ساۋلە دوسجاننىڭ سۇحباتى

- ساۋلە ماعازبەكقىزى، ءسىزدىڭ «قاسىرەت پەن تاعدىر»، «ۇزىلمەگەن ءۇمىت» ديلوگياڭىز ەكى-ءۇش كۇننەن بەرى الەۋمەتتىك جەلىدە زور تالقىعا ءتۇسىپ جاتىر، سونىڭ سەبەبىنە توقتالىپ وتسەڭىز.

-.«قاسىرەت پەن تاعدىر»  –  حالىقتىق شىعارما. 700 بەتتەن تۇراتىن ديلوگيادا كەڭەستىك يدەولوگيانىڭ قۇربانى بولعان تۇتاس ءبىر حالىقتىڭ اتوم يادروسىنان كورگەن وراسان زور قاسىرەتى اشىپ كورسەتىلەدى. مۇندا سيرەك كەزدەسەتىن ارحيۆ ماتەريالدارى، ۆيدەوتاسپالار قولدانىلعان. سول سۇمدىقتار بولعان جەردى – اباي ەلىن ارالاپ، كۋاگەرلەرمەن دە سويلەستىم. جۇرەكتەن وتكىزىلىپ جازىلعان شىعارما. بۇل كىتاپتاردىڭ ەكى-ءۇش كۇننەن بەرى الەۋمەتتىك جەلىدە رەزونانس الىپ جاتقانى راس. ولار - پوليگوننىڭ قاسىرەتىن مەنىڭ كىتابىم ارقىلى ءبىلىپ، جانى اشىعاندار.  «اباي» مەملەكەتتىك سىيلىق كوميسسياسىندا مەنىڭ كىتابىممەن تانىس ەمەس باسقا سالانىڭ ماماندارى بولعان ەكەن. ونەر مەن ادەبيەت جانە قۇرىلىس-ديزاين سالاسىنىڭ ءبارى بىرگە داۋىس بەرەننەن مەن ءتيىستى مارەدەن وتە المادىم. وقىرماندارىم  مۇنى  ادىلەتسىزدىك دەپ قابىلداۋدا.

- «اباي» مەملەكەتتىك سىيلىعىنا ۇسىنىلاعان ايەل جازۋشىلاردىڭ ءبىرى دە وتىرىس كوميسسياسىنان وتپەي قالعان ەكەن، سوندا قازاقستاندىق ايەل جازۋشىلاردىڭ وسال بولعانى ما؟

- قازىر الەمدە ايەل قالامگەرلەر گلوبالدى تاقىرىپتارعا بارىپ، مىقتى جازىپ ءجۇر. قازاقتىڭ قالام ۇستاعان ايەلدەرى دە ولاردان ءبىر دە كەم ەمەس. ءبىر ايىرماشىلىعى، باسقا ەلدەردە ايەل قۇقىعى ساقتالىپ، گەندەرلىك ساياسات جۇيەلى جۇرگىزىلسە، ءبىزدىڭ ەلدە ءالى دە ايەلدەردى ادەبيەتتە شەتتەتۋ بار. اسىرەسە، پروزا جانرىندا. سەبەبى رومان جازۋ دەگەن وتە اۋىر. ايەلدەر وت باسىنان، الەۋمەتتىك جاعدايدان اسىپ مەن سياقتى تاعدىرىن ارناپ سۇيەكتى شىعارما جازا بەرمەيدى. بۇل قوس تومدىقتار مەنىڭ التىنشى رومانىم.  «ۇلكەن ۇيدەگى ۇرەي» ، «جالعىزدىڭ جاراسى»، «ءبىرتۋار»، «كوردەمشەنىڭ قاسىرەتى» دەگەن روماندارىمدى دا حالقىم ءسۇيىپ وقۋدا. بالالار ادەبيەتىندە «اۋىلدان شىققان ميلليونەر» اتتى بەستەلەر دە مىنىكى.

ال، مەمسىيلىقتپەن  قازاق ادەبيەتى ادەبيەت بولعالى پروزا جانرىنان ايەل ادام ماراپاتتالماپتى. پوەزيادان ءماريام حاكىمجانوۆادان بەرى سىيلىق العاندار بارشىلىق. وتكەن جولى درامادان دا روزا مۇقانوۆا تۇڭعىش بولىپ ماراپاتتالدى. ادەبيەتتە جىنىس بولماۋى كەرەك.

- سونىمەن، كوميسسيا قۇرامىنىڭ ادىلەتتى جاساقتالاتىنىنا سەنبەيسىز عوي؟

ىرىكتەۋدەن وتكىزۋدىڭ مۇنداي  جۇيەسى ابدەن ەسكىرگەن دەگەن پىكىرلەردى وقىپ قالدىق. ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، مۇنداي ادىلەتسىزدىكتەردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

- وسى كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ جالپى سانى قىرىقتىڭ ۇستىندە  بولسا، سولاردىڭ ءبارى مەنىڭ كىتابىمدى وقىعان دەپ ايتا الماس ەدىم. ويتكەنى كىتاپتار ەكى اپتا قالعاندا تاراتىلعان. ءارى سىيلىققا ءتۇسىپ جاتقان مەن عانا ەمەس، باسقا جازۋشىلار دا بار. قولدارىنا كەيبىر شىعارما تيمەگەن دە ەستۋىمشە.

