اقبەرەن ەلگەزەك. بالالىق شاقتان حات
(پسيحواناليز)
(پسيحواناليز)
ارمىسىڭ، مەنىڭ ەرجەتكەن شاعىم! قالاي، ەسەن-ساۋ ءجۇرىپ جاتىرسىڭ با؟ مەنى ۇمىتىپ تا قالعان شىعارسىڭ؟ مىناۋ قايدان ساپ ەتە قالعان حات دەپ سەلك ەتپەي-اق قوي. ەرىككەننەن حات جازىپ وتىرعام جوق. سەنەن حابار بولماعان سوڭ، امالسىزدان قولىما «قالام» الدىم. مۇنداي حات جازىلسا، ادامنىڭ شىدامى تاۋسىلعانىنان، جانى اۋىرعانىنان، ويى تۇيىققا تىرەلگەننەن جازىلادى. رەنجىمە.
ءبىر ءسات كوڭىلىڭدى ءبولىپ، مۇقيات وقىپ شىق تا، عالامتورعا جىبەرە سال. حاتتى وقىپ شىققان سوڭ: «عالامتورعا جىبەرمەيمىن، قۇرىسىن، جۇرت تۇسىنبەي قالادى عوي، جەكسۇرىن بولىپ قايتەم؟!» - دەگەن ويلار ساناڭدا پايدا بولۋى مۇمكىن؟ ەشتەڭە ەتپەيدى. ونسىز دا وڭىپ جۇرگەنىن شامالى.
سونىمەن...
مەن باياعىدا ساعان قاتتى سەنگەن بولاتىنمىن. سەن – مەن بولىپ جۇرگەندە، نە دەپ سەرت بەردىڭ ماعان؟ ەسىڭە ءتۇسىر، كانەكي! ءيا، ءيا. بولا الدىڭ با؟ بولا العانىڭدا، بۇل حات سەنىڭ قولىڭا تيمەسە كەرەك ەدى.
باتىلىڭ جەتپەيدى ەكەن، كەشىر. مەن-اق ساعان ايتىپ بەرەيىن كىم بولعانىڭدى.
سەن – كەشەگى كوزى جايناعان، ارمانشىل بالا ەدىڭ. ال، بۇگىن وزىڭە قاراشى دۇرىستاپ، قاندايسىڭ قازىر؟ سەن – بۇگىن بارىنەن كوڭىلىڭ قالعان، ءوزىڭ سەكىلدى كوپتەگەن باۋىرلارىڭ سەكىلدى ءىلبىپ قانا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان كولەڭكە سىندى ءبىر سۇر بەينەسىن. جانە بارىنە كىنالى – ءوزىڭسىڭ.
سەن قازىر - ۇلتتىڭ «ەليتاسىنا» وزدەرىڭ اينالدىرىپ العان انشىلەردەن، شىن ادالدارىنان وزگە قازاقتىڭ مۇڭىن ويلاپ، جوعىن جوقتاعانسىعان ساياساتكەرسىماقتاردان، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى جەڭىل اڭگىمەگە اۋەس «دوستاردان»، ساناسىز ىرجالاقتاۋعا تاربيەلەپ جاتقان سانسىز ءازىل-ساۋىق تەاترلارى مەن بىتپەيتىن كليپ-كونتسەرتتەردەن، ماعىناسىز ءھام پايداسىز جيىنداردان، قارا باسىنان باسقاسىن ويلامايتىن باستىقتاردان، جۇمىسىڭنان، تۇرمىسىڭنان، ءبىر بىرىنەن اۋماعان تاسباقا كۇندەرىڭنەن، جايسىز تۇستەر كورەتىن تۇندەرىڭنەن جالىققان، ەشقانداي ساۋلەنى كورگىسى دە كەلمەيتىن ءالجۋاز بىرەۋسىڭ.
