اسىلىندە، ءسوز بەن ءىستىڭ اقتىعى – ەل الدىندا ءىرى ەتەدى. ادالدىق پەن ادىلدىك قاي قيىردا بولماسىن ءجۇزىڭدى نۇرلاندىرادى، بوس ماقتاۋ مەن ارامدىق – ابىرويىڭدى توگىپ، جىگەرىڭدى قۇم ەتەدى. انىعى سول، جاقسى باسشى سىن ساعاتتا سەتىنەمەيدى، كەرىسىنشە ەلىن تۇلەتەدى. جامان باسشى – جۇدەتەدى. الماعايىپ كەزەڭدەردە بيلىك تىزگىندەگەن توقاەۆ قاي ساناتتا؟ سۇزگىلەپ كورەلىك...

2019 جىل 20 ناۋرىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلى تاققا وتىرىپ، انت قابىلدادى. الدىمەن بىرقاتار زاڭدارعا وزگەرىس ەنگىزىپ، تۇرعىنداردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە ءجىتى ءمان بەردى.

ءاۋ دەگەندە بيزنەس وكىلدەرىن زاڭسىز تەكسەرۋگە موراتوري جاريالاپ، كاسىپكەرلەردىڭ تىنىسىن كەڭەيتتى. ودان قالسا، جەمقورلىقپەن ۇستالعان مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ ءبىرىنشى باسشىسى دا وتستاۆكاعا كەتەتىنىن كەسىپ ايتتى. پرەزيدەنتتىڭ جاستار كادرلىق رەزەرۆىن جاساقتاۋ جونىندە تاپسىرما بەردى. مۇنىڭ ءبارى قوعامنىڭ ءار سالاسىنا سەرپىلىس سىيلادى.

مويىنداۋ كەرەك، 2020 جىل ەلىمىز عانا ەمەس، الەم سىن ساعاتىن باسىنان وتكەردى. ەنتەلەپ كەلگەن ىندەت ادامزاتتىڭ تاعدىرىن تالقانداۋمەن قاتار ەلدەردىڭ ەكونوميكاسىن ەسەڭگىرەتىپ تاستادى. سول مەزەتتە الەم بويىنشا 93 ملن ادام كەدەيلىككە دۋشار بولدى.

ال ەلىمىزدە توتەنشە جاعداي مەن جاريالانعان لوكداۋن سالدارىنان مىڭداعان كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى جۇمىسىن توقتاتتى. قازاقستاندىقتار نەسيەسىن تولەي الماي، مەملەكەتتەن اراشا سۇرادى. ىندەتتىڭ شارىقتاۋ كەزىندە 4,2 ملن ادام جۇمىسسىز قالىپ، 2 ملن-عا جۋىعى اقىسىز دەمالىسقا شىعۋعا ءماجبۇر بولعان.

ايتكەنمەن، «اقىلدى باسشى الدىرماس». ءدال سول مەزەتتە بىرقاتار ساناتتاعى ازاماتتاردىڭ كرەديتتەرى كەشىرىلسىن دەگەن تاپسىرما بەردى توقاەۆ. ناتيجەسىندە، 440 مىڭ قازاقستاندىق نەسيەسىنەن قۇتىلدى. وعان قوسىمشا 629 مىڭ بورىشكەردىڭ ءوسىمپۇلدارىن مەملەكەت قارجىسىمەن وتەدى.

ىندەت سالدارىنان زارداپ شەككەن اعايىندارعا 42500 تەڭگەدەن تولەپ وتىردى. البەتتە، بۇل تەز ارادا قابىلدانعان شەشىم بولعاندىقتان جوبانىڭ ولقى تۇستارى ويسىراپ تۇردى. ايتكەنمەن، ەشكىم كەسەپاتىن كورگەن جوق، كەرىسىنشە، شاپاعاتى كوپ ادامعا ءتيدى.

كەيىننەن قازاقستان ازاماتتارى زەينەتاقى قورىن­دا­عى جەتكىلىكتىلىك شەگىنەن اساتىن قارا­جاتتى پايدالانۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. ناتيجەسىندە، 74 مىڭنان استام قازاقستان ازاماتتارى «وتباسى بانكتەرى» ارقىلى باسپالى بولدى. 149 مىڭنان استام ازامات قاراجاتىن ەمدەلۋگە جۇمسادى.

وسىناۋ ەكى جىلداعى الماعايىپ ساتتەردى الاش جۇرتى پرەزيدەنتىمەن بىرگە قاتاڭ تالاپ، جۇيەلى جوسپار ناتيجەسىندە ەڭسەردى.

