ماقسات ءىلياسۇلى: «تالعات مۇساباەۆ تا بۇگىنگى جۇيەنىڭ تۇتقىنى...»
استانا قالاسىندا «انتيگەپتيل» قوعامدىق قوزعالىسى مۇشەلەرى تاعى دا پروتون زىمىرانىنىڭ ۇشىرىلۋىنا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى ورنالاسقان عيمارات الدىندا جەكە (ودينوچنىي) پيكەت ۇيىمداستىرۋدا. نارازىلىقتى العاشقى بولىپ باستاعان ماقسات ءىلياسۇلى 13 قاڭتار كۇنى سوت شەشىمىمەن 20 اەك(مرپ), ودان كەيىن 14 قاڭتار كۇنى اسحات راحىمجانوۆ 25 اەك (مرپ) ايىپپۇل ارقالاعان ەدى. ال كەشە، ياعني 15 قاڭتار كۇنى قوزعالىس بەلسەندىسى بولاتبەك بليالوۆ ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ عيماراتىنا كىرىپ، اگەنتتىك باسشىسى تالعات مۇساباەۆتى جەكپە-جەككە شاقىردى. انتيگەپتيلشىلەردىڭ بۇل ارەكەتى الەۋمەتتىك جەلىلەردە، اسىرەسە www.facebook.com مەن www.twitter.com جەلىسىندە قىزۋ تالقىعا تۇسكەن بولاتىن. وسى شارانى ۇيىمداستىرۋداعى قوزعالىس مۇشەلەرىنىڭ ماقساتى، الداعى جوسپارى تۋرالى ماقسات ءىلياسۇلىنىڭ وزىمەن كەزدەسىپ، سۇحبات العان ەدىك.
- ماكە، سىزدەر ۇيىمداستىرعان ودينوچنىي پيكەتتەرىڭىز ۇلكەن اڭگىمەگە ارقاۋ بولعان سياقتى. بۇل سىزدەردىڭ، ياعني انتيگەپتيل توبىنىڭ ءبىرىنشى شاراسى ەمەس قوي. جالپى توپتىڭ ماقساتى مەن جۇمىسى تۋرالى قىسقاشا ايتىپ وتسەڭىز؟
استانا قالاسىندا «انتيگەپتيل» قوعامدىق قوزعالىسى مۇشەلەرى تاعى دا پروتون زىمىرانىنىڭ ۇشىرىلۋىنا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى ورنالاسقان عيمارات الدىندا جەكە (ودينوچنىي) پيكەت ۇيىمداستىرۋدا. نارازىلىقتى العاشقى بولىپ باستاعان ماقسات ءىلياسۇلى 13 قاڭتار كۇنى سوت شەشىمىمەن 20 اەك(مرپ), ودان كەيىن 14 قاڭتار كۇنى اسحات راحىمجانوۆ 25 اەك (مرپ) ايىپپۇل ارقالاعان ەدى. ال كەشە، ياعني 15 قاڭتار كۇنى قوزعالىس بەلسەندىسى بولاتبەك بليالوۆ ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ عيماراتىنا كىرىپ، اگەنتتىك باسشىسى تالعات مۇساباەۆتى جەكپە-جەككە شاقىردى. انتيگەپتيلشىلەردىڭ بۇل ارەكەتى الەۋمەتتىك جەلىلەردە، اسىرەسە www.facebook.com مەن www.twitter.com جەلىسىندە قىزۋ تالقىعا تۇسكەن بولاتىن. وسى شارانى ۇيىمداستىرۋداعى قوزعالىس مۇشەلەرىنىڭ ماقساتى، الداعى جوسپارى تۋرالى ماقسات ءىلياسۇلىنىڭ وزىمەن كەزدەسىپ، سۇحبات العان ەدىك.
