اقشانى، مۇلىكتى زاڭداستىرۋ – بۇل الەمدىك تاجىريبەدە بۇرىننان بار ءۇردىس. ءتىپتى، ەۋروپاداعى بىرقاتار مەملەكەتتەر، اقش-تىڭ كوپتەگەن شتاتتارى مۇنداي اكتسيانى قاتارىنان بىرنەشە رەت وتكىزگەنىن بىلەمىز. سەبەبى، «كولەڭكەدەگى» كاپيتالدى جاريا ەتۋ الەمدەگى بارلىق ەلدەردىڭ باسىن قاتىراتىن ماسەلە. ماسەلەن، حالىقتىڭ تابىسى مەن كاپيتالىن زاڭداستىرۋ شارالارى ءۇندىستاندا – 5 رەت، پورتۋگاليادا – 3 رەت، فرانتسيا، اۆستريا، يرلانديادا – 2 رەتتەن وتكىزىلگەن. كاپيتالدى زاڭداستىرۋعا ارەكەت جاساعان ەلدەردىڭ ىشىندە يتاليا، گەرمانيا، بەلگيا دا بار. الەمدىك تاجىريبەدە ەڭ ءساتتى ەكونوميكالىق امنيستيالاردىڭ ءبىرى 2001-2002 جىلدارى يتاليادا بولدى. سونىڭ ناتيجەسىندە يتاليا بيلىگى كاپيتالدىڭ اعىنى ەلدەن نە سەبەپتەن كەتىپ جاتقانىن انىقتاي الدى. سونىمەن قاتار، ەل بيلىگى ءوز ازاماتتارىنىڭ نە سەبەپتى سالىق تولەۋدەن جالتارىپ جۇرگەنىنە دە كوز جەتكىزدى.

مۇنداي تاجىريبەدەن قازاقستان دا سىرت قالعان جوق. مىسالى، 2001 جىلى جۇرگىزىلگەن العاشقى دۇنيە-مۇلىكتى، اقشانى زاڭداستىرۋ ءىس-شارالارى ناتيجەسىندە 480 ميلليون اقش دوللارىنان استام اقشا زاڭداستىرىلدى. ودان كەيىن 2006-2007 جىلدار ارالىعىندا ەلىمىزدە ەكونوميكالىق امنيستيا ەكىنشى رەت وتكىزىلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە 845 (6,8 ميلليارد اقش دوللارى) ميلليارد تەڭگەگە جۋىق اقشا مەن دۇنيە-مۇلىك جاريا ەتىلدى. زاڭداستىرۋ اكتسياسى بارىسىندا ەلىمىزدىڭ بيۋدجەتىنە 60 ميلليارد تەڭگەگە (483 ميلليون اقش دوللارى) جۋىق تابىس ءتۇستى. بۇل جەردە زاڭداستىرىلعان اقشا مەن دۇنيە-مۇلىكتىڭ «كولەڭكەدەن» شىققاننان كەيىن ەل بيۋدجەتىنە سالىق جانە الىمدار تۇرىندە تابىس اكەلەتىنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون.

بۇدان مىناداي ءتۇيىن شىعارۋعا بولادى: اقشا مەن مۇلىكتى زاڭداستىرۋ مەملەكەتكە دە، قازاقستان ازاماتتارىنا دا بىردەي ءتيىمدى. بۇل جەردە ءبىزدىڭ ۇكىمەت جاريا ەتۋ ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنا قوسىمشا قاراجات پەن مۇلىكتەردى تارتۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەتىنىن اشىق ايتۋدا. ويتكەنى، «كولەڭكەلى اينالىمداعى» اقشانىڭ ۇلەسى ايتارلىقتاي ءوسىپ، مەملەكەتتىڭ دامۋىنا جاعىمسىز اسەرىن تيگىزىپ وتىر. سونىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەتكە زاڭنامادا كورسەتىلگەن سالىق تۇسىمدەرى تۇسپەيدى. وعان قوسا، «كولەڭكەلى ەكونوميكا» قوعامىمىزداعى يگى قۇندىلىقتار جۇيەسىن السىرەتىپ، قۇقىقتىق نيگيليزمگە جول اشۋدا. ۇشىنشىدەن، زاڭدىق اينالىمنان شىعارىلعان اقشا مەن مۇلىك ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ ناقتى كورىنىسىن بۇلدىراتىپ جىبەرەتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان، بۇل جولعى زاڭداستىرۋ اتالعان كاپيتالدىڭ جەدەل، سەنىمدى تۇردە زاڭدى اينالىمعا قايتىپ ورالۋىن قامتاماسىز ەتەدى. مەملەكەتتىڭ ۇتاتىنى وسى تۇستا.

بۇل جولعى اكتسيادا قازاقستان ازاماتتارىنا ءتورت بىردەي ارتىقشىلىق بەرىلىپ وتىر. بىرىنشىدەن، كەز-كەلگەن وتانداسىمىز اقشاسىن، باعالى قاعازدارىن، زاڭدى تۇلعانىڭ جارعىلىق كاپيتالىنا قاتىسۋ ۇلەسىن جاريا ەتە الادى. ەكىنشىدەن، جاريا ەتۋ سۋبەكتىلەرىنىڭ مەنشىك قۇقىعىنا جاتاتىن، قۇرىلىس نورمالارى مەن قاعيدالارىنا سايكەس كەلەتىن قۇرىلىستار زاڭداستىرىلادى. ۇشىنشىدەن، تيەسىلى ەمەس تۇلعاعا رەسىمدەلگەن قۇرىلىستار مەن عيماراتتارعا راقىمشىلىق جاسالادى. ءماجىلىس دەپۋتاتى رامازان سارپەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، بارشا قازاقستاندىقتار مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىن قالت جىبەرمەي پايدالانىپ قالۋى قاجەت. ء«سىز مىسالى، 5-6 جىل بويى ءۇيىڭىزدى تىركەمەي، سالىق تولەمەي تۇرىپ كەلدىڭىز. يمانبايدىڭ نەمەسە تاعى بىرەۋدىڭ اتىنا جازدىڭىز. ەندى ونىڭ قاجەتى جوق. ءۇيىڭىزدى ءوز اتىڭىزعا تىركەپ، زاڭداستىرىپ الىڭىز. زاڭمەن جۇرەتىندەر جەردىڭ اكتىسىن الۋعا 1 جىلىن جۇمساپ بەينەتتەنەدى. ءۇيىن سالعانشا، قۇجاتىن العانشا 2-3 جىل تاعى جۇگىرەدى. ال مىناۋ – كەرەمەت مۇمكىندىك، مەملەكەتتىڭ قامقورلىعى. ەشكىم سەنەن ءۇيىڭدى قالاي سالدىڭ، اقشانى قايدان الدىڭ دەپ سۇرامايدى»،- دەيدى ول. ال، ءتورتىنشى ارتىقشىلىق – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنان تىس جەرلەردە ورنالاسقان جىلجىمايتىن مۇلىك تە جاريا ەتۋگە جاتقىزىلادى.

Abai.kz