بۇۇ دەرەگىنشە، 2020-2021 جىلدار ارالىعى ەكونوميكالىق داعدارىس پەن الەۋمەتتىك وسال ساياسات سالدارىنان الەمدە ءماجبۇرلى قونىس اۋدارۋدا رەكوردتىق كورسەتكىشكە جەتكەن: 100 ملن ادام پانا ىزدەپ شەكارا اسقان. ونىڭ 40 پايىزى بالالار. ياعني، بۇل كورسەتكىش ناۋبەت كەزەڭدەردە ءوز ەلىن، بولاشاق ۇرپاعىن اسىراي الماعان مەملەكەتتەر دە جەتەرلىك ەكەنىن ايعاقتايدى.

ىندەتتەن ەسىن جيا الماعان قازاق دالاسى تاعى ءبىر سىن ساعاتىنا ىلىكتى. ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىندە اسكەري قويمالار جارىلىپ، 7000 مىڭنان استام ۇيلەر قيرادى. ءدال وسى وڭتۇستىكتە سۋ تاسقىنى دا ورىن الدى.

وسىناۋ قيىن ساتتەردە ەلدىڭ كوبەسى سوگىلمەي، العا قاراي ادىمداي بەردى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ باسىندا ەل پرەزيدەنتى تۇرعانى ايقىن.

ءجاا، سىناققا سىنباي، ەل ءىشىن دەموكراتيالاندىرۋ ساياساتىن دا جۇيەلى جۇرگىزىپ كەلەدى. سونىڭ ءبىرى – بەيبىت ميتينگ وتكىزۋ تۋرالى زاڭ. بۇل 2020 جىلى 25 مامىردا قابىلداندى. باستاپقىدا بۇل قادام ءۇشىن اكىمدىكتەردەن رۇقسات الۋ مىندەت-ءتىن. قازىر تەك بەيبىت ميتينگ وتكىزەر الدىندا ەسكەرتۋ قاعازىن عانا بەرەسىز. ەكىنشىدەن، اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىن تۇرعىنداردىڭ ءوزىنىڭ تاڭداۋىنا ەركىندىك بەرىلدى.

بيىلعى جىل «قاڭتار قاسىرەتىمەن» باستالدى. دەربەستىگىمىز تارازى باسىنا قايتا كوتەردى. مىسىقتابانداپ ەنگەن پاسىق پەيىلدىلەر بەيبىت ەلدىڭ بەرەكەسىن قاشىرىپ، كۇشپەن بيلىكتى باسىپ العىسى كەلدى. ۇلتىم دەپ كەۋدەسىن سوعىپ جۇرگەندەر ويلاپ قارا باستى، شەتەل استى. وسىناۋ سىن ساعاتىندا مەملەكەت باسشىسى: «مەن قانداي جاعداي بولسا دا، ەشقايدا كەتپەيمىن. كەتۋ تۋرالى جوسپارىم بولعان جوق»، - دەدى. كەرىسىنشە، ەل ىشىندە ءجۇرىپ، ءوزىنىڭ حالقىنا ادال پرەزيدەنت ءھام پەرزەنت ەكەنىن تاعى ءبىر مارتە دالەلدەدى.

ودان قالسا، «ءبىز تايۆاندى دا، كوسوۆونى دا، وڭتۇستىك وسەتيانى دا، ابحازيانى دا مويىندامايمىز. بۇل پرينتسيپ ءبىزدىڭ ويىمىزشا، لۋگانسك جانە دونەتسك بولىپ تابىلاتىن كۆازيمەملەكەتتىك اۋماقتارعا قولدانىلاتىن بولادى. بۇل ءسىزدىڭ اشىق سۇراعىڭىزعا اشىق جاۋاپ»، - دەپ ۋكراينا اۋماعىندا اسكەري قيمىل اشقان رف پرەزيدەنتى ءپۋتيندى قولدامايتىنىن اشىق جەتكىزدى. بۇل قازاق مەملەكەتىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن، وي ەركىندىگىن التى قۇرلىققا دالەلدەگەن قادام بولدى.

دەموكراتياعا باستاعان جارقىن كورىنىس – رەفەرەندۋم ارقىلى اتا-زاڭعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار. ناتيجەسىندە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسى 10 ءبولىم، 99 باپتان قايتا قۇرىلدى.