ءوزىڭ بىلەسىڭ عوي، سەن كۇندە ءومىردى وزگەرتەم دەپ ۇيدەن شىعاسىڭ. سوسىن ايالدامادا زۋىلداپ ءوتىپ جاتقان قىمبات اۆتوكولىكتەرگە قىزىعا قاراپ تۇراسىڭ. ءبىر كەزدە بۋاز سيىرداي ىڭىرانىپ، سۇيىكتى اۆتوبۋسىڭ دا جەتەدى. سوعان جۇرتپەن تالاسا مىنەسىڭ دە، جۇمىسىڭا اتتاناسىڭ.
مىنە، سەنىڭ جۇمىس ورنىڭ. كەشەگى كۇننەن ەشتەڭە وزگەرمەگەن. ءۇيىلىپ قالعان قاعازدارىڭ جۇرەگىڭدى اينىتادى. رەتتەلمەگەن شارۋالارىڭ باسىڭدى اينالدىرادى. ارىپتەستەرىڭنىڭ قاباعىن ءبىر شولىپ شىعىپ، اۆتوماتتى تۇردە كومپيۋتەرىڭدى قوساسىڭ دا عالامتورعا باس سۇعاسىڭ. ارى قاراي بەلىگىلى عوي. ءومىرىڭ وسىلاي ءوتىپ جاتىر ەمەس پە؟!
وسىنداي وزگەرىسسىز ەگىز كۇندەردىڭ بىرىندە سەن كەنەت باسىڭدى جۇلقي كوتەرىپ، بار عالامعا جانىڭ سىيماي، ايقايلاپ دالاعا اتىپ شىعىپ كەتكىڭ كەلەدى. حە-حە-حە، بولمايدى، بالا ەمەسسىڭ عوي. سەن وتە سالماقتى، ەرجەتكەن، وزگەنىڭ پىكىرىنە تاۋەلدى ءماپ-مادەنيەتتى ادامسىڭ. قوعامدا ءومىر ءسۇرۋ ەرەجەلەرى بار، ويتكەنى. ەندى قايتەسىڭ؟
بۇگىن سەن تەلەديدار مەن گازەت-جۋرنالدارداعى دۇنيەلەردى ۇناتپاساڭ دا كورىپ، وقيسىڭ. كەيدە سول سيۋجەتتەر مەن ماقالالارداعى بىرەۋدىڭ ويىنا ءوزىڭدى قيناپ سەندىرەسىڭ. ويتكەنى: قوي، مەنىكى دۇرىس ەمەس، ءبارىنىڭ باسىنداعى جاعداي قازىر وسىنداي عوي، نەم بار، قۇرىسىن – دەپ ءوزىڭدى سابىرلىققا شاقىرىپ قوياسىڭ.
ەلىڭدە بولىپ جاتقان سانسىز كەلەڭسىزدىكتەردى بايقاماعانسىپ، تۋرا سەن سياقتى بايقاماعانسىعان بىرەۋمەن شىلىم شەگىپ، ءمانسىز اڭگىمەلەردى شۇبىرتاسىڭ كەلىپ! ءاي، سابازىم-اي!
سەن وسى كۇنى پالەن جەردە پالەن ويىن-ساۋىق كەشەنى اشىلىپتى، پالەنشەكەنىڭ جىلدار بويى شىعارا الماي جۇرگەن كىتابى جارىق كورىپتى، ويباي سۇمدىق فيلم كورسەتىلىمگە شىعىپتى، بايعۇس ءبىر قازاقتى وزگە ءبىر ۇلتتىڭ وكىلى ساباپ كەتىپ، قور قىلىپتى دەگەن جاڭالىقتارعا دا بىلق ەتپەيسىڭ. سەبەبى، سەن قازاقتىڭ ەڭ ءبىرىنشى جاۋ-مىنەزى – نەمقۇرايدىلىق دەرتىنە شالدىققانسىڭ.
سولاي دا سولاي...