- ماكە، سىزدەر ۇيىمداستىرعان ودينوچنىي پيكەتتەرىڭىز ۇلكەن اڭگىمەگە ارقاۋ بولعان سياقتى. بۇل سىزدەردىڭ، ياعني انتيگەپتيل توبىنىڭ ءبىرىنشى شاراسى ەمەس قوي. جالپى توپتىڭ ماقساتى مەن جۇمىسى تۋرالى قىسقاشا ايتىپ وتسەڭىز؟
- ءيا، بۇل ءبىرىنشى شارا ەمەس، وسىعان دەيىن ءبىز پروتون زىمىرانىن ۇشىرۋدى توقتاتۋدى تالاپ ەتىپ رەسەي فەدەراتسياسى ەلشىلىگىنىڭ الدىنا ەكى رەت بارىپ، نارازىلىعىمىزدى بىلدىردىك. ودان كەيىن حيميالىق اپات كەزىندە كيەتىن ارنايى كيىم مەن گازعا قارسى (پروتيۆوگاز) قۇرىلعى كيىپ پارلامەنت ماجىلىسىنە باردىق. وعان دەيىن بىزگە ەشكىم تيىسپەگەن ەدى، سول پارلامەنتكە بارعان كەزىمىزدە ءبىزدى قاماۋعا الىپ، ون ادامعا ءتۇرلى ايىپپۇل سالىپ، ەسكەرتۋلەر جاسادى. ودان كەيىن سول وقيعادان ءبىر اپتادان سوڭ ارنايى ميتينگ وتكىزدىك. سونىڭ جالعاسى رەتىندە ەندى جەكەلەگەن پيكەتتەرگە شىعىپ جاتىرمىز.
«انتيگەپتيل» توبى، قوزعالىسى اتى ايتىپ تۇرعانداي وتكەن جىلدىڭ شىلدەسىنىڭ باسىندا بايقوڭىر عارىش ايلاعىندا پروتون زىمىرانى قۇلاپ، 600 توننا گەپتيل جەرىمىزگە توگىلگەن كەزدە سول وقيعاعا بايلانىستى قۇرىلعان بولاتىن.
ماقساتىمىز - گەپتيل، اميل وتىنى پايدالانىلاتىن زىمىراندى ۇشىرۋدى توقتاتۋ، رەسەيدىڭ اسكەري پوليگوندارىن جابۋ، ەلىمىزدە اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالدىرماۋ جانە اتوم قالدىقتارىنىڭ بازاسىن قازاقستاندا قۇرعىزباۋ.
- سىزدەر قالاي ارەكەتتەنسەڭىزدەر دە وسى ءتورت ماسەلە دە سىزدەر جوسپارلاعانداي شەشىلمەي تۇر عوي؟
- ونىڭىز راس. پروتون ءالى ۇشىپ جاتىر. وسى جىلدىڭ وزىندە روسكوسموستىڭ مالىمەتى بويىنشا 16 رەت پروتون زىمىرانى بايقوڭىردان ۇشىرىلۋى مۇمكىن. ونىڭ ءبىرى كەلەسى ايدىڭ 05 كۇنىنە جوسپارلانۋدا. وسىعان بايلانىستى ءبىز سول كەلەسى ايدىڭ باسىنا دەيىن نارازىلىق ءبىلدىرىپ، پروتوننىڭ ۇشىرىلماۋىن تالاپ ەتىپ جاتىرمىز.
- جالپى گەپتيلدىڭ اسا ۋلى زات ەكەنىن ەلدىڭ ءبارى بىلەدى عوي. ول تۋرالى كەڭىنەن توقتالىپ قاجەت ەمەس شىعار؟
- يا، گەپتيل تۋرالى بۇكىل دۇنيەجۇزى بىلەدى. الەمدە ءوز ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى مەن قورشاعان ورتانى قورعاعىسى كەلەتىن ءبىر دە ءبىر مەملەكەت گەپتيلدى زىمىران وتىنى رەتىندە پايدالانبايدى. سەبەبى، گەپتيل ادام اعزاسىنا زيانىن تيگىزىپ قانا قويماي، تۋىلاتىن نارەستەلەردى مۋتاتسياعا ۇشىراتاتىن ۋلى زات. ول اتىنىڭ ءوزى ۇرەي تۋعىزاتىن تسيانيدتتەن 6 ەسە، يپريتتەن الدەقايدا ۋلى زات.
اتاقتى سەرگەي كورولەۆ ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن سۇيىق وتىن ىشىندە گەپتيلدى، قاتتى وتىن ىشىندە بەريلليدى زىمىران وتىنى رەتىندە پايدالانۋعا قارسى بولعان.
