مولا تاپقاننان مارتەبە ىزدەگەن «تاريحشىعا» اشىق حات!
استانا قالاسىنىڭ ورتالىعىنداعى ەسكى قورىمدا جاتقان حان كەنە ساربازدارىنىڭ بەيىتى توڭىرەگىندەگى داۋ ورىستەپ بارادى. بۇعان دەيىن اقىن ۇلاربەك دالەيۇلىنىڭ «كەنەسارى حان ساربازدارى قۇلپىتاسىنىڭ تابىلۋى – شىندىعى مەن اقيقاتى جايىندا بىرەر ءسوز» (http://old.abai.kz/content/kenesary-khan-sarbazdary-kylpytasynyn-tabyluy-shyndygy-men-akikaty-zhaiynda-birer-soz) اتتى ماقالاسىن جاريالاعان بولاتىنبىز. ەندى مىنە، «جاس ازامات» ۇيىمى جاستارىنىڭ ۇلاربەك دالەيگە جازعان اشىق حاتى ۇسىنىپ وتىرمىز.
Abai.kz
قۇرمەتتى «قازاق اقىنى، تاريحشى، اراب، شاعاتاي تىلدەرىنىڭ مامانى» ۇلاربەك دالەيۇلى!
ءسىزدىڭ «كەنەسارى حان ساربازدارى قۇلپىتاسىنىڭ تابىلۋى – شىندىعى مەن اقيقاتى جايىندا بىرەر ءسوز» (http://old.abai.kz/content/kenesary-khan-sarbazdary-kylpytasynyn-tabyluy-shyndygy-men-akikaty-zhaiynda-birer-soz ) اتتى داۋرىقپا مەن داڭعازاعا، كەۋدەمسوقتىق پەن سىڭارجاقتىققا تولى ماقالاڭىزدى وقىپ، «جاس ازامات» ۇيىمىنىڭ وكىلدەرى رەتىندە جاۋاپ جازۋعا ءماجبۇر بولدىق.
استانا قالاسىنىڭ ورتالىعىنداعى ەسكى قورىمدا جاتقان حان كەنە ساربازدارىنىڭ بەيىتى توڭىرەگىندەگى داۋ ورىستەپ بارادى. بۇعان دەيىن اقىن ۇلاربەك دالەيۇلىنىڭ «كەنەسارى حان ساربازدارى قۇلپىتاسىنىڭ تابىلۋى – شىندىعى مەن اقيقاتى جايىندا بىرەر ءسوز» (http://old.abai.kz/content/kenesary-khan-sarbazdary-kylpytasynyn-tabyluy-shyndygy-men-akikaty-zhaiynda-birer-soz) اتتى ماقالاسىن جاريالاعان بولاتىنبىز. ەندى مىنە، «جاس ازامات» ۇيىمى جاستارىنىڭ ۇلاربەك دالەيگە جازعان اشىق حاتى ۇسىنىپ وتىرمىز.
Abai.kz
قۇرمەتتى «قازاق اقىنى، تاريحشى، اراب، شاعاتاي تىلدەرىنىڭ مامانى» ۇلاربەك دالەيۇلى!
ءسىزدىڭ «كەنەسارى حان ساربازدارى قۇلپىتاسىنىڭ تابىلۋى – شىندىعى مەن اقيقاتى جايىندا بىرەر ءسوز» (http://old.abai.kz/content/kenesary-khan-sarbazdary-kylpytasynyn-tabyluy-shyndygy-men-akikaty-zhaiynda-birer-soz ) اتتى داۋرىقپا مەن داڭعازاعا، كەۋدەمسوقتىق پەن سىڭارجاقتىققا تولى ماقالاڭىزدى وقىپ، «جاس ازامات» ۇيىمىنىڭ وكىلدەرى رەتىندە جاۋاپ جازۋعا ءماجبۇر بولدىق.