ال، سەن مەنى شۋاقتى اۋىلعا تاستاپ، ارماندارىڭنىڭ مەكەنى – ۇلكەن قالاعا اتتانعاندا قانداي بوزبالا ەدىڭ؟ وقۋعا تۇسسەم، ءبىلىم جيناسام، ەلگە قىزمەت ەتىپ، ۇلگىلى ازامات بولسام دەپ ەدىڭ عوي؟ قوي باعىپ كەلىپ نەمەسە ەگىننەن كۇرەگىڭ جارقىراي جەتىپ، راحاتتانا شارشاپ جاتقانىندا نەنى ويلاۋشى ەدىڭ؟ ساناڭدا قالاداعى جەتەتىن بيىك ارمان-مۇراتتارىڭ سان الۋان قۇبىلىپ، ەلەستەۋشى ەدى عوي! قايدا قالدى سونىڭ ءبارى؟
ماعان ەشتەڭە بايلانىستى ەمەس دەپ وتىرسىڭ. وتە دۇرىس ايتاسىڭ! بۇل سەنىڭ تاعدىرىڭ، قاشىپ قۇتىلا المايسىڭ سەن ودان. سەبەبى، مۇنداي تاعدىردى سەن ءوزىڭ تاڭداپ العانسىڭ. ءبىردى-ەكىلى ساتسىزدىكتەر سەنى سىندىرىپ جىبەردى. سەن الدىمەن ءسۇرىندىڭ، سوسىن وڭباي قۇلادىڭ، تۇردىڭ، قايتا ءجۇردىڭ، تاعى ءسۇرىندىڭ، سوسىن «قويشى، مەنىڭ وسى قاي جەرىم ارتىق؟» - دەپ كونە سالدىڭ.
جىلدار ءوتىپ جاتتى. سەن «ەندى ەشتەڭە وزگەرتۋ مۇمكىن ەمەس...» - دەگەن ءوزىڭ ويلاپ تاۋىپ العان جالعان قاعيداڭا مىقتاپ سەنىپ الدىڭ. ەل قاتارلى ءجۇرمىز، كوپپەن كورگەن ۇلى توي. نە دەيمىز، ادەمى قورعانىس!
الايدا، سەن عانا شىعار بيىگىڭ سەنى عانا كۇتە-كۇتە، شىڭى مۇجىلە سارعايىپ، باسى جارىلىپ كەتكەن جوق پا؟! ءبارىن بىلەسىڭ سەن! ول اسقار شىڭدا سەن عانا تۇرۋىڭ كەرەك ەكەنىن بىلەسىڭ. باسقالاردىڭ ءوز شىڭدارى، ءوز جولدارى، ءوز ارماندارى بار. ەشكىمنىڭ بيىگى مەن ارمانىن ەشكىم تارتىپ الا المايدى عوي! دۇرىس، دۇرىس! ءيا، سولاي عوي! ءيا، ءوز بيىگىمدە مەن عانا تۇرۋىم كەرەك دەپ ايقايلاپ جىبەرەسىن. جارايسىڭ!
بىراق، ول ساتتىك سەنىم ۇشقىنى عانا. 15 مينۋتتان سوڭ، سەن: «بۇل مەنىڭ قيالىم عانا عوي، مەن بيىكتە جۇرەتىندەي كىممىن، ءتايىرى؟!» - دەيسىڭ. ال، سەن – ءوزىڭ سەكىلدى قانشاما تالانتتى قازاق - ءوز بيىگىڭدە تۇرماعان سوڭ، سەندەرگە سەنگەندەردىڭ كۇيى نە بولادى دەپ ويلاعىڭ دا كەلمەيدى؟
«وي، ولاي ەمەس، سەن بالا نە تۇسىنەسىڭ؟» - دەگىڭ كەلىپ وتىر عوي! مەن بولماسام دا، قازاقتىڭ اتپال ازاماتتارى ءجۇر عوي انە، سولار شەشەدى ءبارىن، مەن كۇتە تۇرام، ءبارى كەرەمەت بولادى سول كەزدە - دەپ جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارعىڭ كەلە مە؟ ولاي بولسا، امال قانشا، جەڭىلىپ قالىپسىڭ.
