ۇكىمەتتىڭ توقپاعىنان سوڭ، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ءۇشىن ۇلتتىق قوردان بولىنگەن قىرۋار قاراجات ەكىنشى دارەجەلى بانكتەر ارقىلى، ياعني تامىر بويىمەن ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءون بويىنا جىلدام تاراي باستاعان سياقتى. بانكتەردىڭ قازىرگە دەيىن اياقالىسى جامان ەمەس. جوبالار بويىنشا قازىرگى يگەرىلگەن قارجى سوماسى 118 ميلليارد 813 ميلليون تەڭگەگە جەتىپتى. بۇل «سامۇرىق-قازىنا» ءال-اۋقات قورى بولگەن 127 ميلليارد تەڭگەنىڭ 94 پايىزىنا جۋىعى. قازاننىڭ ءتۇبى كورىنۋگە دە جاقىن. شامامەن 6-اق پايىز يگەرىلمەگەن قارجى قالدى. بۇل قاسپاعى عانا. قالاي بولعاندا دا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى سەرىك احمەتوۆ ويىنداعىسىن جۇزەگە اسىرا الدى.
«مەنىڭ ويىمشا، بولىنگەن 127 ميلليارد تەڭگە مامىر ايىنىڭ سوڭىنا قاراي تولىق يگەرىلىپ بىتەدى» دەگەن بولاتىن ول ينتەرنەت-كونفەرەنتسيادا. نەگىزىنەن قارجىنى يگەرۋ جوسپارلاعان مەرزىمنەن ءبىر اي ەرتە ءبىتتى. جوسپار بويىنشا 1 شىلدەدە مارەگە جەتۋگە ءتيىس بولاتىن. ەكىنشى دارەجەلى بانكتەردىڭ العاشقى قارقىنى وتە شابان بولعانىن ايتۋعا ءتيىسپىز. 16 ناۋرىزدا بارلىق بانكتىڭ يگەرگەن قارجىسى بار-جوعى 10,3 ميلليارد تەڭگە عانا ەدى. ال قارجى اقپان ايىندا ءبولىنىپ قويعان. وسى ءۇشىن دە ۇكىمەتتىڭ تالاي جينالىستا جۇيكەسى توزعان بولاتىن.

ۇكىمەتتىڭ توقپاعىنان سوڭ، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ءۇشىن ۇلتتىق قوردان بولىنگەن قىرۋار قاراجات ەكىنشى دارەجەلى بانكتەر ارقىلى، ياعني تامىر بويىمەن ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءون بويىنا جىلدام تاراي باستاعان سياقتى. بانكتەردىڭ قازىرگە دەيىن اياقالىسى جامان ەمەس. جوبالار بويىنشا قازىرگى يگەرىلگەن قارجى سوماسى 118 ميلليارد 813 ميلليون تەڭگەگە جەتىپتى. بۇل «سامۇرىق-قازىنا» ءال-اۋقات قورى بولگەن 127 ميلليارد تەڭگەنىڭ 94 پايىزىنا جۋىعى. قازاننىڭ ءتۇبى كورىنۋگە دە جاقىن. شامامەن 6-اق پايىز يگەرىلمەگەن قارجى قالدى. بۇل قاسپاعى عانا. قالاي بولعاندا دا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى سەرىك احمەتوۆ ويىنداعىسىن جۇزەگە اسىرا الدى.
«مەنىڭ ويىمشا، بولىنگەن 127 ميلليارد تەڭگە مامىر ايىنىڭ سوڭىنا قاراي تولىق يگەرىلىپ بىتەدى» دەگەن بولاتىن ول ينتەرنەت-كونفەرەنتسيادا. نەگىزىنەن قارجىنى يگەرۋ جوسپارلاعان مەرزىمنەن ءبىر اي ەرتە ءبىتتى. جوسپار بويىنشا 1 شىلدەدە مارەگە جەتۋگە ءتيىس بولاتىن. ەكىنشى دارەجەلى بانكتەردىڭ العاشقى قارقىنى وتە شابان بولعانىن ايتۋعا ءتيىسپىز. 16 ناۋرىزدا بارلىق بانكتىڭ يگەرگەن قارجىسى بار-جوعى 10,3 ميلليارد تەڭگە عانا ەدى. ال قارجى اقپان ايىندا ءبولىنىپ قويعان. وسى ءۇشىن دە ۇكىمەتتىڭ تالاي جينالىستا جۇيكەسى توزعان بولاتىن.
ەندى قارجىنى يگەرگەن بانكتەردىڭ جاعدايىنا كوشەيىك. قارجىنى يگەرۋدە و باستان وق بويى وزىق كەلە جاتقان بانك – «بتا بانكى». اتالمىش بانككە شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋعا 22 ملرد تەڭگە قارجى بولىنگەن. بىراق بانك بولىنگەن قارجىنىڭ ۇستىندە 4,5 ملرد تەڭگەنى ءوز قالتاسىنان ارتىق جۇمساعان. ياعني بانك شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋعا جالپى سوماسى 26 ملرد 547 ملن تەڭگە بولگەن. بانككە مۇنداي جومارتتىق قايدان كەلگەن دەۋىڭىز مۇمكىن. بانك بار بولعانى ءوز قارجىلىق ساياساتىن ورىنداعان. ءوزىنىڭ كليەنتتەرىن جوعالتىپ الماس ءۇشىن بانك وسىنداي تاۋەكەلگە بارىپ وتىر. ۇكىمەتتىڭ بولگەن قارجىسى تاۋسىلدى دەپ قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرماي، قوردان بولىنگەن قاراجات جەتپەي قالعان كليەنتتەرگە ءوز ەسەبىنەن قايتا قارجىلاندىرۋعا اقشا بولگەن. بۇل بانكتەن بارلىعى 875 كاسىپكەر نەسيە الىپتى.