كوميسسيا تالقىلاۋىندا بۇل قوس تومدىقتى وقىماعاندار دا بار ەكەنىن جوعارىدا ايتتىم. ادىلەتسىزدىك دەگەن سول ەمەس پە؟  ونىڭ ۇستىنە، ءبىزدىڭ كىتاپتار ماۋسىمنىڭ ورتاسىندا عانا قولدارىنا تيگەن. ون بەس كۇندە سونشا كىتاپتى قالاي وقىپ شىعادى؟

نەگىزگى بار ماسەلە سەكتسيا بويىنشا، ءار مامان ءوز سالاسىنان داۋىس بەرمەۋىندە دەپ ويلايمىن. سوندىقتان مەمسىيلىق كوميسسياسىنىڭ جۇمىس جۇيەسىنە وزگەرىس ەنگىزىلۋى كەرەك. سودان سوڭ مەنىڭ نامىسىما تيەتىن «ساۋلە دوسجان ادەبيەتكە زەينەتكە شىققان سوڭ كەلدى، ءتىپتى ءالى جاس قوي، جازادى. الدىندا اعالارى بار جول بەرسىن» دەگەن اڭگىمەلەر تاراپ كەتىپتى. اينالايىندار، مەن بيىل قىركۇيەكتە 63 جاسقا تولامىن. جازۋدى ون ءتورت جاسىمنان باستاعامىن. پوەزياسى بار، پروزاسى بار وتىز كىتاپتىڭ اۆتورىمىن. مەملەكەتتىڭ ۇلكەن سىيلىعى ادامعا، جاسىنا، جىنىسىنا  ەمەس، شىعارمانىڭ سالماعىنا قاراي باعالانۋى كەرەك. وندا وتانىن، ەلىن، ۇلتىن، تاريحىن كورسەتىپ، وتكەنى مەن بولاشاعىن ايتۋى كەرەك. ساقال ساتىپ ماراپات الۋدى قويۋ كەرەك.  قىرىق جاستاعى قالامگەر دە الدىڭعى تولقىننان اسىپ ءتۇسىپ، شاپپاي بەر بايگە الۋى مۇمكىن، ەڭبەگى لايىق بولسا.  جەتپىس جاسىندا دا ۇلى شىعارما جازۋى مۇمكىن بۇرىن تانىلماعان ادام. ونداي قۇبىلىستار ونەردىڭ بار سالاسىندا تاريحتا بار.

- «قاسىرەت پەن تاعدىر» ديلوگياسىنىڭ قازاقستاندا كوپ وقىلعان كىتاپتار بويىنشا جوعارى رەيتينگكە يە ەكەنىن بىلەمىز. ويتكەنى، «ءبىر ەل – ءبىر كىتاپ» رەسپۋبليكالىق اكتسياسى بويىنشا جۇيەلى ناسيحاتتالعان كىتاپ قوي. جالپى، كىتاپ تۋرالى وقىرمان پىكىرى قانداي؟

- وسى ءۇش كۇننەن بەرى الەۋمەتتىك جەلىنى تەك مەنىڭ وقىرماندارىم جارىپ جاتىر. اككاۋنتىمدا ءبىرازى ءتىزىلىپ تۇر جانە ساعات ساناپ قوسىلۋدا. مەن وقىرماندارىمنىڭ اق جۇرەگىنە ريزامىن، اللا رازى بولسىن. بايگەگە تۇسكەن باسقا قاي جازۋشىنى وسىلاي ىزدەپ، قولداپ جاتىر؟ مەن قازىر بۇعان ماقتانىپ وتىرمىن!

- ءسىز ءوز پوستىڭىزدا «بۇگىنگى كۇننىڭ باتىراشتارى «قاسىرەت پەن تاعدىر» كىتابىنىڭ «باسىن شاپتى» دەپ جازىپسىز. مۇنداي ادىلەتسىزدىككە قانداي ارەكەت جاسايسىز؟ الدە ءۇنسىز كونەسىز بە؟

- مەنى كۇللى حالىق قولداپ وتىرعاندا، كىتابىم جاپون، اعىلشىن، قىتاي، ورىس وقىرماندارىنا تاراپ جاتقاندا، كىمنەن قورقامىن؟ سوندىقتان، وسىلاي سۇحبات بەرىپ، شىندىقتى اشىق ايتىپ وتىرمىن. قازىر الەمدە يادرولىق سوعىسقا قارسىلىق تاقىرىبى قىزىپ تۇر. سوندىقتان وزدەرى اۋدارىپ جاتىر، بۇگىن جاپوندىق ماسۋدجيما شيگەنوبۋ حابارلاسىپ، قولداۋىن ءبىلدىرىپ جاتىر. بۇيىرسا، ول دا پىكىر ايتىپ، سۇحبات بەرەدى. تۇرىك تىلىنە اۋدارعان اۋدارماشىم ۋفۋك تۋزمان پىكىر جازدى. امەريكادا چيكوگو ۋنيۆەرسيتەتىندە اۋدارىلىپ جاتىر. ەندى جارتى جىلدا الەم شۋلايدى. سوندا ۇلتىنىڭ تاعدىرىن جازعان قوس تومدىق ەڭبەكتى باعالاماعاندار ۇيالاتىن شىعار، الدە ۇيالماي ما ەكەن؟ ونى ءوز ارىنا قالدىرايىق. مەنىڭ «قاسىرەت پەن تاعدىرىمدى» ءالى الەم تانيتىن بولادى. بىراق مەن سوڭعى ءبىر جىلدا جاڭا جولعا تۇسكەن، ادىلەتتىڭ تۋى كوتەرىلىپ كەلە جاتقانىن ەلىمە سەنەم! ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ءوز حالقىنىڭ قاسىرەتىن ەستيتىن مەملەكەت بارىنا سەنەم! كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ ۇلتتىق، وتانشىلدىق نامىستارى ويانىپ، قايتا قاراپ، ءادىل باعا بەرەدى دەپ كۇتەم.

سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

سۇحباتتاسقان سايان اسقارۇلى

Abai.kz