ول دا تۇك ەمەس. ودان دا اۋىر جەڭىلىستى باستان كەشىرىپسىڭ. نەگە ەشتەڭەگە سەلت ەتپەيتىن بوپ الدىڭ، وسى سەن؟ ەشكىمگە جانىڭ اشىمايدى، ەشكىمدى ساعىنبايتىندى شىعاردىڭ. جۇرەگىڭدەگى باياعى باۋىرمالدىعىڭ قايدا؟ اۋىلداعى كىتاپ وقىعان بولمەڭدە نەمەسە اسىق ويناپ جۇرگەن الاڭقايدا قالىپ قويعان جوق پا؟..
ساعىنىشىڭ بار بولسا دا، ول ءبىر كەدەرگى كەلتىرەتىن، تۇككە تۇرعىسىز سەزىم رەتىندە جۇرەكتىڭ انەەۋبىر تۇكپىرىنە نىعىزداپ تىعىپ تاستاپسىڭ. كەيدە جۇرەك ءتۇبى ىشقىنا شىمىرلاعاندا، اۋىلدىڭ، اكە-شەشەڭنىڭ، دوستارىڭنىڭ، بۇرىن تۇرعان، كەيىن قيماي قوشتاسقان قالاڭنىڭ سۋرەتتەرىن كورىپ، ماۋقىڭدى باسقان بولاسىڭ. وتىرىك پە؟
سەنىڭ ادام ەكەنىڭدى اۋىق-اۋىق، بىراق وتە ءالسىز دابىلدارىمەن ءبىلدىرىپ وتىراتىن جىلى جۇرەگىڭ قانداي قازىر؟ مەيىرىمدىلىك، ماحاببات، ىنساپ پەن اردىڭ مەكەنىندە نە بوپ جاتىر ەكەن؟ ءۇڭىلىپ كوردىڭ بە؟ سول مەكەننەن ءتاڭىر ادامعا عانا سىيعا تارتقان اسىل قاسيەتتەرىڭ بار ما ەكەن، ءوزى؟ ءولىپ قالعان جوق پا؟
ءاي، كوكە! سۇپ-سۋلۋ قوشاقانداردى قۋالاپ ءجۇرىپ، ۇستاپ اپ، قۇشىرلانا يىسكەپ-ءسۇيىپ، مەيىرلەنە ەركەلەتىپ جاتاتىن كەزىڭ ەسىڭدە مە؟
قارا جولدىڭ شەتىندە ءبىر تال سارى گۇلدى تاۋىپ الىپ، ەشكىم تاپتاپ كەتپەسىن دەپ كۇنۇزاققا سونى كۇزەتىپ وتىرعان شاعىڭ شە؟
الگى تىرنانىڭ بالاسىن تاۋىپ الىپ، وبالسىنىپ، قوراعا قاماپ، كۇندىز-ءتۇنى جەم بەرىپ...اقىرى تاعىنى اسىراۋعا بولمايتىنىن بىلمەگەن بالالىقپەن ءولتىرىپ اپ، ەكى اپتا جىلاپ جۇرگەن كۇندەرىڭ شە؟
كوشەدەگى بالالاردىڭ بارلىعىن ساعىنعاننان ءتۇنى بويى دۇرىس ۇيىقتاماي، تاڭ بوزارا اتقان شاقتان دالاعا اتىپ شىعىپ، كورشىلەرىڭنىڭ ەسىگىن باقىلاۋمەن بولعان كەزدەرىڭ شە؟
ءالسىز بالاعا الىمجەتتىك كورسەتىپ جاتقاندا، كۇشىڭ جەتپەسە دە، جاعالاسا كەتەتىن باتىرلىعىڭ قايدا قالعان؟ ال، قازىر بىرەۋگە بىرەۋدىڭ تىزەسى باتىپ جاتسا، «اۋىلىم مەنىڭ ىرگەلى» ءانىن ىڭىلداپ تۇرىپ الاتىنىن قايدان كەلگەن جاڭالىق؟ ادال بىرەۋ تۋرالى عايبات ءسوز ەستىسەڭ، «پالەسىنەن اۋلاق» ۇستانىمى سەندە قايدان پايدا بولعان؟ سەن ونداي ەمەس ەدىڭ عوي؟!
