كەرىمسال كەڭەسبەكۇلى. قاراعاندىنىڭ ورتاسىندا قاسقايىپ تۇر
قاراعاندى قالاسىنىڭ قاق ورتاسىندا لەنين اتىندا كوشە بار. ونى ۇلت كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ اتىنا اۋىستىرۋ مۇمكىن بولماي تۇر. ال، سوندا قاراعاندىلىقتار قادىر تۇتىپ وتىرعان لەنين دەگەن كىم؟
جەتپىس جىل ۇستەمدىك قۇرعان الەمدەگى كىل تەكسىزدەردىڭ، قۇلداردىڭ، كەدەي-كەپشىكتىڭ، ءدىنسىز، ءدىلسىز كاپىرلەردىڭ وداعى بولعان كەڭەس يمپەرياسى ەش سوعىسسىز، ءبىر وق اتىلماي قۇرىدى. ەندى قولىن سەرمەگەن قاسقا باس الاسا شالدىڭ بەينەسى بىزگە قۇبىلا بولماق ەمەس!
الاش جۇرتى بىرەۋدى قارعاعاندا «كومۋسىز قالعىر دەيدى». كۇنسىزدەردىڭ، ءدىنسىز كاپىرلەردىڭ كوسەمى بولعان لەنيندى ءتاڭىر جازالاپ كەلەدى: ول ءالى كومۋسىز جاتىر!
كرەمىلدەگى ۆ.ي.لەنيننىڭ بالزامدالعان «ماڭگى ءتىرى» بەينەسىنە كۇنى بۇگىنگە دەيىن مىڭداعان ادامدار تاعزىم ەتۋدە. زامانىندا ولاردىڭ سانى ميلليونداردان اسىپ جىعىلاتىن ەدى...
تۇركى الەمىنىڭ ۇلى پەرزەنتى، ۇلت ازاتتىق قوزعالىستىڭ كورنەكتى قايراتكەرى م.شوقاي پاريج قالاسىندا شىعارىپ تۇرعان «جاس تۇركىستان» جۋرنالىندا بىلاي دەپ جازادى:
«قىزىل وزبەكستان» بەتتەرىندە لەنين مەن مۇحاممەد پايعامباردىڭ ءبىر-بىرىنە رۋحاني جاقىندىعىن دالەلدەۋ ماقساتىندا كولدەي-كولدەي ماقالالار جاريالانا باستادى. تاشكەنت گازەتتەرى ماقالالارىن مۇحاممەد - «الەۋمەتتىك پايعامبار»، ال لەنين بولسا «ناعىز پايعامبار» دەپ تۇجىرىمداعان ەدى (م.شوقاي III-تومدىق تاڭدامالى شىعارمالارى).
قاراعاندى قالاسىنىڭ قاق ورتاسىندا لەنين اتىندا كوشە بار. ونى ۇلت كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ اتىنا اۋىستىرۋ مۇمكىن بولماي تۇر. ال، سوندا قاراعاندىلىقتار قادىر تۇتىپ وتىرعان لەنين دەگەن كىم؟
جەتپىس جىل ۇستەمدىك قۇرعان الەمدەگى كىل تەكسىزدەردىڭ، قۇلداردىڭ، كەدەي-كەپشىكتىڭ، ءدىنسىز، ءدىلسىز كاپىرلەردىڭ وداعى بولعان كەڭەس يمپەرياسى ەش سوعىسسىز، ءبىر وق اتىلماي قۇرىدى. ەندى قولىن سەرمەگەن قاسقا باس الاسا شالدىڭ بەينەسى بىزگە قۇبىلا بولماق ەمەس!
الاش جۇرتى بىرەۋدى قارعاعاندا «كومۋسىز قالعىر دەيدى». كۇنسىزدەردىڭ، ءدىنسىز كاپىرلەردىڭ كوسەمى بولعان لەنيندى ءتاڭىر جازالاپ كەلەدى: ول ءالى كومۋسىز جاتىر!
كرەمىلدەگى ۆ.ي.لەنيننىڭ بالزامدالعان «ماڭگى ءتىرى» بەينەسىنە كۇنى بۇگىنگە دەيىن مىڭداعان ادامدار تاعزىم ەتۋدە. زامانىندا ولاردىڭ سانى ميلليونداردان اسىپ جىعىلاتىن ەدى...