- ەندى سول گەپتيلدى زيان ەكەنىن ءبىلىپ وتىرىپ، ءبىزدىڭ جەردە پايدالانۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ گەپتيلدى پايدالانباي دا زىمىران ۇشىرۋدىڭ جولدارى بار ەمەس پە؟
- بارلىعى پايدا تابۋعا دەگەن اشكوزدىكتەن تۋىنداپ وتىرعان ماسەلە. ويتكەنى پروتون زىمىرانى قورشاعان ورتاعا وتە زياندى بولعانىمەن جۇك تاسۋ مۇمكىندىگىجوعارى زىمىران. ول ۇلكەن كولەمدى جۇكتى وربيتاعا شىعارا الادى. ال زيانى ازداۋ زەنيت زىمىرانى ونداي شامادا جۇك كوتەرە المايدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا زەنيتتىڭ بىرنەشە رەت ۇشىپ تاسيتىن جۇگىن پروتون ءبىر رەتتە-اق الىپ كەتە الادى.
- بۇل ماسەلە تۇسىنىكتى. جالپى سىزدەردىڭ وسى نارازىلىقتارىڭىزعا ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى تالعات مۇساباەۆتىڭ كوزقاراسى قالاي ەكەن، بىلە الدىڭىزدار ما؟
- وزىنە قارسى شىققاندى كىم جاقسى كورسىن... تالعات امانگەلدىۇلى وتكەن جىلدىڭ 08 قاراشاسىندا بىزبەن كەزدەسۋگە نيەت بىلدىرگەن ەدى. بىراق ارتىنان ول ويىنان اينىپ قالدى. مۇمكىن، جوعارى جاقتان شەكتەۋ قويعان شىعار دەپ تۇيدىك...
- دەمەك ول كىسىنىڭ سىزدەرگە دەگەن كوزقاراسى دۇرىس بولىپ تۇر عوي؟
- دۇرىس دەپ تە ايتا المايمىن. ماسەلەن، وتكەن جىلى اۋىلشارۋاشىلىق ءمينيسترى اسىلجان مامىتبكوۆ، يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترى اسەت يسەكەشەۆ قوعامدىق ۇيىم وكىلدەرىمەن، بلوگەرلەرمەن كەزدەستى. ولاردىڭ باسىن العان ەشكىم جوق. كەرىسىنشە ەل اراسىندا جاعىمدى ءيميدجى كوتەرىلدى. ال تالعات مۇساباەۆ باسىندا ءوزى كەزدەسەمىن دەپ مالىمدەپ، ارتىنان اينىپ قالدى. بۇل قاھارمان ادامعا لايىق ارەكەت ەمەس.
جالپى ءبىزدىڭ ەلدە قوعامدىق ۇيىمدار مەن مەملەكەتتىك ورگاندار اراسىندا تۇسىنۋشىلىك، قارىم-قاتىناس دەگەن نارسە جوق دەۋگە بولادى. مۇمكىن، «قوعامدىق باقىلاۋ تۋرالى» زاڭ قابىلدانعان سوڭ جاعداي وزگەرەر ما ەكەن دەگەن ءۇمىت بار. بىراق زاڭ تۇگىلى كونستيتۋتسيا دا ورىندالماي جاتىر عوي قازىر...
- الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ادامداردىڭ وي-پىكىرلەرىنە كوز جىبەرسەك، دوسىڭىز بولاتبەك بليالوۆتىڭ حالىق قاھارمانى، گەنەرال-لەيتەنانت، ەل ماقتانىشى تالعات مۇساباەۆتى جەكپە-جەككە شاقىرىپ، جۇدىرىقتاسۋعا شاقىرعانىن سىنعا الىپ جاتقاندار بارشىلىق ەكەن. وسى جەردە بولىتبەكتىڭ ارەكەتىن اسىرا سىلتەۋ دەپ باعالامايسىز با؟ سونىمەن بىرگە تالعات مۇساباەۆتىڭ قىزمەتىنەن كەتۋىن قالايسىز با؟
- ءبىز ءبىر نارسەنى اجىراتىپ الۋىمىز كەرەك. جالپى بولاتبەكتىڭ تالعات مۇساباەۆتى جەكپە-جەككە شاقىرۋى ولاردىڭ اراسىنداعى جەكە ماسەلە ەمەس. ويتكەنى ول ەكەۋى قىزعا تالاسىپ نەمەسە جەرگە تالاسىپ وتىرعان جوق. ول تالعات مۇساباەۆقا مىنەز كورسەتۋ ارقىلى بيلىكتى، ۇكىمەتتى، پارلامەنتتى جەكپە-جەككە شاقىرىپ وتىر دەپ باعالاۋ كەرەك.
