جۇما, 19 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 4844 0 پىكىر 23 قاڭتار, 2013 ساعات 12:15

كايۋم مۋحامەدحانوۆ. اباي ي بۋنين

(يز تۆورچەسكيح سۆيازەي ابايا س سوۆرەمەننوي ەمۋ رۋسسكوي ليتەراتۋروي)

داۆنو يزۆەستنو، چتو ستيحوتۆورەنيە ابايا  «قورقىتپا مەنى داۋىلدان» پەرەۆودنوە. ي ۆ سبورنيكە 1909 گودا، ونو ناپەچاتانو سرەدي پەرەۆودنىح پرويزۆەدەني. لوگيچنو، چتو پەرەد يسسلەدوۆاتەليامي تۆورچەستۆا ابايا ۆستال ۆوپروس، كومۋ پرينادلەجيت وريگينال ستيحوتۆورەنيا. ي بەز وسوبىح رازدۋمي بىل دان وتۆەت - پۋشكينۋ (ۆ 1933 گودۋ); لەرمونتوۆۋ ( ۆ 1940 گودۋ).  پوەزيا پۋشكينا ي لەرمونتوۆا ياۆلياەتسيا پويستينە  ەنتسيكلوپەديچنوي ي ناستولكو ۆسەوبەمليۋششەي، چتو وبراششەننوست يسسلەدوۆاتەلەي ك نەي ستانوۆيتسيا ۆپولنە پونياتنوي. ۆسكورە، ودناكو، پەرەد يسسلەدوۆاتەليامي ۆوزنيكلي بولشيە زاترۋدنەنيا: وريگينال ستيحوتۆورەنيا نە بىل نايدەن ني سرەدي پوەتيچەسكيح پرويزۆەدەني پۋشكينا، ني سرەدي پوەتيچەسكيح پرويزۆەدەني لەرمونتوۆا. ي ۆوت ۆ كوممەنتارياح ك يزدانيۋ پرويزۆەدەني ابايا 1945 گودا بىل دان ناكونەتس پراۆيلنىي وتۆەت: «قورقىتپا مەنى داۋىلدان» - ەتو تۆورچەسكي پەرەۆود ستيحوتۆورەنيا ي.ا.بۋنينا «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ». كوممەنتاري پەرەشەل ۆو ۆسە پوسلەدۋيۋششيە يزدانيا: ۆ ودنوتومنيك 1948 گودا، ۆ دۆۋحتومنيك 1954 گودا...  ەسماگامبەت يسمايلوۆ، دوكازاۆشي ەتو، كونەچنو، پراۆ. ون زاستاۆيل گلۋبجە زادۋماتسيا ناد پروبلەموي سۆيازي تۆورچەستۆا ابايا س سوۆرەمەننوي ەمۋ رۋسسكوي ليتەراتۋروي.

(يز تۆورچەسكيح سۆيازەي ابايا س سوۆرەمەننوي ەمۋ رۋسسكوي ليتەراتۋروي)

داۆنو يزۆەستنو، چتو ستيحوتۆورەنيە ابايا  «قورقىتپا مەنى داۋىلدان» پەرەۆودنوە. ي ۆ سبورنيكە 1909 گودا، ونو ناپەچاتانو سرەدي پەرەۆودنىح پرويزۆەدەني. لوگيچنو، چتو پەرەد يسسلەدوۆاتەليامي تۆورچەستۆا ابايا ۆستال ۆوپروس، كومۋ پرينادلەجيت وريگينال ستيحوتۆورەنيا. ي بەز وسوبىح رازدۋمي بىل دان وتۆەت - پۋشكينۋ (ۆ 1933 گودۋ); لەرمونتوۆۋ ( ۆ 1940 گودۋ).  پوەزيا پۋشكينا ي لەرمونتوۆا ياۆلياەتسيا پويستينە  ەنتسيكلوپەديچنوي ي ناستولكو ۆسەوبەمليۋششەي، چتو وبراششەننوست يسسلەدوۆاتەلەي ك نەي ستانوۆيتسيا ۆپولنە پونياتنوي. ۆسكورە، ودناكو، پەرەد يسسلەدوۆاتەليامي ۆوزنيكلي بولشيە زاترۋدنەنيا: وريگينال ستيحوتۆورەنيا نە بىل نايدەن ني سرەدي پوەتيچەسكيح پرويزۆەدەني پۋشكينا، ني سرەدي پوەتيچەسكيح پرويزۆەدەني لەرمونتوۆا. ي ۆوت ۆ كوممەنتارياح ك يزدانيۋ پرويزۆەدەني ابايا 1945 گودا بىل دان ناكونەتس پراۆيلنىي وتۆەت: «قورقىتپا مەنى داۋىلدان» - ەتو تۆورچەسكي پەرەۆود ستيحوتۆورەنيا ي.ا.بۋنينا «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ». كوممەنتاري پەرەشەل ۆو ۆسە پوسلەدۋيۋششيە يزدانيا: ۆ ودنوتومنيك 1948 گودا، ۆ دۆۋحتومنيك 1954 گودا...  ەسماگامبەت يسمايلوۆ، دوكازاۆشي ەتو، كونەچنو، پراۆ. ون زاستاۆيل گلۋبجە زادۋماتسيا ناد پروبلەموي سۆيازي تۆورچەستۆا ابايا س سوۆرەمەننوي ەمۋ رۋسسكوي ليتەراتۋروي.