تۇركى الەمىنىڭ ۇلى پەرزەنتى، ۇلت ازاتتىق قوزعالىستىڭ كورنەكتى قايراتكەرى م.شوقاي پاريج قالاسىندا شىعارىپ تۇرعان «جاس تۇركىستان» جۋرنالىندا بىلاي دەپ جازادى:
«قىزىل وزبەكستان» بەتتەرىندە لەنين مەن مۇحاممەد پايعامباردىڭ ءبىر-بىرىنە رۋحاني جاقىندىعىن دالەلدەۋ ماقساتىندا كولدەي-كولدەي ماقالالار جاريالانا باستادى. تاشكەنت گازەتتەرى ماقالالارىن مۇحاممەد - «الەۋمەتتىك پايعامبار»، ال لەنين بولسا «ناعىز پايعامبار» دەپ تۇجىرىمداعان ەدى (م.شوقاي III-تومدىق تاڭدامالى شىعارمالارى).
بۇگىنگى جاڭا ۇرپاقتى لەنيننىڭ ومىربايانىمەن قىزىقتىرا المايسىز. ايتسە دە، پرولەتوريات كوسەمىنىڭ شىن مانىسىندە كىم بولعاندىعىن بىلگىسى كەلەتىندەر دە از ەمەس. يا، بىزگە بەلگىلىسى ءوز كەزىندە قاراپايىم شارۋالاردىڭ كوسەمى بولعاندىعى. بۇگىنگى تاڭدا لەنيندى تاجال مەن شايتاننىڭ تۇسىگى دەپ اتايتىندار بار. مىسال ءۇشىن، رەسەيگە ەسىمى كەڭىنەن تانىمال جازۋشى گريگوري كليموۆ ارتىنا وسىنداي دىنسىزدەردى تۋدىرماعانى ءۇشىن كوسەمنىڭ وزىنە العىس بىلدىرەدى. ەكىنشى ءبىر كوزقاراس لەنيندى نەمىستىڭ جانسىزى رەتىندە كورسەتۋگە تىرىسادى (ۆ.رۋميانتسەۆ). الەم پرولەتورياتىنىڭ كوسەمى جونىندە بۇگىنگە دەيىن كوپتەگەن زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى جارىق كورۋدە. ءبىرى ونى جەر كوككە سىيعىزباي ماداقتاپ جاتسا، وزگەلەرى ادام نانعىسىز قۇبىجىق رەتىندە دالەلدەپ تىرىسۋدا. سودان بولار ءيليچتىڭ عىلىمي بيوگرافياسى جاسالىپ بىتكەن جوق. بىتپەيتىن دە شىعار. ەندىگى رەتتە وقىرمان نازارىنا ورىس زيالىلارىنىڭ كوزقاراستارىن كەلتىرەيىك.
ءتۋابىتتى ازعىن، دۇلەي لەنين قوعامدىق قىزمەتىنىڭ ناعىز قىزعان شاعىندا الەمگە جان تۇرشىگەرلىك قۇبىلىس اكەلدى. ول الەمدەگى ۇلى مەملەكەتتى قۇلدىراۋعا ۇشىراتىپ، ميلليونداعان ادامداردىڭ ولىمىنە سەبەپكەر بولدى. الايدا، مىنا اقىماق الەم كۇنى بۇگىنگە دەيىن ونىڭ ادامگەرشىلىگى جونىندە داۋلى پىكىر ايتىپ باعۋدا. اعىلشىندىق فوتوگروفتاردىڭ ءتۇسىرۋ بارىسىندا، ءوزىنىڭ قاندى مىنبەرىندە تورتاياقتاپ ەڭبەكتەگەن «ۇلى» كوسەمنىڭ جارىمەستىك كۇيگە جەتكەنىن كورگەن ەل جۇرتقا سەماشكو بۇل «جاڭا ناۆۋحودونوسوردىڭ» باس سۇيەگىندەگى ميىنىڭ جاسىل قويمالجىڭ زاتقا اينالعانىن اشىنا سارت ەتكىزگەنى بار. ول ولگەن كەزدە ونىڭ جاقتاۋشىلارى جاڭا الەمدى جاساعان جاڭا قۇدايدىڭ قايتىس بولعانىن قيماستىقپەن جازعان ەدى. بۇنىڭ ءبارى اللانىڭ قاھارىنا ۇشىرايتىندىعىن بۋنين پاريجدەگى بايانداماسىندا-اق نەگىزدەي ايتقان بولاتىن (16 اقپان. 1924 جىل.).