ونداعى وزگەرىستەردىڭ ءبىرى – قازاقستان سۋپەرپرەزيدەنتتىك باسقارۋ فورماسىنان كۇشتى پارلامەنتى بار پرەزيدەنتتىك فورماعا كوشتى. جەر جانە ونىڭ قويناۋى، سۋ كوزدەرى، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسى، باسقا دا تابيعي رەسۋرستار حالىققا تيەسىلى ەكەنىن زاڭمەن شەگەندەدى. سونىمەن قاتار پرەزيدەنتتىڭ جاقىن تۋىستارى ساياسي مەملەكەتتىك قىزمەتشى، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىسى باسشىلارى بولا المايدى ءارى تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ ەرەكشە ءرولى مەن ارتىقشىلىقتارى تۋرالى ەرەجەلەر الىپ تاستالدى.

كوپتىڭ كوڭىلىنە سەرپىلىس سىيلاعان تاعى ءبىر ءسات – اقتاڭداقتارىمىزدى اقتارىپ، تۇلعالارىمىزعا تاريحي باعاسىن بەرگەندىگى.

بۇل تۇرعىدا پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ العا قاراي قارىشتى قادام باستى. بيىلدىڭ وزىندە وتكەنىمىزدى ورنەكتەۋ جولىندا جوسپارلى جۇمىستار قولعا الىندى. ايتالىق، «جاڭا قازاقستان: جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋ جولى» اتتى جولداۋى اياسىندا اباي، ۇلىتاۋ، جەتىسۋ وبلىستارى قۇرىلدى. الاش ارىستارى ەسىمىمەن استاسىپ جاتقان سەمەي قالاسىنىڭ مارتەبەسىنىڭ ءوسۋى، وبلىستىڭ اباي اتالۋى، قازاق حاندارى مەن بيلەرى تابانىنىڭ تابى قالعان ولكەنى ۇلىتاۋ دەپ ۇلىقتاۋى – ويىمنىڭ ايعاعى. ءتىپتى، الماتى وبلىسىنىڭ ورتالىعى قاپشاعاي قالاسىنا دىنمۇحاممەد قوناەۆتىڭ ەسىمى بەرىلۋى – الماعايىپ تۇستا 43 قالا سالدىرعان تاۋ تۇلعانى ۇلىقتاۋدىڭ كوركەم كورىنىسى. مۇنداي قادام – الاش جۇرتىن رۋحاني سەرپىلتتى. ءارى بوس ءسوز، قۇرعاق ۋادە ەمەس، جوسپارلى جۇمىستىڭ جەمىسىن كورسەتتى.

البەتتە، ەل ىشىندە توقاەۆ نازارباەۆتىڭ تۇسىندا بيلىككە كەلگەن كادر دەپ ايىپتاۋ كوپ. ايتكەنمەن، الەمدىك تاجىريبە بويىنشا مىقتى رەفورماتورلار بۇرىنعى بيلىكتەن شىعادى. ايتالىق، يسپانيا، پورتۋگاليا، جاپونيا بيلىگى دە اسپاننان تۇسكەن جوق. ەڭ باستىسى، ەسكىنىڭ قاتەلىگىن قايتالاماي، ودان ساباق الىپ، وزگەرىسكە بەت العاندىعى. ال بۇل قادام توقاەۆ ءۇشىن جالعىز ءجۇرىپ جول تاۋىپ، اباي ايتقانداي «مىڭمەن جالعىز الىسۋمەن» تەڭ.

جۋىردا وپپوزيتسيونەر، ەسكى جۇيەنىڭ قاس جاۋلارى بولعان اكەجان قاجىگەلديننىڭ پرەزيدەنت كەڭەسشىسى بولۋى، تۇڭعىش عارىشكەرىمىز، ۇلتتىڭ ۇلى توقتار اۋباكىروۆتى توقاەۆتىڭ جەكە قابىلداۋى – ۇلكەن وزگەرىستەردىڭ الدىنداعى دايىندىق ىسپەتتى كورىنەدى.

ەندەشە، مۇندايدا حالىق قولداۋى ماڭىزدى. سەبەبى، پرەزيدەنتىمىز دە «بىرىكسەك كوپپىز، بولىنسەك جوقپىز» دەگەن قاعيداتتى جاقسى بىلەدى، تۇيسىنەدى. ەرى – ەلىنە، ەلى – ەرىنە بولىسقان قوعام قۇلدىراماسى حاق.

قاينار جۇماعوجا

Abai.kz