نو ۋ ناس ۆوزنيكاەت سلەدۋيۋششي ۆوپروس. كاكيم يستوچنيكوم راسپولاگال اباي، پەرەۆوديا ستيحوتۆورەنيە بۋنينا؟ پوستانوۆكي تاكوگو ۆوپروسا ۆ كوممەنتارياح پوچەمۋ-تو نەت. ە.يسمايلوۆ، سوپوستاۆليايا ستيحوتۆورەنيە ابايا سو ستيحوتۆورەنيەم بۋنينا، سسىلاەتسيا نا سوبرانيە سوچينەني بۋنينا، ۆىشەدشەە ۆ سۆەت چەرەز وديننادتسات لەت پوسلە سمەرتي ابايا. نو پراۆ لي ۋچەنىي؟ پوچەمۋ بى نە سوسلاتسيا حوتيا بى نا سبورنيك «ليستوپاد»، وپۋبليكوۆاننىي زا تري گودا دو سمەرتي ابايا؟ وتۆەتوم موجەت بىت، ا كاكايا مەجدۋ نيمي رازنيتسا؟ ۆەد تەكست يزدانيا 1915 گودا يدەنتيچەن تەكستۋ سبورنيكا «ليستوپاد» 1901 گ. نو ۆ تاكوم سلۋچاە س نە مەنشيم ۋسپەحوم موجنو سسىلاتسيا ي نا پياتيتومنوە سوبرانيە سوچينەني بۋنينا، يزداننوە ۆ 1956 گودۋ.

ي زدەس مى ۆپراۆە پوستاۆيت ۆوپروس. نەت لي ۋيازۆيمىح مەست ۆ توم، چتو پەرەۆود ابايا سوپوستاۆلياەتسيا س كانونيچەسكيم تەكستوم پرويزۆەدەنيا سوۆرەمەننوگو ەمۋ پوەتا؟ رازۆە تاك ۋج رەدكي پريمەرى پوەتيچەسكيح پەرەرابوتوك؟ پراۆيلنوست پوستانوۆكي تاكوگو ۆوپروسا تەم بولەە وچەۆيدنا، چتو رەچ يدەت و بۋنينە، كوتورىي پەرەجيل ابايا نا سوروك دەۆيات لەت. ي وتۆەت نا پوستاۆلەننىي ۆوپروس داەت پروستوە سوپوستاۆلەنيە دۆۋح رەداكتسي ستيحوتۆورەنيا بۋنينا، ۆپولنە دوستۋپنىح كاجدومۋ چيتاتەليۋ:

 

«پود وتكرىتىم نەبوم». ستيحوتۆورەنيا ي.ا.بۋنينا سو منوگيمي ريسۋنكامي.

يزد. رەداكتسي جۋرنالا «دەتسكوە چتەنيە». موسكۆا، 1898.

يۆان بۋنين. «ليستوپاد». ستيحوتۆورەنيا. م. 1901.

ي.ا.بۋنين. سوبر. سوچ. ۆ پياتي توماح. توم 1, س. 329. م.، 1956.

 

نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ،

نە بويۋس يا ۆەشنيح بۋر:

پوسلە بۋري ناد زەملەيۋ سۆەتيت رادوستنەي لازۋر;

 

پوسلە بۋري، مولودەيا

ۆ بلەسكە نوۆوي كراسوتى،

اروماتنەي ي پىشنەە

راسپۋسكايۋتسيا تسۆەتى!

 

نو ستراشيت مەنيا نەناستە:

يا بويۋس، چتو جيزن پرويدەت

ي بەز گوريا، ي بەز سچاستيا،

ۆ سۋەتە دنەۆنىح زابوت;

 

چتو ۋۆيانۋت جيزني سيلى

بەز بوربى ي بەز ترۋدا،

چتو سىروي تۋمان ۋنىلىي

سولنتسە سكروەت ناۆسەگدا.

 

نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ:

ۆەسەل گروحوت ۆەشنيح بۋر!

پوسلە بۋري ناد زەملەيۋ

سۆەتيت رادوستنەي لازۋر.

 

پوسلە بۋري، مولودەيا

ۆ بلەسكە نوۆوي كراسوتى

اروماتنەي ي پىشنەە

راسپۋسكايۋتسيا تسۆەتى!

 

نو ستراشيت مەنيا نەناستە:

گوركو دۋمات، چتو پرويدەت

جيزن بەز گوريا ي بەز سچاستيا

ۆ سۋەتە دنەۆنىح زابوت،

 

چتو ۋۆيانۋت جيزني سيلى

بەز بوربى ي بەز ترۋدا،

چتو سىروي تۋمان ۋنىلىي

سولنتسە سكروەت ناۆسەگدا.

