سەناتورلار جەكەمەنشىك جەر ۋچاسكەلەرىن جالعا الۋ ار­قى­لى ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتاردى قۇرىپ، تەر­ري­تو­ريا­سىن كەڭەيتۋ باستاماسىن ما­قۇلدادى. «قر ارنايى ەكو­نو­ميكالىق ايماقتار تۋ­را­لى» زاڭعا وزگەرىستەر مەن تولىق­تى­رۋلاردى ەنگىزۋدى كوزدەيتىن قاۋ­لىعا سايكەس، ارنايى ەكو­نو­­ميكالىق ايماقتاردى قۇرۋ، يا بولماسا، كەڭەيتۋ كەزىندە جە­كە­مەنشىك جەر ۋچاسكەلەرى جال­عا الىنادى. ال ول جەردىڭ يە­سى سان الۋان جەڭىلدىكتەردى پاي­دا­­­لانا وتىرىپ، ءوز كاسىبىن اشا الا­­دى. بۇل باستامانىڭ تاعى ءبىر «قازاقي» جولى بار. ارنايى ەكو­نو­ميكالىق ايماققا ءوز جەرىن جال­عا بەرگەن ازامات تۇك ىستەمەسە دە بولادى. سەبەبى ونىڭ ەسەپ-شو­­­تىنا ونسىز دا قىرۋار قارجى  قۇ­يىلىپ تۇرادى.

سەناتورلار جەكەمەنشىك جەر ۋچاسكەلەرىن جالعا الۋ ار­قى­لى ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتاردى قۇرىپ، تەر­ري­تو­ريا­سىن كەڭەيتۋ باستاماسىن ما­قۇلدادى. «قر ارنايى ەكو­نو­ميكالىق ايماقتار تۋ­را­لى» زاڭعا وزگەرىستەر مەن تولىق­تى­رۋلاردى ەنگىزۋدى كوزدەيتىن قاۋ­لىعا سايكەس، ارنايى ەكو­نو­­ميكالىق ايماقتاردى قۇرۋ، يا بولماسا، كەڭەيتۋ كەزىندە جە­كە­مەنشىك جەر ۋچاسكەلەرى جال­عا الىنادى. ال ول جەردىڭ يە­سى سان الۋان جەڭىلدىكتەردى پاي­دا­­­لانا وتىرىپ، ءوز كاسىبىن اشا الا­­دى. بۇل باستامانىڭ تاعى ءبىر «قازاقي» جولى بار. ارنايى ەكو­نو­ميكالىق ايماققا ءوز جەرىن جال­عا بەرگەن ازامات تۇك ىستەمەسە دە بولادى. سەبەبى ونىڭ ەسەپ-شو­­­تىنا ونسىز دا قىرۋار قارجى  قۇ­يىلىپ تۇرادى.

وسىنداي «وزگەرىستەردى» پارلامەنت سەناتىنا ين­دۋس­تريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ۆيتسە-ءمينيسترى ال­بەرت راۋ «ارقالاپ كەلدى». ونىڭ ايتۋىنشا، ارنايى ەكو­نوميكالىق ايماقتار ءۇشىن ءوزىنىڭ جەكەمەنشىك جەرىن جال­عا بەرگەن ازاماتتارعا بارلىق جاعداي جاسالادى. اتاپ ايتقاندا، جەردىڭ يەسى جالپىعا بىردەي ەرەجەلەرگە ءساي­كەس، ءوزىنىڭ ينۆەستيتسيالىق جوباسىن باستاپ، جەكە كا­سىبىن جۇرگىزە الادى. ال ونى ىستەگىسى كەلمەسە، ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتى باسقارۋشى كومپانياعا ءوز جەرىن جالعا بەرىپ، تابىس كورە الادى. ول ءۇشىن ەكى جاقتى كەلىسىمشارت راسىمدەلەدى. سونداي-اق ارىز بەرۋشى ازامات (جەر ۋچاسكەسىنىڭ يەسى - اۆت.) قارجىلاندىرۋدىڭ بىرنەشە ءادىسىن تاڭداپ، ونىڭ بارلىعىن بىردەي پاي­دا­لانا الادى. ۆيتسە-ءمينيستردىڭ سوزىنە قاراعاندا، وسى ءىس­پەتتى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ارنايى ەكو­نوميكالىق ايماقتار ءۇشىن جەكەمەنشىك جەر ۋچاسكەلەرىن مەم­لەكەتتىڭ يەلىگىنە ساتىپ العان كەزدە بيۋدجەت شى­عىندارىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. «بۇدان باسقا ءبىز مەم­لەكەتتىك - جەكەمەنشىك ارىپتەستىگىنىڭ ءتيىمدى مە­حا­نيزمىن قالىپتاستىرىپ، ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتاردىڭ ينۆەستيتسيالىق الەۋەتىن كوتەرە الامىز»، - دەيدى ا.راۋ.

