6-8 ماۋسىم كۇندەرى گەرمانيانىڭ بەرلين قالاسىندا ەۋروپا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى ءوتتى. ەۋروپا قازاق قوعامدارى فەدەراتسياسى مەن بەرلين قازاق قوعامىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن القالى باسقوسۋعا اتاجۇرتتىڭ سالەمىن جەتكىزىپ، ءبىراز اعايىن قاتىسىپ قايتتى.  اتالعان جيىندا ەر جانىبەك باتىردىڭ 300 جىلدىعى اتالىپ وتكەنىن ەستىپ، «ەر جانىبەك» قورىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى جەڭىس تۇركيا مىرزامەن اڭگىمەلەسكەنبىز.

– بەرليندە وتكەن ەۋروپا قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايى نەسىمەن ەرەكشەلەندى؟

– حح عاسىردىڭ باسىنداعى قيلى كەزەڭدەردە التاي اۋىپ، ءپامير اسىپ، تۇركياعا جەتكەن اتالارىمىزدىڭ ۇرپاعى بۇل كۇندە كوپتەگەن ەۋروپا مەملەكەتتەرىنىڭ تۇرعىنى بولىپ وتىر. ولاردىڭ جىل سايىن باس قوسىپ، بازىناسىن ايتىپ، ءبىر-بىرىمەن قاۋىشىپ جاتۋى، ارينە، قۋانتارلىق جاعداي.  ۇلىبريتانيا، فرانتسيا، گەرمانيا، ۆەنگريا، اۆستريا، شۆەيتساريا، شۆەتسيا، دانيا، نورۆەگيا، نيدەرلانديا، تۇركيا سىندى ون ەلدەگى ەتنيكالىق قانداستارىمىز باس قوسقان بيلىعى جيىن جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلدى. ەۋروپا قازاق قوعامدارى فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ءابدۋلحايۋم كەسيجي مىرزانىڭ سوزىمەن ايتساق، بۇل شارا، ەڭ الدىمەن، ەۋروپاداعى قازاق جاستارىنىڭ ءتىلى مەن ءدىنىن ۇمىتپاۋى ءۇشىن، ءبىر-بىرىمەن جەتە تانىسۋى ءۇشىن، اتاجۇرتتاعى اعايىنمەن قاۋىشۋ ءۇشىن قاجەت ەكەن. شەتەلدەگى قازاقتار تۇگىلى وزىمىزدەگى جاستاردىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ۇمىتىپ بارا جاتقانىن ەسكەرسەك، ەۋروپاداعى اعايىننىڭ بۇل قادامىنا «بارەكەلدى» دەگەننەن باسقا ايتارىمىز جوق.

– القالى باس قوسۋعا قازاق ەلىنەن كىمدەر قاتىستى؟

– ءبىزدىڭ ەلدىڭ وكىلدەرىن دۇنيەجۇزى قازاقتارى  قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى تالعات ماماشەۆ مىرزا باستاپ باردى. دەلەگاتسيا قۇرامىندا  م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ءۋاليحان قاليجانوۆ، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى الىبەك اسقار، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەرالى توعجانوۆ، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى ماقپال ءجۇنىسوۆا، «ەر جانىبەك» قورىنىڭ پرەزيدەنتى ماحسۇت تەمىرباەۆ ، «سك-استانا» كوپەراتيۆتىك قور ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى اسەل شىلدەباەۆا،  «دارىن» جاستار سىيلىعىنىڭ يەگەرى، سۋرەتشى گۇلنازىم ومىرزاق، ءداستۇرلى ءانشى اراي اسقاپقىزى جانە «سەرىلەر» توبى قاتىستى.

– قانداي ءىس-شارالار وتكىزىلدى؟

– اتاجۇرتتاعى اعايىن مەن ەۋروپاداعى باۋىرلارىمىز «دوڭگەلەك ۇستەل» باسىندا پىكىر الماستى. وندا قازاق ەلىنىڭ قازىرگى جايى، دامۋ جولى، ەۋروپاداعى جاس ۇرپاقتىڭ بولاشاعى، ولاردىڭ اتاجاۇرتپەن بايلانىسى ءسوز بولدى. سونداي-اق، «سەزىم شۋاعى» سۋرەت جانە كىتاپ كورمەسى، فۋتبول ءتۋرنيرى، ەر جانىبەك باتىردىڭ 300 جىلدىعىنا ارنالعان «اسىق اتۋ»، قازاقشا كۇرەس ويىندارى مەن «انا ءتىلىم – پارىزىم» اتتى جاس جەتكىنشەكتەر اراسىنداعى سايىس ءوتتى. مارقۇم مۇستافا شوقاي بابامىزدىڭ باسىنا بارىپ، زيارات ەتتىك.

