بەيسەنبى, 18 ءساۋىر 2024
تۇلعا 2902 7 پىكىر 20 جەلتوقسان, 2022 ساعات 16:11

سافۋان شايمەردەنوۆ كولبينگە نە دەدى؟

قازاق جازۋشىسى، دراماتۋرگ سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ 1987 جىلى قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى گەننادي كولبين قاتىسقان قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ پلەنۋمىندا ايتقان ءسوزىن ونىڭ ۇلى سايىن شايمەردەنوۆ الەۋمەتتىك پاراقشاسىندا جاريالادى.

حاتتا جازۋشى سول كەزدەگى كەڭەس وداعى باسشىلىعىنىڭ قازاقستانعا ۇستانعان يدەولوگيا ساياساتىن سىنايدى. قازاق ادەبيەتىن، قازاق تاريحىن «حالىقتار دوستىعى» دەگەن جەلەۋمەن جويۋعا تىرىسقان، جاعىمپاز باسشىلاردىڭ ارەكەتىن بەتتەرىنە باسادى. جازۋشى قازاق حالقىنىڭ ەشقاشان وزگە حالىقتى جاتىرقاماعانىن، ولارمەن جاۋلاسپاعانىن، كەرىسىنشە باۋىرىنا تارتقانىن دالەل-دايەكپەن كەلتىرەدى. 1986 جىلعى جەلتوقساندا الاڭعا شىققان جاستاردىڭ بەيبىت، تىنىش، ەش ءتارتىپ بۇزباعانىن ايتادى. بىراق بيلىك ولارعا تەك قوقان-لوقى جاسادى، ولاردى ءۇيدى-ۇيىنە تاراتاتىن ءجونى ءتۇزۋ ءسوز ايتۋدىڭ ورنىنا، كۇش قولدانعانىن سىنايدى.

ول ءسوز سوڭىندا ءبىرىنشى باسشىعا 4 ۇسىنىس ايتادى.

«كومسومولسكايا كوشەسى شوقان ءۋاليحانوۆ جانە فەدور دوستوەۆسكي داڭعىلدارى بولىپ وزگەرتىلىپ، ولارعا ىڭعايلى جەردە ەسكەرتكىش قويىلسىن;

اباي داڭعىلى مەن سەيفۋللين داڭعىلى تۇيىسەتىن جەرگە قازاق كەڭەستىك ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ساكەن سەيفۋللينگە ەسكەرتكىش ورناتىلسىن;

سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 30-جىلداردىڭ باسىندا توڭكەرىس دەگەن اۋدان بولدى. ول كەيىن پرەسنوۆسكي، جامبىل، سەرگەەۆسكي، تيميريازەۆسكي جانە اقسۋات بولىپ بەسكە ءبولىندى. سول توڭكەرىستە ءۇش كورنەكتى جازۋشى - يۆان شۋحوۆ، ءسابيت مۇقانوۆ جانە عابيت مۇسىرەپوۆ دۇنيەگە كەلدى. پرەسنوۆسكي، جامبىل جانە سەرگەەۆ اۋداندارىن وسى ءۇش جازۋشىنىڭ اتىمەن اتالۋىن ۇسىنامىن;

سوڭعىسى جولداس قولبين، ءسىز مەنىمەن بىرگە ەشقانداي كۇزەتسىز كوشەگە شىعىڭىز. كوشەنى ارالايىق، بىردە-ءبىر قازاق سىزگە ساۋساعىنىڭ ۇشىن دا تيگىزبەيدى. مەن بۇعان كامىل سەنەم. ەگەر تيگىزەر بولسا، مەن حالقىما نارازى بولىپ، سول جەردە ءوزىمدى ورتەپ جىبەرەمىن»،-دەپ ايتادى ساۋفۋان شايمەردەنوۆ.

ءبىز سىزدەردىڭ نازارىڭىزعا حاتتىڭ ورىسشا جازىلعان تۇپنۇسقاسىن ۇسىنامىز.


ۆ گلازا گوۆوريۋ پراۆدۋ

(رەچ، پرويزنەسەننايا نا پلەنۋمە سويۋزا پيساتەلەي كازاحستانا، گدە پرينيمال ۋچاستيە پەرۆىي سەكرەتار تسك كومپارتي كازاحستانا

گ. ۆ. كولبين)

درۋزيا!

پو سۆوەي ناتۋرە يا چەلوۆەك نە وچەن اكتيۆنىي. مويا پاسسيۆنوست وسوبەننو پروياۆلياەتسيا ۆ موەم پرەنەبرەجەني، توچنەە ۆ موەي نەپريازني ك ۆىستۋپلەنيام ۆوت س تاكوي ۆىسوكوي تريبۋنى. يا يمەيۋ ۆ ۆيدۋ سۆوي ۆىستۋپلەنيا. چەستنو گوۆوريا، موە سەگودنياشنەە پوياۆلەنيە نا تريبۋنە پياتوە يلي شەستوە زا پوسلەدنەە 35-38 لەت. نا ەتوت راز رەشيل ۆىسكازاتسيا. پوتومۋ چتو نەۆوزموجنو نە ۆىسكازاتسيا، يبو مى ستويم نا كرايۋ گيبەلي كاك ناتسيا. پوتومۋ، چتو ناكوپيلوس ستولكو پروبلەم، ستولكو وسترىح ۆوپروسوۆ، ۋمالچيۆانيە يح، نا موي ۆزگلياد، بىلو بى پرەستۋپلەنيەم. نو يا گوتوۆيلسيا نا رودنوم يازىكە، نا يازىكە، نا كوتوروم دۋمايۋ، پيشۋ ي رازگوۆاريۆايۋ، ت. ە. نا كازاحسكوم. ودناكو كوگدا يا ۋزنال، چتو نا ناشەم پلەنۋمە بۋدەت پريسۋتستۆوۆات توۆاريشش كولبين، يا نا حودۋ پەرەسترويلسيا (وجيۆلەنيە ۆ زالە), ي رەشيل پەرەيتي نا رۋسسكي يازىك، حوتيا نە وچەن-تو ۋۆەرەننو، نە وچەن-تو سۆوبودنو چۋۆستۆۋيۋ سەبيا ۆ نەم. پوسكولكۋ ۆو ۆسياكوي پەرەسترويكە وبنارۋجيۆايۋتسيا يزيانى ي يزدەرجكي، كاك مى سەيچاس نابليۋداەم، مويا «پەرەسترويكا» توجە نە گارانتيروۆانا وت ۆسياكيح يزدەرجەك ي يزيانوۆ. پوەتومۋ زارانەە پروشۋ ۆاس پروستيت مەنيا، ەسلي ۆى ناحوديتە ۆ موەم ۆىستۋپلەني كاكيە-ليبو پروماحي يلي جە پەرەبورى.

روۆنو دۆادتسات دەۆيات لەت تومۋ نازاد، ۆ شەستدەسيات ۆوسموم گودۋ، يا يزۆينيايۋس، ۆ پياتدەسيات ۆوسموم، كوگدا يا رابوتال ۆ رەداكتسي تولكو چتو ۆنوۆ ورگانيزوۆاننوگو جۋرنالا «مادەنيەت جانە تۇرمىس» («كۋلتۋرا ي جيزن»»), ودناجدى، دو سيح پور حوروشو پومنيۋ، پوزۆونيلي منە، ۆى زناەتە وتكۋدا، يز مەچەتي. ينتەرەسۋيۋتسيا منويۋ. پروسيات پريتي ۆ مەچەت. يا وشەلوملەن: «يا چەلوۆەك نەۆەرۋيۋششي. ۆ چەم دەلو؟ زاچەم پريگلاشاەتە ۆ مەچەت مەنيا؟» ا تام ۋ تەلەفونا وتۆەچايۋت: «ەتو نە ناشا پريحوت، ا ۆوليا ساموگو ساكەنا حالفە. ساكەن حالفە جەلاەت پوۆيداتسيا س ۆامي، پوزناكوميتسيا. يا سيلنو زاينتەرەسوۆالسيا ەگو پريگلاشەنيەم، ي يا پرينيال ەگو، ي پوشەل ۆ مەچەت. ۆوشەل ۆو دۆور، زدەس منە ۋكازىۆايۋت نا مالەنكي دوميك: مول ساكەن حالفە ۆاس جدەت تام. زاحوجۋ. مالەنكايا كومناتۋشكا. نيزەنكي كرۋگلىي ستول - داستارحان.