ء ماجبۇر بولاتىنىمىز، ءبىز الاش مۇراتىندا اقتىق دەمى ۇزىلگەنشە ادال بولۋعا سەرتتەسكەن مۇحتار مىرزاۇلى، قوشمۇحامبەت كەمەڭگەرۇلى، سماعۇل سادۋاقاسۇلى سياقتى ارىستار قۇرعان «جاس ازامات» ۇيىمىنىڭ اتىن جاڭا زاماندا قايتا جاڭعىرتقان، ۇلكەن ارمان ارقالاعان جاستار ەدىك. سوندىقتان ۇلتتىڭ اسقاق ابىرويىنان گورى جەكە باستىڭ پەندەشىلىگىن بيىك كورەتىن زامانداسىمىزدىڭ حالىققا ورتاق ميراستىڭ تاعدىرىنا «توبە بي» بولعانىنا ءۇنسىز قالا المادىق. ازاتتىق جولىندا شەيىت كەتكەن كەنەسارى باھادۇرلەرىنىڭ ارۋاعىن كورىندە تىنىش جاتقىزباعان اتالمىش ماقالاعا جاۋاپ جازۋ ماقساتىندا ەرىكسىز قالام ۇستادىق.
بىرىنشىدەن، «جاس ازامات» ۇيىمىنىڭ وكىلدەرى ەشقاشان، ەش جەردە «حان كەنە ساربازدارىنىڭ بەيىتىن ءبىز تاپتىق» دەپ جار سالعان جوق. ويتكەنى ءبىزدىڭ ماقساتىمىز مولا تاۋىپ، ابىروي جيناۋ ەمەس ەدى. شەيىتتەرگە قۇران وقىپ، دۇعا باعىشتاساق، ەڭ الدىمەن، مۇنى پەرزەنتتىك پارىزىمىز سانادىق. سونىمەن بىرگە قازاقتىڭ بۇگىنگى جاستارى بابالارىنىڭ ەرلىگىنەن ۇلگى الىپ، تۋعان حالقىنا قىزمەت ەتۋگە بەكىنسىن دەدىك.
ەكىنشىدەن، ءبىز، «جاس ازاماتتىقتار»، تاريحي وقيعانى ەسكە الۋعا بايلانىستى شارانى ۇيىمداستىراردا «كەنەسارى حاننىڭ اقمولا بەكىنىسىن تالقانداعانىنا 175 جىل» اتتى تاقىرىپپەن ءباسپاسوز حابارلاماسىن دايىنداپ، كۇللى قازاقتىلدى سايتتارعا جولدادىق. مۇنى سولاردىڭ اراسىنان «Baq.kz» (http://www.baq.kz/news/27948), «كاzaitys.kz» (http://kazaitys.kz/kz/article/view?id=283), «ايتابەر!» (http://aitaber.kz/blog/Men_Kazakpin/5205.html) ت.ب. سايتتارى جاريالادى دا.
اتالعان شارادان كەيىن «نۇر استانا» گازەتى بۇل تۋرالى ارنايى ماتەريال دا باستى. ءتىپتى، «قازاق اقىنى» ءسىزدى دە بۇل شاراعا ارنايى شاقىردىق. بىراق كەلمەدىڭىز. قازاقستان مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىنىڭ اۆتورى جانداربەك مالىبەكۇلى باستاعان عالىمدار مەن اقساقالدار قۇلپىتاستى «جاس ازامات» ۇيىمى تاپتى» دەسە، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جاريالانعان وسى رەسمي دەرەكتى نەگىزگە العان شىعار. ەگەر ءسىز بۇل «جاڭالىقتى» جاستار قورىمعا باراردان ون ءبىر اي بۇرىن «اشساڭىز»، ودان بەرگى ون سەگىز اي بويى اي قاراپ، جۇلدىز ساناپ ءجۇردىڭىز بە؟! الاشتىڭ رۋحىن تاسىتار ءسۇيىنشىلى حاباردى «قازاققا ادال تاريحشىنىڭ» قاي جامباسىنا باسىپ جاتقانىنا تاڭىمىز بار. ال، اقساقالدار ەسكى قورىمنىڭ باسىنا كىم بارىپ، كىم قايتقانىن ساناپ، كارى تىزەسى دىرىلدەپ كۇزەتتە تۇرماق پا؟! ءارى-بەرىدەن سوڭ، بۇل قورىمعا كىم كەلىپ، كىم كەتپەگەن! سىزدەن بۇرىن دا ارۋاققا دۇعا باعىشتاعان ءيىسى مۇسىلماننىڭ تالايىنىڭ تابانى تيگەن جانە بۇدان كەيىن دە توقتاماق ەمەس. ءسىز دە، ءبىز دە - سول كوپتىڭ ءبىرىمىز.
