ءبىز بۇگىن Abai.kz وقىرماندارىنىڭ نازارىنا اقىن، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، قىرعىزستاننىڭ حالىق اقىنى مۇحتار شاحانوۆتىڭ 1989 جىلى كرەمل مىنبەرىندە «جەلتوقسان كوتەرىلىسى» جايلى اششى شىندىقتى جايىپ سالعان ءسوزىن ۇسىنىپ وتىرمىز...

مۇحتار شاحانوۆتىڭ 1989 جىل كرەملدە سويلەگەن ءسوزى:

جوعارى سەزد، مەن رەسپۋبليكادا قالىپتاسقان وتكىر جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ، الەۋمەتتىك الاۋىزدىقتىڭ تاعى دا ورشۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن، قازاقستان كسر 19 حالىق دەپۋتاتىنىڭ اتىنان كەلەسى مالىمدەمەنى جاساعىم كەلەدى.

سەزدە گرۋزياداعى وقيعالار تۋرالى ماسەلە كوتەرىلگەننەن كەيىن قازاقستان دەپۋتاتتار توبى ءوز سايلاۋشىلارىنان كوپتەگەن ۇجىمدىق حاتتار مەن جەدەلحاتتار الا باستادى. جاريالىلىق پەن اشىقتىق كەزەڭى كەلگەنىنە قاراماستان، 1986 جىلعى الماتىداعى «جەلتوقسان وقيعاسى» تۋرالى ماسەلەنى سەزدە كوتەرمەيتىنىمىزگە ولاردىڭ كوڭىلى تولمايدى. ەلىمىزدە العاش رەت بەيبىت شەرۋشىلەرگە قارسى ساپەر كۇرەكتەر، اسكەري يتتەر قولدانىلدى. قىزداردى دۋبينكامەن ۇرىپ، كەرزى ەتىكپەن تەپتى. مۇنىڭ ءبارى ميتينگى تۋرالى جالپىعا بەلگىلى جارلىق شىقپاي تۇرىپ ىستەلدى.

دەمونسترانتتار اراسىندا قۇربان بولعانداردىڭ سانى ءالى دە كوپشىلىكتەن جاسىرىلىپ وتىر. تولىق ەمەس مالىمەتتەر بويىنشا، 2 مىڭعا جۋىق ادام قاماۋعا الىندى. ولاردىڭ كوپشىلىگى ۇزاق مەرزىمگە سوتتالدى. مىڭداعان ادامدار وقۋ ورىندارىنان شىعارىلىپ، جۇمىستان قۋىلدى. ساياسي دايىندىعى جوق جۇزدەگەن جاس جىگىتتەر مەن قىزداردىڭ ءومىرىنىڭ ماڭگىلىككە كۇل-پارشاسى شىقتى.

كورنەكتى حالىقارالىق قايراتكەر جولداس كولبين باستاعان رەسپۋبليكانىڭ پارتيالىق ۇيىمى جاعدايدى رەتتەۋ ءۇشىن كوپ جۇمىس اتقارعانىن ايتا كەتپەسە بولماس، دەگەنمەن الماتىداعى ساربازدار مەن ىشكى اسكەردىڭ زاڭسىز ارەكەتتەرى تۋرالى شىندىق ءالى كۇنگە دەيىن قۇپيا كۇيىندە ساقتالىپ كەلەدى.

سول سەبەپتى، ءارتۇرلى قاۋەسەتتەر تاراپ، حالىقتار دوستىعىنا كىربىڭ ءتۇسىرىپ، كەيبىر كەزدە ارازدىققا الىپ كەلۋى مۇمكىن.

وسىعان بايلانىستى ءبىز الماتىداعى «جەلتوقسان وقيعالارى» تۋرالى شىندىقتى انىقتاۋ ءۇشىن ءتۇرلى وڭىرلەر مەن ۇلتتاردىڭ اتىنان وكىلدىك ەتەتىن حالىق دەپۋتاتتارىنان كوميسسيا قۇرۋدى سۇرايمىز.

جوعارىدا اتالعان جايتتاردان كەيىن، قازاق رەسپۋبليكالىق پارتيا ۇيىمىنىڭ ەڭبەكشىلەردى ينتەرناتسيونالدىق جانە پاتريوتتىق تاربيەلەۋ جونىندەگى جۇمىسى تۋرالى وكققك قاۋلىسى شىقتى.

بۇل قاۋلىدا بولعان وقيعالار قازاق ۇلتشىلدىعىنىڭ كورىنىسى دەپ كورسەتىلگەن. 5 مىڭ ادامدى، 10 مىڭ ادامدى، 100 مىڭ ادامدى ۇلتشىل دەۋگە بولار، بىراق بۇكىل قازاق حالقىن ۇلتشىل دەپ كىنالاۋعا بولمايدى عوي. قازاق ۇلتشىلدىعى دەگەن ءسوز – بۇكىل قازاق حالقىنا تاعىلعان ايىپ. ءبىز حالىققا جابىلعان اۋىر ءارى لايىقسىز ايىپتى الىپ تاستاپ، ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋدى سۇرايمىز.

قازاق حالقى ءوز تاريحىندا حالىقتار دوستىعىنا ادال ەكەنىن بىرنەشە رەت دالەلدەدى. جاقىندا ۇلتارالىق ماسەلەلەر بويىنشا كسس وك پلەنۋمى وتپەك. كوپتەگەن حالىق دەپۋتاتتارى جيىنعا قاتىسۋعا مۇددەلى بولسا دا، بۇل فورۋمعا قاتىسا المايدى. ويتكەنى ولار ورتالىق كوميتەتتىڭ مۇشەلەرى ەمەس.

سوندىقتان، قازاقستاندىق دەپۋتاتتار توبى پلەنۋمعا دەيىن سەزدە وداقتاس اۆتونوميالىق رەسپۋبليكالاردىڭ، اۆتونوميالىق وبلىستاردىڭ، ۇلتتىق وكرۋگتەردىڭ جانە شاعىن ۇلتتاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسى تۋرالى جارلىقتى قابىلداۋدى ۇسىنادى. سونداي-اق ءوز ەلىندە ءالى كۇنگە دەيىن جەتىمنىڭ كۇيىن كەشىپ وتىرعان كەڭەستىك تۇرىكتەر مەن قىرىم تاتارلارىنىڭ ۋشىققان ماسەلەسىن شەشۋدى ۇسىنادى.

تورالقاعا سايلاۋشىلاردىڭ، ونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكانىڭ بەلگىلى جازۋشىلارى، عالىمدارى مەن جاستارى قول قويعان حاتتى تاپسىرۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.

Abai.kz