مەملەكەتتىك حاتشى كونستيتۋتسيالىق رەفورمانى ءتۇسىندىرۋ تۋرالى ماقالا جاريالادى
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ اتا زاڭعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار جوباسى بويىنشا بيىلعى 5 ماۋسىمدا رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم وتكىزۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. مەملەكەتتىك حاتشى ەرلان قارين ءوزىنىڭ «كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلەتىن تۇزەتۋلەر بويىنشا باعىت-باعدار» اتتى ماقالاسىندا اتا زاڭعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەردى ءتۇسىندىردى.
«كونستيتۋتسيالىق رەفورما – پرەزيدەنتتىڭ ناۋرىز ايىنداعى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا ايتىلعان ساياسي رەفورمالار باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قولعا الىنعان ماڭىزدى ءىس-شارا.
كونستيتۋتسيالىق تۇزەتۋلەر جوباسى ازاماتتاردىڭ سۇرانىسىنا نەگىزدەلگەن جانە بۇكىل قوعامنىڭ مۇددەسى ءۇشىن جۇزەگە اسىرىلماق. اتا زاڭعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار جوباسىن بەلگىلى زاڭگەر-قۇقىقتانۋشىلار جانە كونستيتۋتسيالىق قۇقىق سالاسىنىڭ ماماندارى ازىرلەدى. وعان كونستيتۋتسيالىق كەڭەس وڭ باعاسىن بەردى.
كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلاردىڭ ءبارى ءوزارا بايلانىستى جانە ءبىر ماقساتتى كوزدەيدى. اتاپ ايتقاندا، مىناداي ۇدەرىستەرگە قۇقىقتىق نەگىز قالىپتاستىرۋعا ارنالعان:
- سۋپەرپرەزيدەنتتىك باسقارۋ ۇلگىسىنەن پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكاعا تۇبەگەيلى كوشۋ;
- بىرقاتار بيلىك وكىلەتتىگىن قايتا ءبولۋ;
- پارلامەنتتىڭ ءرولىن كۇشەيتىپ، مارتەبەسىن ارتتىرۋ;
- ەلدى باسقارۋ ىسىنە حالىقتىڭ قاتىسۋ مۇمكىندىگىن كەڭەيتۋ;
- ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ تاسىلدەرىن جەتىلدىرۋ.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى رەسپۋبليكالىق باسپاسوزدە 6 مامىر كۇنى رەسمي تۇردە جاريالاندى»، -دەدى ول.
قاريننىڭ ايتۋىنشا، كونتيتۋتسيانىڭ قازىرگى جانە جاڭا نۇسقاسىنىڭ ايىرماشىلىعىن ءتۇسىنۋ قيىنداۋ، سوندىقتان ەلگە تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن نەگىزگى زاڭنىڭ ناقتى باپتارى مەن تارماقتارى بىرنەشە بولىككە بولىنگەن. ول سۋپەرپرەزيدەنتتىك باسقارۋ ءۇلگىسىنەن پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكاعا تۇبەگەيلى كوشۋدىڭ جۇزەگە اساتىنى تۋرالى بىلاي دەپ جازدى:
«كونستيتۋتسيالىق رەفورما بيلىك تارماقتارى اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ تەپە-تەڭدىگىن جانە وڭتايلى بولۋىن قالىپتاستىرادى. سونداي-اق پرەزيدەنتتىك ينستيتۋتتىڭ بارىنشا دەربەس بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
اتا زاڭىمىزدىڭ 43-بابىنا 3-تارماق قوسىلادى. وندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ءوز وكىلەتتىكتەرىن جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭىندە ساياسي پارتيادا بولماۋعا ءتيىس دەپ كورسەتىلەدى. وسى لوگيكاعا سايكەس كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ، جوعارعى سوتتىڭ جانە وزگە دە سوتتاردىڭ ءتوراعالارى مەن سۋديالارىنا، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ، جوعارى اۋديتورلىق پالاتاسىنىڭ توراعالارى مەن مۇشەلەرىنە دە وسىنداي تىيىم سالىنادى (كونستيتۋتسيانىڭ 23-بابى 2-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى). سونىڭ ناتيجەسىندە ساياسي باسەكە ارتىپ، بارلىق ساياسي پارتيانى دامىتۋعا بىردەي جاعداي قالىپتاسادى، دەربەس ءارى ءادىل شەشىم قابىلداۋعا جول اشىلادى.