ۇشىنشىدەن، ء«بىز سالىپ كەتكەن سونى سوقپاقپەن، قارا ماي توسەلگەن داڭعىل جولمەن بارىپ، الەمگە جار سالىپ، دايىن ەڭبەككە يە بولا كەتۋى كۇلكىلى ءھام ۇياتتى ىسكە اينالدى» دەپ جالا جاۋىپ، ارىمىزعا كۇيە جاعاسىز. ال، شىنتۋايتىندا، ول جەرگە «جاس ازاماتتىقتار» بارعاندا، ءسىز ايتقان قازۋلى قارا جول دا، عايىپتان پايدا بولعان ۇلاربەك دەيتىن «تاريحشىنىڭ» كەلىپ وقىپ كەتكەنى، ودان كەيىن ەشكىمنىڭ بۇل ماڭعا اياق باسپاۋى كەرەكتىگى تۋرالى ەسكەرتۋ تاقتاسى جوق-تىن. مۇنى ءسىز وتىرىك دەگەنمەن، سەبەزگى جاڭبىر استىندا دۇعادا بىرگە بولعان وزگە جاستار راستاي الادى.
تورتىنشىدەن، «تاريحشىمىز» كوكتەگى قۇدايدان باستاپ قاسىنداعى باۋىرىنا دەيىن كۋاگە تارتىپ، بۇل قۇلپىتاستى ءوزى تاپقانىنا سەندىرىپ، انت-سۋ ىشەدى. وسىندايدا دانىشپان قازاقتىڭ «كاپىر انتقا، مۇسىلمان سوزگە سەنەر» دەگەن ناقىلى ويعا ورالادى. بابانىڭ بەيىتىن تاپقاننان ابىروي ىزدەپ، كوكتەگى قۇدايدى، كوردەگى ارۋاقتى كۇڭىرەنتكەنىڭىز «قازاق اقىنى، تاريحشى، اراب، شاعاتاي ءتىلىنىڭ مامانى» دەگەن اسقارالى بيىگىڭىزدى الاسارتتى-اۋ، اعاسى.
سول باھادۇرلەر شەيىت بولعانمەن، ولاردىڭ رۋلى ەلى، قارا ورمان قازاعى بۇل قاراوتكەلدەن كوشىپ كەتىپ پە؟! جالپاق جاتقان اقمولانى ەن جايلاعان اعايىننىڭ نامىسىنا ءتيىپ، ءسىز اتاڭىزدىڭ بەلىندە جۇرگەننەن بەلگىلى بەيىتتى، «مەن تاپتىم» دەپ داۋرىعىپ، ەسىمىزگە اباي اتامىزدىڭ:
«ەلدى الىپ، ەدىلدى الىپ ەسىرەدى،
شاتىپ-بۇتىپ ءبىر ارىز بەرىپ كەلسە،..» دەگەن ۋىتتى ءسوزىن ەرىكسىز تۇسىرەسىز.
بەسىنشىدەن، «قايعىنى نەمەسە سول سياقتى قارالى ساتتەردى ۋاقىت ۇمىتتىرار. بىراق، ماسقارانى، ۇياتتى، ساتقىندىقتى ەشنارسە ۇمىتتىرا المايتىنى تاريحتان ايان» دەپسىز ءۇشبۋ ماقالاڭىزدا. وتە دۇرىس ايتىلعان. بايبالامعا تولى جازباداعى از شىندىقتىڭ ءبىرى - وسى.