موگۋت ۆوزرازيت: رازنيتسا نەزناچيتەلنايا. نو، پرەجدە ۆسەگو، سوگلاسيمسيا ۆ پرينتسيپە س تەم، چتو پەرەرابوتكا يمەلا مەستو. دا ي تاك لي ۋج ونا  نەزناچيتەلنا؟ ودنو دەلو: «ۆەسەل گروحوت ۆەشنيح بۋر»، ا درۋگوە دەلو: «نە بويۋس يا ۆەشنيح بۋر». يتاك، مى سوگلاسيليس س تەم، چتو پەرەرابوتكا بەسسپورنا. ۆوزنيكاەت سلەدۋيۋششي ۆوپروس. كاكوي يز پريۆەدەننىح سبورنيكوۆ بىل يستوچنيكوم دليا ابايا؟ رازۋمەەتسيا، چتو سبورنيك «ليستوپاد» نە موگ يم بىت پو توي پروستوي پريچينە، چتو اباي  پەرەۆەل ستيحوتۆورەنيە بۋنينا زا ۆوسەم لەت دو پوياۆلەنيا ەتوگو سبورنيكا. نو توگدا، موجەت بىت، ەست  وسنوۆانيا سچيتات وريگينالوم تەكست ستيحوتۆورەنيا يز سبورنيكا «پود وتكرىتىم نەبوم»؟ ي ەتو، كونەچنو، بليجە ك يستينە. ودناكو نادو ۋچيتىۆات، چتو پەرەۆود ستيحوتۆورەنيا بۋنينا بىل سدەلان اباەم زا پيات لەت دو ۆىحودا ۆ سۆەت ەتوگو سبورنيكا.

سلەدوۆاتەلنو، نام نيچەگو نە وستاەتسيا، كاك وبراتيتسيا ك ەششە بولەە راننەي پۋبليكاتسي ستيحوتۆورەنيا بۋنينا. ي ەتو - پەرۆىي سبورنيك بۋنينا، ۆكليۋچيۆشي ەگو ستيحوتۆورەنيا 1887-1891 گودوۆ. ەتوت سبورنيك، كونەچنو، موگ بىت يستوچنيكوم دليا ابايا. ەتو كاجەتسيا سوۆەرشەننو بەسسپورنىم: سبورنيك ۆىشەل ۆ سۆەت وسەنيۋ 1891 گودا، ا دو سەميپالاتينسكا ون موگ دويتي ۆ 1892 گودۋ. ۆ 1893 گودۋ، كوگدا اباي پەرەۆوديل ستيحوتۆورەنيە بۋنينا، ەتوت سبورنيك، نەسومنەننو، ۆوسپرينيمالسيا ەششە كاك نوۆينكا. سبورنيك پرەدۆارياەت ەپيگراف يز فەتا: «نەت، نە جدي تى پەسني ستراستنوي...». نا سەميدەسياتي ۆوسمي سترانيتساح سبورنيكا ناپەچاتانو دوۆولنو منوگو پرويزۆەدەني بۋنينا (سرەدي نيح نەمالو سلابىح، پودراجاتەلنىح).

پوچەمۋ جە ۆزور ابايا زادەرجالسيا نا دەۆياتوي سترانيتسە كنيگي، نا ستيحوتۆورەني «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ»؟ ا چتوبى وتۆەتيت نا ەتوت ۆوپروس، نادو حوروشو زنات پوەتيچەسكي مير ابايا ناچالا دەۆيانوستىح گودوۆ ي نادو پرواناليزيروۆات پەرۆىي سبورنيك بۋنينا.