تالعات مۇساباەۆقا جەكە تۇلعا، اللانىڭ ءبىر پەندەسى رەتىندە قارايتىن بولساق، ول جاقسى ادام. مەن ول كىسىمەن بىرنەشە رەت بىرگە بولىپ، اڭگىمەسىن تىڭداعان ەدىم. ول ءوز ەلىنىڭ ۇلكەن پاتريوتى. بىراق ول قازىرگى جۇيەنىڭ قۇربانى، تۇتقىنى بولىپ وتىرعان ادام. ونىڭ قولىندا تۇرعان ەشنارسە جوق، ول بۇيرىقتى ورىنداۋشى عانا. ماسەلەن، رەسەيمەن اراداعى بايقوڭىردى جالعا بەرۋ، ونى ءتيىمدى پايدالانۋ تاعى باسقا ماسەلەلەر بويىنشا ەكى ەل اراسىنداعى كەلىسىمدەرگە پرەزيدەنتتەر قول قويادى. ول كەلىسىمدەردى پارلامەنت راتيفيكاتسيالايدى. ال تالعات مۇساباەۆقا سونى ورىنداۋ عانا قالادى. ال ءبىزدىڭ ارنايى اگەنتتىكتىڭ الدىنا شىعۋىمىزعا تالعات امانگەلدى ۇلىنىڭ «رەسەي بايقوڭىردا ماڭگى قالا بەرسىن» دەگەن ءسوزى قامشى بولدى.
سوندىقتان، مەن جەكە ءوزىم مۇساباەۆتىڭ قىزمەتىنەن كەتكەنىن قالامايمىن. سەبەبى، بىرىنشىدەن، ونداي ءوز سالاسىن، ءىسىن جەتىك بىلەتىن ماماندار بىزدە وتە از. ەكىنشىدەن، مۇحتار جاكىشەۆتى اۋىستىرىپ، ورنىنا ۆلاديمير شكولنيكتى قويدىق. ودان ەشنارسە جاقسارعان جوق، كەرىسىنشە قازاقستاننىڭ اتوم سالاسى رەسەيدىڭ قولىنا ءوتىپ كەتتى. ەرتەڭ مۇساباەۆ كەتسە، ونىڭ ورنىنا كىمنىڭ كەلەتىنى بەلگىسىز. تالعات مۇساباەۆ ءوز باۋىرىم، ءوز قازاعىم. سوندىقتان ءبىز كەز-كەلگەن ماسەلەگە ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان قاراۋىمىز كەرەك جانە بۇگىنگى قالىپتاسقان جۇيەنى وزگەرتۋىمىز كەرەك. جۇيە وزگەرسە بۇگىنگى كۇردەلى بولىپ وتىرعان بارلىق ماسەلە وزىنەن ءوزى شەشىلەدى.
ال بولاتبەكتىڭ ارەكەتى «قينالعاندا شىعادى اششى داۋسىم» دەگەندەي شاراسىزدىقتان، كۇيىنگەننەن بولعان جاعداي دەپ قاراعان ءجون. جوعارىدا ايتقانىمداي وسىعان دەيىن تالاي-تالاي ارەكەتتەر، شارالار جاسالدى، بىراق ەش ناتيجە جوق. سول ۇشقان پروتون ءالى ۇشىپ جاتىر، جەردى ۋلاپ، ەلدى اۋرۋ ەتىپ جاتىر. بۇل شىنداپ كەلگەندە بيلىكتىڭ ءوزى كونستيتۋتسيانى بۇزىپ، ورىنداماي وتىرعانىن دالەلدەيدى.