ەسىڭىزدە بولسا، 2011 جىلى 16 جەلتوقساندا ايگىلى 86-نىڭ بوزداقتارىنا ارناپ قۇرباندىق شالىپ، ىقىلاس وجايۇلىنىڭ ۇيىندە ۇلتشىلمىز دەيتىن ءبىر توپ ازامات باس قوسقان ەدىك. «تاريحشىم-اۋ»، ءىسىڭىز بەن سوزىڭىزدە ءپاتۋا بولساشى! سول وتىرىستا ۇلت ءۇشىن ۇجىمداسىپ قىزمەت ەتۋگە ءسوز بەكىتكەندەردىڭ قاتارىندا ءوزىڭىز دە بولماپ پا ەدىڭىز؟! «رەسپۋبليكاعا اتى-ءجونى بەلگىسىز، الدەبىر «جاس ازامات» دەگەن ۇيىم» دەپ ءوزىڭىز كۇستانالاعان سول «جاس ازاماتتىڭ» ۋىعىن شانشىعانداردىڭ ءبىرى ءسىز ەمەس پە ەدىڭىز!؟ بۇل ەستەلىكتى ءسىز ەستەن شىعارعانمەن، جۇرەك تولقىتار ادال ءسوزىن ايتقان باسقا ازاماتتار ۇمىتقان جوق. وسى «ساتقىندىعىڭىزدى» تاريح ۇمىتتىرا قويار ما ەكەن؟! الدە ءسىز ءسابيت دونەنتاەۆتىڭ:
ء«سوز ءبىتتى، ەت جەلىندى، قاۋلى قالدى،
حالىقتا كىنا بار ما، اۋىزىنا الدى.
ەتتىڭ دە، ەلدىڭ-داعى مەرەيى ءوسىپ،
ەرمەكتىك ءبىر اڭگىمە بولدى، قالدى»، - دەگەنىندەي، ەت جەلىنىپ بىتكەننەن كەيىن بەرگەن ۋادە، ايتىسقان ءسوزدى، الىسقان قولدى وپ-وڭاي ۇمىتا سالدىڭىز با؟!
التىنشىدان، ماقالاڭىزدا ومىراۋ سوققان ءشوبىن شاۋىپ، يەك استىنداعى ۇيىڭىزگە جەتە الماي، تۇنەي جاتىپ كۇزەتكەن ماشاقاتتى ەڭبەگىڭىزدىڭ ەش كەتكەنىن ايتىپ، زار تولعايسىز. الايدا ءسىزدىڭ كەلىپ «ارشىپ» الۋىڭىزدى كۇتىپ، «ادام اياعى باسپاعان ايدالادا يەسىز، قاراۋسىز» جاتقان زيراتتىقتىڭ سىزگە دەيىن دە «اقوردا» اقساقالدارى مەن استانا زيالىلارىنىڭ ارقاسىندا تالاي ناۋبەتتەن امان قالعانىن "تاريحشى" ساناڭىز باعامداي الدى ما ەكەن؟
جەتىنشىدەن، بالۋان شولاقتىڭ عالياسىنىڭ بەيىت تاسى جايىندا تاريحي شىندىق ءسىز سۇيىنشىلەپ وتىرعان «عىلىمي جاڭالىقتان» بىرنەشە جىل بۇرىن «استانا اقشامى» گازەتىنىڭ سول كەزدەگى ءتىلشىسى، اقبەرەن جۋرناليست بەكەن قايراتۇلىنىڭ ارنايى ماقالاسىندا ايتىلعانىن بىلمەدىڭىز بە، الدە بىلە تۇرا ادەيى جۇمعان اۋزىڭىزدى اشپادىڭىز با؟ ەگەر اتتانداپ ءجۇرىپ وقي الماعان بولساڭىز، 2008 جىلى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى بەتىندە اقمولا شايقاسى تۋرالى ءساتتى قالام تەربەگەن ءارى جۋرناليست، ءارى عالىم، كەزىندە مينيستر دارەجەسىنە دەيىن وسكەن ساۋىتبەك ابدراحمانوۆتىڭ دا ماقالاسىن قاپەرىڭىزگە سالامىز.
