وسى قازاق قىزىق ءوزى، "سالەم - ءسوزدىڭ اناسى" دەيدى. وراسان ۇعىم! ولاي بولسا، سالەمدەسەيىك. "اسسالاۋماعالەيكۋم!". "ۋا، عالەيكۋماسسالام!". راس قىزىق قوي: ءوزىمىز - قازاق، سالەمىمىز - اراب! قازاقتىڭ سالەم ەكەش سالەمدى دە "وزگەدەن قارىزعا العان" وسى سورلىلىعى قاي زاماننان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتىر؟ ونى ءبىلۋ بىزگە ونشا ماڭىزدى دا ەمەس. ال، جالپى،بۇل قازاقتىڭ قازاقشا ءتول سالەمى بولىپ پا ەدى، ماسەلە - سوندا. بولعاندا قانداي! ءبىز ول تۋرالى دا "قاس ساق اڭقىماسى"-نىڭ ەكىنشى كىتابىندا ("قازىعۇرت" باسپاسى، الماتى-2003) توقتالعانبىز. ارينە، سالەم تۋرالى اڭگىمە دە - ەجەلگى قوناق كۋلتىمەن تىكەلەي بايلانىستى، وزىنشە ءبىر جاتقان فيلوسوفيا. بۇگىن قازاقتىڭ كونەدەن كەلە جاتقان اڭقىمالىق قاسيەتتى سالەمدەرى ىشىندەگى "قوش" سالەمىنىڭ توڭىرەگىندە عانا قىسقاشا ءبىر-ەكى ءسوز ايتايىق. ءتىلشى عالىمدارىمىز "قوش" ءسوزىن دە پارسىعا اپارىپ تەلىپ قويادى. دۇرىس ەمەس. تىلىمىزدەگى كوپتەگەن سوزدەر سەكىلدى، "قوش" ءسوزى دە - كوپماعىنالى ءسوز. ءبىز ونىڭ بارشا ماعىناسىن ايتىپ جاتپايمىز. اۋەلگى زاتەسىمدىك "قوش" (جۇپار) ءسوزى داتەسىمدىك ءھام تاۋەسىمدىك "قوش" (1. جۇپار پەرىشتە-رۋح 2. جۇپار پەرىشتە-رۋحتىڭ قوش سالەمى يا قوش حابارى) كەيپىنە ەنەدى. زاتەسىمدىك "قوش" ءسوزىنىڭ كوپتەگەن سينونيمدەرىنىڭ ءبىرى رەتىندەگى زاتەسىمدىك "اڭقىل" (جۇپار لەب) ءسوزى دە ءدال سولايشا داتەسىمدىك ءھام تاۋەسىمدىك "اڭقىل" (1. جۇپار پەرىشتە-رۋح 2. جۇپار پەرىشتە-رۋحتىڭ قوش سالەمى يا قوش حابارى) سوزىنە اينالعان. 24-شىلدەدەگى ء"بىز - بارىپ تۇرعان يسالماسپىز" اتتى جازبامىزدا (ونى پاراقشامىزدان وقۋلارىڭىزعا بولادى) كەلتىرىلگەن مىسالدار دا ءتىل تىرلىگىندەگى وسىنداي، "قارادان شىعىپ، حان بولعان" زاڭدىلىعى نەگىزىندە ەدى. وعان "ەس (جۇپار جەلدەت، سامال) - ەس" (جۇپار پەرىشتە-رۋح; جۇپار سانا; جۇپارپەرىشتەلىك قوش ءسوز.،) مىسالىن دا قوسىپ قويۋعا بولادى.
