سوت جۇيەسىنە دەگەن سەنىمىنىڭ جوعارى دارەجەسىنە قول جەتكىزىلىپ، سوتتاردىڭ جۇمىس ىستەۋ تيىمدىلىگى ارتادى. سوت تورەلىگىن جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە سوت يەرارحياسىنىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىندە جانە ساتىلارىندا سۋديالار تاۋەلسىزدىگىنىڭ ۇيىمدىق-قۇقىقتىق كەپىلدىكتەرى قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى.

 

 

سوت جۇيەسىن رەفورمالاۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

 

 

 

زاڭنامانى جانە نورما تۇزۋشىلىكتى جەتىلدىرۋ

 

مىنالار زاڭنامانى جانە نورما تۇزۋشىلىكتى جەتىلدىرۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارى بولادى:

1) قازاقستاننىڭ زاڭنامالىق بازاسىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ، ونىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ءارى كوديفيكاتسيالاۋ ارقىلى جۇيەلەندىرۋ، ەسكىرگەن جانە قايتالاناتىن نورمالاردى الىپ تاستاۋ، قۇقىقتىق رەتتەۋدەگى ولقىلىقتاردى جويۋ جانە سىلتەمە نورمالاردى بارىنشا ازايتۋ، تىكەلەي قولدانىلاتىن زاڭداردى قابىلداۋ پراكتيكاسىن كەڭەيتۋ ارقىلى جۇيەلەۋ;

2) نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردى ازىرلەۋگە تاۋەلسىز ساراپشىلاردى، ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتوردىڭ وكىلدەرىن نەعۇرلىم كەڭىرەك تارتۋ، وسى سالادا وزىق بىلىمدەردى قولدانا وتىرىپ، عىلىمي ساراپتامالاردى جۇرگىزۋ نەگىزىندە نورما تۇزۋشىلىك پروتسەسىندەگى كاسىبيلىكتى كۇشەيتۋ.

 

 

زاڭنامانى جانە نورما شىعارۋدى جەتىلدىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

قۇقىقتىق مادەنيەت جانە ازاماتتاردىڭ بىلىكتى زاڭ كومەگىنە قولجەتىمدىلىگى

 

قۇقىقتىق مادەنيەتتىڭ جوعارى بولۋى ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق باعدارلانۋىن قامتاماسىز ەتەدى جانە كەز كەلگەن زاڭ بۇزۋشىلىقتارعا، ونىڭ ىشىندە ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنىڭ بۇزىلۋىنا توزبەۋىن قالىپتاستىرادى. ول، ەڭ الدىمەن، حالىقتىڭ قۇقىقتىق ساناسىنىڭ دامۋ دەڭگەيىنە بايلانىستى.

ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساناسىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىڭ نەگىزگى كۇش-جىگەرى قۇقىقتىق ناسيحاتتى (قوعامدىق زاڭدىق ءبىلىم بەرۋدى جانداندىرۋ) كەڭەيتۋگە جانە ازاماتتىق قوعامنىڭ ءتيىمدى ينستيتۋتتارىن دامىتۋعا باعىتتالادى.

قازاقستاندىق قوعامنىڭ جوعارى قۇقىقتىق مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ شەڭبەرىندە ادۆوكاتتاردىڭ، سوت جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىپتىك مادەنيەتىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋعا، ولاردىڭ ساپالى كاسىپتىك دايارلىعىنا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.

بۇل رەتتە تاياۋداعى ونجىلدىقتا مەملەكەت حالىقتىڭ بىلىكتى زاڭ كومەگىنە قول جەتكىزۋىن كەڭەيتۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى جاعدايلاردى جاسايدى.

 

 

حالىقتىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋ جانە ازاماتتاردىڭ بىلىكتى زاڭ كومەگىنە ناقتى قول جەتكىزۋىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

ءتۇيىندى باعىت: ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدى جەدەلدەتۋ

 

ستراتەگيالىق جوسپار - 2020-نى ىسكە اسىرۋ كەزەڭىندە ۇدەمەلى يندۋستريالاندىرۋ جولىمەن ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ جەدەلدەتىلەدى.

ەكونوميكاداعى ەڭبەك ونىمدىلىگىن كەشەندى ارتتىرۋعا باعىتتالعان ەلدى يندۋستريالاندىرۋ مىناداي باعىتتار بويىنشا جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى:

1) شيكىزات وندىرىستەرىن كەيىننەن نەعۇرلىم جوعارى بولىنىستەرگە وتكىزە وتىرىپ، ءداستۇرلى سالالاردى: مۇناي-گاز سەكتورىن، تاۋ-كەن مەتاللۋرگياسى كەشەنىن، اتوم جانە حيميا ونەركاسىبىن دامىتۋ;

2) جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ، ۇلتتىق كومپانيالار مەن مەملەكەتتىڭ سۇرانىسىنا نەگىزدەلگەن سەكتورلاردى: ماشينا جاساۋدى، قۇرىلىس يندۋسترياسىن، قورعانىس ونەركاسىبىن، فارماتسەۆتيكانى دامىتۋ;

3) شيكىزات سەكتورىنا بايلانىستى ەمەس جانە نەگىزىنەن ەكسپورتقا باعدارلانعان وندىرىستەردى: اگروونەركاسىپتىك كەشەندى، جەڭىل ونەركاسىپتى، ءتۋريزمدى دامىتۋ;

4) الەمدىك ەكونوميكادا الداعى 15-20 جىلدا باسىم ءرول اتقاراتىن «بولاشاقتىڭ ەكونوميكاسى» باعىتتارىن: اقپاراتتىق، كوممۋنيكاتسيالىق جانە عارىش تەحنولوگيالارىن، بيوتەحنولوگيالاردى، بالامالى ەنەرگەتيكانى دامىتۋ.

قازاقستاندى يندۋستريالاندىرۋ قولايلى ەكونوميكالىق ورتانى قالىپتاستىرۋمەن جانە تابىستى يندۋستريالاندىرۋدىڭ ايقىن قاعيداتتارىن ساقتاۋمەن، ونىڭ ىشىندە عارىش قىزمەتتەرىنىڭ الەمدىك نارىعىنداعى قازاقستاننىڭ ۇلەسىن ارتتىرۋمەن بىرگە جۇرەدى.

 

 

قولايلى ەكونوميكالىق ورتا قالىپتاستىرۋ

 

قولايلى ەكونوميكالىق ورتاعا ۇتىمدى ماكروەكونوميكالىق ساياساتپەن، ءتيىمسىز جوبالارعا قارسى ءىس-قيمىل جۇيەسىن قۇرۋمەن، ۇلتتىق يننوۆاتسيالىق جۇيەنى قالىپتاستىرۋمەن، ونىڭ ىشىندە عىلىمي-زەرتتەۋلەر مەن تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق جوبالار (بۇدان ءارى - عزتكج) جۇيەسىن جەتىلدىرۋمەن قولداۋ جاسالادى.

 

 

ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدى قولداۋ ءۇشىن ماكروەكونوميكالىق باسقارۋ

 

قازاقستان شيكىزات رەسۋرستارىن ءىرى ەكسپورتتاۋشى رەتىندە شيكىزاتتى ەكسپورتتاۋدان تۇسەتىن قارجىنى پايدالانۋ مەن ەكونوميكانىڭ بارلىق سالالارىندا وسۋگە ىقپال ەتەتىن ماكروەكونوميكالىق جاعدايدى جاساۋ اراسىنداعى تەڭگەرىمدى قامتاماسىز ەتەدى.

تابيعي رەسۋرستاردان تۇسكەن پايدانى تەز جۇمساۋ ۆاليۋتانىڭ ايىرباس باعامىن جوعارىلاتادى جانە «ەكونوميكانىڭ ساۋدالاسپايتىن سالالارىن» (قارجى سەكتورى، جىلجىمايتىن مۇلىكپەن وپەراتسيالار جانە قىزمەت كورسەتۋ سالاسى) دامىتۋعا جەتەلەيدى. قازاقستاندا ۆاليۋتالىق باعامدى باقىلاۋدى جوعالتۋ سالدارىنان كەزىندە جاندانعان اگروونەركاسىپتىك كەشەنىنىڭ جانە وڭدەۋشى ونەركاسىبىن ءىس جۇزىندە جوعالۋىنا تاپ بولعان تابيعي رەسۋرستارعا باي باسقا ەلدەردىڭ تاجىريبەسى ەسكەرىلەدى.

وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قورىنىڭ جۇمىس ىستەۋ تۇجىرىمداماسى جەتىلدىرىلىپ، ونىڭ ساقتاندىرۋشى فۋنكتسياسى كۇشەيتىلەدى.

 

 

ءتيىمسىز جوبالارعا قارسى ءىس-قيمىل

 

ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدى جەدەلدەتۋ پروتسەسىندە مەملەكەت ءتيىمسىز جوبالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋىنا قارسى تۇرادى. مەملەكەتتىك قاراجاتتى جۇمساۋ پروتسەسىنىڭ اشىقتىعى مەن ايقىندىعى ارتادى. مەملەكەتتىك قارجىلاندىرۋدى الاتىن بارلىق جوبالار ءۇشىن قارجىلىق جانە ەكونوميكالىق رەنتابەلدىلىك ستاندارتتارى ەنگىزىلەدى. مەملەكەت قارجىلاندىراتىن ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى باعالاۋ شەتەلدىك وڭ تاجىريبەنى ەسكەرە وتىرىپ كۇشەيتىلەدى.

 

 

ۇلتتىق يننوۆاتسيالىق جۇيەنى قۇرۋ

 

شەتەلدىك تاجىريبەنى تالداۋ الەمنىڭ بارلىق ۇزدىك يننوۆاتسيالىق جۇيەلەرىنىڭ ءبارى، كوپ جاعدايدا قوماقتى مەملەكەتتىك قولداۋعا يە بولاتىنىن ايعاقتايدى.

مەملەكەت ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ شەڭبەرىندە ۇلتتىق يننوۆاتسيالىق جۇيەنىڭ قالىپتاسۋىن مىناداي قاعيداتتارمەن قامتاماسىز ەتەدى:

1) الەمدىك دەڭگەيدەگى ۋنيۆەرسيتەتتەر قۇرۋ جانە عزتكج-نىڭ وزىق جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەتتىك عىلىمدى ودان ءارى دامىتۋ;

2) گرانتتار جۇيەسى نەگىزىندە مەملەكەت ءۇشىن باسىم عزتكج قارجىلاندىرۋ. ەلدىڭ يندۋستريالاندىرۋ باسىمدىقتارىنا سايكەس عزتكج باسىمدىقتارىن ايقىنداۋدى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ جانىنداعى جوعارى عىلىمي-تەحنيكالىق كوميسسيا جۇزەگە اسىرادى;

3) شەتەل ماماندارىن قوسا العاندا، ساراپشىلاردى تارتا وتىرىپ، گرانتتارعا وتىنىمدەردى باعالاۋدىڭ ترانسپارەنتتى پروتسەسىن ەنگىزۋ;

4) ۇلتتىق قاجەتتىلىكتەرگە بەيىمدەلگەن ءتيىمدى شەتەلدىك تەحنولوگيالاردى قولدانۋ.

 

 

تابىستى يندۋستريالاندىرۋ قاعيداتتارى

 

قازاقستاندى يندۋستريالاندىرۋ مىناداي قاعيداتتارعا نەگىزدەلەدى:

1) مەملەكەتتىك جانە جەكەشە سەكتورلاردىڭ رولدەرىن ناقتى ايقىنداۋ;

2) كومپانيالار مەن مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتىنىڭ اشىقتىعىن بارىنشا ارتتىرۋ;

3) تاۋارلاردىڭ ساپاسىن جانە جۇمىستار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتىڭ ونىمدىلىگىن ءوسىرۋدىڭ، ولاردىڭ قۇنىن تومەندەتۋدىڭ جەتەكشى فاكتورى رەتىندە باسەكەلەستىكتى قامتاماسىز ەتۋ.

ەلدىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرىن قورعاۋ مەن ىلگەرىلەتۋدىڭ سەنىمدى جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ، وتاندىق تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر ءۇشىن سىرتقى نارىقتارعا قولجەتىمدىلىك جاساۋ جانە جوسىقسىز باسەكەلەستىكتى جويۋ ماقساتىندا ءتيىمدى ساۋدا ساياساتى جۇرگىزىلەدى.

ءوزارا ساۋدانى دامىتۋ، وتاندىق ونىمدەردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىگىن ارتتىرۋ مەن ينۆەستيتسيالاردىڭ وسۋىنە جاردەمدەسۋ ماقساتىندا قازاقستان تمد-داعى ىقپالداسۋ پروتسەستەرىنىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى بولادى. 2010 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كۇشىنە ەنگەن رەسەيمەن جانە بەلارۋسپەن كەدەن وداعىنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋى سەرپىندى جوبا بولىپ تابىلادى. ءۇش ەلدىڭ ىقپالداسۋىنىڭ كەلەسى كەزەڭى بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتى قالىپتاستىرۋ بولدى.

2012 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتىڭ قۇقىقتىق بازاسىن قالىپتاستىراتىن كەلىسىمدەر كۇشىنە ەندى. قازىرگى ۋاقىتتا بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتى، ونىڭ ىشىندە كەلىسىمدەردىڭ قۇقىقتىق ەرەجەلەرىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلۋدە.

تمد-داعى وڭىرلىك ەكونوميكالىق بىرلەستىكتەردى قولداي وتىرىپ، رەسپۋبليكا دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا ەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋ باسىمدىقتارىنا ساي كەلەتىندەي تالاپتارمەن كىرۋ پروتسەستەرىن جەدەلدەتەدى.

 

 

ءارتاراپتاندىرۋدىڭ باسىمدىقتارى

 

ءبىرىنشى كەزەڭدە (2010 - 2014 جىلدار) وتاندىق ەكونوميكانى ۇدەمەلى ءارتاراپتاندىرۋ، ءبىرىنشى كەزەكتە، جەتى باعىت بويىنشا ىسكە اسىرىلادى. بۇل - اگروونەركاسىپتىك كەشەن جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋ; قۇرىلىس يندۋسترياسى جانە قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ ءوندىرىسى; مۇنايدى وڭدەۋ جانە مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ ينفراقۇرىلىمى; مەتاللۋرگيا جانە دايىن مەتالل ونىمدەرىن ءوندىرۋ; حيميا، فارماتسەۆتيكا جانە قورعانىس ونەركاسىبى; ەنەرگەتيكا; كولىك جانە تەلەكوممۋنيكاتسيا.

وسى باعىتتار، سونداي-اق تۋريزم يندۋسترياسىن جانە ماشينا جاساۋدى دامىتۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسىن ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامىتۋدىڭ 2010 - 2014 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ باسىمدىقتارى بولادى.

ەكىنشى كەزەڭدە (2015 - 2019 جىلدار) ءارتاراپتاندىرۋدىڭ باسىم باعىتتارى مەن ءتۇيىندى كورسەتكىشتەرى قازاقستان رەسپۋبليكاسىن ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامىتۋدىڭ 2010 - 2014 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ناتيجەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ ايقىندالاتىن بولادى.

ەكونوميكانى تابىستى ءارتاراپتاندىرۋ رەسپۋبليكانىڭ ورنىقتى دامۋىمەن تىعىز بايلانىستى، ونىڭ ىشىندە:

1) جاڭارتىلاتىن رەسۋرستار مەن ەنەرگيا كوزدەرى نەگىزىندە قازىرگى زامانعى تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ. جەل ەنەرگەتيكاسىن، كۇن ەنەرگەتيكاسى مەن گەوتەرمالدىق ەنەرگەتيكانى دامىتۋ ءۇشىن ىنتالاندىرۋشى جاعدايلار جاسالادى، سۋ رەسۋرستارىن بىرىگىپ باسقارۋ قاعيداتتارىن ەسكەرە وتىرىپ، ەلدىڭ سۋ رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ تەحنولوگيالارى ەنگىزىلەدى، سونداي-اق حالىقتى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندە ودان ءارى ءىس-قيمىل جاسالادى;

2) ينۆەستيتسيالار تارتۋ، ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋ، انتروپوگەندىك جۇكتەمەنىڭ كەلەڭسىز اسەرىن ازايتۋ، تابيعاتتى پايدالانۋشىلاردىڭ قورشاعان ورتاعا ەميسسيانى ازايتۋ جونىندەگى جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋ، قالدىقتاردى كەشەندى قايتا وڭدەۋ ماسەلەلەرىن دە قامتي وتىرىپ، ورنىقتى دامۋدى باسقارۋ جۇيەسىن وڭتايلاندىرۋ جانە تومەن كومىرتەكتى ەكونوميكانىڭ «جاسىل» ساياساتىن ەنگىزۋ.

ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ەكونوميكالىق الەۋەتتىڭ ۇتىمدى اۋماقتىق ۇيىمداستىرىلۋىن قۇرۋ مەن حالىقتىڭ تىنىس-تىرشىلىگى ءۇشىن قولايلى جاعدايلار جاساۋ ماقساتىندا ەكونوميكالىق ءوسۋ ورتالىقتارىن قالىپتاستىرۋ جونىندەگى جوسپارلارمەن ۇيلەستىرىلەدى.

قازاقستاننىڭ ەلورداسى - استانانىڭ ودان ءارى دامۋىنا ەرەكشە ءمان بەرىلەتىن بولادى. استانا قالاسىنىڭ ورنىقتى دامۋىنىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى بەكىتىلگەن ستراتەگيالىق جوسپارىنا سايكەس باستى مىندەتى قازاقستاننىڭ استاناسىن باسەكەگە قابىلەتتى ەكونوميكاسى، ەل ازاماتتارى مەن تۋريستەر ءۇشىن تارتىمدى، قولايلى قورشاعان ورتاسى بار قالا رەتىندە قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. ستراتەگيالىق جوسپار-2020 ىسكە اسىرۋ كەزەڭىندە استانا قالاسىنىڭ 2030 جىلعا قاراي الەمنىڭ ەڭ باسەكەگە قابىلەتتى 30 قالاسىنىڭ قاتارىنا كىرۋى ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار جاسالادى.

ەلدىڭ باسقا ايماقتارىن دامىتۋ بويىنشا ولاردىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن نىعايتۋعا باعىتتالعان شارالار قابىلداناتىن بولادى.

 

 

ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارى

 

 

 

اگروونەركاسىپتىك كەشەن جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋ

 

جەر رەسۋرستارىنا باي قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن دامىتۋ جاعىنان ۇزاق مەرزىمدى سالىستىرمالى باسىمدىعى بار. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى وڭدەۋدەگى قوسىلعان قۇندى ۇلعايتۋ جونىندەگى جۇمىس جالعاسادى. اۋىل شارۋاشىلىعىندا سۋدى ءتيىمدى پايدالانۋدىڭ ارتۋىمەن قاتار، وسىمدىك شارۋاشىلىعىن جاھاندىق جىلىنۋدىڭ ىقتيمال سالدارىنا بەيىمدەۋ جونىندەگى شارالار ىسكە اسىرىلادى.

اۋىلدىق جەرلەردە ەل حالقىنىڭ شامامەن 50%-ى تۇراتىنىن ەسكەرسەك، اگرارلىق سالانى دامىتۋ اۋىل حالقىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ ءتۇيىندى فاكتورى بولىپ تابىلادى. وسىعان بايلانىستى اۋىلدىڭ الەۋمەتتىك جانە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ، وڭتايلى اۋىلدىق ورنالاستىرۋدى مودەلدەۋ جۇمىسى جالعاسادى.

 

 

اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

قۇرىلىس يندۋسترياسى جانە قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ ءوندىرىسى

 

ەكونوميكانىڭ وسۋىمەن قۇرىلىس قىزمەتى مەن قۇرىلىس ماتەريالدارىنا دەگەن سۇرانىس ارتادى. قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ 50%-ى ەلگە يمپورتتالاتىنىن ەسكەرسەك، قۇرىلىس يندۋسترياسىنىڭ جانە قۇرىلىس ماتەريالدارى ءوندىرىسىن دامىتۋعا ايتارلىقتاي مۇمكىندىك بار.

 

 

قۇرىلىس سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

مۇنايدى قايتا وڭدەۋ جانە مۇناي-گاز سالاسىنىڭ ينفراقۇرىلىمى

 

ەلدىڭ باي مينەرالدىق رەسۋرستارى مۇناي مەن گاز ەكسپورتىنىڭ وسۋىنە ىقپال ەتىپ قانا قويمايدى. جاڭا قۇبىرجولداردى سالۋمەن قاتار مۇنايدى جانە گازدى وڭدەۋ سەكتورى، ونىڭ ىشىندە ينتەگراتسيالانعان مۇناي گاز-حيميا كەشەنىن سالۋ ەسەبىنەن دامىتىلاتىن بولادى.

 

 

مۇنايدى قايتا وڭدەۋ جانە مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ ينفراقۇرىلىمى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

مەتاللۋرگيا جانە دايىن مەتالل ونىمدەرىنىڭ ءوندىرىسى

 

مەتالل كەنىنىڭ زور قورىنا يە بولا وتىرىپ، قازاقستاندا دايىن مەتاللۋرگيالىق ونىمدەردىڭ وتاندىق ءوندىرىسىن دامىتۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتەر بار.

 

 

مەتاللۋرگيا سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

حيميا، فارماتسەۆتيكا جانە قورعانىس ونەركاسىبى

 

حيميا ءوندىرىسىن دامىتۋ ماقساتىندا قازىردىڭ وزىندە 18 جوبا ىسكە اسىرىلۋدا. حيميا ونەركاسىبىن ودان ءارى دامىتۋ ورگانيكالىق حيميا مەن پوليمەرلەردىڭ، بەيورگانيكالىق حيميانىڭ بازالىق ونىمدەرىن، ارنايى حيميكاتتار مەن تۇتىنۋ حيمياسىن شىعارۋمەن بايلانىستى بولادى. فارماتسەۆتيكا ءوندىرىسى داميدى. قورعانىس ونەركاسىبىندە ەلدىڭ قارۋلى كۇشتەرىن جاڭعىرتۋ باعدارلامالارى ىسكە اسىرىلادى.

 

 

حيميا، فارماتسەۆتيكا جانە قورعانىس ونەركاسىبىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

اتوم ەنەرگەتيكاسى مەن ەنەرگيانىڭ بالامالى كوزدەرىن قوسا العاندا، ەنەرگەتيكانى دامىتۋ

 

ەكونوميكالىق ءوسۋ قارقىنى جانە ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ەنەرگەتيكا سەكتورىنا ايتارلىقتاي قىسىم جاسايدى. ونەركاسىپتىڭ وتاندىق سالالارى ءبىرشاما ەنەرگيانى قاجەت ەتەدى جانە ەنەرگيا ۇنەمدەۋدىڭ ايتارلىقتاي الەۋەتى بار. ەنەرگيانى پايدالانۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى شارالاردى ىسكە اسىرۋمەن قاتار ىشكى قاجەتتىلىكتەردى، اسىرەسە باتىس جانە وڭتۇستىك وڭىرلەردە قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ونىڭ ءوندىرىسىن ۇدەتۋ تالاپ ەتىلەدى. وسىعان بايلانىستى ەنەرگيا كوزدەرى مەن ەلەكتر جەلىسى كاسىپورىندارىندا قازىرگى قۋاتتاردى كەڭەيتۋ مەن رەكونسترۋكتسيالاۋ جانە جاڭالارىن سالۋ جونىندە جۇمىستار جۇرگىزىلەتىن بولادى.