- وسى جەردى ناقتىراق ايتساڭىز. پروتوننىڭ ۇشىرىلۋى كونستيتۋتسيانى قالاي بۇزىپ وتىر؟
- كونستيتۋتسيانىڭ 31-بابىندا «مەملەكەت ادامنىڭ ءومiر ءسۇرۋi مەن دەنساۋلىعىنا قولايلى اينالاداعى ورتانى قورعاۋدى ماقسات ەتiپ قويادى» دەپ جازىلعان. نەگىزىندە ورىس تىلىندەگى ماتىنگە زەر سالىپ قاراساڭىز قازاقشاعا دۇرىس اۋدارىلماعان. ورىسشاسىندا «گوسۋدارستۆو ستاۆيت تسەليۋ وحرانۋ وكرۋجايۋششەي سرەدى, بلاگوپرياتنوي دليا جيزني ي زدوروۆيا چەلوۆەكا» دەپ تۇر، دۇرىسىندا «مەملەكەت ادامداردىڭ ءومىر سۇرۋىنە قولايلى قورشاعان ورتانى جانە ادام دەنساۋلىعىن ساقتاۋدى ءوزىنىڭ ماقساتى ەتىپ قويادى» دەپ اۋدارىلۋى ءتيىس. ەندى وسى باپتى سارالايتىن بولساق، گەپتيلدىڭ توگىلۋ ارقىلى قورشاعان ورتا دا لاستانىپ، ادامنىڭ ءومىر سۇرۋىنە قولايلى بولىپ جاتقان جوق. ەكىنشىدەن، ادامداردىڭ دەنساۋلىعىنا دا زيان كەلىپ جاتىر. دەمەك، پروتوننىڭ ۇشىرىلۋىنا رۇقسات بەرىپ وتىرعان پرەزيدەنت، ۇكىمەت، پارلامەنت كونستيتۋتسيا تالابىن ورىنداپ وتىرعان جوق.
- بۇل تۋرالى پرەزيدەنتكە، كونستيتۋتسيالىق كەڭەسكە نەگە جازبايسىزدار، ايتپايسىزدار؟
- پرەزيدەنتكە بىرنەشە حات جازىلدى، ال كونستيتۋتسيالىق كەڭەسكە ۇسىنىس جاساۋعا، ءوتىنىش بىلدىرۋگە كونستيتۋتسيا بويىنشا پرەزيدەنت، سەنات توراعاسى، ءماجiلiس توراعاسى، پارلامەنت دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ كەمiندە بەستەن بiر بولiگi جانە پرەمەر-مينيستر عانا قۇقىلى. سوندىقتان ءبىز كونستيتۋتسيالىق كەڭەسكە ءوتىنىش بەرە المايمىز، سونىمەن بىرگە كونستيتۋتسيانى بۇزعانى، بۇرمالاعانى نەمەسە ورىنداماعانى ءۇشىن اكىمشىلىك نەمەسە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ ماسەلەسى كونستيتۋتسيانىڭ وزىندە دە، كونستيتۋتسيالىق زاڭداردا دا، كودەكستەردە دە قاراستىرىلماعان. كونستيتۋتسيانى ورىنداماعانى ءۇشىن ەشكىم قانداي دا ءبىر جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلمايدى. جاۋاپكەرشىلىك جوق جەردە ءتارتىپ بولمايدى.
- سونىمەن بۇل گەپتيلدەن قۇتىلۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى جۇيەنى وزگەرتۋ دەيسىز عوي. ال ونى وزگەرتۋدىڭ جولى قانداي، ونى كىم جانە قالاي وزگەرتۋى كەرەك؟
- ءوزىڭىز بىلەسىز، وتكەن جىلى حالىق وكىلدەرىنىڭ قۇرىلتايىن وتكىزىپ، سول قۇرىلتايدا ۇلتتىق دەموكراتيالىق مەملەكەت ورناتۋدىڭ تۇجىرىمداماسىن بەكىتكەن بولاتىنبىز. سوندا كونستيتۋتسيالىق رەفورمالار جۇرگىزۋ كوزدەلگەن. تۇپكى ماقساتىمىز ۇلتتىق مەملەكەتكە اينالۋ.
قازىر سول تۇجىرىمدامانى جۇزەگە اسىرۋدىڭ باعدارلاماسىن دايىنداۋ ۇستىندەمىز. سول باعدارلامانىڭ جوباسىن دايىنداۋدا ءالى كۇنگە ناقتى شەشىمگە، بەلگىلى ءبىر تۇجىرىمعا كەلە الماي جۇرگەن ءبىر جاعدايىم بار... ماسەلەن، قازاقستان ەكى الپاۋىت ەلدىڭ ورتاسىندا ورنالاسقان جانە ءۇش دەرجاۆانىڭ مۇددەلەرى توعىسقان مەملەكەت. رەسمي تۇردە تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا شيرەك عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بولعانىمەن ءبىز ءالى ەكونوميكالىق، ساياسي، رۋحاني تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزە الماعان ەلمىز.