زا ستولوم - گلۋبوكي ستاريك س دليننوي بەلوي بورودوي، نو س وچەن ينتەللەكتۋالنو تونكيم، ودۋحوتۆورەننيم ليتسوم. نا ستولە راسكرىتو لەجيت سۆەجي نومەر «مادەنيەت جانە تۇرمىس»، گدە ناپەچاتانا مويا ستاتيا «و نەسۋرازنوستي پوحوروننىح وبريادوۆ». موە سەردتسە يز-زا ۋۆاجەنيا ەتوگو سۆياتوگو ستارتسا ەكنۋلو - يا جە كريتيكوۆال مۋسۋلمانسكۋيۋ رەليگيۋ وتنوسيتەلنو بەسسمىسلەننوستي وبريادوۆ پروۆودا ۆ پوسلەدني پۋت ۋسوپشەگو. يا ۆينوۆاتو پوكلونيلسيا ەمۋ ي پوجال رۋكۋ دۆۋميا رۋكامي، كاك پودوباەت ملادشەمۋ، پرويزنوسيا: «اسسالاۋماگالەيكۋم» ي جدال پريگوۆورا. ا ون منە گوۆوريت: «يا پروچيتال ۆاشۋ ستاتيۋ س ۋدوۆولستۆيەم. پوچەمۋ س ۋدوۆولستۆيەم؟ پوتومۋ، چتو ۆى پيسالي و توي نەسۋرازنوستي پوحوروننىح وبريادوۆ، س كوتوروي مى سامي نەۋستاننو بورەمسيا. ۆاشا كريتيكا وتنوسيتەلنو پوحوروننىح وبريادوۆ - ناشا پروپوۆەد. چەلوۆەك ۋمەر، پروۆوديت ەگو ۆ پوسلەدني پۋت بەز شۋما ي كونفليكتوۆ - دولگ كاجدوگو جيۆۋششەگو. پري توم پودچەركيۆايۋ، بەز ۆسياكيح ۋسلوۆي ي پرەتەنزي. ەسلي ۆ سەمە پوكوينوگو گرۋدنوي رەبەنوك، تو ۆ وچاگە ەتوگو دوما ۆ تەچەنيە ترەح دنەي وگون رازجەچ، چتوبى گوتوۆيت تراپەزۋ، زاپرەششەنو پو شارياتۋ. ا كونفليكتى، ۆوزنيكايۋششيە ۆوكرۋگ دەلەجا ليچنىح ۆەششەي پوكوينوگو - ەتو سۋششي، ۆزدور. سپاسيبو ۆام، چتو زدوروۆو پوموگلي نام. مى رەكومەندوۆالي ۆسەم رەليگيوزنىم پرەدستاۆيتەليام نا مەستاح وزناكوميتسيا س ۆاشەي ستاتەي». حالفە وستانوۆيلسيا، ۆدرۋگ نا ەگو ليتسە پوياۆيليس گريماسى ي، پوۆەرنۋۆشيس ۆ ستورونۋ، ون دوستال س پولكي كاكيە-تو بروشيۋركي. پوتوم، نا موي ۆزگلياد، نەسۆويستۆەننىم ەمۋ رەزكيم، پولنوگو پرەنەبرەجەنيا دۆيجەنيەم، كينۋل يح ۆ مويۋ ستورونۋ: «ۆوت پوسموتريتە، ۆسە ەتو و رەليگي. پيشۋت ۆرودە بى ۋچەنىە ليۋدي. كريتيكۋيۋت ناس. نەت، كاكايا جە تۋت كريتيكا؟ سپلوشنوە شەلموۆانيە. مى دالەكي وت مىسلي، چتو ۆ رەليگي نەت يزيانوۆ. ەست نەدوستاتكي ۆ نەي. نو ۋكاجي نا ەتي نەدوستاتكي سو زنانيەم، تەم سامىم پوموگي نام يزباۆلياتسيا وت نيح. نو نەت... ودنو ديلەتانتستۆو تۋت. نە تولكو توشنو، نو ي پەچالنو.

نە رادي باحۆالستۆا راسسكازىۆايۋ يا وب ەتوي يستوري. تاكۋيۋ ستاتەيكۋ ليۋبوي ناچينايۋششي جۋرناليست موجەت ناپيسات. پوچەمۋ ۆسپومنيل ەتۋ داۆنيۋيۋ يستوريۋ سەگودنيا، سەيچاس؟ دا پوتومۋ، چتو، نا موي ۆزگلياد، يدەولوگيچەسكايا رابوتا ۆ ناشەي رەسپۋبليكە نا داننوم ەتاپە ناپوميناەت منە تە بروشيۋركي ۋچەنىح-ديلەتانتوۆ، و كوتورىح س نەگودوۆانيەم گوۆوريل ساكەن حالفە. ناشا يدەولوگيچەسكايا رابوتا، ۆوزگلاۆلياەمايا توۆ. كاماليدەنوۆىم، سۋەتليۆو مەچەتسيا، كاك ۋگورەلايا. يششەت ۆراگا، حوچەت پوۆەرگنۋت ەگو ۆو چتوبى تو ني ستالو. نو نە موجەت. پوچەمۋ نە موجەت؟ دا پوتومۋ، چتو نەت ۆراگا. ۆراگ پو يمەني «ناتسيوناليزم» تولكو ۆ ۆاشيح ۆووبراجەنياح، توۆاريشش كاماليدەنوۆ. نو ۆى جە نە حوتيتە يلي جە پوداەتە ۆيد، س راسچەتوم، س دالەكو يدۋششەي تسەليۋ، چتو نە حوتيتە ميريتسيا س ەتيم فاكتوم. وتسيۋدا ي پەرەحلەستىۆانيە ي پروياۆلەنيە يزليشنەگو ۋسەرديا. نالەت ناجيما. ۆى پريدۋمىۆاەتە رازنىە نەلەپىە مەروپرياتيا، نەسۋرازنىە رەشەنيا تسك و مونوناتسيونالنوي سرەدە ۆ ليتەراتۋرە. پريزىۆاەتە ك سمەشاننىم براكام. ۆىكاپىۆاەتە داۆنو زابىتىە كنيگي، بەزجالوستنو يح كريتيكۋەتە، تەم سامىم ستاراەتەس پوستاۆيت كرەست نا تسەلوي ناۋكە ۆ كازاحستانە - ەتنوگرافي. چتو زا زاماشكي، كوتورىە داجە ۆو ۆرەميا رازگۋلا رەاكتسي ۋ ناس تاك نە دەيستۆوۆالي؟! يا ۆنوۆ پروچيتال كنيگۋ ماراتا مۋكانوۆا «ەتنيچەسكي سوستاۆ راسسەلەنيا كازاحوۆ سرەدنەگو جۋزا»، كوتورۋيۋ ۆى ۆ ودنوم يز سۆويح ۆىستۋپلەني پودۆەرگلي ۋنيچتوجايۋششەي كريتيكە. منە پوتوم، كاك توگدا ساكەنۋ حالفە، ي توشنو، ي پەچالنو ستالو وت ۆاشيح ۋموزاكليۋچەني. كنيگا ماراتا مۋكانوۆا ۆىشلا ۆ 1974 گودۋ، تيراجوم ۆسەگو-ناۆسەگو... 3300 ەكزەمپلياروۆ. مارات مۋكانوۆ دوتوشنو، پىتليۆو، ليۋبوزناتەلنو، سۆەدۋششە ي ۆو ۆسە ۆنيكايۋششە سوبيرال بوگاتىي ماتەريال، وستاۆلەننىي كرۋپنىمي رۋسسكيمي وريەنتاليستامي - ۋچەنىمي ي نا وسنوۆە فاكتوۆ ناپيسال پرەكراسنۋيۋ كنيگۋ. چتو تۋت زازورنوگو؟ ەسلي بى ون يزۆراششال فاكتى، تو دەلو درۋگوە. ەسلي ون نە يزۆراششال فاكتى، توگدا چتو؟ دەلو تۋت نە ۆ مۋكانوۆە، ا ۆ ناۋكە، كوتورايا نازىۆاەتسيا يسپوكون ۆەكوۆ - ەتنوگرافيا. پو ۋكازكە كاماليدەنوۆا وتنىنە ۋ ناس ۆ كازاحستانە زاپرەششەنو زانيماتسيا ەتوي ناۋكوي. ۆوت ۆ چەم سۋت كريتيكي كاماليدەنوۆا!