ءسىز «مەن تاپتىم» دەپ داۋرىعىپ وتىرعان تاريحي قۇلپىتاستاردىڭ باسىنا حح عاسىردىڭ اسا كۇردەلى 20-جىلدارى الاش قايراتكەرلەرى دۇعا باعىشتاپ، اس بەرگەنى جايىندا ولكەتانۋشىلار مەن تاريحشىلار بۇرىننان ايتىپ كەلەدى. وسى اقمولانىڭ جارتى تاريحىن بىلەتىن كلارا امىرقىزى سىندى اپالارىمىز وتكەنىن ءسىز بىلمەيتىن دە بولارسىز...
تاعى دا رەسمي تۇردە قايتالايمىز: ءسىز ەش جاڭالىق اشقان جوقسىز. بۇل - بۇرىننان بەلگىلى اقيقات. ءوز كورگەنىڭىزدى بۇرىن ەشكىم كورمەدى دەپ بايبالام سالىپ، وزىڭىزگە دەيىنگىلەر مەن وزىڭىزدەن كەيىنگىلەرگە تاپىراقتاپ جول بەرمەۋدى ويلاساڭىز – مەيلىڭىز، ول – تاريحتا «ۇلاربەك جولى» بولىپ قالادى دا.
ايداي شىندىق: بۇرىن تالاي سانالى، بىلىكتى قازاق بارعان، دۇعا وقىعان جەرگە ءسىز دە باردىڭىز، اراب جازۋىنان (احمەت بايتۇرسىنۇلى جازۋىمەن كىندىكتەس) بىلگەن بىلىمىڭىزشە كىسى اتتارى مەن باسقا دا ۇعىمداردى شىرامىتتىڭىز. قۇداي الدىڭىزدان جارىلقاسىن! سىزگە دەيىن دە تالايلار وسىنداي كۇيدە بولعان. جولسىزبەن بارىپ، بۇل بەيىت تاسىنا جولىققان ءبىز دە سول كۇيدى باستان كەشىردىك. ءبىز دە سىزدەي قۋاندىق. وسى زيراتقا كەلىپ جاتقان تالاي ازاماتتار وسىلاي قۋانادى دەپ ويلايمىز.
سول سەبەپتى دانىشپان ابايدىڭ «وزدەرىڭدى تۇزەلەر دەي المايمىن...» دەگەنىن ەرىكسىز ەسكە الىپ، اقيقاتى تەك ءبىر وزىنە عانا ءمالىم، شەكسىز ءادىل اللا-تاعالانى پەندەلىك پيعىلىعىڭىز ءۇشىن كۋاگە تارتا بەرمەۋىڭىزدى وتىنەر ەدىك. قازاقتىڭ «قۇمىرىسقانىڭ تاس باسقانى تاڭىرگە ايان» دەگەن اتالى ءسوزى ەسىڭىزدە بولسىن!
تاعى ءبىر ەلەۋسىز ەسكەرتۋ: قوعامدىق نەگىزدە قۇرىلعان «جاس ازامات» جاستار ۇيىمى حان كەنە ساربازدارىنىڭ زيراتىنا دۇعا قىلۋدى داستۇرگە اينالدىرۋعا ۋاعدالاسقان.
ءبىز، اللا قالاسا، تاريحي قورىمعا ءالى دە ءجيى باراتىن بولامىز. سول كەزدە باھادۇرلەر باسىنا بارۋ-بارماۋعا رۇقساتتى «تاريحشى» ۇلاربەك دالەيۇلىنان ەمەس، ءوزىمىزدىڭ ار-يمانىمىزدان سۇرامايتىنىمىزدى مالىمدەيمىز.
«جاس ازامات» ۇيىمى وكىلدەرى اتىنان
ماديار يشانبەكوۆ
بابىر مەدەتوۆ
Abai.kz