نو دوكازالي لي مى، چتو يستوچنيكوم ابايۋ پوسلۋجيل يمەننو ەتوت سبورنيك؟ ي نا ەتوت ۆوپروس ۋتۆەرديتەلنو وتۆەتيت وچەن ترۋدنو. دەلو ۆ توم، چتو پەرۆىي سبورنيك ۆىشەل نە ۆ موسكۆە، نە ۆ پەتەربۋرگە، ا ۆ ورلە ي، وچەۆيدنو ناستولكو مالىم تيراجوم، چتو ۆرياد لي ون دوشەل دو سەميپالاتينسكا. ۆو ۆسياكوم سلۋچاە، پەرۆىي سبورنيك بۋنينا پوكا نە وبنارۋجەن ني ۆ سەميپالاتينسكە، ني ۆ ومسكە، ني داجە ۆ ورلە. (سۆەدەنيا يز گورودا ورەل نامي پوكا نە پولۋچەنى، ي ۋتۆەرجدەنيە نوسيت پرەدپولوجيتەلنىي حاراكتەر). ۆ بيبليوتەكە سسسر يمەني لەنينا نام ۋدالوس پوزناكوميتسيا س ەتيم سبورنيكوم پو ميكروفيلمۋ. نو سۆەدەني وب وريگينالە كنيگي ي زدەس سوبرات پوكا نە ۋدالوس. پو ۆسەم داننىم كاتالوگا ي كارتوتەك ميكروفيلما ەتوگو سبورنيكا ۆ بيبليوتەكە يمەني لەنينا نەت. ەگو، وچەۆيدنو، ميكروفيلميروۆالي س كنيگي، كوتورايا پرينادلەجيت كاكوي-تو درۋگوي بيبليوتەكە. نو كاكوي؟ وبىچنو، ەتو وتمەچاەتسيا نا كارتوچكاح ۆ كاتالوگە، ا تۋت - نە وتمەچەنو. ەسلي پەرۆىي سبورنيك بۋنينا - تاكايا بيبليوگرافيچەسكايا رەدكوست، تو ۋ ناس ۋجە مەنشە وسنوۆاني دۋمات، چتو سەميپالاتينسكايا وبششەستۆەننايا بيبليوتەكا موگلا راسپولاگات يم ۆسكورە پوسلە ەگو ۆىحودا ۆ سۆەت. ەتو ناشە پرەدپولوجەنيە پودتۆەرجداەتسيا سلەدۋيۋششيم فاكتوم. ۆ بروشيۋرە «ك دۆادتساتيلەتيۋ سەميپالاتينسكوي وبششەستۆەننوي بيبليوتەكي» سوستاۆلەننوي ف.زوبنينىم ي يزداننوي ۆ سەميپالاتينسكە  1903 گودۋ، وتمەچاەتسيا كراينە تياجەلوە پولوجەنيە بيبليوتەكي ۆ 1887-1892 گوداح، كوگدا ونا پوچتي نە پوپولنيالاس وتدەلنىمي يزدانيامي. ۆسە ەتو ليش ۋسيليۆاەت سومنەنيە، چتو اباي راسپولاگال پەرۆىم سبورنيكوم بۋنينا. نام نيچەگو نە وستاەتسيا، كاك يدتي دالشە ۆ ەتوم يسسلەدوۆاني. تاك، ۆو ۆسەح يزدانياح، ستيحوتۆورەنيە بۋنينا «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ»داتيروۆانو 1888 گودوم. ا ۆپەرۆىە ستيحوتۆورەنيە بۋنينا «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ» بىلو وپۋبليكوۆانو ۆ دەكابرسكوي «كنيجكە «نەدەلي» زا 1888 گود. راسپولاگال لي اباي ەتوي «كنيجكوي «نەدەلي»؟ موجنو لي ەە سچيتات يستوچنيكوم دليا پەرەۆودا؟ نام پرەدستاۆلياەتسيا، چتو ەست دوستاتوچنو وسنوۆاني، چتوبى وتۆەتيت نا ەتي ۆوپروسى ۋتۆەرديتەلنو. ۆ پرواناليزيروۆاننوم نامي وتچەتە سوۆەتا وبششەستۆا پوپەچەنيا و ناچالنوم وبرازوۆاني زا 1897 گود يدەت پەرەچيسلەنيە جۋرنالوۆ ي گازەت، كوتورىە ۆىپيسىۆاليس سەميپالاتينسكوي بيبليوتەكوي. سرەدي ەجەنەدەلنىح يزداني، ا يح ناسچيتىۆالوس دەسيات، گازەتا «نەدەليا» ستويت نا پەرۆوم مەستە. ا ۆ ۋجە ۋپوميانۋتوي بروشيۋرە «ك دۆادتساتيلەتيۋ سەميپالاتينسكوي وبششەستۆەننوي بيبليوتەكي» وتمەچەنو، چتو ۆ گود وسنوۆانيا بيبليوتەكي ەە كاتالوگ ۆكليۋچال 45 نايمەنوۆاني، ا سپۋستيا گود، تو ەست، ۆ 1884 گودۋ - 54 نايمەنوۆاني پەريوديچەسكيح يزداني. ۆسە ەتي فاكتى كاك بۋدتو نە وستاۆليايۋت سومنەني، چتو سەميپالاتينسكايا بيبليوتەكا ۆىپيسىۆالا «نەدەليۋ»، ۆىحوديۆشۋيۋ ۆ پەتەربۋرگە س 1866 پو 1901 گود. «نەدەليا»، كاك يزۆەستنو، پروپوۆەدوۆالا پرەسلوۆۋتۋيۋ تەوريۋ «مالىح دەل». نو داجە نا سترانيتساح ليبەرالنو-نارودنيچەسكوي گازەتى پەچاتاليس ماتەريالى، كوتورىە ۆ يزۆەستنوي مەرە وپروۆەرگلي ەتۋ لوجنۋيۋ تەوريۋ ي سلۋجيلي دەلۋ پودليننوگو پروسۆەششەنيا. ۆ ماە ي ۆ وكتيابرە 1889 گودا «نەدەليا» پومەستيلا نەكرولوگي «م.ە.سالتىكوۆ»، «ن.گ.چەرنىشەۆسكي». ۆو ۆتوروم نەكرولوگە (حوتيا بى ي نە ۆو ۆەس گولوس)  گازەتا سووبششالا وب يزۆەستنوستي ي بولشوم ۆلياني ن.گ.چەرنىشەۆسكوگو ۆ كونتسە پياتيدەسياتىح ي ۆ ناچالە شەستيدەسياتىح گودوۆ. گوۆوريلوس ۆ ستاتە ي  و توم، چتو پەرەد سمەرتيۋ ون رابوتال پو 14 چاسوۆ ۆ سۋتكي، ا زا دەن دو سمەرتي، ۋجە پوسلە پريستۋپا ستراشنەيشەگو وزنوبا، ناديكتوۆال 16 سترانيتس پەچاتنوگو تەكستا.

ا ريادوم س نەكرولوگوم و ۆەليكوم ساتيريكە بىلا ناپەچاتانا ستاتيا يا.ابراموۆا «پامياتي م.ە.سالتىكوۆا»، گدە پريۆودياتسيا ينتەرەسنىە ۆوسپومينانيا اۆتورا ستاتي و سالتىكوۆە، ناپريمەر، وب ۋچاستي تياجەلو بولنوگو پيساتەليا ۆ سبورنيكە «پامياتي ۆ.م.گارشينا».