تەپەر و سمەشاننىح براكاح، زا كوتورىە توۆاريشش كاماليدەنوۆ تاك ريانو راتۋەت. پو ەگو منەنيۋ، سمەشاننىي براك - يستوچنيك يستسەلەنيا وت ۆسياكيح نەدۋگ ۆ مەجناتسيونالنىح وتنوشەنياح. كاكوە پروستوفيلستۆو! ۆ سۆيازي س تاكوي گلۋپوستيۋ منە ۆسپوميناەتسيا پريەزد ۆ الما-اتۋ نيكيتى سەرگەەۆيچا حرۋششەۆا ۆ 1961 گودۋ. ون ۆىستۋپال نا پلوششادي كومينتەرنا، گدە سەيچاس تيۋز، پەرەد منوگوچيسلەننىمي ترۋجەنيكامي ستوليتسى س زاياۆلەنيەم: ۆوت كازاحي ليۋبيات كونينۋ، ا رۋسسكيە - سۆينينۋ. داۆايتە سمەشيۆايتە تو ي درۋگوە مياسو ي سدەلايتە كولباسۋ - بۋدەت درۋجبا (وجيۆلەنيە ۆ زالە). دا، تەپەر ەتو سمەشنو. ا توگدا ۆەد ەتو بىلو تراگەديەي: كتو نە پوكۋپال ي نە ەل كولباسۋ «درۋجبا»، پروستو اۆتوماتيچەسكي ستال ۆراگوم ينتەرناتسيوناليزما، ۆراگوم درۋجبى نارودوۆ. ۆوت كاكيە ۆرەمەنا بىلي ۋ ناس. ستراشنو پودۋمات، كاك بانالنو، كاك تريۆيالنو پوشلو پرەدستاۆليال درۋجبۋ نارودوۆ ي ينتەرناتسيوناليزم ۆ تاكوي ۆەليكوي، ا يمەننو، سو سۆوەي رازنوشەرستنوستيۋ، رازنويازىچنوستيۋ ي پو ۆەرە منوگوليكوي سترانە پەرۆىي رۋكوۆوديتەل تاكوي ۆەليكوي دەرجاۆى. سمەشنو لي، گرۋستنو لي، ۆسە-تاكي ەتو دليا ناس پرويدەننىي ەتاپ. نو منە ۆدۆوينە ستراشنو، كوگدا ەتا اۆتوريتارنايا پوشلوست، وسنوۆاننايا نا سلەپوم پودچينەني ديلەتانتسكوي يدەولوگيچەسكوي ۆلاستي ۆ ناشەي رەسپۋبليكە، نا تاكوم جە ۋروۆنە پوۆتورياەتسيا دۆادتسات شەست لەت سپۋستيا. نۋ، حوروشو، دليا سبليجەنيا ناتسي، سكاجەم، رۋسسكوي ي كازاحسكوي، تەم سامىم، چتوبى سنيات وستروتۋ مەجناتسيونالنىح وتنوشەني، ستو مۋجچين كازاحوۆ سوەدينيم زاكوننىم براكوم سو ستا جەنششينامي رۋسسكوگو پرويسحوجدەنيا، يلي جە ناوبوروت. نو گدە جە گارانتيا، چتو پولوۆينا، ەسلي نە بولشە تاكيح سەمەي نازاۆترا نە راسپاداەتسيا؟ توگدا چتو!؟ نە ترۋدنو ۆىسچيتات، سكولكو چەلوۆەك بۋدەت ۆراجدوۆات -وكولو پياتيسوت-شەستيسوت. ەسلي كازاحي مەجدۋ سوبويۋ راسحودياتسيا - وچەن پلوحو. ەسلي رۋسسكيە مەجدۋ سوبويۋ راسحودياتسيا - توجە وچەن پلوحو. نو كوگدا كازاحي س رۋسسكيمي راسحودياتسيا يلي جە ناوبوروت ي بۋدۋت ۆراجدوۆات - ەتو ناستوياششايا تراگەديا. تاكوۆا پەرسپەكتيۆا ناچيناني، پروپاگانديرۋەمىح توۆاريششەم كاماليدەنوۆىم. گروش تسەنا تاكيم ناچينانيام. سوزدانيە سەمي سۋگۋبو ليچنوە دەلو كاجدوگو، وچەن دەليكاتنوە، وچەن حرۋپكوە. ۆمەشيۆاتسيا ۆ نەگو ني ۆ كوەم سلۋچاە نيكومۋ نە پوزۆوليتەلنو، داجە توۆاريششۋ كاماليدەنوۆۋ. يبو ەتو سكورەە ۆسەگو پريۆوديت ك وتريتساتەلنىم رەزۋلتاتام. ۆ رۋسسكوم نارودە ەست پرەكراسنايا پوگوۆوركا: ناسيلنو ميل نە بۋدەش. كتو پىتاەتسيا بىت ميلىم ناسيلنو، نە يسكليۋچايا گلاۆنوگو يدەولوگا ناشەي رەسپۋبليكي، توت وبيازاتەلنو ستانەت ۆسەنارودنىم پوسمەشيششەم. «سكولكو ني گوۆوري: «حالۆا، حالۆا، حالۆا ۆو رتۋ سلاششە نە ستانەت»، - گلاسيت ۆوستوچنايا مۋدروست. تاك چتو، ەسلي نە بۋدەت ناستوياششەي وسنوۆى مەجناتسيونالنىح وتنوشەني، سكولكو ني گوۆوري: «درۋجبا، درۋجبا، درۋجبا!» - نام سلادكو نە بۋدەت. سكولكو ۆەروياتنىح، نەۆەروياتنىح پرەدلوجەني ني ۆىدۋمىۆاي -رەزۋلتات پلاچەۆنىي. ليۋبوۆ پريحوديت نەزامەتنو. پوچەمۋ ونا پريشلا؟ - پورويۋ سام نە موجەش وبياسنيت. ۆ مەجناتسيونالنىح وتنوشەنياح تەم بولەە. ۆوت، ناپريمەر، ۆسەم ۆام يزۆەستنو، چتو ۆ پروشلوم ۆەكە دۆا درۋگا، ودين كازاح، درۋگوي رۋسسكي، ا يمەننو: ۆەليكي چوكان ۆاليحانوۆ ي ۆەليكي فەدور دوستوەۆسكي، كوتورىي ستارشە ەگو نا چەتىرنادتسات لەت، پەرەپيسىۆاليس. ۆوت پيسمو دوستوەۆسكوگو ك ۆاليحانوۆۋ. يا زاچيتىۆايۋ تولكو ناچالو: «ۆى پيشەتە منە، چتو مەنيا ليۋبيتە. ا يا ۆام وبياۆليايۋ بەز تسەرەموني، چتو يا ۆ ۆاس ۆليۋبيلسيا. يا نيكوگدا ي نيكومۋ، داجە نە يسكليۋچايا رودنوگو براتا، نە چۋۆستۆوۆال تاكوگو ۆلەچەنيا، كاك ك ۆام، ي بوگ زناەت، كاك ەتو سدەلالوس». (اپلوديسمەنتى.) منە حوچەتسيا تۋت پودچەركنۋت فرازۋ، ۆەرنەە، سلوۆوسوچەتانيە: بوگ زناەت، كاك ەتو سدەلالوس. ۆوت تاك، كوگدا مەجدۋ ليۋدمي - كازاحامي، رۋسسكيمي، كورەيتسامي، نەمتسامي ي ۋيگۋرامي، جيۆۋششيمي ۆ كازاحستانە، نە سوزدادۋتسيا دوبرىە، درۋجەليۋبنىە وتنوشەنيا «بوگ زناەت» كاك ەتو سدەلالوس»، ا نە سيلوي يلي جە ديلەتانتسكيمي ۋگوۆورامي - نيكوگدا درۋجبى نە بۋدەت (اپلوديسمەنتى).