گ. مارچەنكونىڭ "كارل ماركس؟" اتتى كىتابىنا سۇيەنسەك، لەنين مازارىن تۇرعىزار الدىندا ساۋلەتشى ششۋسەۆ قۇرىلىس جوباسىنا پەرگام ءالتارىن ۇلگى قىلىپ الادى. سول كەزدەگى ارحەولوگيانىڭ بەدەلدى وكىلى ف. پوۋلسەن بەرگەن اقپاراتىندا يسا عالەيحيسالامنىڭ پەرگام التارىنە قاتىستى قۇپيا سوزدەر ايتقاندىعى مالىمدەنەدى. اسىلى، پەرگام ءىبىلىس كۋلتىنىڭ ورتالىعى بولعاندىعى انىقتالدى. دارىندى ساۋلەتشىنىڭ مۇنداي قادامعا بارۋىنىڭ سەبەپتەرى ءالى كۇنگە دەيىن جۇمباق كۇيىندە (س. ءفوميننىڭ "ۆوكرۋگ التاريا ساتانى" اتتى ماقالاسىنان).
ال ەندى تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ي.ۆ. سوكولوۆتىڭ پايىمداۋىنا قاراعاندا ۆولودياڭ بارىپ تۇرعان «ورىستىڭ ۇلى جاۋىزى جانە كوگىلدىرى»!... وسى ۋاجگە ايعاق رەتىندە عالىم سول كەزدەگى تسك ۆكپ (ب) پوليتبيۋرو مۇشەسى، لەنينگراد وبكوم پارتياسىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى گريگوري زينوۆەۆتىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىنعان ماتەرياداردى ۇسىنادى. وقىپ كورەلىك:
«يليچ! ۆسە، چتو تى منە پورۋچيل، يا ۆىپولنيل. ا چتو ەششە نە ۋسپەل، وبيازاتەلنو سدەلايۋ... زدەس وچەن تياجەلو ي نەپروستو، نو مەنيا سوگرەۆاەت مىسل، چتو ۋجە چەرەز نەسكولكو دنەي يا ۋۆيجۋ تەبيا ي زاكليۋچۋ ۆ سۆوي وبياتيا. حرانيش لي تى ناشە گنەزدىشكو؟ نە ۆوديش لي تۋدا درۋگيح؟ يا وچەن پەرەجيۆايۋ تۋت، ي تولكو نادەجدا نا تۆويۋ ۆەرنوست سوگرەۆاەت مەنيا... تسەلۋيۋ تەبيا ۆ تۆويۋ ماركسيستسكۋيۋ پوپوچكۋ. تۆوي گەرشەل».
ەكەۋىنىڭ ءبىر بىرىنە جازىسقان حاتتارى مۇراعاتتا كۇنى بۇگىنگە دەيىن ساقتاۋلى. جالپى بۇل دەرەكتەردەن ۆولوديانىڭ وتە جان جاقتى پەندە بولعاندىعىن اڭعارۋ قيىن ەمەس.
قاراعاندىنىڭ قاق ورتاسىندا لەنيننىڭ كوشەسى بار. ونىڭ كوشەسىن ءاليحان بوكەيحانۇلىنا اۋىستىرماق بولعانىمىزدا جەرگىلىكتى ورىس مۇعاجىرلارىنىڭ باسىلىمدارى («تسەنترالنايا گازەتا») «ءاليحان تەرروريست» دەپ باياعى شوۆينيستىك ارەكەت پيعىلدارىنا قايتا باسقان بولاتىن.
لەنينگە قويىلعان بىلدەي ەكى ەسكەرتكىشتەرى ءالى تۇر. الىمساقتان ات قۇرىقتاعان قازاق ەلى ءوزىنىڭ جۋسان اڭقىعان كيەلى جەرىنە شوشقانىڭ مايىن سورعان قۇدايسىزدار وداعى باسشىسىنىڭ ەسكەرتكىشىن الىپ تاستاي الماي وتىرعانى بەتىمىزگە باسىلعان قارا تاڭبا. ەندىگى ۇرپاق تاريحقا سىن تۇرعىسىنان قاراۋدى الدەقاشان ۇيرەنگەن. سوندىقتان الدەكىمدەر جاساعان قاتەلىكتەردى وپ-وڭاي كەشىرە سالمايدى. لەنيننىڭ ەسكەرتكىشىن الىپ تاستاۋ بۇگىنگى بوستان كۇننىڭ نەگىزگى تالابى. ءارى بەرىدەن سوڭ، كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ قۇربانى بولعان الاش ارىستارى قازاق دەربەستىگىن العان سوڭ كۇن كوسەمنىڭ ەسكەرتكىشىن كۇنباتىسقا قاراتىپ قويسىن دەگەن جوق قوي.
قۇرمەتتى قاۋىم، كەلەشەكتە ەسكەرتكىش سالۋعا، بىرەۋلەردىڭ اتىنا كوشە بەرۋگە اسىقپاعانىمىز ءجون بولاتىن شىعار..، كىم بىلەدى...
وسى ويدى قولداپ قۋاتتاعان جانداردى ءتاڭىر القاسىن.
«اباي-اقپارات»