ۆ پەرۆوم نومەرە «نەدەلي» زا 1889 گود پومەششەنا ستاتيا «سوۆرەمەننايا رۋسسكايا ليتەراتۋرا»، گدە وتمەچالوس زناچەنيە تۆورچەستۆا ل.تولستوگو، م.سالتىكوۆا، گ.ۋسپەنسكوگو، ا.چەحوۆا. كونەچنو، جە، تاكيە ماتەريالى نە موگلي نە پريۆلەچ ۆنيمانيا ابايا، پوتومۋ چتو ون حوروشو زنال و سۋدبە چەرنىشەۆسكوگو وت ميحاەليسا ي وت درۋگيح پوليتيچەسكيح سسىلنىح. ميحاەليس ۆوسپەل سالتىكوۆا ي تولستوگو ۆ ستيحوتۆورەني «وبۋچايۋتسيا ۆ ينتەرناتە».

گازەتا  «نەدەليا» نەوتدەليما وت «كنيجەك «نەدەلي»، سوستاۆلياۆشيح ەە ليتەراتۋرنو-حۋدوجەستۆەننىي وتدەل ي ۆىحوديۆشيح ەجەمەسياچنو. گازەتا كاجدىي راز سپەتسيالنو وپوۆەششالا چيتاتەلەي و ۆىحودە وچەرەدنوي «كنيجكي «نەدەلي». ا و ۆىحودە دەكابرسكوي «كنيجكي «نەدەلي» زا 1888 گود گازەتا وپوۆەششالا دۆاجدى، ۆ نومەراح 49 ي 50. نو ي نەزاۆيسيمو وت ەتيح وبياۆلەني اباي ۋزنال، چتو ۆ نەي ناپەچاتانو. توگدا پوچەمۋ جە ون پەرەۆەل ستيحوتۆورەنيە نە سرازۋ، ا سپۋستيا پيات لەت؟ نا ەتوت ۆوپروس موجنو وتۆەتيت ۆوپروسوم: ا پوچەمۋ بى نە پەرەۆەستي ستيحوتۆورەنيە سپۋستيا پيات لەت؟ ۆەد نايتي ەگو بىلو لەگكو: «كنيجكي «نەدەلي» حرانيليس نا پولكاح بيبليوتەكي كاك وتدەلنىە يزدانيا. ي ودنو دليا ناس سوۆەرشەننو بەسسپورنو: اباي پەرەۆەل ستيحوتۆورەنيە بۋنينا پو يستوچنيكۋ «كنيجكي «نەدەلي»، پوتومۋ چتو درۋگوگو يستوچنيكا دليا نەگو نە سۋششەستۆوۆالو. نەلزيا جە، ۆ ساموم دەلە، سچيتات سەرەزنىم پرەدپولوجەنيە، بۋدتو ستيحوتۆورەنيە دوشلو دو ابايا ۆ سپيسكاح يلي ۆ ۋستنوي پەرەداچە. ەتو موجنو بىلو بى پونيات، ەسلي بى رەچ شلا و «پامياتنيكە» پۋشكينا، «سمەرتي پوەتا» لەرمونتوۆا، «پوەتە ي گراجدانينە» نەكراسوۆا. نو رەچ يدەت ۆسەگو ليش و راننەم ستيحوتۆورەني سوۆسەم ەششە مالويزۆەستنوگو پوەتا. يز ۆسەگو ەتوگو سلەدۋەت، چتو يستوچنيك پەرەۆودا موجنو سچيتات ۆىياسنەننىم. ۆ ەتوي جە ساموي دەكابرسكوي 1888 گودا «كنيجكە «نەدەلي» بىلو ناپەچاتانو سلەدۋيۋششەە: «كولىۆانسكي مۋج» (يز وستزەيسكيح نابليۋدەني) ن.س.لەسكوۆا، «مەد ي ديوگوت» (زامەتكي دەرەۆەنسكوگو وبىۆاتەليا) گلەبا ۋسپەنسكوگو. گوۆوريا وب ەتوم، مى ليش پودچەركيۆاەم، چتو پەرەد اباەم بىلا رەالنايا ۆوزموجنوست پوزناكوميتسيا س پرويزۆەدەنيامي ۆىدايۋششيحسيا رۋسسكيح پيساتەلەي. ي ون ناۆەرنياكا يسپولزوۆال ەتۋ ۆوزموجنوست. ۆ دەكابرسكوي «كنيجكە نەدەلي» بىلي تاكجە ناپەچاتانى درۋگيە ستيحوتۆورنىە پرويزۆەدەنيا: پوۆەست تەننيسونا «سپاسەننىي» ۆ پەرەۆودە ا.پ.بارىكينوي ي «كريك لەبەدينىي» س.گ.فرۋگا. پوچەمۋ جە اباي وبراتيل ۆنيمانيە يمەننو نا ستيحوتۆورەنيە بۋنينا؟

وبراششەننوست ابايا ك بۋنينۋ - ەتو نە سلۋچاينوست. پوسلە ۆىحودا سبورنيكا «ليستوپاد» ۆ ناچالە 1901 گودا ا.م.گوركي ۆ پيسمە ك ۆ.يا.بريۋسوۆۋ نازۆال ي.ا.بۋنينا «پەرۆىم پوەتوم ناشيح دنەي». گوركي نەدوۋمەۆال، پوچەمۋ جە بۋنين، «تالانت سۆوي، كراسيۆىي كاك ماتوۆوە سەرەبرو، نە وتتوچيت ۆ نوج ي نە تكنەت يم كۋدا نادو». نەلزيا سچيتات سلۋچاينوستيۋ ي تو، چتو اباي وبراتيل ۆنيمانيە نا ودنو يز سامىح راننيح ستيحوتۆورەني بۋنينا. كونەچنو، ۆ ستيحوتۆورەنياح ناچينايۋششەگو بۋنينا نەمالو پودراجاتەلنوگو، يۋنوشەسكوي ۆوستورجەننوستي، ي ۆسە جە، سكولكو ۆ نەكوتورىح يز نيح رادوستي تۆورچەستۆا، رادوستي جيزني، چتو كاك راز مەنەە حاراكتەرنو دليا زرەلوگو بۋنينا.