ەرلان بوقاەۆ، «استانا - جاڭا قالا» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعى باسقارماسىنىڭ مامانى:

- شىنىمدى ايتسام، ءبىز ول وزگەرىستەر تۋرالى ەستىگەن جوقپىز. الايدا، زاڭعا سايكەس، ارنايى ەكو­نوميكالىق ايماقتاردىڭ جەرى جەكەمەنشىكتىڭ يە­لىگىندە بولماۋى ءتيىس. ونداي جەرلەر تازا مەملەكەتتىڭ مەن­شىگىنە كىرەدى. دەپۋتاتتار وسىنى وزگەرتكەن بولۋى كە­رەك. دەگەنمەن قازىرگى كەزدە رەسپۋبليكا بويىنشا تو­عىز ارنايى ەكونوميكالىق ايماق بار ەمەس پە؟ «اس­تانا - جاڭا قالا» ارنايى ەكونوميكالىق اي­ماعى بولسا، مەملەكەتتىك قۇرىلىم بولىپ سانالادى. سون­دىقتان ءبىز مەملەكەتتىك جەردى ينۆەستورلارعا جالعا بەرىپ، ءتيىستى نىسانداردى سالۋدى تالاپ ەتىپ وتىرامىز. ال باسقا ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتاردا اكتسيونەرلىك قوعامدار قۇرىلادى دا، جەر - جالعا، ودان كەيىن سۋبارەنداعا بەرىلەدى.

مەيرام باتىرگەلدى، استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى:

- شىنىمدى ايتسام، ونداي زاڭدار بىرەۋلەردىڭ مۇددەسى ءۇشىن جازىلاتىن سياقتى. ماسەلەن، مەن ارنايى ەكونو­مي­كالىق ايماقتار تۋرالى زاڭعا بۇگىنگى ءوز­گە­رىستەر مەن تولىقتىرۋلاردىڭ ەنگى­زى­لەتىندىگىن الدىن الا بىلگەندە سول ما­ڭايدان جەر ساتىپ الىپ، ونىڭ ماعان قا­راي جاقىنداعانىن كۇتپەيمىن بە؟! وسى­دان كەيىن ول جەردى جالعا بەرىپ، اقشا الىپ، ۇيدە تىپ-تىنىش جاتپاي­مىن با؟!