كوپتەگەن ساياساتتانۋشىلار، بەلگىلى ازاماتتار، ساراپشىلار وسى جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ، قالاي بۇلقىنساق تا بۇگىنگىدەي جاھاندانۋ داۋىرىندە ءۇش دەرجاۆانىڭ بىرىنە ارقا سۇيەمەسكە بولمايدى دەپ تۇجىرىمدايدى. ال وسى تۇستا كىمنىڭ ىقپالىنا جىعىلۋ كەرەك دەگەن سۇراققا مەندە ءالى جاۋاپ جوق. سەبەبى رەسەي ىقىلىم زاماننان قازاق ۇلتىنا وزبىرلىق، الىمجەتتىلىك جاساپ كەلە جاتقان ەل. قازاق ۇلتىن قارۋمەن دە، اشتىقتان دا قىرعان، قازاقتىڭ زيالى، بەتكە ۇستار، باس كوتەرەر، ءبىلىمدى ازاماتتارىن اتىپ، ايداپ كوزىن جويعان دا، جەرىنىڭ ءبىراز بولىگىن استاناسىمەن قوسا تارتىپ العان دا رەسەي يمپەرياسى.
ال كورشى قىتاي تۋرالى داناگوي بابالارىمىزدىڭ «قارا قىتاي قاپتاسا سارى ورىس اكەڭدەي كورىنەر» دەگەن ناقىل ءسوزى بار. وسىدان كەيىن-اق ول ەلگە ارقا سۇيەۋدىڭ قانشالىقتى قاۋىپتى ەكەنىن باعالاۋعا بولادى.
اقش بۇكىل تاريحىن ۇندىستەردىڭ قانىمەن جازىپ، قالالارىن سول ۇندىستەردىڭ سۇيەگىنىڭ ۇستىنە سالعان، قاي عاسىردا دا باسقا شاعىن، ءالجۋاز مەملەكەتتەردى، قارا ناسىلدىلەردى قاناۋمەن، جويۋمەن، پايدالانۋمەن كەلە جاتقان مەملەكەت. ول ەلدە ءتىپتى ۇلت، ۇلتتىق قۇندىلىق دەگەن دە ۇعىم جوق. بىلايشا ايتقاندا ۇلتتىق تامىرىنان ادا قالعان، بار يدەولوگياسى باسقانى قاناۋ ارقىلى ءوز قامىڭدى ويلا دەگەن ۇعىمعا نەگىزدەلگەن يمپەريا.
وسى جاعدايلاردىڭ ءبارىن وي ەلەگىنەن وتكىزسەك، كىمدى جاۋ، كىمدى دوس ەتۋكەرەكتىگىن تامىرشىداي تاپ باسۋ قيىننىڭ قيىنى.
وسى تۇرعىدا ات قوسىپ، تۋ بىرىكتىرۋدىڭبىر ءجولىتۇبى ءبىر، تامىرى ورتاق تۇركى ەلدەرىمەن وداق بولۋ دەپ بىلگەن ءجون ەدى. بىراق باسقانى ايتپاعاننىڭ وزىندە التى الاش بالاسىنىڭ ءوزى ءبىر-بىرىنە قىرىن قاراپ وتىرعان جاعدايى تاعى بار.
الاشوردا كوسەمدەرىنىڭ ءبىرازى كەزىندە ەۆروپا ەلدەرىمەن دوستاسۋدى ماقسات تۇتقان. بىراق قازىرگى ۋكرايناعا قاراپ، ونىڭ دا تاۋى الىس سياقتى كورىنەدى.
وسى ورايدا ءبىز ۇلكەن رەفورمالار جاساۋ الدىندا نەگىزگى دامۋ باعىت-باعدارىمىزدى ناقتى ايقىنداپ الۋىمىز كەرەك سياقتى.