تەپەر و پوستانوۆلەني بيۋرو تسك كومپارتي كازاحستانا و ليتەراتۋرە. مەجدۋ پروچيم، وسوبو حوچۋ وتمەتيت، چتو نيكاكيمي پوستانوۆلەنيامي يلي ستروجايشيمي مەرامي ي رەشەنيامي، كرومە ورگانيزاتسيوننىح، دەلا ليتەراتۋرنىە نە پوپراۆيش. ەتو دوكازانو يستوريچەسكي. حوتيا بى ۆوزميتە ناشۋمەۆشەە پوستانوۆلەنيە تسك ۆكپ (ب) 1946 گودا. ەتيم پوستانوۆلەنيەم بىلي ۋنيچتوجەنى تاكيە ۆەليكيە پيساتەلي، كاك اننا احماتوۆا ي ميحايل زوششەنكو. ۋنيچتوجەنى تىسياچي تالانتوۆ نا مەستاح. پوسلە ەتوگو پوستانوۆلەنيا ناپلوديلاس سەروست، حالتۋرا. بەسكونفليكتنوست، ۆيدەت جيزن ۆ روزوۆوم تسۆەتە، لاكيروۆكا. نەسموتريا نا ەتو، مى سەگودنيا زناەم ي تسەنيم اننۋ احماتوۆۋ ي ميحايلا زوششەنكو. نو گدە جە اجاەۆى، بۋبەننوۆى، باباەۆسكيە – كلاسسيكي - ودنودنەۆكي، كوتورىە راسپلوديليس پوسلە ەتوگو پوستانوۆلەنيا؟ مى جە يح نە زناەم، جيۆى وني يلي نەت. ۆوت ۆام رەزۋلتات زنامەنيتوگو پوستانوۆلەنيا 1946 گودا! يلي جە ۆوزميتە، ك پريمەرۋ، پوستانوۆلەنيا و ليتەراتۋرە ناشەي رەسپۋبليكي تەح لەت. پو ەتيم پوستانوۆلەنيام مى وتكازاليس، كاك مانكۋرتى، وت سۆوەي يستوري، وتكازاليس وت فولكلورا ي نارودنىح ەپوسوۆ، ۆيديا ۆ نيح «انتيناۋچنىە»، انتيماركسيستسكيە تەندەنتسي. مى، وبۆينيايا ساموگو اۋەزوۆا ۆ ليۋبوۆاني فەودالنىم پروشلىم، پرەنەبرەجەني ك سوۆەتسكوي «سچاستليۆوي» جيزني، ي ەششە، چتو گرەحا تايت، ۆو ۆسەح گرەحاح، ستاراليس ۋنيچتوجيت ەگو. مى ەگو زاگنالي ۆ ۋگول. بەسپوششادنوي كريتيكوي مى ەگو زاستاۆيلي پيسات نا سوۆرەمەننۋيۋ تەمۋ. پو ناشيم گلۋپىم ترەبوۆانيام، ون ستال پەرەسترايۆاتسيا. ودناكو سوۆرەمەننايا تەما ۋ نەگو نە پولۋچالاس. پوتومۋ چتو ون لۋچشە زنال جيزن كازاحوۆ پروشلوگو ۆەكا، چەم سوۆرەمەننىح كولحوزنيكوۆ، رابوچيح. وپرەدەلەنيە ۆ.ي. لەنينا: ليتەراتۋرا نيۆەليروۆكە نە پودلەجيت - مى ناچيستو وتۆەرگلي. تەم سامىم سترەميليس ستەرەت س ليتسا زەملي تالانت م.و. اۋەزوۆا. ەسلي بى ون ۆوۆرەميا نە ۋەحال ۆ موسكۆۋ، مى، ۆوورۋجەننىە پولوجەنيامي ۆسەح تەح پوستانوۆلەني، نەپرەمەننو وتپراۆيلي بى ەگو زا رەشەتكۋ. ۆوت ۆام پوسلەدستۆيا ۆسياكيح پوستانوۆلەني، پرينياتىح ۆىشەستوياششيمي ورگانامي.

نوۆوە پوستانوۆلەنيە بيۋرو تسك كازاحستانا و مونوناتسيونالنوي سرەدە ۆ ليتەراتۋرە نيچەگو حوروشەگو نە سۋليت نام. پرەجدە ۆسەگو، چتو تاكايا مونوناتسيونالنايا سرەدا ۆ ليتەراتۋرە، كوتورايا تاك وسۋجداەتسيا ەتيم پوستانوۆلەنيەم؟ ەتو تا سرەدا، و كوتوروي يا پيشۋ. ەتو تا سرەدا، و كوتوروي، سكاجەم، يۆان ششەگوليحين پيشەت، ت. ە. يا پيشۋ و كازاحاح، ا يۆان ششەگوليحين - تولكو و رۋسسكيح. رەشەنيە بيۋرو تسك ترەبۋەت، چتوب مى سمەشالي ەتي سرەدى، كاك ۆ ودنو ۆرەميا ترەبوۆال نيكيتا سەرگەەۆيچ حرۋششەۆ سمەشيۆانيا كومپونەنتوۆ كولباسى «درۋجبا»، دليا توگو، چتوبى مى ۆوسپەۆالي درۋجبۋ نارودوۆ، ت. ە. يا دولجەن ناپيسات نە تولكو و كازاحاح، نو ي و رۋسسكيح، ا يۆان ششەگوليحين ۆ سۆوەي كنيگە ناريادۋ س رۋسسكيمي گەرويامي دولجەن ۆوسسوزدات وبرازى كازاحوۆ. پوسلە تاكوي پوستانوۆكي ۆوپروسوۆ يا ۋۆەرەن ۆ توم، چتو ۆ ليتەراتۋرە راسپلوديتسيا حالتۋرا، سەروست، كونيۋنكتۋرا. ريادى گرافومانوۆ پوپولنياتسيا ۆۋلگارنىمي سوتسيولوگامي-ماركسيستامي، رازۆيازنىمي پوشلياكامي-پيساتەليامي، پرەتەندۋيۋششيمي نا بەزوگوۆوروچنىە يزدانيا سۆويح «ۆىسوكويدەينىح» پرويزۆەدەني. و ۆىسوكوحۋدوجەستۆەننوستي پرويزۆەدەني تۋت ي رەچي نە دولجنو بىت. ناتيسكام تاكيح ناستىرنىح، ۋمەيۋششيح، گدە چتو سكازات، كاكيمي لوزۋنگوۆىمي پرينتسيپامي اپەلليروۆات ليۋدەي، ۆرياد لي سۋمەيۋت ۋستويات رەداكتورى. پوتومۋ چتو دوۆودى ۋ نيح ۆەسكيە: ۆوت ەتو پو رەشەنيۋ بيۋرو تسك كومپارتي كازاحستانا ۆ سۆوەم رومانە ۆىۆەل ستولكو-تو كازاحوۆ، ستولكو-تو رۋسسكيح، ستولكو-تو ۋيگۋروۆ، نەمتسەۆ، تەم سامىم يا ۆوسپەۆايۋ درۋجبۋ نارودوۆ ي ينتەرناتسيوناليزم. «بۋد دوبر، پەچاتاي!» - سكاجۋت وني. ەسلي رەداكتورى، وريەنتيرۋياس نا حۋدوجەستۆەننۋيۋ تسەننوست پرويزۆەدەني، وتكاجۋت يم، وني پويدۋت س جالوبوي نا نيح ۆ تسك، توۆاريششۋ كاماليدەنوۆۋ، پو مەنشەي مەرە سمايلوۆۋ. ا ۆى، توۆاريششي كاماليدەنوۆ ي سمايلوۆ، داديتە كوماندۋ ۆ يزداتەلستۆو، چتوبى وني وپۋبليكوۆالي ەتي «پرويزۆەدەنيا»، يبو ەتي پيساتەلي-گرافومانى تاك بەزۋكوريزنەننو، تاك پرەۆوسحودنو ۆىپولنيالي ترەبوۆانيا تسك. تەپەر پرەدستاۆتە درۋگۋيۋ كارتينۋ: ۆوت ك ەتومۋ ناپۋگاننومۋ رەداكتورۋ پريدۋ يا، زناەتە، س چەم پريدۋ يا ك نەمۋ؟ س كنيگوي، گدە وپيسانا منە بليزكايا جيزنەننايا پراۆدا، سكاجەم، دوۆوەننىي كازاحسكي اۋل، ا تام ني ودنوگو رۋسسكوگو پەرسوناجا. ا كاك مەنيا بۋدەت پرينيمات ەتوت سلوملەننىي رەداكتور؟ ەسلي پريمەت، تو نەپرەمەننو پوترەبۋەت س مەنيا، چتوبى يا نەكوتورىە كازاحسكيە يمەنا وبيازاتەلنو زامەنيل رۋسسكيمي يمەنامي، سكاجەم، سارسەنبايا يۆانوم، بەيسەنبايا سيدوروم... ەستەستۆەننو، يا بۋدۋ ۆوزراجات پروتيۆ تاكوگو پرويزۆولا ي پويدۋ ۆ تسك، ا توۆاريشش سمايلوۆ، ۆىسلۋشاۆ مەنيا، سكاجەت: ترەبوۆانيە رەداكتورا پراۆيلنوە، داۆاي پەرەدەلاي كنيگۋ سۆويۋ. مى جە نە موجەم يدتي پروتيۆ ۆولي پارتي (وجيۆلەنيە). دا، دا: پروتيۆ ۆولي پارتي! مى ۆسەگدا يمەنەم پارتي اپەلليرۋەم. داي بوگ، دەماگوگي ۋ ناس پرەدوستاتوچنو. بۋد دوبر، ۆىپولنياي ترەبوۆانيا تسك. ۆوت، چتو يا ۆيجۋ ۆپوسلەدستۆي تاكوگو نەوبدۋماننوگو رەشەنيا بيۋرو تسك. و ۆوزموجنىح پوسلەدستۆياح ەتوگو پوستانوۆلەنيا مى نەداۆنو وبستوياتەلنو پوگوۆوريلي ۋ توۆاريششا سمايلوۆا. دەلو تۋت نە ۆ مونو - يلي پوليناتسيونالنوي سرەدە، ا ۆ حۋدوجەستۆەننوم كاچەستۆە پرويزۆەدەني. مەنيا تسەليكوم ي پولنوستيۋ پوددەرجال يۆان ششەگوليحين ي دوكازال نا پريمەرە چ. ايتماتوۆا، كوتورىي ۆوشەل ۆ ميروۆۋيۋ ليتەراتۋرۋ بەز ەدينوگو رۋسسكوگو پەرسوناجا، تولكو س كيرگيزسكوي مونوناتسيونالنوي سرەدوي ي نيكتو ني ۆ چەم - ني ۆ جيزنەننوي، ني ۆ ليتەراتۋرنوي پوزيتسي نە وبۆينياەت ەگو. وت توگو لي، چتو مى نە پوسلۋشالي وتۆەترابوتنيكا تسك، تەم سامىم زادەلي ەگو امبيتسيۋ، يلي جە وت توگو، چتو مى ەگو ۋپرەكالي ۆ توم، چتو ۆ تاكيح سەرەزنىح دەلاح نادو بىلو پوسوۆەتوۆاتسيا س كومپەتەنتنىمي ليۋدمي، ودنيم سلوۆوم، ون وسكوربيلسيا ي بروسيل ۆ موي وگورود كامەشەك، سكازاۆ: كاجدىي سموتريت سو سۆوەي كولوكولني. زدەس يا پرەدستاۆليايۋ ۆام ۆوزموجنوست سۋديت، ۋ كوگو كاكايا كولوكولنيا... ۋ كوگو كاكوي ۋروۆەن (وجيۆلەنيە ۆ زالە). ۆام سمەشنو، توۆاريششي، ا منە سمەحوتۆورنو ۆسە ەتو. ەسلي حوتيتە، نەلەپو. پوتومۋ چتو نەجيزنەننىە، يز پالتسا ۆىسوساننىە مەروپرياتيا وني. يا ۋۆەريايۋ ۆاس، دوروگيە رۋكوۆوديتەلي ناشەي رەسپۋبليكي، ۆو گلاۆە س توۆ. كولبينىم ۆراگوۆ-تو نەت ۋ ناس، ت. ە. ۆراگي ەست، نو وني جيۆۋت تولكو ۆ ۆاشيح ۆووبراجەنياح، ۆاشيح ۋموزاكليۋچەنياح. ەششە دو ناشەي ەرى ۆەليكي كونفۋتسي سكازال: «ترۋدنو نايتي ۆ تەمنوي كومناتە چەرنۋيۋ كوشكۋ، وسوبەننو توگدا، كوگدا ەە تام نەت». تاك چتو ۆى ناپراسنو يششەتە ناتسيوناليزم ۋ كازاحسكوگو نارودا. نەت ناتسيوناليزما ۋ ناس، نيكوگدا نە بىلو ەگو، ي نە بۋدەت ۆپرەد.