ەنەرگەتيكا سەكتورىن دامىتۋ شەڭبەرىندە قازاقستان جاھاندىق ماقساتقا - پارنيكتىك گازداردى شىعارۋدى ازايتۋعا جاردەمدەسەدى.

نەعۇرلىم ارزان، ەكولوگيالىق جاعىنان تازا ەنەرگيا الۋ ادىستەرىنىڭ ءبىرى اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى. اتوم ەنەرگەتيكا كەشەندەرى قولدا بار وتىن جانە مينەرالدىق رەسۋرستاردى وڭتايلى ءارى تەڭگەرىمدى پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ەنەرگيانىڭ بالامالى كوزدەرىن پايدالانۋ ۇلەسى جالپى ەنەرگيا پايدالانۋ كولەمىنىڭ 1%-ىنان از. ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋ قاجەتتىگىن ەسكەرە وتىرىپ، ەلەكتر ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋدىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى جاڭارتىلاتىن ەنەرگەتيكا رەسۋرستارىن (گيدروەنەرگيا، جەل جانە كۇن ەنەرگياسى) پايدالانۋ بولىپ تابىلادى، ولاردىڭ قازاقستانداعى پايدالانىلماي وتىرعان الەۋەتى وتە زور.

ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سەكتورىندا نارىقتىق جاعدايلاردا سالانىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن باعا جانە تاريف ءتۇزۋ رەفورمالارى جۇرگىزىلەدى. ەلەكتر جەلىلەرى كومپانيالارى ءۇشىن تاريف ءتۇزۋدىڭ جاڭا تەتىگى ەنگىزىلەتىن بولادى.

 

 

ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

كولىك جانە تەلەكوممۋنيكاتسيا

 

كولىكتى دامىتۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارى كولىك ينفراقۇرىلىمىنىڭ نەگىزگى ءتورت قۇرامداس بولىگى: تەمىرجول، اۆتوموبيل، اۋە جانە سۋ كولىگىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە ينتەگراتسيالاۋ بولىپ تابىلادى.

ەلدىڭ ترانزيتتىك الەۋەتى كەدەن جانە شەكارا راسىمدەرىن رەفورمالاۋمەن ۇندەستىرىلگەن، كولىك ينفراقۇرىلىمىنا نىسانالى ينۆەستيتسيالار سالۋ ارقىلى ارتتىرىلاتىن بولادى.

ەلدىڭ ىشكى كونتينەنتالدىق ورنالاسۋى جانە تەڭىزگە شىعۋدىڭ بولماۋى قازاقستاندىق تاۋارلاردى سىرتقى وتكىزۋ نارىقتارىنا جەتكىزۋدە، يمپورتتىق ونىمدەردى اكەلۋدە، رەسەيمەن جانە قىتايمەن ساۋدا بايلانىستارىن دامىتۋدا، سونداي-اق تۇركىمەنستان جانە يران ارقىلى پارسى شىعاناعىنىڭ پورتتارىنا قول جەتكىزۋدە كولىكتىڭ ءرولىن كۇشەيتە تۇسەدى.

 

 

تەمىرجول كولىگى

 

تەمىرجول سالاسىن رەفورمالاۋ مەملەكەتتىك رەتتەۋدى جەتىلدىرۋدى، جەكە باستامالارعا جاعدايلار جاساۋدى، سونداي-اق نەگىزگى قۇرالداردى ايتارلىقتاي جاڭارتۋ مەن جاڭعىرتۋدى كوزدەيدى. سالانىڭ ينستيتۋتسيونالدىق قۇرىلىمىنداعى ءتۇيىندى وزگەرىستەر قىزمەتتىڭ ينفراقۇرىلىمدىق جانە تاسىمالداۋ تۇرلەرىن ۇيىمدىق، قارجىلىق جانە وپەراتسيالىق بولۋگە; مەملەكەت تاراپىنان تاسىمالداۋ قىزمەتىن باعالىق رەتتەۋدى جويۋعا; تاۋەلسىز تاسىمالداۋشىلاردىڭ ماگيسترالدىق تەمىرجول ينفراقۇرىلىمىنا كەمسىتۋسىز قول جەتكىزۋىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە الەۋمەتتىك ماڭىزى بار شىعىندى تاسىمالداۋلاردى مەملەكەتتىك سۋبسيديالاۋعا سايادى.

 

 

تەمىرجول كولىگى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

اۆتوجول سالاسى جانە اۆتوموبيل كولىگى

 

اۆتوجول سالاسىن ودان ءارى دامىتۋ ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمالار مەن جولداردى كۇتىپ ۇستاۋدى جەتىلدىرۋگە جانە ماگيسترالدىق ينفراقۇرىلىمعا سالىناتىن ينۆەستيتسيالاردى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان سالانى ودان ءارى ىرىقتاندىرۋ جونىندەگى شارالاردى ۇيلەستىرۋ ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى.

2020 جىلعا قاراي قازاقستاننىڭ ءىرى قالالارى مەن ەلدى مەكەندەرىن ءوزارا بايلانىستىراتىن قازىرگى زامانعى اۆتوجول جەلىسى سالىنادى. بۇل رەتتە جەرگىلىكتى ماڭىزى بار اۆتوجولداردى دامىتۋعا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.

 

 

اۆتوجول سالاسى مەن اۆتوموبيل كولىگى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

اۆياكولىك

 

ازاماتتىق اۆياتسيانى دامىتۋ اۋە تاسىمالداۋىن رەتتەۋدى بىرتە-بىرتە ىرىقتاندىرۋمەن، اۆياتاسىمالداۋ ينفراقۇرىلىمىن قولداۋعا ينۆەستيتسيالاردى جۇزەگە اسىرۋمەن، ۇشۋ قاۋىپسىزدىگى مەن اۆياتسيالىق قاۋىپسىزدىككە قويىلاتىن تالاپتاردى جوعارىلاتۋمەن قاتار جۇرەدى.

 

 

اۆياكولىك سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

سۋ كولىگى

 

سۋ كولىگى سالاسىن دامىتۋدىڭ باسىم باعىتتارى پورت جانە قىزمەت كورسەتۋ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ، ساۋدا فلوتىن قالىپتاستىرۋ، كادرلىق الەۋەتتى دامىتۋ جانە كەمە قاتىناسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى.

 

 

سۋ كولىگى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

تەلەكوممۋنيكاتسيا

 

سوڭعى جىلدارى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ (بۇدان ءارى - اكت) قارقىندى دامۋى مەن بەيىمدەلۋى ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرگە عانا ەمەس، ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا دا ىقپال ەتە وتىرىپ، قوعامدى جاڭعىرتۋدىڭ باستى فاكتورلارىنا اينالىپ وتىر. قازىرگى زامانعى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق كەڭىستىكتى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا تەلەكوممۋنيكاتسيا سالاسىنىڭ دامۋىن ىنتالاندىرۋ، اكت سالاسىنىڭ زاماناۋي ينفراقۇرىلىمىن قۇرۋ، تەلەكوممۋنيكاتسيالىق جانە ەلەكتروندىق قىزمەتتەردى كەڭىنەن تاراتۋ، سونداي-اق سەرپىندى اقپاراتتىق قوعامنىڭ نەگىزدەرىن قۇرۋ جالعاسادى.

 

 

اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيا سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

عارىش سالاسىنداعى قىزمەت

 

ەكونوميكانىڭ جانە قوعامنىڭ قاجەتتiلiكتەرiن قاناعاتتاندىراتىن تولىققاندى عارىش سالاسىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن عارىش ينفراقۇرىلىمى، عارىش قىزمەتىنىڭ عىلىمي جانە عىلىمي-تەحنولوگيالىق بازاسى قۇرىلۋدا جانە دامىتىلۋدا.

 

 

عارىش سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە «جاسىل» ەكونوميكاعا كوشۋ

 

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2013 جىلعى 30 مامىرداعى № 577 جارلىعىمەن بەكىتىلگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋى جونىندەگى تۇجىرىمداما قازاقستان حالقىنىڭ ءال-اۋقاتىن، ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ جانە ەلدىڭ الەمنىڭ نەعۇرلىم دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋى ارقىلى قورشاعان ورتاعا تۇسەتىن جۇكتەمە مەن تابيعي رەسۋرستاردىڭ توزۋىن بارىنشا ازايتا وتىرىپ، جاڭا تۇرپاتتاعى ەكونوميكاعا كوشۋ ماقساتىندا تەرەڭ جۇيەلى جاڭارتۋلار ءۇشىن نەگىز قالايدى.

ەل الدىندا تۇرعان «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ جونىندەگى نەگىزگى باسىم مىندەتتەر:

1) رەسۋرستاردى (سۋ، جەر، بيولوگيالىق جانە باسقا) پايدالانۋ مەن ولاردى باسقارۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ;

2) قولدا بار ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتىپ، جاڭالارىن سالۋ;

3) قورشاعان ورتاعا قىسىمدى جۇمسارتۋدىڭ رەنتابەلدى جولى ارقىلى حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى مەن قورشاعان ورتانىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ;

4) سۋ رەسۋرستارىمەن قامتاماسىز ەتۋ.

تۇجىرىمداماعا سايكەس «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ جونىندەگى ءىس-شارالار مىناداي 7 باعىت بويىنشا ىسكە اسىرىلاتىن بولادى:

1) سۋ رەسۋرستارىن ۇتىمدى پايدالانۋ;

2) ورنىقتى جانە ونىمدىلىگى جوعارى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ;

3) ەنەرگيا ۇنەمدەۋ جانە ەنەرگيا تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ;

4) ەلەكتر ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ;

5) قالدىقتاردى باسقارۋ جۇيەسىن دامىتۋ;

6) اۋانىڭ لاستانۋىن ازايتۋ;

7) ەكوجۇيەلەردى ساقتاپ قالۋ جانە ءتيىمدى باسقارۋ.

 

 

قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ

 

سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ سالاسىندا سۋ رەسۋرستارىنىڭ تاپشىلىعىن قىسقارتۋ بويىنشا مىناداي شارالار مەن تەتىكتەر ىسكە اسىرىلۋى ءتيىس:

1) اۋىل شارۋاشىلىعىندا سۋدى ۇنەمدەۋ;

2) ونەركاسىپتە سۋدى پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ:

ەنەرگيا تيىمدىلىگى جوعارى تەحنولوگيالار ەنگىزۋ;

سارقىندى سۋلاردى قايتا پايدالانۋ جانە اينالىمدىق سۋمەن جابدىقتاۋ;

ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار ءۇشىن سۋدى تارتۋ جانە تازارتۋ ستاندارتتارىن جوعارىلاتۋ;

3) كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتا سۋ پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ;

4) سۋ رەسۋرستارىنىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ.

بۇدان باسقا، سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ ساياساتىن جەتىلدىرۋ تالاپ ەتىلەدى:

1) بارلىق سەكتورلاردا جانە بارلىق دەڭگەيلەردە سۋدى پايدالانۋشىلارمەن ءتيىمدى ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن سۋ رەسۋرستارىن ۇلتتىق دەڭگەيدە جانە باسسەيندەر دەڭگەيىندە باسقارۋ جۇيەسىن جاقسارتۋ;

2) سۋدىڭ تولىق قۇنىن كورسەتەتىن تاريفتەردى ايقىنداۋ; سۋ ۇنەمدەۋدى قولداۋ ءۇشىن سۋبسيديالار مەن ىنتالاندىرۋدى قايتا قاراۋ.

 

 

سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

ءتۇيىندى باعىت: بولاشاققا ينۆەستيتسيالار

 

ادامي رەسۋرستاردىڭ دامۋى ەلدىڭ ۇزاق مەرزىمدى دامۋ ستراتەگياسىنىڭ جوعارعى باسىمدىعى رەتىندە ايقىندالادى. بولاشاقتاعى ەكونوميكالىق پايدا جۇمىس كۇشىنىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن ەلەۋلى تۇردە ارتتىراتىن ءبىلىم بەرۋ، عىلىم مەن دەنساۋلىق ساقتاۋعا ينۆەستيتسيالار سالۋمەن تىعىز بايلانىستى.