مەملەكەت باسشىسى بارلىق ازاماتقا تەڭ مۇمكىندىك بەرىلۋىنىڭ مىزعىماس كەپىلى بولۋعا ءتيىس. سول سەبەپتى كونستيتۋتسيانىڭ 43-بابىنا 4-تارماق قوسىلادى. وندا «پرەزيدەنتتىڭ جاقىن تۋىستارى مەملەكەتتىك ساياسي قىزمەتشىلەردىڭ، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرى باسشىلارىنىڭ قىزمەتتەرىن اتقارۋعا قاقىسى جوق» دەپ كورسەتىلەدى.
جۇمىس توبى مۇشەلەرىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ پرەزيدەنت لاۋازىمىنا قاتارىنان ەكى رەتتەن كوپ سايلانۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن باپتىڭ (كونستيتۋتسيانىڭ 42-بابى 5-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى), سونداي-اق تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ مارتەبەسى مەن وكىلەتتىكتەرى كونستيتۋتسيامەن جانە كونستيتۋتسيالىق زاڭمەن ايقىندالاتىنى تۋرالى 46-باپتىڭ 4-تارماعى اتا زاڭنان الىنىپ تاستالماق.
كونستيتۋتسيانىڭ 91-بابىنان تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ نەگىزىن سالۋشى دەگەن مارتەبەسى تۋرالى نورما الىنىپ تاستالادى (كونستيتۋتسيانىڭ 91-بابى 2-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
كونستيتۋتسيالىق رەفورمانىڭ ءناتيجەسىندە ءتيىستى اۋماقتاعى احۋالعا جاۋاپتى جەرگىلىكتى وكىلدى جانە اتقارۋشى ورگانداردىڭ جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە ءوزىن-ءوزى باسقارۋ وكىلەتتىكتەرى كەڭەيەدى.
جوبادا پرەزيدەنتتىڭ وبلىستار، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار مەن استانا اكىمدەرى اكتىلەرىنىڭ كۇشىن جوياتىنى نە قولدانىلۋىن تولىق نەمەسە ءىشىنارا توقتاتا تۇراتىنى تۋرالى قۇزىرەتىن جويۋ كوزدەلگەن (كونستيتۋتسيانىڭ 44-بابى 3) تارماقشاسىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
سونداي-اق پرەزيدەنتتىڭ اۋدان، قالا، اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىن لاۋازىمىنان بوساتۋ تۋرالى قۇزىرەتىن الىپ تاستاۋ كوزدەلگەن (كونستيتۋتسيانىڭ 87-بابى 4-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
وبلىستار، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار مەن استانا اكىمدەرىنىڭ قۇزىرەتكە يە بولۋ ءتارتىبى دە ەداۋىر وزگەرەدى.
كونستيتۋتسيانىڭ 87-بابى 4-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسىنا سايكەس ەندى ولاردى پرەزيدەنت وبلىس اۋماعىندا ورنالاسقان ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ نەمەسە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ كەلىسىمىمەن تاعايىندايدى.
بۇل رەتتە مەملەكەت باسشىسى كەمىندە ەكى كانديداتۋرا ۇسىنىپ، داۋىسقا سالادى. داۋىس بەرۋگە قاتىسقان دەپۋتاتتاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ داۋىسىنا يە بولعان كانديدات كەلىسىم العان بولىپ سانالادى.
وسىلايشا، جەرگىلىكتى بيلىككە قاتىستى پرەزيدەنتتىڭ وكىلەتتىگى ازايىپ، ول ءماسليحاتتاردىڭ ءرولىن ايتارلىقتاي ارتتىرۋ ارقىلى وڭىرلىك دەڭگەيدەگى اكىمدەردىڭ قولىنا جيناقتالادى»، -دەدى مەملەكەتتىك حاتشى ەرلان قارين.
ونىڭ حابارلاۋىنشا، سەناتتاعى پرەزيدەنت كۆوتاسىنىڭ سانى 15-تەن 10 دەپۋتاتقا دەيىن ازايادى. ونىڭ بەسەۋىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ۇسىنادى (كونستيتۋتسيانىڭ 50-بابى 2-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
سەناتتىڭ وكىلەتتىگى بىرقاتار قۇقىقتارمەن تولىعادى. اتاپ ايتقاندا، سەنات پرەزيدەنت ەنگىزەتىن كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ جانە جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ توراعالارى لاۋازىمىنا كانديداتتاردى كەلىسۋ قۇقىعىنا يە بولادى (كونستيتۋتسيانىڭ 44-بابى 4) تارماقشاسىنىڭ، 55-بابى 2) تارماقشاسىنىڭ جانە 82-بابى 4-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
كونستيتۋتسيالىق سوت (قازىرگى كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ ورنىنا) قۇرۋ ارقىلى كونستيتۋتسيالىق باقىلاۋ جاساۋ ينستيتۋتى جاڭعىرتىلادى.