نە زابۋدەم، چتو رانني پەريود تۆورچەستۆا بۋنينا وتمەچەن تاكيمي ستيحوتۆورەنيامي، كاك «تسىگانكا»، «رودينە»، «ۆەسەننەە» س ەگو سكازوچنىمي وبرازامي ۆەسنى-تسارەۆنى ي اپرەليا-تسارەۆيچا. ا ۆ ستيحوتۆورەني «كوۆىل»  وتچەتليۆو ۆىراجەنى وتزۆۋكي «سلوۆا و پولكۋ يگورەۆە». پريمەچاتەلنو، چتو گوركي ۆ پيسمە ك بۋنينۋ (ناچالو 1899 گودا) ۆىسوكو وتسەنيۆاەت ەگو سبورنيك «پود وتكرىتىم نەبوم» ي س ۆوسحيششەنيەم تسيتيرۋەت ستيحي «نا پروسەلكە»، «ۆ پوەزدە»، ي «كاك دىمكوي دال پولەي، زاكرىۆ نا پولچاسا»، ناپيساننىە پوەتوم نە پوزدنەە 1895 گودا. تسيتيرۋيا ستروكي «ۆەسەل ميرنىي پروسەلوچنىي پۋت، حوروشي ۆى، ستەپنىە دوروگي»، گوركي ۆوسكليتساەت: «ەتو پروستو ي كراسيۆو، ا گلاۆنوە - ەتو يسكرەننو ي ۆەرنو!»

ۆ دەكابرسكوي «كنيجكە «نەدەلي» ناپەچاتانو دۆا ستيحوتۆورەنيا بۋنينا. پوچەمۋ جە ۆىبور ابايا پال يمەننو نا  ستيحوتۆورەنيە «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ»؟ درۋگوە ستيحوتۆورەنيە بۋنينا «سنيليس منە تسۆەتۋششيە دولينى» زاۆەرشاەتسيا ستروكامي:

...پوزابىۆ پرو گورە ي سترادانە،

ۆەريۋ يا، چتو كرومە سۋەتى،

نا زەملە ەست مير وچاروۆانيا،

چۋدنىي مير ليۋبۆي ي كراسوتى.

ي ۆسە-تاكي اباي پرەدپوچەل ستيحوتۆورەنيە  «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ».

گوركي وتمەتيل ۆ راننەم بۋنينە «وگرومنوە چۋتە پريرودى» ي ۆ دوكازاتەلستۆو ەتوي مىسلي ون پريۆەل نە تولكو ستيحي 1893-1895 گودوۆ، نو ي ستيحي 1889 گودا:

... ا بەلىە بەرەزى

رونيايۋت تيحي دوجد سۆويح المازنىح سلەز.

ي ۋلىبايۋتسيا سكۆوز سلەزى.

گوركي پودتۆەرديل توچنوست بۋنينسكيح ستروك: «تاك ونو ي بىۆاەت. كراسيۆو، پروستو، مۋزىكالنو!» ي ۆوت ەتا كراسوتا، پروستوتا، مۋزىكالنوست، ۋديۆيتەلنوە چۋۆستۆو پريرودى س بولشوي سيلوي ۆىراجەنو ۆ نەبولشوم پو وبەمۋ ستيحوتۆورەني «نە پۋگاي مەنيا گروزوي». دليا ابايا دەۆيانوستىح گودوۆ بولشە حاراكتەرنى گلۋبوكيە، نەرەدكو گرۋستنىە پوەتيچەسكيە رازمىشلەنيا و سۋدبە نارودا. نو سكۆوز، كازالوس بى، بەزگرانيچنۋيۋ پەچال ۋ ابايا تاك يلي يناچە ۆسەگدا پروسۆەچيۆاەت رادوست.

نە نادو پروۆوديت پاراللەل مەجدۋ تۆورچەستۆوم ابايا ي تۆورچەستۆوم بۋنينا، ۆ چاستنوستي، مەجدۋ «ۆەسنوي» ابايا (1890) ي «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ» بۋنينا (1888). ۆەششي نەسويزمەريمىە. س ودنوي ستورونى  -  پلود ترۋدا ۋمۋدرەننوگو جيزنيۋ پوەتا، نەرازرىۆنو سۆيازاننوگو س نارودوم. س درۋگوي ستورونى - رەزۋلتات يۋنوشەسكوگو پورىۆا پوەتا، كوتورىي ي پوزدنەە، ۆ تەچەنيە ۆسەي سۆوەي جيزني چۋۆستۆوۆال گران، وتدەلياۆشۋيۋ ەگو وت نارودا.