موگۋ دوكازات دۆۋميا، ترەميا فاكتامي: سلوۆو «باسماچ» - ەتو سلوۆو تيۋركسكوگو پرويسحوجدەنيا. ودناكو ۆ لەكسيكونە كازاحسكوگو يازىكا نەت ەتوگو سلوۆا. پراۆيلنو لي يا گوۆوريۋ؟ (گولوسا: پراۆيلنو). پوچەمۋ نەت؟ دا پوتومۋ، چتو ۆ بەسكراينيح، ۆەليكيح پروستوراح كازاحسكوي زەملي نە بىلو ني ودنوگو باسماچا (اپلوديسمەنتى)! دا پوتومۋ، چتو كازاحسكي نارود س پەرۆىح دنەي وكتيابريا بەز كولەبانيا، شەل زا زنامەنەم سوۆەتسكوي ۆلاستي. ۆوت پوەتومۋ نەت باسماچەي. ەتو پەرۆوە دوكازاتەلستۆو.

نا موەي رودينە دو ۆوينى بىل مالەنكي كولحوز - سۋاتكۋل. دۆوروۆ-تو ۆسەگو-ناۆسەگو سوروك-سوروك پيات. جيتەلي ەتوگو اۋلا، كوتورىي سەيچاس ياۆلياەتسيا وتدەلەنيەم ۆنوۆ ورگانيزوۆاننوگو سوۆحوزا، رەشيلي پوستاۆيت وبەليسك پوگيبشيم ۆ ۆەليكوي وتەچەستۆەننوي ۆوينە سۆويم اۋلچانام. ي نا وتكرىتيە پريگلاسيلي مەنيا. كوگدا سپادالو س وبەليسكا پوكرىۆالو، يا وستولبەنەل: نا كامنە ۆىسەچەنو ۆوسەمدەسيات تري فاميلي. س كاجدوگو دۆورا پو دۆا چەلوۆەكا پوگيبلو زا وتەچەستۆو! ۆوت ۆام ۆتوروە موە دوكازاتەلستۆو! سۋاتكۋل - نە يسكليۋچەنيە، درۋزيا. ۆ كاجدوم رايونە ەست سۆوي سۋاتكۋل ۆ كازاحستانە. ۆ يستوري ۆەليكوي وتەچەستۆەننوي ۆوينى كازاحسكي نارود زانيماەت سۆوە دوستوينوە مەستو. ەتو فاكتى يزۆەستنى ۆسەم. اليا مولداگۋلوۆا! مانشۋك مامەتوۆا! وني - وبە كازاشكي ي وبە گەروي سوۆەتسكوگو سويۋزا. مى گورديمسيا يمي. گدە ەست، كرومە كازاحستانا، تاكيە گەروي-جەنششينى؟ ۆ كاكيح سويۋزنىح رەسپۋبليكاح؟! وني نە بىلي ۆوەننووبيازاننىمي، نو كوگدا چاس ناستال، دوبروۆولنو پوەحالي نا فرونت، گەرويچەسكي سراجاليس ي سلوجيلي گولوۆى نا پولە براني. ۆوت ۆام ترەتە موە دوكازاتەلستۆو. نا تاكوي نارود تولكو وتشەپەنەتس موجەت ناكلەۆەتات. يا يمەيۋ ۆ ۆيدۋ جۋرناليستا ەسيلباەۆا (وجيۆلەنيە). ۆ گورودە الما-اتە -ستوليتسە كازاحسكوي سسر - وتكرىلسيا كازاحسكي دەتسكي ساد «ەرتوستىك». دليا مەنيا ەستەستۆەننو ليكوۆانيە كازاحسكوگو ناسەلەنيا، جيۆۋششەگو ۆ ستوليتسە، پوتومۋ چتو ەتو ۆسەگو-ناۆسەگو ترەتي يلي چەتۆەرتىي كازاحسكي دەتسكي ساد ۆ تاكوم ميلليوننوم گورودە. ەسيلباەۆ ۆ سۆوەي ستاتە، وپۋبليكوۆاننوي ۆ گازەتە «پراۆدا»، يزدەۆاەتسيا ناد چۋۆستۆامي نارودا، ساركاستيچەسكي زاياۆليايا: «پويستينە يستوريچەسكيە سوبىتيا ەتو». راسچەت ۋ نەگو توچنىي. تسەنا ەمۋ كراسنايا: چەرەز دۆادتسات دنەي پوسلە ەتوي ستاتي، ون بىل نازناچەن سەكرەتارەم سويۋزا جۋرناليستوۆ كازاحستانا. ەسلي ون ۆ تاكوم جە دۋحە ناپيشەت ەششە دۆە-تري ستاتي، يا ۋۆەرەن، چتو چەرەز پولگودا ون وبيازاتەلنو ستانەت ۆ كاكوي-ليبو وبلاستي سەكرەتارەم وبكوما پارتي. زارانەە پوزدراۆليايۋ يا ەگو - ەتوگو ينتەرناتسيوناليستا-كارەريستا بەز رودا.

تەپەر نەسكولكو سلوۆ و دەكابرسكيح سوبىتياح.