بۇرىنعى يمانىڭ قايدا جۇرەكتەگى؟ جاراتقان اللانىڭ بەرگەن نىعمەتتەرىن سۇراۋسىز پايدالانىپ، نە وزىڭە، نە ۇلتىڭا پايداڭ جوق، سالىڭ سۋعا كەتىپ جۇرە بەرمەكسىڭ بە، وسىلاي؟ اللاعا ءۇمىت ارتپاعاننىڭ، وزىنە سەنىمى بولۋشى ما ەدى؟
ءاي، كوكە! مەن – قازاقتى ۇشپاققا شىعاراتىن ۇل بولام، قالاعا مەن سەكىلدى ارمانشىل جاس قازاقتار جينالادى، ءبارىمىز باس بىرىكتىرىپ، تىزە قوسىپ، ۇلى ىستەر اتقارامىز، ءوز ۇلتىم مەن ءتىلىمنىڭ نامىسىن ەشكىمگە بەرمەيمىن، مەن ۇلى مەملەكەتتە ءومىر سۇرەمىن! - دەگەن ۇران-ويلارىڭ نەگە ادىرا قالعان؟
«ۋاقىتىم كەلگەندە، وتكەنىمە وكىنبەي، جىميىپ ءولىپ كەتسەم، ارمانىم جوق» - دەۋشى ەدىڭ عوي. كىمگە اينالدىڭ سەن؟
قايدا سول ادامعا، جان-جانۋار مەن تابيعاتقا، ومىرگە دەگەن عاشىقتىق؟ قايدا سول مەيىرباندىق پەن بولاشاققا دەگەن سەنىم؟
قاتتى ايتىپ وتىر دەپ ايىپتاما. باياعىدا اتاڭ ايتۋشى ەدى عوي: «مەن ەگەر ۇرىسسام، جاقسى بولسىن دەپ، جانىم اشىعان سوڭ ۇرىسام» - دەپ. ەندى وتىرىسىڭ مىناۋ جاس كۇنىڭنەن ءسوز ەستىپ...
...دەگەنمەن، ساعان ىرزامىن. لاعىپ باسقا جولعا ءتۇسىپ كەتپەي، وقۋىڭدى ءبىتىردىڭ، جۇمىس ىستەدىڭ، دوستارىڭ كوبەيدى. ۇيلەندىڭ، بالا ءسۇيدىڭ. رەت-رەتىمەن ءبارى بولدى.
ارى قاراي نە بولادى؟
الدە سەن: «مەن – كىشكەنتاي عانا اداممىن، مەن ەشقاشان ەشتەڭە وزگەرتە
المايمىن» - دەپ ومىردەن ءوتىپ كەتپەكشىسىڭ بە؟
الدە سەن: «اياق-قولىم، شۇكىر، ساۋ عوي، ميىم ورنىندا، قابىلەت-قارىمىم بار، وسى مەن قازاققا قايتسەم پايدالى قىزمەت قىلام» - دەپ ويلاناسىڭ با؟
الدە سەن – قازاعىڭدى، ونىڭ ىشىندە اۋەلى ءوزىڭدى، وزگە بىرەۋلەر يتشە تالاپ جاتقاندا، ەشتەڭە بولماعانداي، بەدىرەيىپ تۇراتىنداردىڭ قاتارىنا ەنىپ كەتتىڭ بە؟ ولاي بولسا، ءومىرىڭنىڭ نە ءمانى بار؟
ويلان، ويلان...
سالەممەن،
اۋىلداعى ەلەسىڭ
Abai.kz