نەگىزى، ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتار ءۇشىن جەكەمەنشىك جەردى جالعا الۋ سياقتى باستامانى دەپۋتاتتاردىڭ وزدەرى وتكەن جىلى كوتەرگەن بولاتىن. بىراق سول كەزدە ا.راۋ ونىمەن كەلىسپەگەن. «ەندى ءسىز ول وزگە­رىس­تەردى ءوز اتىڭىزدان ۇسىنىپ وتىرسىز. سوندا ءبىر جىلدىڭ ىشىندە دەپۋتاتتاردىڭ شەشىمى دۇرىس بولىپ شىققان با؟» - دەپ سۇ­رادى سەناتور ەرلان نىعماتۋلين. ۆيتسە-مينيستر ول وزگەرىستەرمەن ءاۋ باستا كەلىس­كە­نىن، بىراق ونى ەنگىزۋ تەتىكتەرىنىڭ بول­ما­عانىن العا تارتىپ اقتالدى. ە.نىعماتۋلين ونى­مەن قويماي: «ءسىز وسىدان ون كۇن بۇرىن ءبىز­دىڭ الدىمىزدا ەلىمىزدەگى ارنايى ەكو­نوميكالىق ايماقتار بويىنشا بيۋدجەتتىك قا­راجاتتى ءتيىمدى جۇمساۋعا قاتىستى تولىق ەسەپتى ۇسىنۋعا ۋادە بەرگەنسىز. الايدا ول سوزىڭىزدە تۇرمادىڭىز. سوندىقتان مىنا ءما­سەلەنى انىقتاعىم كەلىپ وتىر، وسى ۋا­قىتقا دەيىن ارنايى ەكونوميكالىق اي­ماقتارعا 480 ملرد تەڭگەنىڭ بيۋدجەتتىك قا­راجاتى سالىندى. ول قارجى قالاي با­قىلانادى؟» - دەپ تاعى ءبىر سۇراق قويدى. ا.راۋ وعان دا تۇشىمدى جاۋاپ بەرە ال­ما­دى. «ەندى بۇگىندە ءاربىر ايماق بويىنشا تابىستىڭ دەڭگەيى ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى عوي. ايىپ ەتپەڭىز، ءبىز ونداي اقپاراتتى جا­قىن ارادا ۇسىناتىن بولامىز»، - دەدى ۆيتسە-مينيستر.

دەپۋتات قۋانىش ايتاحانوۆ بولسا ەلىمىزدەگى ارنايى ەكونوميكالىق ايماق­تار­دان ءتۇسىپ جاتقان تابىستىڭ تىم مار­دىم­سىز ەكەندىگى تۋرالى ايتىپ وتىر. ونىڭ حابارلاۋىنشا، قازىرگى كەزدە قازاق­ستان­داعى توعىز ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتا 470 زاڭدى تۇلعا تىركەلگەن. ولاردىڭ ين­فراقۇرىلىمدىق جۇيەلەردى سالۋىنا مەم­لەكەت تاراپىنان 94 ملرد تەڭگە بولىنگەن.  وسى ۋاقىتقا دەيىن اتالعان وندىرىستىك اي­ماقتارعا 350 ملرد تەڭگە كولەمىندەگى ين­ۆەستيتسيالار تارتىلدى. دەمەك، رەسپۋ­بلي­كالىق بيۋدجەتتەن بولىنگەن 1 تەڭگەدەن 3,7 تەڭگە پايدا ءتۇستى. «ال ءبىر ارنايى ەكو­نو­ميكالىق ايماققا تارتىلعان ءبىر جىل­دىق ينۆەستيتسيانىڭ كولەمى 19 ملن اقش دوللارىن قۇراعان. بۇل كوپ پە، از با؟ ءبىر قاراعاندا، دۇرىس سياقتى. دەگەنمەن باسقا ەلدەرمەن سالىستىرىپ كورەيىك. ءما­سەلەن، پولشادا ول كورسەتكىش - 429 ملن دوللار، بىزدەن 22 ەسە كوپ. فيليپپيندەردە - 207 ملن اقش دوللارى (11 ەسە ارتىق). بۇگىندە بارلىق ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتا ءتىر­كەلگەن 470 زاڭدى تۇلعادا نەبارى 3,6 مىڭ جۇمىس ورنى اشىلدى. دەمەك، ءاربىر كاسىپورىنعا تەك 7,6 جۇمىس ورنىنان عانا كەلەدى»، - دەيدى ق.ايتاحانوۆ.

سەناتتىڭ كەشەگى وتىرىسى بارىسىندا ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتار ءۇشىن جە­كەمەنشىك جەر ۋچاسكەلەرىن جالعا الۋ باعاسى تۋرالى ەشتەڭە ايتىلمادى. دەگەن­مەن بارلىق دەپۋتات «قازاقستان رەسپۋبلي­كا­سىنداعى ارنايى ەكونوميكالىق اي­ماق­تار تۋرالى» زاڭعا وزگەرىستەر مەن تو­لىق­تىرۋلار ەنگىزۋدى كوزدەيتىن زاڭ جو­باسىن ءبىر اۋىزدان ماقۇلدادى.

اۆتور: ارمان اسقار، استانا

"الاش ايناسى" گازەتى