قوش دەلىك. پەرىشتەنىڭ ءوزى - قوناق (قونۋشى ياعني ۇشىپ كەلىپ، ءبىر جەرگە بايىزداعان مەيمان). "جۇپار پەرىشتە-رۋح" دەگەن ماندەگى "قوش" ءسوزىنىڭ ورىس قولدانىسىندا، "س+ت" سيمبيوزىنىڭ كەسىرىنەن بۇلىنگى "گوست" ("گوس+ت": قوناق) كەيپىندە، ەش جۇپارسىز تىرلىك ەتەتىندىگى دە سودان. جوعارىداعى "اڭقىل" ءسوزىن دە ورىس باۋىرلار، ەش جۇپارسىز، قۇر "انگەل" (پەرىشتە) تۇرىندە عانا قولدانسا، جوعارىداعى "ەس" (جۇپارپەرىشتەلىك قوش حابار-ءسوز) ءسوزىن دە ولار ەش جۇپارسىز بۇلىنگى "ۆەست" (ۆ+ەس+ت"; حابار) تۇرىندە عانا قولدانادى. اڭقىمالىق كونە "اڭقىل" ءسوزىنىڭ گرەكتىك - انگەل" ("ەلشى") يا "اگگەل", لاتىندىق "انجەل" (وسىدان ء"ىنجىل" اتاۋى قالىپتاسقان), "انگەليا", "ەۆانگەليە (گر. "بلاگايا ۆەست)", ت.س.س. تۋىندى-بۇلىنگى ۇلگىلەرى دە ءبىرشاما.
وسى ايتىلعانداردىڭ باعزىداعى اڭقىمالىق ءمانىسى مەن ماعىناسىن ەپتەپ ۇعا الساق تا، كوڭىلىمىز ق و ش بولىپ، باسىمىزداعى باعىمىزعا دا ەپتەپ جۇپار داري باستار ەدى عوي!..
ءجا، بۇرىنعى اتا-بابالارىمىزدىڭ ءبىر-ءبىرىن قارسى العاندا دا، قوشتاسقاندا دا ۇدايى "قوش" (1. جۇپار پەرىشتە-رۋح 2. جۇپار پەرىشتە-رۋحتىڭ قوش سالەمى يا قوش حابارى) دەسىپ، جۇپار پەرىشتەلەرشە اڭقىلداسا سالەم ايتىساتىندارىنىڭ تاڭىرلىك ءمانىن ەندى ءسال دە بولسا تۇسىندىك پە، اعايىن؟ الدە، سول باياعى "اسسالاۋ" مەن "اسسالام"-عا عانا ءماز بولىپ جۇرە بەرەمىز بە؟

باعزى دانا بابالارىمىزدىڭ الەمدىك بارشا دىنگە نەگىز بولعان قادىمدىق اڭقىما (تاڭىرلىك-پەرىشتەلىك جۇپار ءىلىم.،) عاجابىندا رۋحاني ماعىنالارى ەرەن اڭقىپ تۇراتىن "قوش ۇل", "قوش قار", "قوش جار", "قوش ءبىت", ت.ت. تۇرلەردەگى بەستانىمدىق سانسىز تەرميندەر بار. ءتاڭىرى جار بولسا، الداعى ۋاقىتتا ولار جايىندا دا پىكىرلەسىپ كورەرمىز. سولاردىڭ باستى ءبىرى - "قوش ەگە" تەرمينى. جالپى، تاقىرىپتا كورسەتىلگەن اتاۋلار جايىندا ءبىز، كەزىندە، "قازاق ادەبيەتى" گازەتىندە دە ءبىراز دۇنيەلەردى ايتقان بولاتىنبىز.
"قوش" ءسوزىنىڭ كوپ ماعىنالارىنىڭ "جۇپار پەرىشتە" دەگەن ءمانىسىن عانا الساق، "قوش ەگە" تەرمينىنىڭ "جۇپار پەرىشتە-ەگە" دەگەن ءمانى ايقىندالادى. "ەگە" (ىيە) ءسوزىنىڭ تۋىندى ءبىر ۇلگىسى - "ەگو" (لات. مەن). "مەن" دەگەندى بىلدىرەتىن سلاۆياندىق "يا" ءسوزى - "ەگو" ياكي بۇلىنگى "ەگە" تەرمينىنىڭ "ىيە" تۇرىندەگى اۋەلگى تازا نۇسقاسىنىڭ تۋىندى ۇلگىسى. "ىيە" ("يا") = "ەگە" ("ەگو"). 