ۆ توت دەن، ت. ە. 17 دەكابريا، ۆەچەروم، نە سكرويۋ، يا بىل وچەۆيدتسەم دەمونستراتسي نا نوۆوي پلوششادي. يا جيۆۋ نەدالەكو وت پلوششادي ي كاجدىي دەن سوۆەرشات ۆەچەرني موتسيون نا نەي ۆوشلو ۆ مويۋ پريۆىچكۋ. نۋ، ۆوت ۆ توت زلوسچاستنىي دەن پو سۆوەي پريۆىچكە، نيچەگو نە پودوزرەۆايا پودحوجۋ ك پلوششادي. ا تام وگرومنايا تولپا. سپەرۆا يا پودۋمال، پوسكولكۋ 16 دەكابريا سوستويالسيا پلەنۋم تسك، سەگودنيا، ستالو بىت، نوۆىي پەرۆىي سەكرەتار نا ميتينگە ۆىستۋپاەت (وجيۆلەنيە ۆ زالە). پودوشەل ك ودنومۋ ميليتسيونەرۋ ي سپراشيۆايۋ، چتو ەتو تاكوە؟ - ون مولچيت. ۆتوروي ۆوۆسە وتۆەرنۋلسيا وت مەنيا. ا ترەتي پوجال پلەچامي، ۆرودە، مول، مى سامي تولكوم نيچەگو نە زناەم. ۆ ەتوت مومەنت ۋسلىشال گولوس كاماليدەنوۆا. ون گوۆوريل پو-كازاحسكي: «توقتاڭدار! جاتاققا كەتىڭدەر! ايتپەگەن كۇندە قارۋ قولدانامىز! راسحوديتەس پو وبششەجيتيام (زدەس ون نە پراۆيلنو ۆىراجالسيا. وبششەجيتيە - نە جاتاق، ا جاتاقحانا. جاتاق - ابسوليۋتنو درۋگوي سمىسل يمەەت). ەسلي نە رازويدەتەس، تو نەپرەمەننو سيلۋ پريمەنيم!» ي پريمەنيلي سيلۋ پري منە. سولدات وكولو ستا سو ششيتامي، ۆوورۋجەننىە دۋبينكامي ي ساپەرنىمي لوپاتكامي، ي ەششە س سوباكامي س پراۆوگو كرىلا تريبۋنى، دۆينۋليس. تولپا، تاك ميرنو، تاك تيحو ستوياۆشايا، ۆ ەتوت مومەنت ستالا وتحوديت. كوگدا ليۋدسكايا ۆولنا پريشلا ۆ دۆيجەنيە، مەنيا، چەستنو گوۆوريا، وبۋيال ستراح: ەسلي يا سوسكولزنۋس، تو، نەپرەمەننو، وستانۋس پود نوگامي تولپى. ستاروست نە رادوست، كاك گوۆوريتسيا. ۆدول ستەنى، پريجيماياس ك زدانيۋ، يا سپۋستيلسيا ۆنيز. ۆ ەتوت مومەنت سلىشۋ گروزنىي گولوس: «مەن ەلەميسوۆپىن. مەن رەسپۋبليكانىڭ پروكۋرورىمىن! تارقاڭدار! ۇيات بولادى. جاتاققا كەتىڭدەر! (وپيات «جاتاق»). مەن كۇش قولدانام! سەندەردى الاڭنان قۋىڭدار دەپ جارلىق بەرەمىن! مەن رەسپۋبليكانىڭ پروكۋرورى - ەلەميسوۆپىن!» - كتو بۋدەت سلۋشات ەگو؟ ۆو-پەرۆىح، ستراح ناۆوديت ون ۆسەم. ۆو-ۆتورىح، ون سۆويۋ فاميليۋ پو-كازاحسكي نەپراۆيلنو پرويزنوسيت. نە ەلەميس، ا ەلەمەس. پراۆدا، ەششە ي نازارباەۆ، گوۆوريات ۆىستۋپال نا پلوششادي، يا ليچنو ەگو ۆىستۋپلەنيا نە سلىشال. ۆوزموجنو، مى س نيم رازمينۋليس.

يا شەل ۆنيز، پەرەسەك پروسپەكت ابايا. پو مەرە ۋدالەنيا ەتي بەسسودەرجاتەلنىە، بەزگراموتنىە پريزىۆى دونوسيليس منە پريگلۋشەننو ۆپەرەمەجكۋ. چەستنو گوۆوريا، وني، ەتي بەسسمىسلەننىە گولوسا، دو سيح پور زۆەنيات ۆ مويح ۋشاح. گلۋبوكو سوجالەيۋ، چتو نە ناشەلسيا چەلوۆەك، كوتورىي موگ بى پودنياتسيا نا تريبۋنۋ ي س ترەزۆوي گولوۆوي سكازات بەز ۋگروزى چتو-نيبۋد ۆرازۋميتەلنوە. ەسلي بى تاكوي چەلوۆەك ناشەلسيا ي، پودنياۆشيس نا تريبۋنۋ، رازياسنيل تولكوم رەشەنيا تسك كپسس ي ناشەگو پلەنۋما، يا دەسياتيكراتنو ۋۆەرەن، تولپا رازوشلاس بى، يبو دەمونستراتسيا يمەلا ابسوليۋتنو ميرنىي حاراكتەر. مى سامي ۋسۋگۋبيلي پولوجەنيە. مى سامي پروۆوتسيروۆالي يح نا ۆىستۋپلەنيە. سۆوبودنو، بەز پومەح سو ستورونى پرەدستاۆيتەلەي پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ، زاەزجالي نا ماشيناح، گرۋجەننىح ياششيكامي ۆودكي ي پرەدلاگالي ۆسەم، پريتوم «زابىۆالي» زافيكسيروۆات حوتيا بى نومەرا ەتيح ماشين. وتكۋدا ەتي ماشينى؟ كتو رازداۆال ۆودكۋ؟ - «دا وني سامي، پودسترەكاتەلي!» - حوروم وتۆەچالي مى پوتوم. ەسلي وني سامي، تو پوچەمۋ نە زادەرجالي يح؟ - وچەن تەمنىە دەلا، توۆاريششي! ۆسيۋ نوچ پو ۋليتسام گورودا سنوۆالي ۆوەننىە ماشينى ي لوۆيلي دەمونسترانتوۆ پوودينوچكە. پريتوم، سۋديا پو دۋشەرازديرايۋششيم كريكام، سولداتى س نيمي وسوبو نە تسەرەمونيليس. زناەتە چتو، نام مودنو كريتيكوۆات پرەزيدەنتا رەيگانا، بەلىي دوم، ۆووبششە امەريكانسكۋيۋ سيستەمۋ پراۆلەنيا، يح نيۋ، كاك گوۆوريات، بۋرجۋازنۋيۋ دەموكراتيۋ. نۋ ۆوت، ۆ ەتوي بۋرجۋازنوي سترانە، پريامو پەرەد بەلىم دوموم، ودناجدى وبياۆيلسيا ودين حيترىي ستاريچوك پو فاميلي حايدەر ي لەگ ۆ پرياموم سمىسلە ەتوگو سلوۆا، نا لۋجايكۋ. ون 220 دنەي لەجال تام ي «گولودال». ساموە گلاۆنوە، نيكتو ەمۋ نە پومەشال ۆوت تاك پەرەد بەلىم دوموم لەجات ي گولودات. رەپورتاج ناشيح كوررەسپوندەنتوۆ ۆ تەچەنيە ەتيح سەمي مەسياتسەۆ، كاك پراۆيلو، ناچينالسيا تاك: «بەلىي دوم كاك پرەجدە گلۋح». نام ستراشنو حوتەلوس، چتوبى پرەزيدەنت رەيگان ۆىشەل يز بەلوگو دوما، پودوشەل ك حايدەرۋ ي پوجال ەمۋ رۋكۋ، ا ون ەتوگو نە سدەلال. ون موگ بى سدەلات درۋگوە: راسپورياديتسيا ۋبرات ستاريكا ي وتپراۆيت ەگو - ەتوگو چۋداكا يلي ۆ پسيحبولنيتسۋ، يلي جە پوساديت ۆ تيۋرمۋ، كاك ۋ ناس پرينياتو. نو ون ي ەتوگو نە سدەلال. ۆوت ۆام پريمەر ساموي گنيلوي، ساموي زاتحلوي، رازلاگايۋششەيسيا دەموكراتي بۋرجۋازنوگو وبششەستۆا. يا دۋمايۋ، كوە-چتو پەرەنيات وت ەتوي زاتحلوي دەموكراتي نام بى نە پومەشالو. ۆمەستو ەتوگو، مى نا نيح، نا ەتيح ميرنو ستوياششيح پارنەي ي دەۆۋشەك پوشلي س دۋبينكامي ي ساپەرنىمي لوپاتكامي، ناتراۆليۆالي نا نيح سوباك، ناپراۆليالي نا نيح ۆودومەتى يز پوجارنوي ماشينى، ا موروز-تو وكولو دۆادتساتي گرادۋسوۆ. ساموە ستراشنوە، مى پوتوم يح وتپراۆليالي نا سۆالكۋ، پوتومۋ چتو ۆسە تيۋرمى ستوليتسى بىلي ۋجە زاپولنەنى. زاتەم ۋسترايۆالي ناد نيمي پوگولوۆنوە سۋديليششە زا تو، چتو وني نەسلي نا پلوششاد ترانسپارانتى ي پورترەت لەنينا. گدە جە ناشا تەرپيموست؟ ۆىدەرجاننوست؟ سپوكويستۆيە؟ گدە جە ۆەليچيە دۋحا؟ گدە جە دۋح ۆەليچيا تاكوي ۆەليكوي دەرجاۆى؟ - ەسلي دەيستۆيتەلنو ياۆلياەمسيا تاكوۆوي؟ ۆەد وني جە پروستو ستويالي، ەتي دەمونسترانتى. مولچا، بەز شۋما. زناچيت، نادو بىلو وتسەپيت يح سولداتامي، وكرۋجيت ي ۆىجيدات، چەم ەتو كونچيتسيا.