ءبىر ايتا كەتەرلىگى، قۇرىلتايدىڭ وسىنداي مازمۇندى وتۋىنە قازاقستاننىڭ گەرمانياداعى ەلشىسى نۇرلان ونجانوۆ پەن  بەرليندەگى قازاق قوعامىنىڭ باسشىسى بەشىرەتحان مالاباحان ايرىقشا اتسالىسىتى. ءسۇيىنشى سۇرايتىن ءبىر جايت، ەلشى نۇرلان ونجانوۆتىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن بەرلين قالاسىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكونوميكالىق جانە مادەني ورتالىعى اشىلىپتى. بۇل، ارينە، ەۋروپاداعى قانداستارىمىز ءۇشىن قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن پاش ەتەتىن قاراشاڭىراق بولاتىنى ءسوزسىز. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەرالى توعجانوۆ مىرزا الداعى كۇندە شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىمەن قويان-قولتىق جۇمىس جاسايتىندارىن ايتىپ، اعايىننىڭ كوڭىلىن ءبىر سەرپىلتىپ تاستادى.

– ءوزىڭىز نە ءتۇيىپ قايتتىڭىز؟

– بايقاعانىم، ونداعى اعالارىمىزدىڭ شىر-پىر بولىپ جىل سايىن قۇرىلتاي وتكىزىپ جاتۋىنا، ەڭ الدىمەن، ۇرپاق ماسەلەسى سەبەپ بولىپ وتىر. جاسىراتىنى جوق، كوپ ساندى قاراكوز باۋىرلارىمىز ءوز تىلدەرىنەن ايىرىلىپ بارا جاتىر ەكەن. ال قۋانتارلىعى بارلىعى دا ءار سالانىڭ تىزگىنىن ۇستاپ، قاجەتتى مامان بولىپ قالىپتاسىپتى. مەنىڭشە، عىلىم-تەحنيكاسى دامىعان ەۋروپا جۇرتىمەن ىستەستىك بايلانىستاردا ءبىرىنشى كەزەكتە قانداستارىمىزعا نازار اۋدارساق، سولاردىڭ اتاجۇرتىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا قىزمەت اتقارۋىنا جاعداي جاساساق نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. ارينە، ەۋروپاداعى از قازاقتى ءتۇپ قوتارىپ ەلگە اكەلە قويۋ مۇمكىن ەمەس شىعار. ءتىپتى سول مەملەكەتتەردە تۇرىپ-اق، قازاق ەلىنىڭ شاشباۋىن كوتەرىپ، كارى قۇرىلىقتاعى ءبىر وتاۋىمىز بولىپ تۇرسادا ارتىق ەمەس. تەك كوزدەن تاسادا جۇرگەن اعايىندى كوڭىلدەن ءوشىرىپ الماساق بولعانى دا... ايتپاقشى، بىزدەگى قازاق سايتتارىنىڭ بارلىعىندا لاتىن قارپىندەگى نۇسقاسى بولعانى دۇرىس ەكەن. الىستا جاتقان اعايىن تەك عالامتور ارقىلى عانا اتاجۇرتتىڭ تىنىس-تىرشىلىگىمەن تانىسىپ وتىر.

– ەر جانىبەك باتىردىڭ 300 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارالار جىل باسىنان بەرى دۇركىرەپ ءوتىپ جاتىر. ەرتەڭ استانا قالاسىندا ايتىس وتەتىن كورىنەدى. ەندىگى اتقارىلاتىن ءىس-شارالار جونىندە ايتا كەتسەڭىز...

– ءيا، جىل باسىنان بەرى «ەر جانىبەك» قورىنىڭ ۇيتقى بولۋىمەن ءبىراز شارالار اتقارىلدى. كونفەرەنتسيالار ءوتتى، كىتاپ شىقتى، رەسپۋبليكا سارايىندا كونتسەرت ءوتتى. Rixos قوناق ۇيىندە اس بەرىلدى. ەندى، مىنە ەرتەڭ استانادا بەيبىتشىلىك سارايىندا  كاسىپكەر تولقىن اقانۇلىمەن، ايتىسكەر اقىن داۋلەتكەرەي كاپۇلىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن جانە استاناداعى كاسىپكەر ازاماتتاردىڭ قولداۋىمەن حالىقارالىق اقىندار ايتىسى وتەدى. باس جۇلدەگە تەمىر تۇلپار تىگىپ وتىرمىز. ال 19 ماۋسىمدا ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىندە «ماڭگىلىك ەل يدەياسى جانە ەر جانىبەك باتىر» اتتى حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزىلەدى. بۇعان قوسا، قوياندى اۋىلىندا بەلگىلى جازۋشى ءجادي شاكەنۇلىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن قازاق كۇرەسىنەن جاستار اراسىندا بەلدەسۋ بولىپ، اس وتكىزىلەدى. ماۋسىمنىڭ 21-22 كۇندەرى بابامىز  جاتقان شقو، جارما اۋدانى، ورتابۇلاق جەرىندە كولەمدى اس بەرىلەدى. وندا قازاق كۇرەسى، اقىندار ايتىسى، ات بايگەسى جانە وزگە دە عىلىمي-مادەني ءىس-شارالار وتكىزىلمەك.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

اڭگىمەلەسكەن حازىرەت ءابدىلدا

Abai.kz