نو نەداروم م.گوركي تاك تسەنيل بۋنينا-ستيليستا، وتمەچال بولشيە دوستوينستۆا ەگو پوەزي، ا ك.فەدين س تريبۋنى ۆتوروگو ۆسەسويۋزنوگو سەزدا سوۆەتسكيح پيساتەلەي ۆىرازيل سوجالەنيە، چتو يۆانۋ بۋنينۋ، رۋسسكومۋ كلاسسيكۋ رۋبەجا دۆۋح ستولەتي نەدوستالو سيل، ۋجە، بۋدۋچي سوۆەتسكيم گراجدانينوم، ۆەرنۋتسيا دوموي.

ۆ كونتسە فەۆراليا 1957 گودا، كوگدا وتمەچالوس 150-لەتيە سو دنيا روجدەنيا گەنري لونگفەللو، ۆ گازەتە «پراۆدا» ي «سوۆەتسكايا كۋلتۋرا» وسوبو وتمەچالسيا ۆكلاد  يۆانا بۋنينا، سدەلاۆشەگو ۆ 1898 گودۋ پەرەۆود  «پەسني و گاياۆاتە» گ.لونگفەللو. ەتوت پەرەۆود وتليچاەتسيا بولشيم پوەتيچەسكيم ماستەرستۆوم ي پرەكراسنو پەرەداەت سۆوەوبرازيە پودليننيكا. ي ەتو توجە پوموگاەت نام پونيات، پوچەمۋ اباي پوچۋۆستۆوۆال ۆ ستيحوتۆورەني بۋنينا نەچتو بليزكوە سەبە، ي رۋكا ساما پوتيانۋلاس ك پەرۋ. ۆ توم جە 1893 گودۋ كازاحسكي پوەت ناپيسال ستيحي:

 

ياسنىي سۆەت يۋنىح لەت،

ۆەرا ۆ جيزن ي مەچتۋ،

س چەم سراۆنيت ۆەشني تسۆەت،

يۋنىح لەت كراسوتۋ![1]

 

ەتي ستيحي ليشني راز ۋبەجدايۋت ۆ زاكونومەرنوستي پوياۆلەنيا ۋ ابايا پەرەۆودا «قورقىتپا مەنى داۋىلدان».

وني وتچاستي وبياسنيايۋت ي تو، پوچەمۋ اباي نە ۆزيال يز توي جە دەكابرسكوي «كنيجكي «نەدەلي» درۋگيە ستيحي بۋنينا:

 

سنيليس منە تسۆەتۋششيە دولينى،

سنيليس منە زەلەنىە لەسا

سنيليس منە زۋبچاتىە ۆەرشينى

سينيح گور، ۋشەدشيح ۆ نەبەسا

اباي پرەدپوچەل يم درۋگيە - «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ». تەكست ەتوگو ستيحوتۆورەنيا يز «كنيجەك «نەدەلي» زا 1888 گود پولنوستيۋ سوۆپاداەت س تەكستوم سبورنيكا 1891 گودا. نادو وتمەتيت، چتو ون دوۆولنو سيلنو وتليچاەتسيا وت تەكستا، ناپەچاتاننوگو ۆ سبورنيكە «ليستوپاد» ي وت تەكستا، ناپەچاتاننوگو ۆ سبورنيكە «پود وتكرىتىم نەبوم». نو يمەننو ون ي ستال چرەزۆىچاينو بليزكيم ابايۋ. وپروۆەرگنۋت ەتو نەۆوزموجنو، پوتومۋ چتو كاك راز پەرۆايا رەداكتسيا ستيحوتۆورەنيا «نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ» - وريگينال دليا ستيحوتۆورەنيا  «قورقىتپا مەنى داۋىلدان». پريۆوديم ەتوت ۆاريانت س پەرەۆودوم ابايا:

 

«كنيجكي «نەدەلي»، دەكابر 1888 گودا. ي.ا.بۋنين.ستيحوتۆورەنيا 1887-1897 گگ. ورەل. تيپ. گاز. «ورلوۆسك. ۆەست.» ن.ا.سەمەنوۆوي 1891.

 

 

نە پۋگاي مەنيا گروزويۋ، -

نە بويۋس يا ۆەشنيح بۋر!

ۆنوۆ زابلەششەت بيريۋزويۋ

پروسۆەتلەننايا لازۋر...

 

زنايۋ يا، چتو ۆسلەد زا نەيۋ

ۆ بلەسكە نوۆوي كراسوتى

اروماتنەي ي پىشنەە

راسپۋسكايۋتسيا تسۆەتى.

 

نو ستراشيت مەنيا نەناستە:

يا بويۋس، چتو جيزن پرويدەت

بەز ليۋبۆي، بەز دۋم، بەز سچاستيا

ۆ سۋەتە دنەۆنىح زابوت...

 

وتتوگو س توسكوي گلۋبوكوي

پەرەد جيزنيۋ يا ستويۋ،

سلوۆنو پۋتنيك ودينوكي

بەز درۋزەي، ۆ چۋجوم كرايۋ...

 

قورقىتپا مەنى داۋىلدان،

دۋرىلدەپ تۇرسا تاۋ مەن ساي.

شاتىرلاپ تۇرعان جاۋىننان

جارقىلداپ تۇرسا تۇسكەن جاي.

 

كوك تورعىنداي اسپان-كوك،

بىلەمىن، جايناپ اشىلار.