بانكتەردىڭ سوڭىندا سۇيرەتىلىپ كەلە جاتقانى – «قازكوممەرتسبانك». ول وزىنە بولىنگەن 16 ملرد تەڭگەنىڭ تەك 53 پايىزىن عانا يگەرگەن. تەڭ جارتىسىنا جۋىعى شاڭ باسىپ ءالى جاتىر.
مىندەتىنەن ۋاقىتىندا ءارى 100 پايىز قۇتىلعان بانكتەر ازىرگە بەسەۋ. اتاپ ايتساق: «اتفبانك»، «اليانس بانك»، «كاسپي بانك»، «تسەسنابانك» جانە «استانا-فينانس بانكى».
ايماقتارداعى يگەرىلگەن جوبالاردىڭ ءبولىنۋ جاعدايىنا كەلەر بولساق، شاشاسىنا شاڭ جۇقتىرماي الدا كەلە جاتقانى – الماتى قالاسى. ۇلتتىق قوردان بولىنگەن قاراجاتتان نەسيە الۋشىلاردىڭ جالپى سانى – 2 مىڭ 390. سونىڭ 17 پايىزعا جۋىعى وسى الماتى قالاسىنا تيەسىلى، ياعني 398 كاسىپكەرلىك نىسان الماتىلىقتار بولىپ شىقتى. ارينە، بۇل مەگاپوليس قالا ءۇشىن زاڭدى دا. ال شىعىس قازاقستان وبلىسى الماتى قالاسىن وكشەلەپ، ەكىنشى ورىندا كەلەدى. بۇل ايماقتان 302 كاسىپكەرلىك قۇرىلىم نەسيەگە قول جەتكىزگەن.
داعدارىس جاعدايىندا شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ەكى باعىتتا جۇرگىزىلدى. ءبىرىنشىسى – بۇعان دەيىن الىنعان نەسيەلەردى قايتا قارجىلاندىرۋ، ەكىنشىسى – جاڭا جوبالاردى قارجىلاندىرۋ. وسى باعىتتارعا بولىنگەن قارجىنىڭ ۇلەسىنە نازار اۋدارار بولساق، بۇعان دەيىن الىنعان نەسيەلەردى قايتا قارجىلاندىرۋعا جالپى سومانىڭ 53 پايىزى باعىتتالعان. ال 47 پايىزى جاڭا جوبالاردىڭ ۇلەسىنە تيگەن.
نەسيە الۋشىلاردىڭ سالالارعا ءبولىنۋى دە كوپ نارسەنى اڭعارتادى (دياگراممادا). ەلىمىزدە نەسيە الۋشىلاردىڭ كوبىسى ساۋدا سالاسىنداعى كاسىپكەرلەر (48 پايىز، ياعني تەڭ جارتىسىنا جۋىعى). بۇل جەردە ءبىر سۇراق تۋىندايدى: ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن داعدارىستان كەيىن قايتا جاڭعىرتۋعا ساۋدا سالاسى ايتارلىقتاي ۇلەس قوسا الا ما؟ الدە بۇدان گورى پەرسپەكتيۆاسى ايقىن، كوسەگەمىزدى كوگەرتەرى داۋسىز سالالارعا كۇش سالعان ءجون بە؟ ونداي سالالاردىڭ ناتيجەسى ۇزاق ۋاقىت كۇتتىرەتىنى راس. بىراق ەرتەڭگى بەرەر جەمىسى مول ءارى باياندى. ماسەلەن، ولاردىڭ قاتارىنا ونەركاسىپ پەن اۋىل شارۋاشىلىعىن قوسۋعا بولادى. وكىنىشكە قاراي، بارلىق جوبالاردىڭ ىشىنەن اتالمىش سالالارعا قاتىسى بار نەسيەلەنگەن جوبالار تەك 7 پايىزدى عانا قۇراپ وتىر.

سالتان ساكەن
«الاش ايناسى» 28 مامىر 2009 جىل