اركىمنىڭ "مەن"-ءى (ەگوسى) - رۋح رەتىندەگى ءوزى. دەمەك، "قوش ەگە" دەگەنىمىز - "جۇپار پەرىشتە-رۋح". ال، كەج ەگە" دەگەندەگى "كەج" ءسوزىنىڭ باستى ءبىر ءمانى: "قيقار-قىرسىق". ياعني، "كەجەگە" (شۇيدە، قاراعۇس.،), مەتاتەزالىق "كەگەجە" ۇلگىلەرى دە بار "كەج ەگە" دەگەنىمىز - "كەسىر رۋح". "كەجەگەسىنىڭ كەرى تارتۋى" فرازەولوگيزمى سودان شىققان. "سونىمەن، "قوش ەگە" مەن "كەج ەگە" - ءار "مەن"-ءنىڭ ءبىر-بىرىنە قاراما-قارسى قوس يپوستاسى، "اڭقىر" مەن "مۇڭكىر" انالوگتارى.
تەگىندە، ءتىل تىرلىگىندەگى تەكورات (تەكتەستىككە ورايعى اتتاستىق) زاڭدىلىعى بويىنشا، رۋح قالاي اتالسا، ونىڭ باسقارىمىنداعى اقىل-ەس تە سولاي اتالادى. ونىڭ ۇستىنە، ەكەۋى - ءبىرتۇتاس عاجايىپ. "باستاعى باق" دەپ تە اتالاتىن جۇپارلى جۇماق ەستىڭ "قوشەگە" اتالۋى دا سودان. "كوسەگە" تۇرىندە قولدانىلادى. باستى باتانىڭ "كوسەگەڭ كوگەرسىن!" (باستاعى باعىڭ وركەندەسىن!) تۇرىندە بولاتىندىعى دا سوندىقتان.
وسى ايتىلعانداردىڭ ءبارى - بايىرعى دانا بابالارىمىز تۇزگەن اڭقىما ىلىمىنەن. "باستاعى باق پەن سوردىڭ" بارشا قۇپياسى دا، ءتاڭىرتانۋدىڭ ەڭ كەمەل كونە كونتسەپتسيالارى دا - اڭقىمادا. كىمدە-كىم اڭقىما جايىندا كوبىرەك بىلگىسى كەلسە، بەستانىمنىڭ قۇپيا كىلتى رەتىندەگى ءسوزتانىمدى يگەرسىن، قازاقتىڭ اتا ءتىلىن ۇيرەنسىن. سەبەبى، "قازاق ءتىلى - جۇمباق: نە ايتسا، ءبارىنىڭ شەشۋى بار; شەشۋىن بىلۋگە تىرىسۋ كەرەك!" دەپ كەتتى ءماشھۇر ءجۇسىپ. ء"بىلىمنىڭ دە، عىلىمنىڭ دا، ءدىننىڭ دە، اۋليەشىلىكتىڭ تە قازاق تىلىندە" ەكەندىگىن وسيەتتەپ كەتكەن اۋليە دە - ءماشھۇر ءجۇسىپ. ال، ءبىزدىڭ تىرلىك شە، ء"وز باسىنداعى باققا سەنبەي، وزگەنىڭ باسىنداعى بوققا ىنتىققان" سورلىلىق ەمەس پە؟! "وزگە تىلدە تۇسىنىكسىز بىردەمەلەردى كۇبىرلەپ توڭقاڭداي بەرمەي، اڭقىمالىق جۇپارى تۇنشىققان باسىمىزدى ءبىر كوتەرەيىكشى، اعايىن!" دەپ، بار داۋىسىممەن الەمگە ايقايلاپ جىبەرگىم كەلەدى كەيدە... بىراق، قايتەسىڭ، "باياعى جارتاس - ءبىر جارتاس...". 

تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى.