بەلگىلى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىمنىڭ ەسەبىنە سۇيەنسەك، ەلىمىزدەگى قازاقتىلدى ساياساتتانۋشىلاردىڭ سانى قازاقستاندا 15 ادامعا جەتىپتى. شۇكىر دەۋگە كەلمەيتىن كورسەتكىش. بۇل دەگەن ءبىر ميلليون قازاققا 1 ساياساتتانۋشىدان دەگەن ءسوز. ءبىر ساياساتتانۋشى ءبىر ميلليون قازاقتىڭ ساياسي ساناسىن قالىپتاستىرۋعا قىزمەت ەتىپ، بولماسا سول ازاماتتاردىڭ ساياسي سۇرانىستارىن، رۋحاني قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋعا شاماسى جەتە مە؟ نەمەسە 15 قازاقتىلدى ساياساتتانۋشى قازاق قوعامىنداعى ساياسي وي-پىكىرلەردىڭ سان-الۋاندىعىن قامتاماسىز ەتە الا ما؟ وسى سۇراقتارعا ويلى وقىرماننىڭ بەرەتىن جاۋابى بەلگىلى.

ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 23 قىركۇيەگىندە وتكەن قازاقستان ساياساتتانۋشىلار كونگرەسىندە وسى ماسەلەگە قاتىستى ارنايى سەكتسيا دا ۇيىمداستىرىلىپتى. سەكتسيا جەتەكشىسى - جوعارىداعى ستاتيستيكانى بەرىپ وتىرعان ايدوس سارىم مىرزا. مودەراتور سەكتسياعا قاتىسۋشىلاردىڭ ورتاسىنا ونشاقتى ساۋال تاستادى. بىراق، ساۋالداردىڭ كوبىنىڭ جاۋاپسىز، تالقىلاۋسىز قالعانى - قازاقي ساياساتتانۋ سالاسىنىڭ سىن كوتەرمەي تۇرعانىن كورسەتىپ بەردى. قازاق ءتىلدى ساياساتتانۋشى اتانىپ جۇرگەندەردىڭ باسىم كوپشىلىگى وسى سالاعا مامان دايىنداۋ مەن تىزىمدەگى سۇراقتارعا قاتىسى جوق دۇنيەلەردى ايتۋدان ارىعا بارا المادى. سودان كەيىن ولار قازاق ءتىلدى ساياساتتانۋشىلاردى وزگە تىلدە جازىپ، سويلەپ جۇرگەن ماماندارمەن سالىستىرۋمەن بولدى.

بەلگىلى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىمنىڭ ەسەبىنە سۇيەنسەك، ەلىمىزدەگى قازاقتىلدى ساياساتتانۋشىلاردىڭ سانى قازاقستاندا 15 ادامعا جەتىپتى. شۇكىر دەۋگە كەلمەيتىن كورسەتكىش. بۇل دەگەن ءبىر ميلليون قازاققا 1 ساياساتتانۋشىدان دەگەن ءسوز. ءبىر ساياساتتانۋشى ءبىر ميلليون قازاقتىڭ ساياسي ساناسىن قالىپتاستىرۋعا قىزمەت ەتىپ، بولماسا سول ازاماتتاردىڭ ساياسي سۇرانىستارىن، رۋحاني قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋعا شاماسى جەتە مە؟ نەمەسە 15 قازاقتىلدى ساياساتتانۋشى قازاق قوعامىنداعى ساياسي وي-پىكىرلەردىڭ سان-الۋاندىعىن قامتاماسىز ەتە الا ما؟ وسى سۇراقتارعا ويلى وقىرماننىڭ بەرەتىن جاۋابى بەلگىلى.

ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 23 قىركۇيەگىندە وتكەن قازاقستان ساياساتتانۋشىلار كونگرەسىندە وسى ماسەلەگە قاتىستى ارنايى سەكتسيا دا ۇيىمداستىرىلىپتى. سەكتسيا جەتەكشىسى - جوعارىداعى ستاتيستيكانى بەرىپ وتىرعان ايدوس سارىم مىرزا. مودەراتور سەكتسياعا قاتىسۋشىلاردىڭ ورتاسىنا ونشاقتى ساۋال تاستادى. بىراق، ساۋالداردىڭ كوبىنىڭ جاۋاپسىز، تالقىلاۋسىز قالعانى - قازاقي ساياساتتانۋ سالاسىنىڭ سىن كوتەرمەي تۇرعانىن كورسەتىپ بەردى. قازاق ءتىلدى ساياساتتانۋشى اتانىپ جۇرگەندەردىڭ باسىم كوپشىلىگى وسى سالاعا مامان دايىنداۋ مەن تىزىمدەگى سۇراقتارعا قاتىسى جوق دۇنيەلەردى ايتۋدان ارىعا بارا المادى. سودان كەيىن ولار قازاق ءتىلدى ساياساتتانۋشىلاردى وزگە تىلدە جازىپ، سويلەپ جۇرگەن ماماندارمەن سالىستىرۋمەن بولدى.

الايدا، جيىن بارىسىندا وسى جولداردىڭ اۆتورىن باسقا ماسەلەلەر قىزىقتىرعان ەدى. مەنىڭ ەستىگىم كەلگەنى - ايتىلعان باعىتتا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ازاماتتارىمىزدىڭ پوزيتسيالارىن انىقتاۋ مەن ولاردىڭ ساراپتاما جاساۋ قابىلەتى ءھام ۇلتتىق مودەرنيزاتسياعا قوسىپ جاتقان ۇلەستەرى ەدى. ايتكەنمەندە، بولاشاقتا قازاق ءتىلدى ساياساتتانۋشىلاردىڭ وي-پىكىرى ارقىلى قالىڭ قازاقتىڭ ۇلتتىق سانا-سەزىمىن قالاي وياتۋعا بولادى دەگەن ماسەلەلەر توڭىرەگىندەگى اڭگىمە وكىنىشكە قاراي مۇلدە ايتىلمادى.

پلەنارلىق ماجىلىستە، ءسوز بەرۋدى تالاپ ەتكەن ءازىمباي عالي ادەتتەگىدەي وتكىر پىكىر ءبىلدىردى. عالي مىرزانىڭ پىكىرىنە سايساق، قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن ساياساتتانۋشىلار قازاق قوعامىن قالاي زەرتتەيدى، ولاردىڭ قازاقستان قوعامىنىڭ دامۋى مەن ەلدىڭ ىشكى ساياسي جاعدايىنا قاتىستى وي ايتۋعا قۇقىعى بار ما؟ قويىلعان سۇراقتارعا، ارينە، ەشكىم تۇجىرىمدى جاۋاپ بەرگەن جوق. ءتىپتى، مۇنداي سۇراقتاردىڭ قويلىپ وتىرعانىنا ەشكىم ءمان دە بەرمەگەنىن قاداپ ايتقان ابزال. بۇل تاعى دا قازاقستانداعى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنبەيتىندەردىڭ مەيماناسى تاسىپ تۇرعانىنا مىسال بولسا كەرەك. ول ول ما، ءبىز قاتىسقان سەكتسيادا ءباز-ءبىر «ساياساتتانۋشىلار» مۇنداي سالاعا قازاق ءتىلى كەلىڭكىرەمەيدى-اۋ دەگەندى دە ايتىپ قالدى. ءبىر بىلگىش پلەنارلىق وتىرىستا: «قازاقستاندىق ساياساتتانۋ عىلىمى حح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا پايدا بولىپ، دامي باستادى» - دەپ قويىپ قالدى. اپىراۋ، سوندا ۇلى ابايدان سۋسىنداپ، تىلگە، جەرگە، ەلگە، قوعامدىق قۇرىلىمعا بايلانىستى ءار قايسىسى ونداعان ماقالا جازىپ، مەملەكەتتى قۇرۋدىڭ باعدارلاماسىن تۇزگەن الاشوردالىقتاردىڭ بەيساياسي (اپوليتيچنىە) ازاماتتار بولعانى ما؟ الدە ولار، ولەڭ وقىپ، ءان ايتىپ، كۇي تارتىپ، بي بيلەگەنى ءۇشىن اتىلىپ كەتتى مە؟ ءازىمباي عاليعا سۇيەنسەك، الاش ارىستارى تۋرالى اۋىز اشا المايتىن ورىس ءتىلدى ساياساتتانۋشىلار قازاقتىڭ ءتول تاريحىنان ماقۇرىم جاندار. وندا بۇلار وسىنداي القالى فورۋمدا قازاق سەنبەيتىن، قازاققا قاتىسى جوق «تەندەنتسيالاردى» نەمەنەگە كولگىرسىپ تالداپ وتىر؟

ماسقارامىز ءسال ۋاقىتتان كەيىن تاعى شىقتى. تالاي ساياساتتانۋشىلاردى دايىنداۋعا ات سالىسقان، جوعارى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ اقساقالى لايىق بايدەلدينوۆ ءوزىنىڭ جاسى مەن باسىنا لايىقسىز اڭگىمە ايتىپ وتىرىپ الدى. لايىق اقساقالعا سەنەتىن بولساق، قازاق ەليتاسى ورىس مادەنيەتىنەن سۋسىنداعانىنىڭ ارقاسىندا قالىپتاسقان ەكەن. و، توبا! بۇل ءسوزدى ەستىتكەن زاماننىڭ بەتىنە تۇكىردىك. لايىقتىڭ لايىقسىز ءسوزىن ەستىپ، جيىندا جاعاسىن ۇستاعان بىرەن-ساران قازاق جۋرناليستەرى عانا بولدى. وسىنداي سۇرقايى پىكىرلەرگە ۇستەل باسىندا وتىرعان «مايتالمان» ساياساتتانۋشىلاردىڭ بىردە بىرەۋى تويتارىس بەرمەگەنى نامىستىڭ وتىن  قوزدىرعانىن جاسىرا المايمىز.

بىزدە ءبىر شارانى ۇيىمداستىرعاندا سويلەۋشىلەردىڭ كوڭىلىنە قاراۋ بەلەڭ العان. وسى كونفەرەنتسيانى مەن وتكىزسەم، جاڭاعىداي سوزدەردى ايتىپ، الباتى لاققان ادامداردى تىيىپ تاستاماق تۇگىلى، كۇزەتتى شاقىرىپ، زالدان جەلكەلەپ قۋىپ شىعار ەدىم. بۇنداي ارەكەتكە باراتىن الايدا، ۇنەمى ءبىزدىڭ مومىندىعىمىز بەن اسىرەتولەرانتىعىمىز عوي. ال، وسىنداي اڭگىمەسىن ايتىپ، سول جەردە «جۇلدىز» بولىپ جۇرگەن كەيبىر پسەۆدوقازاقتار ماڭ-ماڭ باسىپ، قازاقتى قاتىردىم دەپ ىشتەي مىرس-مىرس كۇلىپ ءجۇردى. اتتەگەن-اي، دەيسىڭ دە قوياسىن. ءتىلىن كەسەيىن دەسەڭ، اباي ايتپاقشى «قولىڭدا زاكون جوق» دەدى الاقالى وتىرىستان كوڭىلى جۇدەپ شىققان ءبىر تانىسىم