- ماكە ءسىز وتە ۇلكەن تاقىرىپتىڭ شەتىن شىعارىپ وتىرسىز. جالپى قازاقستاننىڭ الداعى سىرتقى ساياساتى، بۇگىنگى كەدەندىك وداق، ەرتەڭگى ەۆرازيالىق وداق تۋرالى كەلەسى جولى جالعاستىرساق اڭگىمەنى. ال قازىر ەلىمىزدىڭ ىشكى ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن قانداي ناقتى شارالار قولدانۋ كەرەك، قانداي رەفورمالار ءجۇرۋى ءتيىس دەپ ويلايسىز؟
- ەشكىمگە تالاس تۋدىرمايتىن ءبىر نارسە، قازىرگى، ياعني ءبىرىنشى پرەزيدەنتتىڭ قولىنا شوعىرلانعان بيلىك پەن قۇزىرەت كەلەسى پرەزيدەنتتىڭ قولىنا وتپەۋى ءتيىس. قازىرگى قالىپتاسقان كۇردەلى جاعدايلاردىڭ باسىم بولىگى بار بيلىكتىڭ ءبىر ادامنىڭ قولىنا شوعىرلانىپ، سونىڭ سالدارىنان بيلىك تارماقتارى اراسىنداعى ءوزارا تەجەمەلىك جانە تەپە-تەڭدىك جۇيەسىنىڭ بۇزىلۋىنان بولىپ وتىرعان سياقتى.
قىسقاشا ايتار بولساق، سوت بيلىگىنىڭ قولىندا نە بار، سوت جۇيەسى تاۋەلسىز با؟ «يا» دەپ نىق سەنىممەن ايتا المايمىز. ونى تارقاتىپ ايتىپ، اڭگىمەنى كوبەيتپەي-اق قويايىن.
اتقارۋشى بيلىك- ۇكىمەتتىڭ قولىندا قانداي بيلىك بار؟ پرەمەر-مينيستر ءوز بەتىنشە نە مينيسترلەردى، نە اكىمدەردى تاعايىنداپ نەمەسە قىزمەتىنەن بوساتا المايدى. ارعى جاعى تۇسىنىكتى...
پارلامەنت –كونستيتۋتسيا بويىنشا ەڭ جوعارى وكiلدi ورگان، بىراق تەك زاڭ شىعارۋمەن عانا شەكتەلەدى. ول زاڭنىڭ ورىندالۋىن نەمەسە بيۋدجەتتىڭ يگەرىلۋىن قاداعالاۋ دا پارلامەنتتىڭ ماڭدايىنا بۇيىرماعان. ءبىر جاعىنان «زاڭ شىعارۋشى» دەگەن دارداي اتى بولعانىمەن زاڭ جوباسىن ۇكiمەتiنiڭ وڭ قورىتىندىسى بولعاندا عاناقابىلداي الادى. پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ ۇكىمەت مۇشەلەرىنە ءسوزى وتپەيتىنى سونشالىق، مينيسترلەر مەن اكىمدەر دەپۋتاتتاردىڭ ساۋالىنا ساپالى جاۋاپ بەرۋگە دە ەرىنەدى. سونىڭ سالدارىنان دەپۋتاتتار مينيسترلەردى سوتقا بەرۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرۋدە. ال سوتتىڭ جاعدايىن تاعى بىلەمىز. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، اتالعان بيلىك تارماقتارى پرەزيدەنت پەن ونىڭ اكىمشىلىگىنىڭ ىقپالىندا قالىپ قويعان سياقتى.
قورىتا كەلگەندە پرەزيدەنتتىڭ قولىنداعى بەلگىلى ءبىر بيلىكتەرى مەن قۇزىرەتتەرىن پارلامەنت پەن ۇكىمەتكە بەرىپ، سوت جۇيەسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن، كونستيتۋتسيالىق سوتتى قالپىنا كەلتىرەتىن، بيلىك تارماقتارىنىڭ ءوزارا تەجەمەلىك ءارى تەپە-تەڭدىك جۇيەسىن قالىپتاستىراتىن كونستيتۋتسيالىق رەفورمالار جۇرگىزىلۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. جۇيە ادامعا ەمەس، ادام جۇيەگە تاۋەلدى بولاتىن جاعداي قالىپتاسقانى ءلازىم. ەڭ نەگىزگىسى ول رەفورمالاردى ءبىرىنشى پرەزيدەنت- ەلباسى ءوز قولىمەن جۇرگىزگەنى ءجون. سەبەبى مۇنداي كۇردەلى رەفورما جاسايتىن باسقا ساياسي كۇش نەمەسە ساياسي ينستيتۋت جوق.
- ماكە، اڭگىمەڭىزگە راحمەت. ءبىراز ماڭىزدى ماسەلەلەردى كوتەردىك دەپ ويلايمىن.
- راحمەت. بىزدىكى تەك ارەكەت، بەرەكەتى اللادان. ەلىمىزدە تىنىشتىق، وتباسىمىزدا اماندىق بولسىن.
- ايتقانىڭىز كەلسىن!
Abai.kz