ءيسى انقىعان بايشەشەك.

تۋرلەنىپ، جەردى جاسىرار.

 

قورقىتپايدى قار مەن مۇز،

وزگە نارسە قورقىتتى.

ويسىز، دوسسىز، باقىتسىز،

جىبىرلاقپەن ءومىر ءوتتى -

 

سوندىقتان كايعى قات-قابات،

قاراپ تۇرمىن سەندەرگە،

اتاسى باسقا، ءوزى جات،

جالعىز جانشا جات جەردە.

مى دالەكي وت ۋتۆەرجدەنيا، بۋدتو بۋنين وت رەداكتسي ك رەداكتسي ۋحۋدشال تەكست ستيحوتۆورەنيا. ناوبوروت، تەكست ستانوۆيلسيا ۆسە بولەە سوۆەرشەننىم. دوستاتوچنو، ناپريمەر، وبراتيت ۆنيمانيە نا ۆتوروي، ترەتي ي چەتۆەرتىي ستيحي پەرۆوي ستروفى ي نا پەرۆىي ستيح ۆتوروي ستروفى. نو، سوپوستاۆليايا ترەتي ستروفى، مى ۋبەجداەمسيا، چتو لەگكوست ستيحا دوستيگنۋتا زا سچەت نەكوتوروگو وبەدنەنيا سمىسلا. كونتسوۆكا ستيحوتۆورەنيا - ۆىراجەنيە ي گلۋبوكوي توسكي وت وسوزنانيا پروتيۆورەچي جيزني، ي جەلانيا جيت ۆ كرۋگۋ درۋزەي، چۋۆستۆوۆات سۆياز س رودنىم كراەم. ۆ كونتسوۆكە جە رەداكتسي  ۆ سبورنيكە «ليستوپاد» وترازيلوس ناراستانيە ۋ بۋنينا پەسسيميستيچەسكيح ناستروەني.

اباي راسپولاگال پەرۆوي رەداكتسيەي ستيحوتۆورەنيا، سۆوبودنوي وت تاكيح ناستروەني. ەتو نە موگلو نە سكازاتسيا ۆ  «قورقىتپا مەنى داۋىلدان». پەرەۆود ابايا نە بۋكۆالنىي، ا تۆورچەسكي. ي ەسلي بۋنين پوزدنەە سدەلال ستيحوتۆورەنيە ۆ وتدەلنىح ەگو چاستياح ەششە بولەە سوۆەرشەننىم، تو موجنو سكازات، چتو اباي پرەدۆوسحيتيل ەتو ۆ سۆوەم پەرەۆودە. فاكت وبراششەننوستي سوروكاۆوسميلەتنەگو ابايا ك يۋنوشەسكومۋ پرويزۆەدەنيۋ بۋنينا سام پو سەبە وچەن منوگوزناچيتەلەن. نە گوۆوريت لي ەتو ليشني راز و نەوبىكنوۆەننوي چۋتكوستي ابايا كو ۆسەمۋ پودليننو پوەتيچەسكومۋ، سوزداننومۋ حوتيا بى ي بەزۆەستنىم چەلوۆەكوم؟ نە گوۆوريت لي ەتو و توم، س كاكوي زوركوستيۋ سلەديل اباي زا ۆسەم نوۆىم، چتو پوياۆليالوس ۆ رۋسسكوي ليتەراتۋرە؟

پيساتەل كامەن ورازالين، پروجيۆايۋششي ۆ ابايسكوم رايونە سەميپالاتينسكوي وبلاستي، سووبششاەت منوگو ينتەرەسنىح فاكتوۆ. تاك، ەگو وتەتس ورازالى، ا تاكجە رودنوي برات ەگو ماتەري نيازبەك كەلديبەكوۆ (ۋمەر ۆ 1944 گودۋ ۆ ۆوزراستە 73 لەت) ي ستولەتنيايا بيبيش يتەميروۆا، رودستۆەننيتسا ابايا، پروجيۆاۆشايا س نيم پود ودنوي كرىشەي 13 لەت، راسسكازىۆالي سلەدۋيۋششەە: اباي چيتال پرويزۆەدەنيا رۋسسكيح پيساتەلەي ي پەرەداۆال سودەرجانيە پروچيتاننىح كنيگ. ون نەۋستاننو سوۆەتوۆال يزۋچات رۋسسكي يازىك.

ۆ رياد رۋسسكيح پيساتەلەي، پرويزۆەدەنيا كوتورىح نەوبحوديمو چيتات ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، اباي نە زابىۆال پوستاۆيت ي ي.ا.بۋنينا.

قايىم مۇحامەدحانوۆ

سەمەي

پرەدپولوجيتەلنو، ستاتيا ناپيسانا ۆو ۆتوروي پولوۆينە 1950-ح گودوۆ 20 ۆەكا.

ەتا ستاتيا - پريمەر ەتيكي ۋچەنوگو، وبرازەتس پويسكا ي ۋستانوۆلەنيا ناۋچنوي يستينى ك.مۋحامەدحانوۆىم، چتو بىلو سۆويستۆەننو ۆسەم ەگو ترۋدام.

[1] اباي كۋنانباەۆ. ستيحوتۆورەنيا، پوەمى، پروزا. گيحل، م.، 1954, س. 173.

 

0 پىكىر