شىندىعىندا قازاق ءتىلدى ساياساتتانۋشىلار قازىرگى مارعاۋ كۇيدە عۇمىر كەشىپ جاتقان قازاق قوعامىنا اۋاداي قاجەت. سەبەبى، سىرتتان كەلەتىن قاۋىپ پەن ىشكى ىرىتكىلەردى سالماقتى تالداۋ ارقىلى ساياساتتانۋشىلار قازاقتىڭ كوزىن كوپ نارسەگە اشا الار ەدى. ءتىپتى، قازاققا قاجەتتى، قازاقتىڭ مۇددەسىنە جۇمىس ىستەيتىن، قازاقتىڭ رۋحىن كوتەرىپ، قالعان جۇرتتىڭ مىسىن باسىپ وتىراتىن باتىل بولجامدار جاسالىپ جاتۋعا ءتيىس دەر ەدىك ءبىز. جانە بۇل ينتەللەكتۋالدىق كۇرەستە ءبىزدىڭ ساياساتتانۋشىلارىمىز ەشكىمنەن كەم بولماۋى ءتيىس. ساياسات مايدانىندا بۇگىنگى ءسوز، جازىلعان ماقالانىڭ استارىندا قازاقتىڭ قامى جاتۋى قاجەت.

بىزدە گەوساياسي ماسەلەلەردى ساراپتاپ، ۇلتىنا ۇسىنىپ جۇرگەن ساياساتتانۋشىلار نەكەن-ساياق. ال، بۇل ساياساتتانۋداعى ستراتەگيالىق ماڭىزى بار باعىت. الەمدەگى ۇدەرىستەردى سالقىن ميدىڭ سارابىنان وتكىزىپ، قازاققا قاتىستى تۇستاردى قالت جىبەرمەي وتىرۋ - قازاقي گەوساياساتتانۋدىڭ نەگىزگى مىندەتى. سىرتقى ساياساتقا قاتىستى ۇسىنىستار ازىرلەۋ ارقىلى، ونسىز دا كەتىپ جاتقان قازاقتىڭ ۇپايىن تۇگەندەپ وتىرۋ - وسى سالاعا عۇمىرىن ارناۋعا بەلسەنىپ جۇرگەن جاس ساياساتتانۋشىلاردىڭ نەگىزگى ۇستانىمى بولۋى قاجەت.

شاي ۇستىندەگى اڭگىمەلەردە جاس ساياساتتانۋشىلاردىڭ بىرقاتارى ءبىزدىڭ پىكىرلەرىمىزدى جارىققا شىعارمايدى دەپ قىنجىلدى. اقساقاليزمنىڭ سالدارىنا جاپتىق ونى دا.

دامىعان ەلدەردىڭ ءار مەملەكەتتىك مەكەمەسى ءوزىنىڭ تالداۋ-ساراپتاۋ ورتالىقتارىنا جۇگىنە وتىرىپ جۇمىلا جۇمىس اتقارادى. مي ترەستەرىنىڭ قىزمەتى بۇل جەردە وتە ماڭىزدى. سەبەبى، مەملەكەتتىك ورگاندار كۇندەلىكتى جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا ءوز قىزمەتىنىڭ كوپتەگەن ولقىلىقتارىن كورە بىلمەيدى، بولاشاققا ءتيىمدى جوسپار قۇرا المايدى. وسىنداي شارۋالاردى پىسىقتاۋدا اتالعان قۇرىلىمداردىڭ ءرولى ەرەكشە. سوندىقتان وبلىس اكىمىشىلىكتەرى، مينيسترلىكتەر قاسىندا ساياساتتانۋشىلار، ەكونوميستەر جانە باسقا مامان يەلەرى جيناقتالعان قۇرىلىمداردى قۇرسا، جۇمىسى ىلگەرىلەۋشى ەدى. بۇنداي يگىلىكتىڭ  وز كەزەگىندە قازاق مەملەكەتىنىڭ، سول مەملەكەتتىڭ يەسى - قازاقتىڭ كەمەلدەنۋىنە ايتارلىقتاي ۇلەس قوسارى داۋسىز.

ال، قازىرگى جاعدايىمىزدا ۇلتسىزدانعان ساياساتتانۋدىڭ ۇرانى باسىم بولىپ تۇر. بۇنىمەن ءبىز الىسقا ۇزامايتىنىمىز حاققا ءمالىم.