كونستيتۋتسيالىق سوت 11 سۋديادان تۇرادى (قازىرگى كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ 7 مۇشەسى بار).
كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ قۇرامى مىناداي تاسىلمەن جاساقتالادى: 6 سۋديانى پارلامەنت ء(ماجىلىس پەن سەناتتىڭ ءارقايسىسى 3 سۋديادان), 4 سۋديانى پرەزيدەنت تاعايىندايدى. كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ توراعاسىن جوعارىدا ايتىلعانداي سەناتتىڭ كەلىسىمىمەن پرەزيدەنت تاعايىندايدى (كونستيتۋتسيانىڭ 57-بابى 1) تارماقشاسىنىڭ، 58-بابى 3-تارماعى 7-تارماقشاسىنىڭ جانە 71-بابىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى)»-
رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتى جوعارى اۋديتورلىق پالاتا بولىپ وزگەرەدى. ونىڭ توراعاسى جىلىنا ەكى رەت ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا ەسەپ بەرەدى (كونستيتۋتسيانىڭ 53-بابى 2) تارماقشاسىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى، 56-بابى 1-تارماعىنداعى 3-1) جاڭا تارماقشاسى).
«مەملەكەتتىك حاتشى» ينستيتۋتى «مەملەكەتتىك كەڭەسشى» ينستيتۋتى بولىپ وزگەرەدى (كونستيتۋتسيانىڭ 44-بابى 19-تارماقشاسىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى). ول مەملەكەت باسشىسىنا ۇسىنىستار مەن ۇسىنىمدار ءازىرلەۋمەن اينالىسادى.
ەرلان قارين «پارلامەنتتىڭ ءرولى كۇشەيىپ، مارتەبەسى ارتاتىنى» تۋرالى جازدى.
«كونستيتۋتسيالىق رەفورمانىڭ ءناتيجەسىندە بيلىكتىڭ زاڭ شىعارۋشى تارماعى ايتارلىقتاي وزگەرەدى. سونىڭ ارقاسىندا پارلامەنتتىڭ جانە ونىڭ پالاتالارىنىڭ ءرولى ەداۋىر كۇشەيىپ، مارتەبەسى ارتادى.
جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، پرەزيدەنت كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ جانە جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ ءتوراعالارىن تاعايىنداۋ ءۇشىن سەناتتىڭ كەلىسىمىن الادى. سونداي-اق پرەزيدەنت سەناتقا 15 ەمەس، 10 دەپۋتات تاعايىندايتىنىن ايتتىق. ونىڭ 5-ەۋى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا تاعايىندالادى (كونستيتۋتسيانىڭ 50-بابى 2-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
وسى ورايدا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ماجىلىستەگى كۆوتاسى سەناتقا بەرىلەدى. ونىڭ سانى 9-دان 5 دەپۋتاتقا قىسقارادى. سوعان سايكەس ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ جالپى سانى 107-دەن 98-گە ازايادى (كونستيتۋتسيانىڭ 50-بابى 3-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ارالاس سايلاۋ جۇيەسىمەن، ياعني پروپورتسيونالدى جانە ماجوريتارلى جۇيە بويىنشا سايلانادى (كونستيتۋتسيانىڭ 50-بابى 3-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى). ارالاس سايلاۋ جۇيەسى بارلىق ازاماتتىڭ قۇقىقتارىن تولىق ساقتاۋعا، سايلاۋشىلاردىڭ مۇددەسىن قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سايلاۋشىلاردىڭ ءبىر مانداتتى سايلاۋ وكرۋگى بويىنشا سايلانعان ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنان مانداتتى كەرى قايتارىپ الۋ قۇقىعى ەنگىزىلەدى (كونستيتۋتسيانىڭ 52-بابى 5-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى). سونىڭ ناتيجەسىندە دەموكراتيا داستۇرلەرى نىعايا تۇسەدى، دەپۋتاتتار مەن سايلاۋشىلاردىڭ اراسىندا ءوزارا جاۋاپكەرشىلىك پەن سەنىمگە نەگىزدەلگەن جاڭا ساياسي مادەنيەت قالىپتاسادى»، - دەدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، ءماجىلىستىڭ قۇزىرەتى كەڭەيىپ، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋ ساپاسىنا پارلامەنتتىك باقىلاۋ كۇشەيەدى.
«رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتى جوعارى اۋديتورلىق پالاتا بولىپ قايتا قۇرىلادى. ونىڭ توراعاسى جىلىنا ەكى رەت ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا ەسەپ بەرەدى (كونستيتۋتسيانىڭ 53-بابى 2-تارماقشاسىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى، 56-بابى 1-تارماعىنىڭ 3-1) جاڭا تارماقشاسى). بۇل ءماجىلىستىڭ جانە جالپى پارلامەنتتىڭ مارتەبەسىن ودان ءارى كۇشەيتە تۇسەدى.
ساياسي جۇيەدە تەپە-تەڭدىك جانە تەجەمەلىك تەتىكتەردى نىعايتۋ جانە زاڭ شىعارۋ جۇمىسىن وڭتايلاندىرۋ ماقساتىندا ءماجىلىسكە زاڭداردى قابىلداۋ (بۇرىن زاڭ جوبالارىن قاراعان جانە ماقۇلداعان), ال سەناتقا زاڭداردى ماقۇلداۋ نە ماقۇلداماۋ (بۇرىن زاڭداردى قابىلداعان) قۇزىرەتى بەرىلەدى (كونستيتۋتسيانىڭ 61-بابى 4 جانە 5-تارماقتارىنىڭ جانە 62-بابى 5-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى)»، - دەدى مەملەكەتتىك حاتشى.
ونىڭ ايتۋىنشا، پارلامەنت كونستيتۋتسيالىق زاڭداردى پالاتالاردىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا، كەمىندە ەكى وقىلىمدا قابىلدايتىن بولادى (كونستيتۋتسيانىڭ 53-بابىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
ايرىقشا قاجەتتىلىك تۋىنداسا، زاڭداردى جەدەل قابىلداۋ ءتارتىبى ەنگىزىلەدى. حالىقتىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا، كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىسقا، قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋعا، ەلدىڭ ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن جاعدايلارعا جەدەل دەن قويۋ ماقساتىندا ۇكىمەتتىڭ زاڭ شىعارۋ باستاماسى ارقىلى ەنگىزىلەتىن زاڭ جوبالارى پارلامەنت پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا شۇعىل قارالادى. بۇل زاڭ جوبالارىن قاراۋ كەزىندە ۇكىمەت زاڭ كۇشى بار ۋاقىتشا قۇقىقتىق-نورماتيۆتىك اكتىلەر قابىلداي الادى (كونستيتۋتسيانىڭ 61-بابى 2 جانە 3-تارماقتارىن تولىقتىرۋ).
بۇل ءتاسىل ەلگە تونگەن قاۋىپ-قاتەردىڭ بەتىن قايتارۋ ءۇشىن بيلىك تارماقتارىنىڭ بىرلەسكەن ءارى شۇعىل جۇمىسىن ۇيلەستىرۋگە قاجەت. ونى قالىپتى، كۇندەلىكتى جۇمىس بارىسىندا قولدانۋعا بولمايدى. بۇل ۇدەرىس پارلامەنت دەپۋتاتتارى مەن ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ ءوزارا جاۋاپكەرشىلىككە نەگىزدەلگەن قارىم-قاتىناسى ارقىلى ىسكە اسادى.
ەرلان قارين «ەلدى باسقارۋ ىسىنە حالىقتىڭ قاتىسۋ مۇمكىندىگىن كەڭەيتۋگە كوڭىل بولىنگەنىن» اتاپ ءوتتى.
«نەگىزگى زاڭدا جەر جانە جەر قويناۋى، سۋ، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسى، باسقا دا تابيعي رەسۋرستار حالىققا تيەسىلى ەكەنى جايىنداعى نورما ناقتى جانە كەسىمدى تۇردە بەكىتىلگەن. مەنشىك قۇقىعىن حالىقتىڭ اتىنان مەملەكەت جۇزەگە اسىرادى (كونستيتۋتسيانىڭ 1-بابى 2-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
جوعارىدا ايتىلعانداي، ءماجىلىس دەپۋتاتتارىن ارالاس سايلاۋ جۇيەسىمەن: ءبىرتۇتاس جالپىۇلتتىق سايلاۋ وكرۋگىنىڭ اۋماعىندا پروپورتسيونالدى جۇيە بويىنشا، سونداي-اق ءبىر مانداتتى اۋماقتىق سايلاۋ وكرۋگتەرى بويىنشا سايلاۋ ۇسىنىلادى (كونستيتۋتسيانىڭ 50-بابى 3-تارماعىنىڭ جانە 51-بابى 1-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى). سونداي-اق ءبىر مانداتتى اۋماقتىق سايلاۋ وكرۋگى بويىنشا سايلانعان ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ مانداتىن كەرى قايتارىپ الۋ مۇمكىندىگى پايدا بولادى (كونستيتۋتسيانىڭ 52-بابى 5-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ اكىمدەرىن پرەزيدەنت ءوڭىردىڭ (قالانىڭ) ءماسليحاتتارىنىڭ بارلىق دەپۋتاتتىڭ كەلىسىمىمەن جانە بالامالى نەگىزدە (كەمىندە ەكى كانديداتۋرا ۇسىنىلادى) تاعايىندايتىن بولادى (كونستيتۋتسيانىڭ 87-بابى 4-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى). وسىلايشا، بەلگىلى ءبىر ءوڭىردىڭ دامۋىنا جاۋاپتى جەرگىلىكتى وكىلدى جانە اتقارۋشى ورگاندار جۇزەگە اسىراتىن مەملەكەتتىك باسقارۋ مەن ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ىسىنە بەرىلەتىن كەپىلدىك نىعايا تۇسەدى»، - دەدى ول.
مەملەكەتتىك حاتشى ەرلان قاريننىڭ ايتۋىنشا، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ تاسىلدەرى جەتىلدىرىلەدى.
«جوعارىدا بايانداعانىمىزداي، كونستيتۋتسيالىق كەڭەس كونستيتۋتسيالىق سوت بولىپ قايتا قۇرىلادى. كونستيتۋتسيالىق سوت ازاماتتاردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا ولاردىڭ كونستيتۋتسيادا بەكىتىلگەن قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا تىكەلەي قاتىستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەرىنىڭ رەسپۋبليكا كونستيتۋتسياسىنا سايكەستىگىن قارايتىن بولادى (كونستيتۋتسيانىڭ 71-74-باپتارىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
ءولىم جازاسىن جويۋ تۋرالى شەشىم كونستيتۋتسيالىق دەڭگەيدە تۇپكىلىكتى بەكىتىلەدى (كونستيتۋتسيانىڭ 15-بابى 2-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى).
پروكۋراتۋرانىڭ قۇزىرەتى، ونىڭ جاساقتالۋى مەن قىزمەت ءتارتىبى كونستيتۋتسيالىق زاڭمەن بەلگىلەنەدى (كونستيتۋتسيانىڭ 83-بابى 4-تارماعىنىڭ جاڭا رەداكتسياسى). بۇل قۇقىق قورعاۋ قىزمەتىنىڭ جۇيەلى جۇمىس ىستەۋىن جانە زاڭدا بەلگىلەنگەن تارتىپكە سايكەس مەملەكەت اتىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا زاڭدىلىقتىڭ ساقتالۋىن قاداعالاۋدى كۇشەيتۋگە ءتيىس.
كونستيتۋتسيانىڭ جاڭا 83-1-بابىنىڭ نورمالارى ادام قۇقىقتارى ءجونىندەگى ۋاكىلگە يممۋنيتەت بەرەدى. ول ازاماتتاردىڭ قۇقىعى مەن بوستاندىعىن قورعاۋ كەزىندە قانداي دا ءبىر وزگە مەملەكەتتىك ورگاندار مەن لاۋازىمدى تۇلعالارعا تاۋەلدى بولمايدى، ەشكىمگە ەسەپ بەرمەيدى. ول ءوز جۇمىسىندا كونستيتۋتسيالىق سوتقا جۇگىنە الادى. ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسى مەن قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ كونستيتۋتسيالىق زاڭ ارقىلى ايقىندالادى.
وسىلايشا، كونستيتۋتسيالىق رەفورما ازاماتتاردىڭ ەلدى باسقارۋ ىسىنە قاتىسۋ ءمۇمكىندىگىن ارتتىرادى جانە ساياسي ۇدەرىستەردى شىن مانىندە دەموكراتيالاندىرادى دەپ تولىق سەنىممەن ايتا الامىز»،- دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ەرلان قارين.
Abai.kz