پرەدسەداتەلستۆۋيۋششي: ۆاشە ۆرەميا يستەكاەت.

شايمەردەنوۆ س.: پروشۋ ەششە چەتىرە-پيات مينۋت (گولوسا يز زالا: دات، دات!).

تەپەر، ۆوت، و چەم حوتەلوس بى منە گوۆوريت. ۆەرنەە و كوم... و كۋناەۆە. منوگيە سكلوننى پريپيسات ەمۋ ناتسيوناليزم، پوتومۋ چتو ون ياكوبى ياۆلياەتسيا يستوچنيكوم ۆسەح سەمي بەد، كوتورىە رانشە لەجالي پود سپۋدوم ي تولكو سەيچاس ۆسپلىۆايۋت نا پوۆەرحنوست. كاكوي جە ون ناتسيوناليست؟ دليا توگو، چتوبى بىت ناتسيوناليستوم - نۋجەن تالانت ي نە-بىۆالوە ۋپورستۆو ك پروياۆلەنيۋ ي وسۋششەستۆلەنيۋ سۆوەگو جيزنەننوگو كرەدو. ا ۋ نەگو توگو ي درۋگوگو نەت. ون سۆىشە سوروكا لەت ناحوديلسيا نا رۋكوۆودياششەي رابوتە ۆ رەسپۋبليكە. زا ەتي دولگيە، دليننىە گودى، حوتيا بى ودنو مۋدروە سلوۆو، سكازاننوە يم، وستالوس لي ۆ پامياتي نارودنوي؟ نەت، نە وستالوس. زاتو، سكازاننايا ۆ ادرەس كۋناەۆا كرىلاتايا فرازا سابيتا مۋكانوۆا ۆ 1959 گودۋ نا پلەنۋمە تسك كومپارتي كازاحستانا: «كۋناەۆ - ەتو مەشوك وبەششاني» - ۆوت ەتا فرازا وستالاس ۆ ناشەي پامياتي. ون - سپلوشنايا سەروست. ا وت سەروستي نە جديتە بولشوگو رازماحا. ون نە ناتسيوناليست. ون ۆسەگو-ناۆسەگو رودوفيل، پريتوم رودوفيل وچەن پلوحوگو پوشيۆا. ون وكرۋجيل سەبيا ۆەسما پوسرەدستۆەننىمي ي نە سليشكوم-تو چيستوپلوتنىمي ليۋدمي ي جيل تولكو يح ينتەرەسامي. مەجدۋ پروچيم، ۋ نەگو بىلي ي تالانتليۆىە سوروديچي، ناپريمەر، باۋرجان مومىشۋلى - ون جە گوردوست ناتسي، كۋرمانبەك دجانداربەكوۆ، كانابەك بايسەيتوۆ - وچەن ودارەننىە، نەوردينارنو مىسلياششيە ليچنوستي، يح ون نە پودپۋسكال ك سەبە. پوچەمۋ؟ دا پوتومۋ، چتو وني سموگۋت ەمۋ سكازات: «دوروگوي ديماش، زدەس تى پراۆ، ا زدەس نەت!» سەرىە ليۋدي نيكوگدا نە تەرپيات تالانتليۆىح. پوەتومۋ وني نە ۆپيسىۆاليس ۆ مىشلەنيە ەتوگو پارتينوگو دەياتەليا. پو سۋششەستۆۋ، كۋناەۆ - ەتو پلود ناستوياششەگو پروتەكتسيونيزما، كلاسسيچەسكي وبرازەتس كۋموۆستۆا. مى ۆسە پرەكراسنو زناەم، چتو ون نە پو تالانتۋ دوستيگ تاكوي ۆىسوتى ۆ سۆوەي كارەرە. ي ەتومۋ، كوگدا-تو ۆسەموگۋششەمۋ، تەپەر جالكومۋ، سيروتليۆو ودينوكومۋ ي گلۋبوكو نەسچاستنومۋ چەلوۆەكۋ، پريپيسىۆاەم ناتسيوناليزم. ون نيكوگدا نە پودنيمالسيا نا ۆىسوتۋ وبششەناتسيونالنىح ينتەرەسوۆ. ون ۆسەگدا نا ۆسە سموترەل س كولوكولني ۋزكو رودوۆىح وبىۆاتەلسكيح ترەبوۆاني. ي ۆ پوسەلەدنيە 22 گودا دەيستۆوۆال پو پرينتسيپۋ: وتكۋدا تى رودوم؟ - كوتورىي گۋبيل ي رازلاگال كازاحسكي نارود. ۆى ۆسە حوروشو زناەتە ۆەليكيح سىنوۆەي كازاحسكوگو نارودا - يبرايا التىنسارينا، پەرۆىم سوزداۆشەگو ۋچەبنيك نا كيريلليتسە دليا كازاحسكوي شكولى، چوكانا ۆاليحانوۆا - پرومەلكنۋۆشەگو مەتەورا نا نيۆە ۆوستوكوۆەدەنيا، كاك وپرەدەليل اكادەميك ۆەسەلوۆسكي، وتكرىۆشەگو پەرۆىم دليا رۋسسكوي دەرجاۆى كاشگاريۋ، كومپوزيتورا بيرجان - سالا - ەتوگو نەيستوۆوگو پەۆتسا سۆوبودى ي ليۋبۆي - وني گوردوست كازاحسكوگو نارودا. نۋ ۆوت پارودوكس: نەت ۆ گورودە الما-اتە دوستوينىح ۋليتس، نازۆاننىح يمەنامي ەتيح دەياتەلەي كۋلتۋرى ي ناۋكي XIX ۆەكا. پوچەمۋ نەت؟ دا پوتومۋ، چتو ۆسە وني يز تسەنترالنوگو كازاحستانا. ا ۆوت يمەنەم تۋركەباەۆا، «دەياتەليا» رايوننوگو ماسشتابا 30-ح گودوۆ، پوجالۋيستا، س ۋدوۆولستۆيەم نازۆالي ودنۋ يز ۆەليكولەپنىح ۋليتس ستوليتسى. پريچەم جە تۋت ماسشتاب؟! ون جە رودنوي زيات توۆاريششا كۋناەۆا. زاسلۋگا پەرەد نارودوم نيكاكوگو زناچەنيا تۋت نە يمەەت.