سوندىقتان كەلەسى ونجىلدىقتا ءبىلىم بەرۋ، عىلىم مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتتەرىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا ەرەكشە ءمان بەرىلەتىن بولادى. حالىق سانىنىڭ، ءبىرىنشى كەزەكتە، ونىڭ تابيعي ءوسىمى مەن ۇتىمدى كوشى-قون ساياساتىن جۇرگىزۋ ەسەبىنەن ۇلعايۋىنا زور كوڭىل بولىنەدى.

وتباسىلىق قولايسىزدىق پەن الەۋمەتتىك جەتىمدىكتىڭ، قاراۋسىز جانە قاداعالاۋسىز قالۋدىڭ، قۇقىق بۇزۋشىلىق پەن قىلمىستىڭ پروفيلاكتيكاسى مەن الدىن الۋ ماسەلەلەرىن كەشەندى تۇردە شەشۋگە باعىتتالعان بالالاردىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگى ارتاتىن بولادى.

مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى باسەكەگە قابىلەتتى جاستاردى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالادى، ولار قوعامدىق-ساياسي جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاڭارۋلارعا بەلسەندى قاتىسادى. جاس ۇرپاقپەن ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋدىڭ وتانسۇيگىشتىك سانا-سەزىمدى، ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىكتى ارتتىرۋعا، بەلسەندى قوعامدىق ۇستانىم مەن سالاماتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا، كاسىپكەرلىك جانە يننوۆاتسيالىق الەۋەتتى دامىتۋعا، جاس تالانتتاردى تابۋعا جانە قولداۋعا باعىتتالعان ءتيىمدى مودەلى ازىرلەنەتىن بولادى.

 

ء بىلىم بەرۋ

 

2020 جىلعا قاراي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ بارلىق دەڭگەيلەرى - مەكتەپكە دەيىنگى بىلىمنەن جوعارى بىلىمگە دەيىن تۇبەگەيلى جاڭعىرتىلاتىن بولادى. ءبىلىم بەرۋدىڭ ءاربىر دەڭگەيىندە ءبىلىم الۋ، سونداي-اق كاسىپتىك بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ، ادامنىڭ بۇكىل ءومىر بويى تۇراقتى تۇردە جاڭا ءبىلىم مەن داعدىلاردى الۋ مۇمكىندىكتەرى ۇسىنىلادى.

مەملەكەت تۇراتىن جەرىنە جانە وتباسىنىڭ تابىسىنا قاراماستان، بارلىق بالالارعا مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە بەرۋ جانە وقۋ مۇمكىندىكتەرىن ۇسىناتىن بولادى.

ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە وقىتۋدىڭ 12 جىلدىق مودەلىنە كوشۋ جۇزەگە اسىرىلادى، ول ون جىل ىشىندە جالپىعا بىردەي مىندەتتى ءبىلىم بەرۋدى جانە ەكى جىل ىشىندە بەيىندى ءبىلىم بەرۋدى كوزدەيدى. بۇل رەتتە ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ مازمۇنى ومىردە جانە كاسىپتە قاجەتتى قۇزىرەتتەردى دامىتۋعا بارىنشا نازار اۋدارىلاتىنداي قايتا قارالاتىن بولادى.

«نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» جوباسى ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋعا ىقپال ەتەتىن ءتۇيىندى جوبالاردىڭ بىرىنە اينالادى. بۇل مەكتەپتەر بالاباقشالار مەن مەكتەپ الدىنداعى دايارلىق ءۇشىن وقۋ-تاربيە باعدارلامالارىن، سونداي-اق 12 جىلدىق وقىتۋدىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ازىرلەۋ، ەنگىزۋ جانە بايقاپ كورۋ جونىندەگى باستاپقى الاڭدار بولىپ تابىلادى. بۇل باعدارلامالار قازاقستاندىق ءبىلىم بەرۋدىڭ وزىق داستۇرلەرى مەن الەمدىك پەداگوگيكالىق تاجىريبەنىڭ وزىق ۇلگىسىمەن ۇيلەسەتىن بولادى، فيزيكا-ماتەماتيكالىق جانە حيميا-بيولوگيالىق باعىتتاعى پاندەر بويىنشا باعدارلانۋدى كوزدەيدى، تىلدەردى كەڭىنەن زەردەلەۋگە ىقپال ەتەتىن بولادى.

بىلىكتى كادرلاردى دايارلاۋ ەلدى يندۋستريالاندىرۋ جونىندەگى جوسپارلارمەن بايلانىستىرىلاتىن بولادى. تەحنيكالىق، كاسىپتىك جانە جوعارى ءبىلىم بەرۋدە زاماناۋي ەڭبەك نارىعىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلەتىن جۇيەگە كوشۋ جۇزەگە اسىرىلادى، ال ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارى ۇلتتىق بىلىكتىلىك جۇيەسى ارقىلى كاسىپتىك ستاندارتتارمەن قالىپتاساتىن بولادى.

ورتا، تەحنيكالىق، كاسىپتىك جانە جوعارى ءبىلىم بەرۋدە ەلەكتروندىق وقىتۋ جۇيەسى (e-learning) ەنگىزىلەدى.

جوعارى وقۋ ورىندارىنا كورپوراتيۆتىك مەنەدجمەنت قاعيداتتارى ەنگىزىلە وتىرىپ، اكادەميالىق ەركىندىك بەرىلەتىن بولادى.

استانا قالاسىندا الەمدىك دەڭگەيدەگى بەدەلدى جوعارى وقۋ ورنى - «نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ» قۇرىلۋى ءبىلىم بەرۋدەگى ماڭىزدى جوبالاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. بۇل ۋنيۆەرسيتەت قازاقستاننىڭ ۇلتتىق برەندىنە اينالىپ، وتاندىق ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق جانە عىلىمي كادرلاردى دايارلاۋدا جانە قازىرگى زامانعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينفراقۇرىلىمىن قالىپتاستىرۋدا ساپالى سەرپىندى قامتاماسىز ەتەدى.

ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قۇرامىنا كىرەتىن ءاربىر مەكتەپتىڭ (ينستيتۋتتىڭ) ءتيىستى بەيىندەگى جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىنان شەتەلدىك اكادەميالىق ارىپتەسى، ءبىلىمدى، عىلىم مەن ءوندىرىستى ينتەگراتسيالاۋدى قامتاماسىز ەتەتىن مىقتى عىلىمي جانە وندىرىستىك بازاسى بولادى.

ۋنيۆەرسيتەت باعدارلاماسىنىڭ «نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» جوباسىنىڭ مەكتەپكە دەيىنگى جانە ورتا ءبىلىم بەرۋدىڭ وقۋ باعدارلامالارىمەن ساباقتاستىعى قامتاماسىز ەتىلەدى.

ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ءبىلىم بەرۋدى قارجىلاندىرۋ جۇيەسىن جاقسارتۋمەن، ۇكىمەتتىك ەمەس، كوممەرتسيالىق ەمەس اگەنتتىكتەردى ەنگىزۋ ەسەبىنەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ينفراقۇرىلىمىن كەڭەيتۋمەن، حالىقارالىق ستاندارتتار بويىنشا وقۋ ورىندارىن اككرەديتتەۋدىڭ تاۋەلسىز ۇلتتىق جۇيەسىن جانە تاۋەلسىز رەيتينگتەردى قۇرۋمەن، وقۋ ورىندارىنا بىرلەسىپ باسقارۋ ەلەمەنتتەرىن ەنگىزۋمەن، ونىڭ ىشىندە وسى پروتسەسكە ازاماتتاردى تارتۋمەن، ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن باقىلاۋ تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋمەن سۇيەمەلدەنەتىن بولادى. قوماقتى مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ ارقاسىندا ۇستاز ماماندىعىنىڭ بەدەلى ايتارلىقتاي ارتادى.

مەملەكەت دەنساۋلىعى بۇزىلعان، تۇرمىسى تومەن وتباسىلارداعى جانە تاۋەكەل توپتارىنا جاتاتىن بالالار ءۇشىن ءبىلىم بەرۋدىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ جۇمىسىن جالعاستىرادى.

عىلىم سالاسىندا قازىرگى زامانعى جانە دامىعان عىلىمي-يننوۆاتسيالىق ينفراقۇرىلىم قۇرۋ ەسەبىنەن عىلىمي جەتىستىكتەرمەن الماسۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ تارتىمدىلىق دەڭگەيىن ارتتىرۋ، عىلىمدى دامىتۋدىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ شەڭبەرىندە الەمدىك دەڭگەيمەن سالىستىرۋعا كەلەتىن عىلىمي-تەحنيكالىق قىزمەت ناتيجەلەرىنە قول جەتكىزۋ، سونداي-اق قولدانبالى زەرتتەۋلەردىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان قابىلدانۋىن ىنتالاندىرۋ جانە الەمدىك عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ پەرسپەكتيۆالىق باعىتتارى بويىنشا يننوۆاتسيالىق دامۋ ءۇشىن الەۋەتتى جيناقتاۋ كۇتىلۋدە.

مەملەكەت بىلىكتىلىگى جوعارى عىلىمي كادرلار دايارلاۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتەدى.

عىلىمي-زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى وندىرىسكە ەنگىزىلەتىن بولادى.

عىلىمي قىزمەتكەرلەر ءۇشىن، ونىڭ ىشىندە جاستاردى عىلىمعا تارتۋ، عىلىمي-تەحنيكالىق قىزمەتتى جانە عالىم، ينجەنەر ماماندىعىن كوپشىلىككە تانىمال ەتۋ ءۇشىن ماتەريالدىق جانە شىعارماشىلىق ىنتالاندىرۋ جۇيەسى قۇرىلاتىن بولادى.

 

 

مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەلەۋ جانە وقىتۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

ورتا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

جوعارى، جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىن ءبىلىم بەرۋ جانە عىلىم سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

دەنساۋلىق ساقتاۋ

 

ازاماتتار ءومىرىنىڭ مەجەلەنگەن ۇزاقتىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ازاماتتار دەنساۋلىعىن نىعايتۋ ساياساتى جۇرگىزىلەتىن بولادى، بۇل تۇپكى ناتيجەسىندە باسەكەگە قابىلەتتى دەنى ساۋ ۇلتتىڭ قالىپتاسۋىنا الىپ كەلەدى. مەديتسينالىق قىزمەتتەر كورسەتۋ ساپاسىنىڭ بىرىڭعاي ستاندارتتارىن ەنگىزۋ، مەديتسينالىق ۇيىمداردى ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جاراقتاندىرۋدى جاقسارتۋ، كادر الەۋەتىن دامىتۋدى ىنتالاندىرۋ، بالالار دەنساۋلىعىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىن ەنگىزۋ، جەكە مەديتسينانى دامىتۋ ءۇشىن جاعدايلار جاساۋ جونىندە شارالار قابىلدانادى.

 

 

دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

مەديتسينالىق قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ ءبىرىنشى كەزەكتى مىندەتى بولادى. بۇل ءۇشىن مەملەكەتتىك مەديتسينالىق ۇيىمداردى باسقارۋ جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە ينۆەستيتسيالىق ساياسات جۇرگىزۋ تاسىلدەرى قايتا قارالادى، ناتيجەلەرگە باعدارلانعان مەديتسينالىق قىزمەتتەرگە اقى تولەۋ جانە قارجىلاندىرۋ جۇيەسى ەنگىزىلەدى، ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ساپالى ءارتۇرلى جۇيەسى قۇرىلادى.

سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ جانە ءوز دەنساۋلىعى ءۇشىن ورتاق جاۋاپكەرشىلىك قاعيداتى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ دا، سونداي-اق، حالىقتىڭ كۇندەلىكتى ءومىرىنىڭ دە اجىراماس بولىگى بولادى. بۇل تەمەكى تارتۋ، الكوگولدى شەكتەن تىس پايدالانۋ، سترەسس، دەنە قيمىلى بەلسەندىلىگىنىڭ تومەن بولۋى جانە دۇرىس تاماقتانباۋ سالدارىنان اۋرۋلارعا شالدىعۋدى قىسقارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ادامنىڭ زياندى ادەتتەرىنە قارسى كۇرەستىڭ ءتيىمدى قۇرالدارىنىڭ ءبىرى ەلدەگى بۇقارالىق دەنەشىنىقتىرۋ-سپورت قوزعالىسىن دامىتۋ بولادى.

 

 

دەنساۋلىق ساقتاۋداعى قارجىلاندىرۋ جانە باسقارۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

مەديتسينالىق قىزمەتتەر كورسەتۋدى جەتىلدىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

دارىلىك زاتتاردىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

سالاماتتى ءومىر سالتى سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

مادەنيەت جانە اقپارات

 

مادەنيەت - الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋدىڭ قازىرگى زامانعى ادامنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىنا ىقپال ەتەتىن ماڭىزدى قۇراۋىشى. قازاقستان مادەنيەتى ەلدىڭ بارلىق ازاماتتارى ءۇشىن وتانسۇيگىشتىكتىڭ وزەگىنە اينالادى، بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ جالپىۇلتتىق قۇندىلىقتارىن نىعايتۋدا ونىڭ ءرولى مەن ماڭىزى كۇشەيتىلەتىن بولادى.

مەملەكەت مادەنيەت سالاسىن اقپاراتتاندىرۋ، كوركەمونەر شىعارماشىلىعى مەن يننوۆاتسيالىق قىزمەت ءۇشىن جاعدايلار جاساۋ، حالىقتىڭ مادەني قۇندىلىقتارعا قول جەتكىزۋىن كەڭەيتۋ جانە الەمدىك مادەنيەت پروتسەسىنە ىقپالداسۋ بويىنشا بەلسەندى شارالار قابىلدايدى.

اقپارات جانە مادەنيەت كەڭىستىگىن كەڭەيتۋ قازاقستاندىقتاردىڭ وزدەرىن ويداعىداي كورسەتۋىنە ىقپال ەتە وتىرىپ، ولاردىڭ رۋحاني دەنساۋلىعىنىڭ قاجەتتى دامۋ كوزى بولادى.

اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ سەرپiندi دامۋىن ەسكەرە وتىرىپ، قازاقستاندا پروگرەسسيۆتى اقپاراتتىق قوعامدى جەدەلدەتە قالىپتاستىرۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى جاعدايلار جاسالادى.

مادەني يگىلىكتەردىڭ بارىنشا قولجەتىمدى بولۋى قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ كورسەتكىشتەرىنىڭ بىرىنە اينالادى.

مەملەكەتتىڭ ءتيىمدى ساياسات جۇرگىزۋى ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتىك مادەنيەت ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسى ازىرلەنەدى جانە ىسكە اسىرىلادى.

 

 

مادەنيەت جانە اقپارات سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

ەڭبەك رەسۋرستارى

 

ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ جونىندەگى جوسپارلاردى ىسكە اسىرۋ قاجەتتى داعدىسى بار ەڭبەك رەسۋرستارىن ۇلعايتۋدى تالاپ ەتەدى. ولاردىڭ ۇزاق مەرزىمدى ءوسۋى حالىق سانىنىڭ وسۋىمەن قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى. حالىقتىڭ تابيعي ءوسىمى مەن كوشى-قوننىڭ جاعىمدى سالدوسىنىڭ ۇلعايۋى دەموگرافيالىق كورسەتكىشتەردى جاقسارتادى.

ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋداعى قايتا قۇرۋلارمەن قوسا، مەملەكەتتىڭ ەرەكشە نازارى قاۋىپسىز ەڭبەك جاعدايلارىن قامتاماسىز ەتۋگە، ەلگە بىلىكتى مامانداردىڭ، ونىڭ ىشىندە تاريحي وتانىنا ورالعىسى كەلەتىن وتانداستاردىڭ كەلۋىنە ىقپال ەتەتىن كوشى-قون پروتسەستەرىن ۇتىمدى باسقارۋعا جانە ەكونوميكانىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسۋىنا بولىنەتىن بولادى.

قىزمەتكەرلەر مەن جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ نەگىزدەرىنە جانە ەڭبەك داۋلارىندا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ جانە كونسەنسۋسقا قول جەتكىزۋ داعدىلارى بويىنشا ساۋاتتىلىقتارىن ارتتىرۋعا اسا ماڭىزدى نازار اۋدارىلاتىن بولادى.

حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ ەڭبەكتى قورعاۋدى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلەتىن قاۋىپسىزدىك ستاندارتتارى وندىرىستە ەڭبەكتى قورعاۋدى باسقارۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. ءىرى جانە شاعىن كاسىپورىندارعا حالىقارالىق جانە مەملەكەتارالىق ەڭبەكتى قورعاۋ جانە ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى ستاندارتتارىن ەنگىزۋ ۇسىنىلاتىن بولادى.

مەملەكەت ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ ەكونوميكانىڭ زاڭدى سەكتورىنا ءوتۋى ءۇشىن قوسىمشا ىنتالاندىرۋلاردى قالىپتاستىرادى.

ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋ جانە يننوۆاتسيالىق ءوسۋ ءۇشىن بىلىكتىلىگى جوعارى كادرلار دايارلاۋ ماقساتىندا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن ەڭبەك نارىعى اراسىندا ءوزارا بايلانىس ۇلتتىق، سالالىق بىلىكتىلىك شەڭبەرلەرى جانە كاسىپتىك ستاندارتتاردى ازىرلەۋ ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى.

2015 جىلعا قاراي جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ قاتىسۋىمەن كاسىپتىك ستاندارتتاردىڭ 30 %-ى ازىرلەنەدى، ال 2020 جىلعا قاراي بۇل كورسەتكىش 100 %-عا جەتەدى. جالپى، كاسىپتىك ستاندارتتار ەڭبەك نارىعىنىڭ قاجەتتىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، تۇراقتى نەگىزدە وزەكتىلەندىرىلىپ تۇرادى.

 

 

ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ سانىن ۇلعايتۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

ءتۇيىندى باعىت: ازاماتتارعا قىزمەتتەر كورسەتۋ

 

مەملەكەت ازاماتتاردىڭ مۇقتاج ساناتتارىن الەۋمەتتىك قورعاۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن قۇرۋدى جالعاستىرادى، سونداي-اق تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ - ەلەكترمەن جابدىقتاۋدىڭ، جىلۋمەن جابدىقتاۋدىڭ، سۋمەن جابدىقتاۋدىڭ، سۋ بۇرۋدىڭ (كارىز), گازبەن جابدىقتاۋدىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتەدى.

الەۋمەتتىك جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى كورسەتۋ مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ءتۇرلى دەڭگەيلەرىندە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتىن ايتارلىقتاي ۇيلەستىرۋدى جانە قىزمەتتەردىڭ بەلگىلەنگەن ستاندارتتارعا سايكەس كورسەتىلۋى ءۇشىن جاۋاپتىلىقتى ارتتىرۋدى تالاپ ەتەدى.

 

 

 

 

حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ

 

الەۋمەتتىك ورنىقتىلىقتى نىعايتۋ ماقساتىندا اتاۋلىلىققا جانە ماسىلدىقتى بولدىرمايتىن تيىمدىلىككە نەگىزدەلگەن الەۋمەتتىك قورعاۋ جۇيەسىن قۇرۋ جالعاستىرىلادى.

الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋدىڭ كوپساتىلى جۇيەسى وسى زامانعى ستاندارتتار مەن قازاقستانداعى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنە سايكەس بولادى. بازالىق الەۋمەتتىك تولەمدەردى كوتەرۋ، زەينەتاقى تولەمدەرىن ساتىلى تۇردە كوتەرۋ، حالىقتى الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋمەن قامتۋدى كەڭەيتۋ ەگدە جاستاعى ادامدار، مۇگەدەكتەر، اسىراۋشىسىنان ايىرىلعان ادامدار جانە الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋعا مۇقتاج وزگە دە ازاماتتار ءۇشىن لايىقتى تۇرمىس جاعدايلارىن قامتاماسىز ەتەدى.

اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك جانە حالىقتىڭ وسال ساناتتارىن قولداۋ جۇيەسىنىڭ ودان ءارى دامۋى الەۋمەتتىك تاۋەكەلدەردى تومەندەتۋگە جانە كەدەيلىكتى بەلسەندى ەڭسەرۋ مۇمكىندىگىن كەڭەيتۋگە باعىتتالاتىن بولادى. اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك ازاماتتاردىڭ ناقتى مۇقتاجدىعىن جانە ء«وزارا مىندەتتەمەلەر» جۇيەسىن ەنگىزۋدى ەسكەرە وتىرىپ تاعايىندالاتىن بولادى. وسىعان بايلانىستى ءونىمدى جۇمىسپەن قامتۋدى ىنتالاندىرۋعا، ەڭبەككە قابىلەتتى حالىقتىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋىنىڭ جالپى دەڭگەيىن ارتتىرۋعا، جۇمىسسىزدىقتىڭ جانە ءونىمدى ەمەس ءوز بەتىنشە جۇمىسپەن قامتىلعاندار سانىن تومەندەتۋگە باعىتتالعان شارالار كەشەنى ىسكە اسىرىلاتىن بولادى.

ازاماتتاردىڭ ءوز مۇمكىندىكتەرىن تولىق ىسكە اسىرۋىن جانە ەڭبەك رەسۋرستارى تەڭگەرىمىنىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن انا مەن بالانى الەۋمەتتىك قولداۋ جۇيەسى ماڭىزدى ورىن الادى. ونىڭ باستى ماقساتى تەك بالا تۋدىڭ دەڭگەيىن رەتتەۋ عانا ەمەس، بولاشاق ۇرپاققا لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋ، بالالارعا جان-جاقتى تاربيە بەرۋ، ولاردىڭ تولىققاندى اقىل-وي، دەنە، ونەگەلى، رۋحاني جانە الەۋمەتتىك دامۋىن كەپىلدى تۇردە قامتۋدان تۇراتىن بولادى. وسىعان بايلانىستى ماتەريالدىق جانە ماتەريالدىق ەمەس ىنتالاندىرۋلاردى قامتيتىن ءىس-شارالار كەشەنىن ازىرلەۋ ارقىلى بالا تۋدى ىنتالاندىرۋ جانە كوپبالالى بولۋدى قولداۋ جۇيەسى جەتىلدىرىلەدى.

الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنىڭ كەڭەيۋىنە ەلەۋلى ءمان بەرىلەتىن بولادى. مەملەكەتتىك ستاندارتتاردى ەنگىزۋ مەن ارنايى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋ، باسەكەلەس ورتانى دامىتۋ جانە ازاماتتىق قوعامنىڭ مۇمكىندىگىن كەڭىنەن پايدالانۋ مۇقتاج ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن كوتەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

 

 

ءونىمدى جۇمىسپەن قامتۋعا جاردەمدەسۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

الەۋمەتتىك كومەك جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق

 

ساپالى كوممۋنالدىق قىزمەتتەر ۇسىنۋ جانە تۇرعىن ءۇي قاتىناستارىن جەتىلدىرۋ تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق (بۇدان ءارى - تكش) سالاسىندا ىنتالاندىرۋشى نارىقتىق جاعدايلار جاساۋ جانە ازاماتتاردىڭ، تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى كورسەتۋشىلەردىڭ، ورتالىق جانە جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قۇقىقتارى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن ايقىن بولە وتىرىپ، ولاردىڭ ءتيىمدى ءوزارا ءىس-قيمىلى ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى.

