مەن الىس-جاقىن شەتەلدەردە 18 جىل جۇمىس ىستەپ، سونان كەيىن قازاقستانعا قايتا ورالعان قازاقپىن. سونداعى ايتپاعىم – بىزدەگى كەيبىر «ماسەلەلەر» تۋرالى...

شەتەلدە ءبارى اشىق، ءبارى جاريا ىستەلەدى عوي. ماسەلەن، ۇيدەگى ءبىر بالامىز وتە قورقاق دەلىك. «بالامىز تىم قورقاق…» دەيمىز دە، ءوزىمىز جايباراقات جۇرە بەرەمىز. ال شەتەلدە الگى بالانى پسيحولوگقا، دارىگەر-عالىمعا الىپ بارادى. ويتكەنى، قورقاقتىق – اۋرۋ. اۋىر دەرت.

شەتەلدە جۇرگەنىمدە وسى شەتەلدىكتەردىڭ ەلگەزەكتىگىنە تالاي رەت تاڭعالدىم. ەگەر جاپونيادا جاپون بالالارى جاپون ءتىلىن بىلمەي، وزگە تىلدە سويلەي باستاسا (ارينە، جاپونيا بۇعان ەشۋاقىتتا جول بەرمەيدى، مەن مۇنى تىلگە تيەك رەتىندە الىپ وتىرمىن), سول كۇنى-اق بۇكىل جاپونيادا دابىل قاعىلادى. بۇل نە؟ بۇل قانداي قۇبىلىس؟ بۇل نەدەن شىققان؟ جاپون بالاسىنىڭ جاپون ءتىلىن بىلمەۋى دەگەن نە سۇمدىق؟ مەملەكەت قايدا قاراپ وتىر؟ ۇكىمەت شە؟ نە كەرەك، بۇل ماسەلە بۇگە-شۇگەسىنە دەيىن تەكسەرىلىپ، مەملەكەت تاراپىنان ءتيىستى شارا قولدانىلادى. ال بىزدە شە؟ وتباسىن بىلاي قويىڭىز، تۇتاس اۋىل، تۇتاس اۋدان، تۇتاس وبلىس قازاقشا سويلەمەسە دە ەشتەڭە دەمەيمىز.

گەرمانيادا ءدال قازىر 8 ميلليونعا جۋىق تۇرىك تۇرادى. بۇلاردىڭ دەنى – قارا جۇمىسشىلار. بىراق، گەرمانيا ۇكىمەتى «بىزدە 8 ميلليون تۇرىك تۇرادى عوي، بۇلارعا ءوز تىلىندەگى مەكتەپ، گازەت-جۋرنال، مادەني ورتالىق اشىپ بەرەيىك» دەگەن ەمەس. دەگەنىڭىز نە، سول 8 ميلليون تۇرىك تاراپىنان وسىنداي ۇسىنىستار بولعان كەزدە، وعان قاتاڭ تىيىم سالىپ، تۇرىكتەردى ەندىگارى اۋزىن اشپايتىنداي ەتىپ تاستايدى. ال ەندى ءبىز ءتۇرلى ۇلتتاردىڭ مادەني ورتالىقتارىن، مەكتەپتەرىن اشىپ تاستادىق. بۇل قاي مىرزاسىنۋ؟

شەتەلدە جۇرگەنىمدە، اسىرەسە، «ورىس تىلىندە جازاتىن قازاق جازۋشىسى» دەگەندى شەتەلدىك ارىپتەستەرىمە تۇسىندىرە الماي-اق قويدىم عوي. سونان كەيىن ولار ءمان-جايدى سۇرايدى. مەن تۇگەل ايتىپ شىعام. سودان سوڭ ولار «ە،ە، ونداي جازۋشىنى ورىس جازۋشىسى» دەپ اتاساڭدار دا بولادى عوي. جازۋشىنىڭ ۇلتىن انىقتايتىن نە؟ ءتىلى. ءتىل – جازۋشىنىڭ قاي ۇلتتان ەكەندىگىن بىلدىرەتىن بىردەن-ءبىر شارت. كىمدە-كىم قاي ۇلتتىڭ، ەلدىڭ مادەنيەتىن ويى مەن بويىنا كوبىرەك سىڭىرسە، ول سول تىلدە جازادى. ورىس تىلىندە جازا ما، ول – ورىس جازۋشىسى. جانە دە ول سول جازعانىمەن، ازدا بولسا ورىس ادەبيەتىنىڭ، ورىس ءتىلىنىڭ، ورىس مادەنيەتىنىڭ اياسىن كەڭەيتتى. سوعان ۇلەس قوستى. دەمەك، ول –ورىس جازۋشىسى. ونى «قازاق جازۋشىسى» دەپ نەگە وزدەرىڭدى وزدەرىڭ الدايسىڭدار؟» دەيتىن. قازىر قاراپ وتىرسام، سولاردىكى دۇرىس ەكەن. ال ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن ورىس ءتىلىن، ورىس ادەبيەتىن، ورىس مادەنيەتىن، ورىس ونەرىن دامىتىپ جۇرگەن قازاقتاردى «قازاق جازۋشىسى»،  «قازاق مادەنيەت تانۋشىسى» جانە ت.ب ءوزىمىزدى دە، وزگەنى دە الداپ ءجۇرىپپىز.

بالانى ورىس مەكتەبىنە بەردىڭ بە، ءبىتتى، ول بالا قازاق بولمايدى. ولە-ولگەنشە ورىس ءتىلىنىڭ، ورىس مادەنيەتىنىڭ مۇددەسىن كوزدەپ وتەتىن بولادى. ءبىز بايعۇس ەڭ بولماسا وسىنى دا ايتا المايمىز عوي. ال شەتەلدە مۇنىڭ ءبارى اشىق، جاريا ايتىلادى. بىزدە وسىنداي اشىقتىققا، جاريالىلىققا قاشان قول جەتكىزەر ەكەنبىز؟

ساعادات سىرىمۇلى

Abai.kz