ۋۆاجاەمىي گەننادي ۆاسيلەۆيچ! تەپەر يا ليچنو ك ۆام وبراششايۋس. چەستنو گوۆوريا، ۆى منە يمپونيرۋەتە. ۆاشا پروستوتا، نەپوسرەدستۆەننوست ي ەستەستۆەننوست ۆ وبراششەني س ليۋدمي پوكوريايۋت مەنيا. ۆ موەم ۋۆاجەني ك ۆام نە پوسلەدنەە مەستو زانيماەت ۆاش وراتورسكي تالانت. يا يزو دنيا ۆ دەن ۋبەجدايۋس، «چتو ۆى پو ناتۋرە سۆوەي چەلوۆەك دوبرىي. يا ۋۆەرەن ۆ توم، چتو ۆى پريەحالي ۆ كازاحستان س دوبرىمي نامەرەنيامي - ەتوت وبشيرنىي، وگرومنىي كراي سدەلات ەششە لۋچشە، ەششە كراشە، ەششە بوگاچە. يا ۋبەجدەن ۆ ەتوم. ەتو يا گوۆوريۋ نە رادي لەستي ك ۆام. يا ۋ ۆاس نيچەگو نە پروشۋ، تەم بولەە ترەبوۆات وت ۆاس چەگو-ليبو ي ۆ مىسلياح نەت. ۋ مەنيا ۆ سەردتسە ەست دۆا سومنەنيا. نە سكازات وب ەتوم، پرومولچات و نيح بىلو بى س موەي ستورونى مۋچەنيەم پەرەد سوۆەستيۋ. پوتومۋ چتو ەتي سومنەنيا گلوجۋت مويۋ دۋشۋ. نا سەزدە كومسومولا كازاحستانا ۆام زاداۆالي منوگو ۆوپروسوۆ ي ۆى وتۆەچالي نا نيح. مى ەتو پو تەلەۆيزورۋ ۆيدەلي. يتاك، پەرۆىي ۆوپروس: ۆ دوكلادە تسك JIKCM كازاحستانا منوگو بىلو سكازانو و پروياۆلەنياح ناتسيوناليزما، و پروياۆلەنياح شوۆينيزما -ني سلوۆا. وزناچاەت لي ەتو، چتو ۆ كازاحستانە نەت شوۆينيزما؟ ۆى وتۆەتيلي: نەت، نە وزناچاەت. شوۆينيزم ەست ۆ كازاحستانە. مى پروستو زابىلي و نەم ۆ دوكلادە. سپاسيبو زا پراۆديۆىي، چەستنىي وتۆەت. نو نەت لي تۋت ۆ ۆاشەي زابىۆچيۆوستي كاكوي-نيبۋد زاكونومەرنوستي؟ چتو زناچيت، چتو ۆى پروستو زابىلي و شوۆينيزمە؟ ەتو زناچيت، چتو ۋ ۆاس ۆ تسك كومپارتي كازاحستانا ەست چەتكي پلان بوربى س پروياۆلەنيامي ناتسيوناليزما، نو نەت كونكرەتنوگو، گلۋبوكو پرودۋماننوگو پلانا بوربى س پروياۆلەنيامي شوۆينيزما. ۆوت ك تاكومۋ نەۆەسەلومۋ، گورەستنومۋ ۆىۆودۋ پريشەل يا پوسلە ۆاشەگو وتۆەتا. ۆتوروي ۆوپروس: ۆى پو پريەزدە ۆ كازاحستان سرازۋ زاياۆيلي، چتو بۋدەتە يزۋچات كازاحسكي يازىك. ي ۆى دەيستۆيتەلنو لي سەيچاس يزۋچاەتە كازاحسكي يازىك؟ - ۆى وتۆەتيلي ۋتۆەرديتەلنو: دا، يزۋچايۋ. بولشوە سپاسيبو زا ينتەرەس، پروياۆلەننىي ۆامي ك يزۋچەنيۋ كازاحسكوگو يازىكا. ۆى تەم سامىم پوداەتە دوبرىي پريمەر نەكازاحسكيم پارتينو-سوۆەتسكيم رابوتنيكام ناشەي رەسپۋبليكي، كوتورىە ۆ مىسلياح داجە نە پىتايۋتسيا يزۋچات كازاحسكي يازىك. ودناكو ۆى پەرەد تەم، كاك وتۆەتيت اۋديتوري ي زريتەليام، پروچيتاۆ زاپيسكۋ، تۋت جە گروموپودوبنو حوحوتالي. ۆ ەتوت مومەنت ۋ مەنيا، سيدياششەگو دوما ۋ تەلەۆيزورا، پو تەلۋ مۋراشكي بەگالي. پوتومۋ چتو ەتو نە سمەشنوي ۆوپروس. راسۋل گامزاتوۆ ودناجدى زامەتيل: «كوگو-تو يستسەلياەت وت بولەزني رودنوي يازىك، نو منە نا نەم پەت. ەسلي زاۆترا موي يازىك يسچەزنەت، تو يا گوتوۆ سەگودنيا ۋمەرەت. - دۋمايۋ، راسۋل گامزاتوۆ پراۆ. يا موگۋ پوۆتوريت ەگو سلوۆا: ەسلي كازاحسكي يازىك ۋمرەت زاۆترا، تو يا دولجەن ۋمەرەت سەگودنيا. يناچە كاك؟ كاكوي سمىسل پەرەجيت رودنوي يازىك. بەز يازىكا ليۋبوي چەلوۆەك، كەم بى ون ني بىل - تسار يلي كرەستيانين، ۋچەنىي-گەني يلي جە پروستوي لاۆوچنيك - نيچتو. ا ۆى حوحوتالي. منە نە پونياتەن ۆاش حوحوت... (وجيۆلەنيە).

تەپەر ۋ مەنيا كونكرەتنىە پرەدلوجەنيا. يح چەتىرە.

پەرۆوە. ۋليتسۋ كومسومولسكۋيۋ پەرەيمەنوۆات ۆ پروسپەكت چوكانا ۆاليحانوۆا ي فەدورا دوستوەۆسكوگو ي پوستاۆيت يم تام، نا ۋدوبنوم مەستە، دۆۋەدينىي پامياتنيك. نا پامياتنيكە ۆىسەچ ۆىشە پريۆەدەننىە منويۋ سلوۆا دوستوەۆسكوگو: «ۆى پيشەتە منە، چتو مەنيا ليۋبيتە، ا يا ۆام وبياۆليايۋ بەز تسەرەموني، چتو يا ۆ ۆاس ۆليۋبيلسيا. يا نيكوگدا ي نيكومۋ، داجە نە يسكليۋچايا رودنوگو براتا، نە چۋۆستۆوۆال تاكوگو ۆلەچەنيا، كاك ك ۆام. ي بوگ زناەت كاك ەتو سدەلالوس». (گولوسا يز زالا: پراۆيلنو.) دۋمايۋ، چتو تاكوي پامياتنيك ۆو ستو كرات بولشە سپوسوبستۆوۆال بى درۋجبە نارودوۆ، نەجەلي سوتني لوزۋنگوۆ.

ۆتوروە. سوورۋديت پامياتنيك ساكەنۋ سەيفۋللينۋ - وسنوۆوپولوجنيكۋ كازاحسكوي سوۆەتسكوي ليتەراتۋرى. دليا تاكوگو پامياتنيكا ەست مەستو بوگوم پودارەننوە - مەستو، گدە ستىكۋيۋتسيا پروسپەكت ابايا س پروسپەكتوم سەيفۋللينا. ساكەن سەيفۋللين زاسلۋجيۆاەت تاكوە ۆنيمانيە.

ترەتە. ۆ سەۆەرو-كازاحستانسكوي وبلاستي ۆ ناچالە 30-ح گودوۆ بىل رايون تونكەرەس (تونكەرەيسكي). سەيچاس ەتوگو رايونا نەت، راسپالسيا نا پيات رايونوۆ - پرەسنوۆسكي، دجامبۋلسكي، سەرگەەۆسكي، تيميريازەۆسكي ي اكسۋاتسكي. بىۆشي تونكەرەيسكي رايون ۋنيكالەن تەم، چتو ۆ ەتوم رايونە روديليس تري ۆيدنەيشيح پيساتەليا - يۆان شۋحوۆ، سابيت مۋكانوۆ ي گابيت مۋسرەپوۆ. پرەدلاگايۋ پەرەيمەنوۆات پرەسنوۆسكي، دجامبۋلسكي ي سەرگەەۆسكي رايونى يح يمەنامي سووتۆەتستۆەننو.

ناكونەتس، موە پوسلەدنەە پرەدلوجەنيە وبراششەنو ك ۆام، توۆاريشش كولبين. يا ۆام پرەدلاگايۋ ۆىيتي سو منوي نا ۋليتسۋ، تولكو ۆدۆوەم، تولكو بەز وحرانى، پرويدەمسيا پو ۋليتسام گورودا، پريتوم دەننو ي نوششنو، ي ەسلي كتو-نيبۋد يز كازاحوۆ ترونەت ۆاس پالتسەم، - يا ۋۆەرەن نيكتو نە ترونەت، ا ەسلي ترونەت، تو ۆ زناك پروتەستا سۆوەمۋ نارودۋ، يا تۋت جە پرەدام سەبيا ساموسوججەنيۋ! (وجيۆلەنيە ۆ زالە. حوحوت توۆاريششا كولبينا.) ۆوت تۋت ۆاش حوحوت منە پونياتەن، گەننادي ۆاسيلەۆيچ! (اپلوديسمەنتى.)

گەننادي ۆاسيلەۆيچ! يا ۆاس پريزىۆايۋ وستانوۆيت ۆاۆيلونسكوە ستولپوتۆورەنيە ۆ ناشەي يدەولوگيچەسكوي رابوتە! ا تو سكورو پونيمات پەرەستانەم درۋگ درۋگا.

بلاگوداريۋ زا ۆنيمانيە.

23 مايا 1987 گ.سافۋان شايمەردەنوۆ

 

Abai.kz

7 پىكىر