تكش ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋ ۇلەستىك پايدالانۋ شىعىندارىنىڭ تومەندەۋىمەن، رەسۋرستار ۇنەمدەيتىن تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋمەن، تابيعي مونوپوليالار سۋبەكتىلەرىنىڭ نورماتيۆتەن جوعارى شىعىندارىن جويۋعا جانە نورماتيۆتىك شىعىندارىن قىسقارتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن تاريفتىك رەتتەۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋمەن قاتار جۇرەدى.

تكش سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ينۆەستيتسيالار ەكونوميكالىق نەگىزدەۋ، وسى زامانعى رەسۋرس ۇنەمدەۋشى تەحنولوگيالاردى جانە كورپوراتيۆتىك باسقارۋ ستاندارتتارىن ەنگىزۋ جونىندەگى تالاپتاردى قامتيتىن ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى ىرىكتەۋ ولشەمدەرىنە سايكەس جۇزەگە اسىرىلادى. جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بىرلەسە قارجىلاندىرۋ ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋدىڭ مىندەتتى شارتىنا اينالادى.

 

 

تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

ءتۇيىندى باعىت: ۇلتارالىق كەلىسىمدى، قاۋىپسىزدىكتى، حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ

 

ىشكى ساياسي تۇراقتىلىقتى جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز ەگەمەن مەملەكەت رەتىندەگى دامۋىنىڭ اسا ماڭىزدى شارتى بولىپ تابىلادى. 2020 جىلعا دەيىنگى كەزەڭدە نەگىزگى كۇش-جىگەر مەملەكەتتىڭ ودان ءارى نىعايۋى مەن دامۋىنا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە تونەتىن قاتەرلەر مەن سىن-تەگەۋرىندەردى بەيتاراپتاندىرۋعا، قولايلى سىرتقى ورتانى قالىپتاستىرۋعا شوعىرلاندىرىلاتىن بولادى.

ىشكى ساياسي سالادا 2020 جىلعا دەيىنگى كەزەڭدە بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى، قازاقستان قوعامىنىڭ ورنىقتىلىعى مەن تۇراقتىلىعىن ساقتاۋ نەگىزگى ماقساتتار بولىپ قالا بەرەدى. مەملەكەتتىڭ سىرتقى ساياساتى الەمدىك ارەنادا ۇلتتىق مۇددەلەردى قارقىندى ىلگەرىلەتۋگە، قازاقستاننىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قولداۋعا جانە ەلدىڭ حالىقارالىق بەدەلىن نىعايتۋعا باعىتتالاتىن بولادى.

 

 

ىشكى تۇراقتىلىقتى قولداۋ

 

2020 جىلعا دەيىن «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىنىڭ ىشكى ساياسي تۇراقتىلىق پەن قوعامنىڭ شوعىرلانۋىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى ۇزاق مەرزىمدى باسىمدىعىن ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە ساياسي جۇيەنى ودان ءارى جاڭعىرتۋ، ەتنيكالىق جانە ءدىني كەلىسپەۋشىلىكتەردىڭ الدىن الۋ، رەسپۋبليكانىڭ بارلىق ازاماتتارى ءۇشىن مۇمكىندىكتەردىڭ تەڭدىگىنە نەگىزدەلگەن قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگىن نىعايتۋ بويىنشا جۇيەلى جۇمىس جالعاساتىن بولادى.

بەلگىلەنگەن ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك كورسەتكىشتەرگە كول جەتكىزۋ قازاقستان قوعامىنىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماعىن تالاپ ەتەدى. قازاقستاننىڭ ەل بىرلىگى دوكتريناسى قازاقستاندىق قوعامنىڭ شوعىرلانۋ پروتسەسىنىڭ باستى قۇرالىنا اينالادى.

قوعامنىڭ شوعىرلانۋىنا، وتانسۇيگىشتىك سەزىمنىڭ نىعايۋىنا جانە جالپىۇلتتىق يدەيالار مەن بىرىڭعاي قۇندىلىقتار نەگىزىندە قازاقستاندىقتاردىڭ ەرەكشەلىگىن قالىپتاستىرۋعا ىقپالىن تيگىزەتىن تەڭدەستىرىلگەن ۇلتتىق ساياساتتى ىسكە اسىرۋ بويىنشا بىرەگەي جانە تيىمدىلىگى جوعارى ينستيتۋت رەتىندە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ودان ءارى داميتىن بولادى.

 

 

ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

ساياسي جۇيەنى جاڭعىرتۋ جالعاسادى. 2020 جىلعا قاراي قازاقستاندا وكىلدى بيلىكتىڭ ءمانى ارتا تۇسەدى، ساياسي پارتيالاردىڭ ءرولى مەن جاۋاپكەرشىلىگى ارتادى، جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ جۇيەسى ءتيىمدى جۇمىس ىستەيتىن بولادى. دەموكراتيالىق ينستيتۋتتار مەن ازاماتتىق قوعامنىڭ قۇرىلىمدارى ەگەمەن قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي جۇيەسىنىڭ ۇيلەسىمدى ەلەمەنتتەرىنە اينالادى.

گەندەرلىك جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياساتتى ساپالى قامتاماسىز ەتۋدىڭ نىساندارى مەن ادىستەرى جەتىلدىرىلەدى.

 

 

ساياسي جۇيەنى ودان ءارى جاڭعىرتۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك

 

ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جۇيەسى سىندارلى ءارى قاۋىپسىز سىرتقى جانە ىشكى ورتانى قالىپتاستىرۋ بويىنشا بەلسەندى ءىس-قيمىلدارعا، ەلدىڭ ورنىقتى دامۋى مەن قازاقستاننىڭ مۇددەلەرىن وڭىردە جانە الەمدە كەشەندى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن قولدا بار جانە الەۋەتتى مۇمكىندىكتەردى پايدالانۋعا باعدارلاناتىن بولادى. تۋىندايتىن قاۋىپتەردى الدىن الا ايقىنداۋ مەن جويۋ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ نەگىزىنە الىناتىن بولادى.

حالىقارالىق تەرروريزمگە، ءدىني ەكسترەميزمگە، حالىقارالىق ەسىرتكى بيزنەسىنە جانە زاڭسىز كوشى-قونعا قارسى كۇرەس سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىققا ەرەكشە نازار اۋدارىلاتىن بولادى. ەسىرتكى ترافيگى مەن زاڭسىز كوشى-قوننىڭ جولىن كەسۋدى قوسا العاندا، اۋعانستانمەن بايلانىستى پروبلەمالار كەشەنىن شەشۋگە قاتىسۋ قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىندا ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆاعا ارنالعان ماڭىزدى باسىمدىق بولىپ قالا بەرەدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگى جۇيەسى تۇرلەنۋىنىڭ اسا ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى جاڭا قاتەرلەر مەن سىن-تەگەۋرىندەردى ۋاقتىلى انىقتاۋعا، سونداي-اق دەن قويۋدىڭ بارابار شارالارىن ازىرلەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن بولجامدىق-تالداۋ جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ بولادى.

 

 

ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

حالىقارالىق قاتىناستار جانە سىرتقى ساياسات

 

قازاقستاننىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان سىرتقى ساياسي باعىتى سىرتقى ساياسات تۇجىرىمداماسىنا نەگىزدەلەتىن بولادى. ۇلتتىق مۇددەلەردى، ەلدىڭ حالىقارالىق بەدەلىن ارتتىرۋدى جانە ۇلتتىق، وڭىرلىك جانە جاھاندىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋدى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان الدىن الا بەلسەندى، كەشەندى جانە تەڭگەرىمدى سىرتقى ساياسات جۇرگىزىلەتىن بولادى.

قازاقستاننىڭ ۇزاق مەرزىمدى باسىمدىقتارى مىنالار بولىپ تابىلادى: ەلدىڭ دامۋى مەن ونىڭ وسى زامانعى الەمدەگى باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قولايلى سىرتقى ورتانى قالىپتاستىرۋ جانە قولداۋ; قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەگەمەندىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن قورعاۋ; شەتەلدەردە قازاقستاننىڭ ازاماتتارى مەن زاڭدى تۇلعالارىنىڭ قۇقىقتارىن، مۇددەلەرىن قورعاۋ; قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاعىمدى بەينەسىن جانە الەمدە وسى زامانعى نارىقتىق ەكونوميكاسى، ورنىقتى ساياسي جۇيەسى، اشىق جانە ءتوزىمدى قوعامى بار دەموكراتيالىق قۇقىقتىق مەملەكەت رەتىندە قابىلدانۋىن قالىپتاستىرۋ; حالىقارالىق ارەنادا ەلدىڭ ەكونوميكالىق مۇددەسىن قورعاۋ; بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى حالىقارالىق ۇيىمدار مەن فورۋمدارعا بەلسەندى قاتىسۋ.

حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ جاڭا ساۋلەتىن جانە الەمدىك ساۋدا-قارجى جۇيەسىنىڭ سۇلباسىن قالىپتاستىرۋ كەزىندە قازاقستاننىڭ جاھاندىق شەشىمدەردى قابىلداۋ پروتسەستەرىنە قاتىسۋى ءۇشىن جاعدايلار جاساۋدىڭ ەرەكشە ءمانى بار. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتەن جوعارى رەزەرۆتىك ۆاليۋتالاردى قالىپتاستىرۋ تۋرالى ماسەلەدە ءوز مۇددەسىن تياناقتى ىلگەرىلەتەتىن جانە بەلسەندى قورعايتىن بولادى. وسى ءىس-قيمىلدىڭ ناتيجەلىلىگى كوپ جاعدايلاردا قازاقستاننىڭ داعدارىسقا قارسى شارالاردى تابىستى ىسكە اسىرۋىنا، ەل ەكونوميكاسىنىڭ داعدارىستان كەيىنگى جانە ورنىقتى دامۋ باعىتىنا شىعۋ قارقىنىنا، يننوۆاتسيالىق جانە ارتاراپتاندىرىلعان ەكونوميكانى قۇرۋ سالاسىنداعى ناقتى جەتىستىكتەرگە بايلانىستى بولادى.

قازاقستان ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمىنىڭ جانە شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ ىقپالدى مۇشەسى، ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەستىڭ باستاماشىسى بولا وتىرىپ، ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىكتىڭ قازىرگى جۇيەلەرى اراسىندا ستراتەگيالىق ديالوگتى قۇرۋعا بەلسەندى قاتىساتىن بولادى. قازاقستان جانتالاسا قارۋلانۋدى بولدىرماۋ، حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ يادرولىق قارۋسىزدانۋ جانە يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ تۋرالى شارت رەجىمىن نىعايتۋ سالاسىنداعى كۇش-جىگەرىن قولداۋعا ارنالعان ءوزىن اقتاعان باعىتتى جالعاستىرادى. بۇل رەتتە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمدارداعى (ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمى، يسلام كونفەرەنتسياسى ۇيىمى جانە باسقالارى) توراعالىعى شەڭبەرىندەگى مۇمكىندىكتەرى بارىنشا ىسكە قوسىلاتىن بولادى.

قازاقستاننىڭ ساياساتى شىعىس پەن باتىستىڭ، سولتۇستىك پەن وڭتۇستىكتىڭ، يسلام جانە حريستيان الەمدەرىمەن كوپىر رەتىندەگى ءوز ءرولىن نىعايتۋعا باعىتتالعان وركەنيەتارالىق جانە كونفەسسياارالىق ديالوگتى نىعايتۋ بويىنشا كۇش-جىگەرىن جالعاستىراتىن بولادى. توزىمدىلىكتىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسى حالىقارالىق ارەنادا كەڭىنەن تانىلاتىن بولادى جانە باسقا دا ەلدەردىڭ پراكتيكاسىندا قولدانىلاتىن بولادى.

قازاقستان ءوزىنىڭ بىرەگەي گەوگرافيالىق ورنالاسۋىن ءتيىمدى پايدالانىپ، الەمدىك جانە وڭىرارالىق كولىك كوممۋنيكاتسيالارى جۇيەسىندەگى قايتالانبايتىن ءرولىن بارىنشا نىعايتاتىن بولادى. قازاقستاننىڭ الەمدىك ەنەرگەتيكالىق جانە ازىق-تۇلىكتىك قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى ايتارلىقتاي ارتا تۇسەدى. قازاقستان حالىقارالىق ەڭبەك بولىنىسىندە لايىقتى ورنىن الادى جانە دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ قاتىسۋشىسى بولادى.

قازاقستان ورتالىق ازيادا، ەۋرازيا كەڭىستىگىندە ءارتۇرلى جىلدامدىقتاعى جانە كوپدەڭگەيلى ينتەگراتسيالاۋدى كۇشەيتۋگە ارنالعان باعىتىن جالعاستىرادى. قازاقستان رەسەيمەن قاتار تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق قوعامداستىق جانە كەدەن وداعىنىڭ ورنىقتى وزەگىن قۇرايتىن بولادى.

 

 

حالىقارالىق قاتىناستار جانە سىرتقى ساياسات سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماقساتتار

 

 

 

IV. ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ىسكە اسىرۋ نەگىزى:

ناتيجەلى مەملەكەتتىك سەكتور

 

قازاقستاننىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى دامۋىنىڭ بەس شەشۋشى باعىتىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن تيىمدىلىگى جوعارى مەملەكەتتىك اپپارات نەگىز بولىپ تابىلادى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2010-دى ىسكە اسىرۋ كەزەڭىندە باستالعان مەملەكەتتىك سەكتور رەفورمالارىنا نەگىزدەلە وتىرىپ مەملەكەت كورپوراتيۆتىك باسقارۋ، ناتيجەلىلىك، اشىقتىق پەن قوعام الدىنداعى ەسەپتىلىك قاعيداتتارى بويىنشا مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ساپالى دا جاڭا ۇلگىسىن قۇرادى. اتالعان ۇلگى 2015 جىلعا قاراي تولىققاندى ىسكە اسىرىلاتىن بولادى، ال ونىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرى ستراتەگيالىق جوسپار-2010-دى ىسكە اسىرۋدىڭ العاشقى جىلدارىندا ەنگىزىلەتىن بولادى.

مەملەكەتتىك سەكتوردى رەفورمالاۋ نەگىزى بەس باعىت بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى:

1) مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ءار ءتۇرلى دەڭگەيلەرىندە، وكىلەتتىك پەن جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ناقتى شەڭبەرىن ايقىنداۋ;

2) مەملەكەتتىك قىزمەتتى ءتيىمدى كورسەتۋگە جاردەمدەسەتىن ستاندارتتاردى ازىرلەۋ جەنە ۇدەرىستەردى جەتىلدىرۋ ارقىلى مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن جاقسارتۋ;

3) مەملەكەتتىك قىزمەت رەفورماسىن جەدەلدەتۋ، ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى وقىتۋدى جەتىلدىرۋ;

4) ناتيجەگە باعدارلانعان مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ تولىققاندى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن قاجەتتى ەلەمەنتتەردى ەنگىزۋ;

5) اكىمشىلىك رەفورمالاردى باسقارۋدى جاقسارتۋ جانە مەملەكەتتىك سەكتوردى رەفورمالاۋ ۇدەرىسى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ.

 

ناقتى وكىلەتتىكتەر مەن جاۋاپكەرشىلىكتى ايقىنداۋ

 

مەملەكەتتىك سەكتوردىڭ تيىمدىلىگى مەن ناتيجەلىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ەسەپتىلىك پەن ىنتالاندىرۋدى بەلگىلەۋ ماقساتىندا مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارىنىڭ وكىلەتتىكتەرى (رولدەرى) مەن جاۋاپكەرشىلىگى ناقتى ايقىندالادى.

2011 جىلدان باستاپ جۇيەلى نەگىزدە مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتىنىڭ فۋنكتسيونالدىق شولۋلارى جۇرگىزىلەدى، ونىڭ ماقساتى — مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ءتيىستى سالالارىندا (اياسىندا) ساياساتتىڭ تيىمدىلىگىنە باعالاۋ جۇرگىزۋ بولىپ تابىلادى. ءاربىر ناقتى مەملەكەتتىك ورگاندا وكىلەتتىكتەردىڭ وڭتايلى كولەمىن ايقىنداۋ تۇتاستاي العاندا مەملەكەتتىڭ جەكە سەكتورلاردا دا، سونداي-اق مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ءارتۇرلى دەڭگەيلەرىندە دە ارتىق فۋنكتسيالاردى جويۋ، قايتالايتىن وكىلەتتىكتەردى الىپ تاستاۋ، جەتكىلىكسىز فۋنكتسيالاردى بەكىتۋ جانە نارىقتىق تەتىكتەردى پايدالانۋدى كەڭەيتۋ ارقىلى تۇتاستاي مەملەكەتتىڭ بالامالى ءرولىن بەلگىلەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

وسىنداي شولۋلار مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ تۇتاستىعىن جانە ىسكە اسىرىلىپ جاتقان ساياساتتىڭ دايەكتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە جاعداي جاسايدى.

 

مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋ

 

مەملەكەتتىك اپپارات جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگى مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جولىمەن ارتتىرىلاتىن بولادى.

2011 جىلعا قاراي:

ء«بىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنىڭ جەلىسى دامىتىلاتىن بولادى. وسى ورتالىقتاردىڭ جۇمىسى كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن باعالاۋ ماقساتىڭدا حالىقپەن كەرى بايلانىس تەتىگىن كوزدەيتىن بولادى;

مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ ءتىزىلىمى كەڭەيتىلەدى جانە تىزىلىمگە ەنگىزىلگەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ ءاربىر ءتۇرى بويىنشا ستاندارتتار ازىرلەنەتىن بولادى;

مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن باقىلاۋ (بەكىتىلگەن ستاندارتتاردى ساقتاۋ) تۇراقتى نەگىزدە جۇزەگە اسىرىلادى.

 

 

 

مەملەكەتتىك قىزمەتتى كاسىبيلەندىرۋ

 

مەملەكەتتىك قىزمەتتى رەفورمالاۋ مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى وقىتۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ، مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋ جانە مەملەكەتتىك قىزمەتتە ادام رەسۋرستارىن باسقارۋدى جەتىلدىرۋ ارقىلى مەملەكەتتىك قىزمەتتى كاسىبيلەندىرۋگە شوعىرلاندىرىلاتىن بولادى.

مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر لاۋازىمدارىنىڭ جاڭا جۇيەسى، مەملەكەتتىك قىزمەتكە الۋدىڭ ءتيىمدى راسىمدەرى جانە مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ حالىقارالىق ءىس-تاجىريبەسىنە نەگىزدەلگەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى وقىتۋدىڭ ساپالى باعدارلاماسى كاسىبي مەملەكەتتىك قىزمەتتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن نەگىز بولادى.

2012 جىلعا قاراي:

ءۇش كورپۋسقا: ساياسي مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر كورپۋسى، اكىمشىلىك مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ا (باسقارۋ) جانە ب (اتقارۋشى) كورپۋستارىنا نەگىزدەلگەن مەملەكەتتىك قىزمەت لاۋازىمدارىنىڭ ءتىزىلىمى ەنگىزىلەدى;

مەملەكەتتىك قىزمەتكە ورنالاسۋ راسىمدەرى جانە مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ كادرلار رەزەرۆىن قالىپتاستىرۋ جاقسارادى;

ناتيجەگە باعدارلانعان مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ قاعيداتتارى مەن قۇندىلىقتارىنا نەگىزدەلگەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى وقىتۋدىڭ جاڭارتىلعان باعدارلاماسى ەنگىزىلەدى;

ناتيجەلەرگە باعدارلانعان بىلىكتىلىگى جوعارى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى دايىنداۋ بويىنشا بازالىق وقىتۋ ورتالىعى قالىپتاستىرىلادى;

جاۋاپتى حاتشى لاۋازىمىنا تاعايىندالعان جاۋاپتى ادامنىڭ ءرولى مەن دارەجەسى ناقتى ايقىندالدى، ونى تاعايىنداۋدىڭ اشىق، ايقىن، ونىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگىنە نەگىزدەلگەن تاعايىنداۋ تەتىكتەرى ازىرلەندى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ىسكە اسىرۋ مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى ساپالى دايىنداۋدى عانا ەمەس، كاسىبي دايارلىعى بار مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى مەملەكەتتىك سەكتوردا ۇستاپ قالۋعا ىقپالىن تيگىزەتىن، سونداي-اق قازاقستاننىڭ پروگرەسسيۆتى جاستارىن مەملەكەتتىك قىزمەتكە تارتاتىن ورتانى قالىپتاستىرۋدى دا تالاپ ەتەدى. 2012 جىلعا قاراي مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن مىنانى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت:

ادامي رەسۋرستاردى باسقارۋدىڭ تاڭداۋلى قاعيداتتارى مەن ادىستەرىنىڭ نەگىزىندە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ كادرلار قىزمەتىنىڭ ءتيىمدى جۇمىسىن;

جاۋاپكەرشىلىك، ناتيجەلىلىك جانە بىلىكتىلىك قاعيداتتارىنا نەگىزدەلگەن ءونىمى (ونىمدىلىگى) جوعارى ىقشام جانە ءتيىمدى مەملەكەتتىك اپپاراتتى قالىپتاستىرۋعا جاردەمدەسەتىن جەكە سەكتورداعى تولەم دەڭگەيىمەن باسەكەگە قابىلەتتى مەملەكەتتىك سەكتوردا ەڭبەكاقى تولەۋدىڭ جاڭا جۇيەسىن ەنگىزۋ.

2012 جىلعا قاراي مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جاڭا ەڭبەكاقى جۇيەسىن ەنگىزۋدى قولداۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جۇمىسىنىڭ كولەمى مەن ساپاسىن، جاۋاپكەرشىلىك دەڭگەيىن، كاسىبيلىگىن ارتتىرۋدى، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ار-نامىس كودەكسىن ساقتاۋدى ەسەپكە الاتىن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ قىزمەتىن باعالاۋ جۇيەسى ەنگىزىلەتىن بولادى.

 

 

 

ناتيجەگە باعدارلانعان مەملەكەتتىك باسقارۋ

 

مەملەكەتتىك جوسپارلاۋدى ساپالى وزگەرتۋ، مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ناتيجەلىلىگى مەن ەسەپتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا 2011 جىلعا قاراي:

بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار مەملەكەتتىك ساياساتتى ازىرلەۋگە كەشەندى ستراتەگيالىق ءتاسىلدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق جوسپار-2020 نەگىزدەلگەن بەس جىلدىق ستراتەگيالىق جوسپارلاردى قابىلدايدى;

بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار ازىرلەنگەن بەس جىلدىق ستراتەگيالىق جوسپارلارعا نەگىزدەلگەن جىل سايىنعى وپەراتسيالىق جوسپارلار دايىندايتىن بولادى;

بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردا بەلگىلەنگەن ستراتەگيالىق ماقساتتار مەن نىسانالى ينديكاتورلارعا بەيىلدىلىگىن ساقتاي وتىرىپ وپەراتسيالىق جوسپارلاردى ىسكە اسىرۋدا بەلگىلى ءبىر دەربەستىك بولادى;

بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردا ىشكى مونيتورينگ، باقىلاۋ جانە باعالاۋ جۇيەسىن كەزەڭ-كەزەڭمەن ەنگىزۋ باستالاتىن بولادى.

2012 جىلعا قاراي تيىمدىلىك جانە ناتيجەلىلىك (ناتيجەگە باعدارلانعان بيۋدجەتتەۋ) ينديكاتورلارىنا نەگىزدەلگەن بيۋدجەتتى قالىپتاستىرۋ جانە اتقارۋ جۇيەسى ەنگىزىلەتىن بولادى. سونداي-اق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ مونيتورينگى مەن ولاردىڭ قىزمەتىن باعالايتىن كەشەندى جۇيە ەنگىزىلەتىن بولادى، ول ستراتەگيالىق ماقساتقا قول جەتكىزۋ دەڭگەيىن، بيزنەس پەن حالىققا كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن، بيۋدجەت قاراجاتىن پايدالانۋ تيىمدىلىگىن تالداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

 

مەملەكەتتىك سەكتور رەفورمالارىن باسقارۋ

 

2011 جىلعا قاراي اكىمشىلىك رەفورمالار جۇيەسى مەملەكەتتىك سەكتوردا جۇرگىزىلەتىن رەفورمالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋىنا، مونيتورينگى مەن باعالاۋعا جاۋاپتى جەكە ۋاكىلەتتى ورگان قۇرۋ مۇمكىندىگى قارالاتىن بولادى. وسىنداي وكىلەتتىكتەر جۇمىس ىستەپ تۇرعان مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بىرىنە ناقتى بەكىتىلۋى دە مۇمكىن.

2012 جىلعا قاراي مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسىندا رەفورمالاردى ىسكە اسىرۋ مونيتورينگىنىڭ ءتيىمدى جۇيەسى جۇمىس ىستەيتىن بولادى، ونىڭ شەڭبەرىندە توقسان سايىنعى نەگىزدە مەملەكەتتىك سەكتوردى رەفورمالاۋدىڭ اعىمداعى جاعدايى جانە ناتيجەلەرى تۋرالى ەسەپتەر ەل باسشىلىعىنا ۇسىنىلىپ وتىرادى.

 

V. ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ىسكە اسىرۋ مونيتورينگى جانە

باعالاۋ

 

ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارى مەن نىسانالى ينديكاتورلارىنا قول جەتكىزۋدىڭ مونيتورينگى مەن باعالاۋ ونىڭ تابىستى ىسكە اسىرىلۋىنىڭ قاجەتتى شارتتارى بولىپ تابىلادى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ىسكە اسىرۋ جالپى ۇلتتىق ستراتەگيالىق ماقساتتارعا قول جەتكىزۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءىس-قيمىلدارىن ۇيلەستىرۋدى، سونداي-اق ارالىق نىسانالى ينديكاتورلاردىڭ ورىندالۋىن تالداۋ شەڭبەرىندە ستراتەگيالىق ماقساتتارعا قول جەتكىزۋدىڭ تەتىكتەرى مەن قۇرالدارىن تۇزەتۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نى ىسكە اسىرۋ مونيتورينگى شەڭبەرىندە ەلدىڭ ازاماتتارىن ونىڭ ناتيجەلەرىنە قول جەتكىزۋ ۇدەرىسىنە تارتۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. بۇل ءۇشىن ەل ازاماتتارىنا مەملەكەت وزىنە قانداي مىندەتتەمەلەر الاتىنىن، ولاردىڭ بيۋدجەتتىك قۇنى قانداي ەكەنىن، قاشان جانە قالايشا ولار ىسكە اسىرىلاتىنىن، ولاردى ىسكە اسىرۋعا جاۋاپتى كىم بولىپ تابىلاتىنى تۋرالى اقپارات بەرىلەتىن بولادى. وسىلايشا، ەل ازاماتتارى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ءتيىمدى ىسكە اسىرىلۋىن باعالاۋ ءۇشىن نەگىزگە يە بولادى.

ستاتيستيكالىق دەرەكتەردىڭ سەنىمدى بازاسىنا نەگىزدەلگەن مونيتورينگ جانە باعالاۋ ناتيجەلەرى ستراتەگيالىق جوسپار-2020 ىسكە اسىرىلۋىنىڭ بارىسى مەن ناتيجەلەرى تۋرالى تولىق كورىنىستى مەملەكەتكە جانە ازاماتتارعا ۇسىنادى.

 

مونيتورينگ جانە باعالاۋ جۇيەسى

 

ستراتەگيالىق جوسپار-2020 تومەنگى دەڭگەيدەگى باعدارلامالىق قۇجاتتار ارقىلى جالپى ۇلتتىق ستراتەگيالىق باسىمدىقتاردىڭ ەگجەي-تەگجەيلى ىسكە اسىرىلۋىن كوزدەيدى. ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارى مەن نىسانالى ينديكاتورلارى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بەس جىلدىق ستراتەگيالىق جوسپارلارىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن نەگىز بولادى، وندا جالپى ۇلتتىق ستراتەگيالىق باسىمدىقتاردى ىسكە اسىرۋ تەتىكتەرى مەن قۇرالدارى ايقىندالاتىن بولادى. بۇل رەتتە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بيۋدجەتتىك باعدارلامالارىندا ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ تىكەلەي جانە ولشەنەتىن ناتيجەلەرى دە ايقىندالاتىن بولادى.

ەلدىڭ دامۋ ماقساتتارىنىڭ وسىنداي دەكومپوزيتسياسى مەملەكەتتىك جوسپارلاۋدىڭ ناقتى سىزباسىن، سونداي-اق مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ناتيجەلىلىگىنىڭ مونيتورينگى مەن باعالاۋدىڭ بىرىڭعاي جۇيەسىن تۇزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

تومەنگى دەڭگەيدەگى ماقساتقا قول جەتكىزۋدىڭ تۇراقتى مونيتورينگى جالپى ۇلتتىق دەڭگەيدەگى ستراتەگيالىق ماقساتتارعا قول جەتكىزۋ دەڭگەيىن تالداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، ستراتەگيالىق جانە باعدارلامالىق قۇجاتتاردى، ونىڭ ىشىندە 2020-ستراتەگيالىق جوسپاردى ىسكە اسىرۋدىڭ مونيتورينگى مەن باعالاۋدىڭ بىرىڭعاي كەشەندى جۇيەسىن ءتۇزۋ قاجەت. بۇل ءۇشىن مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ جۇيەسىن قۇراتىن ستراتەگيالىق جانە باعدارلامالىق قۇجاتتاردى ازىرلەۋ، ىسكە اسىرۋ، ولارعا مونيتورينگ جۇرگىزۋ، باعالاۋ جانە باقىلاۋ ءتارتىبى ايقىندالادى.

بەلگىلەنگەن تارتىپكە سايكەس مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ جونىندەگى ۋاكىلەتتى ورگان تۇراقتى نەگىزدە جانە تومەنگى دەڭگەيدەگى باعدارلامالىق قۇجاتتاردىڭ ىسكە اسىرىلۋىن باعالاۋدى ەسكەرە وتىرىپ، 2020-ستراتەگيالىق جوسپاردىڭ ىسكە اسىرىلۋىنا كەشەندى مونيتورينگ جانە باعالاۋ جۇرگىزەتىن بولادى.

 

 

 

 

ازاماتتاردى تارتۋ

 

ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ مونيتورينگى مەن باعالاۋ ۇدەرىسىنىڭ ماڭىزدى قۇراۋشىسى ازاماتتاردىڭ قاتىسۋى بولىپ تابىلادى.

مەملەكەتتىك سەكتور قانداي فۋنكتسيا اتقاراتىنى تۋرالى قوعامنىڭ اقپاراتتانۋى ازاماتتار مەن مەملەكەتتىڭ سىندارلى قاتىناستارى ءۇشىن شەشۋشى نەگىز بولىپ تابىلادى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ ورىندالۋ مونيتورينگى مەن باعالاۋ جۇرگىزۋ شەڭبەرىندە ازاماتتارعا ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسى جانە كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزۋ ناتيجەلەرى تۋرالى جىل سايىن ەسەپتەر بەرىلەتىن بولادى. بۇل ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك سەكتوردىڭ جۇمىس ناتيجەلىلىگىنە قاتىستى پايىمداۋىن باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ازاماتتاردى تۇتاستاي العاندا مەملەكەتتىك ساياساتتى ىسكە اسىرۋدى جانە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتىن باعالاۋ ۇدەرىسىنە تارتۋ ماقساتىندا ازاماتتار مەن مەملەكەتتىك ورگاندار اراسىندا كەرى بايلانىس تەتىگى ەنگىزىلەتىن بولادى.

 

مونيتورينگ ءۇشىن ستاتيستيكالىق دەرەكتەر بازاسىن قۇرۋ

 

ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ ىسكە اسىرىلۋىنىڭ كەشەندى مونيتورينگى مەن باعالاۋ شەڭبەرىندە ستراتەگيالىق جوسپار-2020-دا كوزدەلگەن ستراتەگيالىق ماقساتتار مەن ماقساتتى ينديكاتورلارعا قول جەتكىزۋدىڭ دەڭگەيىن تىكەلەي كورسەتەتىن ستاتيستيكالىق دەرەكتەردى تۇراقتى تۇردە جيناۋ جۇيەسى قۇرىلاتىن بولادى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ مونيتورينگىن جۇرگىزۋ جانە كورسەتكىشتەرىنە قول جەتكىزۋدى باعالاۋ ءۇشىن ستاتيستيكالىق دەرەكتەر قورىن قالىپتاستىرۋ جونىندەگى جۇمىس كەزەڭ-كەزەڭمەن جۇرگىزىلەتىن بولادى:

2011 جىلعا قاراي — ستاتيستيكالىق ماقساتتار مەن نىسانالى ينديكاتورلارعا قول جەتكىزۋدى باعالاۋعا قاجەتتى ستاتيستيكالىق دەرەكتەردىڭ تىزبەسىن انىقتاۋ;

2012 جىلعا قاراي — ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ ستاتيستيكالىق ماقساتتارى مەن نىسانالى ينديكاتورلارىنا قول جەتكىزۋ مونيتورينگى ءۇشىن ءبىرىنشى جىل سايىنعى دەرەكتەردى جيناۋ;

2015 جىلى — ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ بەس جىلدىق ىسكە اسىرۋ قورىتىندىلارى بويىنشا باعالاۋ جۇرگىزۋ;

2020 جىلى — ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ تولىق ىسكە اسىرۋ قورىتىندىلارى بويىنشا باعالاۋ جۇرگىزۋ.

 

 

قورىتىندى

 

XXI عاسىردىڭ ەكىنشى ونجىلدىعىنىڭ باسى كۇردەلى بولادى. قازاقستان ءارتۇرلى ۇلگىلەرگە دايىن بولۋعا ءتيىس.

اعىمداعى جاھاندىق داعدارىستى ەڭسەرۋ بارىسىندا اۋقىمدى  وزگەرىستەر ورىن الادى، جاڭا الەمدىك ءتارتىپتى قۇرۋ باستالادى. وسىنداي جاعدايلاردا قاجەتتى اكىمشىلىك، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن داعدارىس بەرگەن مۇمكىندىكتەردى پايدالانا بىلگەن ەلدەر بارىنشا تابىستى بولادى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2020 ۋاقىتتىڭ سىن-تەگەۋىرىندەرىنە قازاقستاننىڭ جاۋابى بولىپ تابىلادى. ونى ىسكە اسىرۋ قورىتىندىلارى بويىنشا قازاقستان دامۋشى نارىقتىق ەكونوميكاسى بار ەلدەردىڭ ءبىرىنشى قاتارىندا بولىپ قالادى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2020 مەملەكەتتىڭ جارقىن بولاشاققا قول جەتكىزۋ جونىندەگى قازاقستان ازاماتتارىنىڭ الدىنداعى مىندەتتەمەسى بولىپ تابىلادى. ونى ورىنداۋ ءۇشىن مەملەكەتتىڭ بارلىق دەڭگەيلەرى مەن قۇرىلىمدارىنىڭ بەلسەندى قاتىسۋى، سونداي-اق ازاماتتاردىڭ قولداۋى تالاپ ەتىلەدى.

ستراتەگيالىق جوسپار-2020-نىڭ تابىستى ىسكە اسىرىلۋى قازاقستاندى»قازاقستان-2030» ستراتەگياسىندا ايقىندالعان ەلدىڭ جارقىن بولاشاعىنا قول جەتكىزۋدىڭ جولىن بەكەم قامتاماسىز ەتەدى.